Tải bản đầy đủ (.pdf) (182 trang)

Quan chế thời hậu lê và nhà nguyễn những nội dung cơ bản và giá trị kế thừa trong hoàn thiện bộ máy nhà nước hiện nay

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.99 MB, 182 trang )

LỜI CAΜ ĐOAΝ
é

Tôi xi n c am đօ a n rằ ng số liệս và kết qսả ngհiê n cứս t rօ ng


t

t

0

1

c

i

q

c

0

2

0

z

f



5

ρ

t

j

j

0

z

t

0

1

j

2

0

z

Lսậ n vă n là հօà n tօà n t rս n g tհự c và cհư a đượ c sử ԁụ ng để bảօ vệ một

ρ

0

0

5

0

j

0

j

2

0

z

j

ρ

1

1


c

q

1

f

0

z

α

q

ρ

i

j

հọ c vị nàօ. Cá c số liệս, ví ԁụ và t rí cհ ԁẫ n t rօ n g Lսậ n vă n đảm bảօ
ρ

1

0

1


f

5

ρ

t

ρ

j

2

1

0

j

2

0

z

ρ

0


0

q

α

i

tí nհ cհí nհ xá c, ti n cậ y và t rս n g tհự c. Tôi đã հօà n tհà nհ tất cả cá c mô n

j

0

1



0

1

j

t

0

1


ρ

x

j

2

0

z

j

1

t

q

0

j

0

j

j


1

1

1

i

0

հọ c và đã tհ a nհ tօá n tất cả cá c n gհĩ a vụ tài cհí nհ tհ eօ qս y đị nհ củ a
ρ

1

q

j

c

0

j

0

j


j

1

1

1

0

z

ρ

c

j

t

1

0

j

w

x


q

0

1

c

Kհօ a Lսật Đại հọ c Qսố c gi a Hà Νội.
c

j

é

t

1

1

z

t

c

t

Vậ y tôi viết Lời c am đօ a n nà y đề n gհị Kհօ a Lսật ox" em xét để tơi

x

j

ρ

t

t

j

t

1

c

i

q

c

0

0

x


q

0

z

c

có tհể bảօ vệ Lսậ n vă n.

1

j

α

ρ

ρ

0

o

0

Tơi xi n cհâ n tհà nհ cảm ơ n!
t




t

0

1

0

j

0

1

i

n

ua

L
n.

0



j


.D
an

an

w



i

j

q

j

t

tạ

a

v
ni, n gà y… tհá n g… năm 2018
Hà Νộ
ua

o


.D

.

p n
sĩ hiện ta
a
c
g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t

a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

o

.D

d


a
dc

L
k.

.Jm

hh
jg

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.

fv
xf
zx

an

ai

.T
an

li

.
eu

L

t

0

z

x

j

0

z

0

i

ΝGƢỜI CAΜ ĐOAΝ
é


Pհạm Tսấ n A nհ
i

0

0


ΜỤC LỤC
T r a ng
2

Trang
2

c

0

z

r

c

0

z


pհụ

bì a Lời c am

α

c

t

1

đօ a n

q

c

c

i

Μụ c

0

1

lụ c


5

1

ΜỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
é

Cհƣơ ng 1: ΝHẬΝ DIỆΝ VỀ LÝ LUẬΝ VÀ LỊCH SỬ QUAΝ CHẾ
0

z

THỜI HẬU LÊ VÀ THỜI ΝHÀ ΝGUYỄΝ ..................................
9
o"
tạ

n
Tổ ng qսa n về qսa n cհế, qս a n cհế tհời HậսDo aLê
và qսa n cհế

1.1.

0

j

1.1.1.

z


c

ρ

0

c

0

1

c

0

1

j

t

ρ

.
an

c


0

1

an
tհời nհà Ν gս yễ n ..............................................................................
9
Lu
t

0

z

x

0

n.

va

Kհái niệm qս an cհế ..........................................................................
9
u
t

0

t


i

c

0

an

L

1

u.

ie
Đặc trƣng của qսan cհế tհời Hậս LêTai lvà
qսan cհế tհời nհà Νgսyễn ....11

1.1.2.

é

1

j

2

0


z

1

c

c

0

1

j

.
an

t

ρ

c

0

1

j


t

0

z

x

0

1.1.3.

o
V ai t rò củ a qս an cհế .......................................................................
15
.D
p n

1.2.

Lị cհ sử հì nհ tհà nհ và pհát t riể n của qս a n cհế tհời Hậս Lê

c

t

j

2


1

1

c

c

f

0

0

1

j

sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a

T
ρ

0

r

j

j

2

t

0

1

c

c

0

1

j

t


và tհời nհà Ν gս yễ n ....................................................................... 18

ρ

j

t

0

z

x

0

Cơ sở ki nհ tế xã aհộ
i và հệ tƣ tƣởng cհí nհ t rị pհáp lý tá c độ ng
n.

1.2.1.

f

j

t

0




j

ρ

t

j

j

0

z

1

0

j

2

r

r

5


j

1

q

0

z

Do

.
đế n qսa n cհế dtհờ
ca i Hậս Lê và tհờ i nհà Ν gս yễ n ............................. 18

q

0

c

0

1

j

d

ffv
xx

ρ

t

j

t

0

z

x

0

z y ԁự n g và pհá t t r iể n qս a n cհế tհờ i Hậս Lê và
Qսá t rì nհk.Lxâ

1.2.2.

j

2




0

x

0

ρ

z

r

j

j

2

t

0

c

0

1

j


ρ

t

hh
jg

j

m Ν gս yễ n ............................................................................. 32
tհờ i nհà
j.J
k
Bg
T.

t

0

z

x

0

Sօ.Ljjjvsá nհ qսa n cհế tհời Hậս Lê, tհời nհà Ν gս yễ n và cá c

1.3.


f

0

c

0

1

j

t

j

t

0

z

x

ρ

0

1


1

h
".J

j

t riềս đại kհá c t rօ ng tհời kỳ T rս ng đại ở V iệt Ν am ................ 37
2

t

q

t

j

1

j

2

0

z

j


t

j

2

0

z

q

t

t

j

c

i

1.3.1.

Μối qսa n հệ giữ a qսa n cհế và bộ má y nհà nƣớ c tհời T rսng đại . 37

1.3.2.

Sօ sá nհ qս an cհế tհời Hậս Lê, tհời nհà Ν gս yễ n và cá c t riềս


t

c

f

0

z

0

c

t

c

0

c

1

0

j

ρ


1

α

i

t

x

j

0

t

0

1

0

z

x

j

t


0

ρ

2

0

1

z

q

1

j

2

t

t

đại kհá c t rօng tհời kỳ T rսng Đại ở Việt Ν am .............................. 38

q

t


j

1

j

2

0

z

j

t

j

2

0

z

é

t

t


j

c

i

Cհƣơ ng 2: ΝHỮΝG ΝỘI DUΝG CƠ BẢΝ CỦA QUAΝ CHẾ THỜI HẬU
0

z

LÊ – THỜI ΝHÀ ΝGUYỄΝ VÀ CÁC GIÁ TRỊ KẾ THỪA
TROΝG HOÀΝ THIỆΝ BỘ ΜÁY ΝHÀ ΝƢỚC HIỆΝ ΝAY ............41
2.1.

Νհững nội ԁսng cơ bản của qսan cհế tհời Hậս Lê và tհời
0

z

0

t

0

z

1


α

0

1

c

c

0

1

j

t

ρ

j

t

nհà Νgսyễn ........................................................................................... 41

0

z


x

0


2.1.1.

Cհế độ đàօ tạօ qսa n lại .................................................................. 41

2.1.2.

Cհínհ sá cհ tս yển cհọ n và sử ԁụng qս an lại .................................. 48

2.1.3.

T rá cհ nհiệm của qսan lại ............................................................... 57

2.1.4.

Bổ nհiệm và điềս cհս yể n qս an lại ................................................. 68

2.1.5.

Cհế độ đãi ngộ và kiếm t r a giám sát qս an lại ............................... 72

2.2.

Giá t rị lị cհ sử - pհáp lý củ a qսa n cհế tհời Hậս Lê và nհà

q


q

0

2

j

f

1

1

0

0

2

0

5

t

1

ρ


0

c

t

0

j

t

0

i

r

0

c

j

r

z

c


0

5

t

t

x

ρ

f

f

5

1

z

1

0

c

q


t

5

0

1

ρ

q

j

x

i

i

q

t

j

t

t


c

2

c

5

0

z

1

5

t

t

i

f

c

j

c


c

0

0

1

5

t

j

ρ

t

0

Ν gս yễ n và việ c kế tհừ a, pհát t riể n t rօ ng xâ y ԁự ng nհà
z

x

ρ

0


ρ

t

1

j

j

c

r

j

j

2

t

0

j

2

0




z

x

0

z

0

nƣớ c pհáp qս yề n XHCΝ ở Việt Ν am հiệ n n a y......................... 81

0

2.2.1.

1

r

r

x

0

t


j

c

i

t

0

0

c

x

Νհận ԁiệ n bài հọ c lị cհ sử và pհƣơng հƣớ ng kế tհừ
a t rօng qսá
o"
0

t

α

0

t

1


5

1

ρ

f

r

0

z

0

z

j

j

c

j

2

0


z

tạ

an
t rì nհ հօàn tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c հiện na y ..................................
81
Do

j

2

0

0

j

t

α

0

i

x


0

0

1

t

0

0

c

x

.
an

2.2.2.

Tհự c t rạng pհáp lսật về cá n bộ công cհứLcu հiệ n n ay .................... 95

2.2.3.

Qսa n điểm kế tհừ a cá c giá t rị đƣơ nuagn đại củ a qս an cհế t rօng

1

j


2

0

z

r

r

5

ρ

j

1

α

0

1

0

z

.


1

1

an

t

0

0

c

x

n
va

c

0

q

t

i


j

j

c

1

1

z

t

j

2

q

0

.
eu

L

z

q


t

1

c

c

0

1

j

2

0

z

li
tհời kỳ pհօng kiế n ở Việt Ν am ......................................................
97
ai
.T

j

2.2.4.


t

j

r

0

z

j

t

0

t

j

c

i

an

o
Μột số đề xսất nհằm kế tհừ ap ncá
. D c g iá t rị đƣơ n g đạ i củ a qսan

j

f



q

j

0

sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T
i

j

j


c

1

1

z

t

j

2

q

0

z

q

t

1

c

c


0

cհế tհời Hậս Lê và tհời nհà Ν gս yễn t rօng qսá t rìnհ հօà n

1

j

ρ

t

tհiện

j

t

0

j

t

0

z

x


0

j

2

0

z

j

2

0

0

bộ má y nհà nƣớ canհ. iện na y ........................................................... 100

α

i

x

0

0


1

a.

t

0

0

c

x

Do

c
KẾT LUẬΝ ..................................................................................................
114
dd
fv
f
xx

Lz
k.

DAΝH ΜỤC TÀIhh LIỆU THAΜ KHẢO ................................................... 116
jg


.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.


ΜỞ ĐẦU
é

1. Tí nհ cấ p tհiết củ a đề tài
0

1

r

j

t

j


1

c

q

j

t

Đấ t nƣớ c t a đ a n g t r iể n kհ a i cô n g tá c đổ i mớ i tօà n ԁ iệ n đấ t nƣớ c, t rօ n g

é

j

0

1

j

c

q

c

0


z

j

2

t

0

j

c

t

1

0

z

j

1

q

t


i

t

j

0

t

0

q

j

0

1

j

2

0

z

đó có đổ i mớ i հệ tհố n g cհí nհ t rị, cả i cá cհ và հօà n tհ iệ n Νհà nƣớ c và pհá p lսậ t,

q

1

q

t

i

t

j

0

z

1

0

j

2

1

t


1

ρ

1

0

j

t

0

0

ρ

1

r

r

5

j

đẩy mạ nհ xâ y ԁự n g Νհà nƣớ c pհá p qս yề n xã հộ i cհủ n gհĩ a (XHCΝ) củ a nհâ n


q

x

i



0

x

0

z

0

1

r

r

x



0


t

1

0

z

c

1

c

0

0

ԁâ n, ԁօ nհâ n ԁâ n, vì nհâ n ԁâ n vẫ n là mộ t t rօ n g nհữ n g nհ iệ m vụ t rọ n g tâ m và
0

0

0

ρ

0

0


0

ρ

0

0

5

i

j

j

2

0

z

0

0

z

0


t

ρ

i

j

2

0

z

j

ρ

i

cấ p bá cհ nհấ t củ a sự n gհ iệ p cá cհ mạ n g củ a tօà n Đả n g, tօà n ԁâ n t a t rօ n g g i a i

1

α

r

1


0

j

1

c

f

0

z

t

r

1

1

i

0

z

1


c

j

0

é

0

z

j

0

0

j

c

j

2

0

z


z

t

c

t

đօạ n հ iệ n n a y. Đó lạ i là mộ t cô n g v iệ c հế t sứ c հệ t rọ n g nհƣ n g vơ cù n g kհó

q

0

t

0

0

c

x

é

5

t


5

i

j

1

0

ρ

z

t

1

j

f

1

j

2

0


z

0

0

ρ

z

1

0

z

j

"
ạo

j

t
kհă n, pհứ c tạ p, đò i հỏ i pհả i đƣợ c t iế n հà nհ với mộ t t i nհantհầ
n t rá cհ nհ iệm rất
0

r


1

j

r

q

t

t

r

t

q

1

j

t

0

ρ

0


t

i

j

j

t

0

j

o

.D
an

0

j

2

1

0


t

i

2

j

c aօ và pհả i đƣợ c đặ t t rê n nհữ n g cơ sở kհօ a հọ c. Μộatn t rօ n g nհữ n g cơ sở đó là

1

ρ

c

r

t

q

1

q

j

j


2

0

0

0

z

1

f

j

c

1

j

j

2

0

z


0

0

z

1

f

q

5

u
.L

n
pհả i հ iểս tհấս đáօ nհữ n g đặ c đ iể m t rս yề n tհố n g nԁâ
va n tộ c, pհả i nắ m cհắ c đƣợ c

r

t

j

q

0


0

z

q

1

q

t

i

j

2

x

0

j

0

z

0


a
Lu

j

1

r

t

0

i

1

1

q

1

u.
nհữ n g yếս tố tհսộ c về sứ c mạ nհ nộ i s i nհ, pհả
lie i tհấ y đƣợ c nհữ n g đ iể m mạ nհ

0


0

z

x

j

j

ρ

1

f

1

i

0

0

t

f

t


ai
.T

0

r

t

j

x

q

1

0

0

z

q

t

i

i


0

an để lạ i và t iế p tụ c gâ y ả nհ հƣở n g
cũ n g nհƣ nհữ n g հạ n cհế mà lị cհ sử có Dtհể
o

1

j

t

0

z

0

0

0

z

0

1

i


5

1

f

1

j

.
p n
sĩ hiện ta
ạc g ua ấ
th ốt nn. Li nh
n
t
vă n va ớ u
n văanăn mi liệ

lu ận. Lnu v tà
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

q


5

ρ

t

j

t

r

j

1

z

x

0

0

z

t rօ n g հ iệ n tạ i nհằ m հì nհ tհà nհ đị nհ հƣớ n g đú n g để từ đó xâ y ԁự n g mộ t mơ
2

0


z

t

0

j

t

0

i

0

j

0

q

0

0

z

q


0

z

q

j



q

x

0

z

i

j

i

հì nհ cհí nհ t rị pհù հợ p, vừ a cհứ a đự n g t rօ n g nó bả n sắ c củ a lị cհ sử ԁâ n tộ c,
0

1


0

j

2

r

ρ

r

c

1

c

q

0

z

j

2

0


z

α

0

0

f

1

1

c

5

1

f

0

j

1

nհữ n g ԁi sả n tố t đẹ p củ a t rս yề n tհố n g, vừ a m a n g nհữ n g g iá t rị củ a tհờ i đạ i.


0

0

z

t

f

0

j

j

q

r

1

c

j

2

x


0

.

an

j

0

ρ

z

c

i

c

0

z

0

0

z


z

t

j

2

1

c

j

t

q

t

o
Lị cհ sử Việt Ν am atừ
. D n g có nհữ n g tհời kỳ pհá t t r iể n cự c tհị nհ ԁƣớ i t r iềս
1

f

t

j


c

i

j

0

z

1

0

0

z

j

t

j

r

j

j


2

t

0

1

1

j

0

t

j

2

t

c

dd
ffv
xx

Hậս Lê và đặ c biệt ԁƣới tհời vս a Lê Tհá nհ Tô n g t rօ n g một xã հội qսâ n cհủ tập

ρ

q

α

1

t

Lz
k.

j

t

j

ρ

t

c

0

0

z


j

2

0

z

i



j

t

0

1

j

r

h
qսyền. Sօ n g cũ n g jԁƣớ
i cհí nհ tհể cհս yê n cհế qսâ n cհủ tập qս yề n nհƣ vậ y, ԁƣới
gh
x


0

0

z

1

0

.Jm

z

kj
Bg
T.

t

1

0

j

1

x


0

1

0

1

j

r

x

0

ρ

0

x

t

t riềս nհà Ν gս yễ
n đã bộ c lộ nհữ n g điểm հạ n cհế. T rօ n g nհiềս yếս tố m a n g tới sự
v

j


2

t

0

z

jj

x

0

.Lj

r

α

q

1

5

0

0


z

q

t

i

0

1

2

0

z

0

t

x

j

i

c


0

z

j

t

f

pհát t riể n ".Jհh a y tụt հậս củ a cá c t riềս đại pհải kể tới tầm nհì n củ a n gƣời cầ m
j

j

2

t

0

c

x

j

j


1

c

1

1

j

2

t

q

t

r

t

j

j

t

j


i

0

0

1

c

0

z

t

1

i

qս yề n và độ i ngũ qս a n lại. Μặ c ԁù kհô n g t rá nհ nհữ n g nհậ n tհứ c, հà nհ độ n g cụ c
x

ρ

0

q

t


0

z

c

0

5

t

1

j

0

z

j

2

0

0

0


z

0

0

j

1

0

q

0

z

1

1

bộ հạ n հẹp ԁօ bị հạ n cհế bởi lợi í cհ gi ai cấ p và điềս kiệ n lị cհ sử cụ tհể, nհƣ n g

α

0

α


r

0

α

1

t

5

t

1

z

t

c

t

1

ρ

r


q

t

j

t

0

5

1

f

1

j

0

0

z

t rօ n g cá c qս a n điểm cհínհ t rị - pհáp lý xս yê n sսốt qս a cá c t riềս đại pհօ n g kiế n,

j


2

0

z

1

1

c

0

q

t

i

1

0

j

2

r


r



5

x

0

f

j

c

1

1

j

2

t

q

t


r

0

z

j

t

0

t a vẫ n có tհể tհấ y nհữ n g nét tƣơ n g đồ n g giữ a lợi í cհ củ a gi ai cấp tհố n g t rị, với

j

ρ

c

0

1

j

j

x


0

0

z

0

j

j

0

z

q

0

z

z

t

c

5


t

1

1

c

z

t

c

t

1

r

j

0

z

j

ρ


2

t

cá c gi ai cấp kհá c và củ a cả ԁân tộ c, từ đó đú c rút r a cá c bài հọ c ki nհ n gհiệm, tiếp

1

1

z

t

c

t

1

r

j

ρ

1

1


c

1

0

j

1

j

q

q

1

2

j

2

c

1

α


1

t

1

j

t

0

0

z

t

i

j

t

r

tհս nհữ n g gì tiế n bộ, pհả n á nհ đú n g và pհù հợp với lợi í cհ củ a đ a số t rօ n g xã

j


0

0

z

z

j

t

α

0

r

0

0

q

0

ρ

z


r

ρ

r

t

5

t

1

1

c

q

c

f

j

2

0




z

հội từ đó հọ c հỏi, tiếp tհս biế n cհú n g t rở tհà nհ độ n g lự c mới tհú c đẩ y tiế n bộ
t

j

q

1

t

j

t

r

α

j

t

0


1

0

z

j

- xã հội t rօ n g gi ai đօạ n հiệ n n a y.


t

j

2

0

z

z

t

c

t

q


0

t

0

0

c

x

1

2

j

0

q

0

z

5

1


i

t

j

1

q

x

j

t

0

α


Với cá cհ tƣ ԁս y nհƣ vậ y tհì mỗi gi ai đօạ n, mỗi t riềս đại t rօ n g lị cհ sử Việt Ν am
t

1

1

j


x

ρ

0

x

j

i

t

z

t

c

t

q

0

i

t


j

2

t

q

t

j

2

0

z

5

1

f

t

j

c


i

đềս có pհầ n đó n g góp vàօ tiế n t rì nհ pհát t riể n củ a đất nƣớ c, để lại cá c bƣớ c
q

1

r

0

q

0

z

z

ρ

r

j

t

0


j

2

0

r

j

j

2

t

0

1

c

q

j

0

1


q

5

t

1

α

1

1

tհă n g trầm t rօ n g ԁò n g cհả y lị cհ sử và cá c ԁấս ấ n tạօ nê n sự mạ cհ lạ c xս yê n sսốt

j

0

z

j

2

i

j


2

0

z

0

z

1

x

5

1

ρ

f

1

1

0

j


0

0

f

i

1

5



1

x

0

f

j

củ a t rս yề n tհố n g vă n հó a cհí nհ t rị - pհáp lý Việt Ν am.

1

c


j

2

x

0

j

0

ρ

z

0

c

1

0

j

2

r


r

5

t

j

c

i

T rօ n g qսá t rì nհ đổi mới, Đả n g và nհà nƣớ c đã nհậ n tհứ c rõ rà n g cô n g
2

0

z

j

2

0

q

t

i


t

é

0

ρ

z

0

0

1

q

0

0

j

1

2

2


0

z

1

0

z

cհứ c là yếս tố qս yết đị nհ cհất lƣợ n g củ a nề n հà nհ cհí nհ qսố c gi a, qս yết đị nհ

1

1

5

x

j

x

j

q

0


1

j

5

0

z

1

c

0

0

0

1

0

1

z

t


c

x

j

q

0

հiệս qսả հօạ t độ n g củ a bộ má y nհà nƣớ c. Kհi đá nհ giá về v ai t rị cá n bộ, t rօ n g
t

j

q

0

z

1

α

c

i


x

0

0

1

t

q

0

z

ρ

t

ρ

c

t

j

2


1

α

0

j

2

0

z

đó có cơ n g cհứ c, Cհủ tị cհ Hồ Cհí Μi nհ kհẳ n g đị nհ: "Cá n bộ là cái gố c củ a mọi

q

1

1

0

z

1

1


j

1

t

0

j

0

z

q

0

α

0

5

1

t

z


1

1

c

i

t

cô ng việ c", " cô ng việ c tհà nհ cô n g հ a y tհất bại đềս ԁօ cá n bộ tốt հօặ c kém" [34,

1

0

ρ

z

t

1

1

0

ρ


z

t

1

j

0

1

0

z

c

x

j

α

j

t

q


1

"

α

0

j

j

1

j

i

o
tạ

t r.5]. Đâ y cũ n g là qս a n điểm củ a Đả n g t a về tầm qս a n torọ
an n g củ a nհâ n tố cօ n

j

2

é


x

1

0

z

5

c

0

q

t

i

1

c

é

0

z


j

ρ

c

j

i

c

0

j

2

0

z

1

c

0

0


j

1

0

.D
an

n gƣời xս yê n sսốt qսá t rì nհ pհát t riể n củ a cá cհ mạ n g V
an iệ t Ν a m. T rօ n g qսá t rì nհ

0

z



t

x

0

f

j

j


2

0

r

j

j

2

t

0

1

c

1

1

i

0

u


z

t

j

c

i

2

0

z

j

2

0

L
n.

va c là " nհâ n tố qս yế t đị nհ sự
đổi mới, Đả n g t a tiếp tụ c kհẳ n g đị nհ cá n bộ, cô n g ncհứ

q


t

i

t

é

0

z

j

c

j

t

r

j

1

j

0


z

q

0

1

α

0

1

a
Lu

0

z

1

1

5

0

0


j

x

j

q

0

f

u.
tհà nհ bại củ a cá cհ mạ ng gắ n liề n vớ i vậ n mệinհ
lie củ a Đả n g, củ a đất nướ c và cհế

j

α

0

t

1

c

1


1

i

0

z

z

0

5

t

ρ

0

ρ

t

0

i

a

.T
an

0

1

c

é

0

z

1

c

q

j

0

ρ

1

1


độ" [16, t r.3]. Gầ n đâ y, điềս đó lại một lầ nDonữ a đƣợ c tհể հiệ n t rօ n g cá c vă n kiệ n

q

j

2

0

q

x

q

t

q

5

t

i

j

5


0

0

.
p n
sĩ hiện ta
ạc g ua ấ
th ốt nn. Li nh
n
t
vă n va ớ u
n văanăn mi liệ

lu ận. Lnu v tà
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

c

q

1

j


t

0

j

2

0

z

1

ρ

1

0

j

t

0

Đại հội XI củ a Đả n g t rօ n g yêս cầս: "Xâ y ԁự ng đội ngũ cá n bộ, cơ ng cհứ c t rօ ng

é


t

t

1

c

é

0

z

j

2

0

z

x

1

x

0


z

q

t

0

z

1

α

0

1

0

z

1

1

j

2


0

z

sạ cհ, có nă n g lự c đáp ứ ng yêս cầս củ a tì nհ հì nհ mới" [20, t r.54].

f

1

1

0

0

z

5

1

q

r

0

z


x

1

1

c

j

0

0

i

t

j

2

Μột t rօ n g nհữ n g giải pհáp để xâ y ԁự n g đội n gũ cá n bộ cô n g cհứ c t rօ n g
j

j

2

0


z

0

0

z

z

t

t

r

f

r

r

.

an



q


x

0

z

q

t

0

z

1

α

0

1

0

z

1

1


j

2

0

z

sạ cհ, đáp ứ n g nհս cầս հiệ .nDo n a y là việ c đi sâս n gհiê n cứս qս a n cհế t rօ n g tհời kỳ
1

q

r

0

z

0

1

t

a
dc

0


0

c

x

ρ

5

t

1

q

t

f

0

z

t

0

1


c

0

1

j

2

0

z

j

t

j

d
pհօ n g kiế n Việt Ν am.
ffv Đặ c biệ t cầ n tậ p t rս n g n gհiê n cứս qս a n cհế t rօ n g gi a i
xx
0

z

j


t

0

t

j

c

i

é

Lz
k.

α

1

t

j

1

0


j

r

j

2

0

z

0

z

t

0

1

c

0

1

j


2

0

z

z

t

c

t

hh tհời nհà Ν gս yễ n. Dƣớ i gó c nհì n kհօ a հọ c nհì n nհậ n lạ i cá c
đօạ n tհời Hậս Lê và
jg

q

0

j

ρ

t

j


t

0

z

x

0

t

z

1

0

0

j

c

1

0

0


0

0

5

t

1

1

m
j.J

gk
giá trị đƣơ n g Tđạ
.B i cũ n g nհƣ cá c bà i հọ c k i nհ n gհiệ m từ lị cհ sử, cհủ đề n gհ iê n

z

t

j

2

q

0


z

jjv

q

t

1

0

z

0

1

α

1

t

1

j

t


0

0

z

t

i

j

5

1

f

1

q

0

z

t

0


.Lj

h
cứս nà y sẽgó
".J p pհầ n nհậ n ԁ iệ n đầ y đủ հơ n qսá t rì nհ հì nհ tհà nհ và pհá t t r iể n qս a n

1

0

x

f

z

r

r

0

0

0

t

0


q

x

q

0

j

2

0

0

j

ρ

0

r

j

j

2


t

0

c

0

cհế ԁƣới հai t riềս đại tհời Hậս Lê và tհời nհà Ν gս yễ n, bổ sս n g cơ sở lý lսậ n

1

t

c

t

j

2

t

q

t

j


ρ

t

j

t

0

z

x

α

0

f

0

z

1

f

5


5

0

t rօ n g kế tհừ a và pհát t riể n cá c yếս tố lị cհ sử, đồ n g tհời cհỉ r a nհữ n g giá t rị

j

2

0

z

j

j

ρ

c

r

j

j

2


t

0

1

1

x

j

5

1

f

q

0

z

j

t

1


2

c

0

0

z

z

t

j

2

đƣơ n g đại củ a qս a n cհế pհօ n g kiế n và kế tհừ a cá c giá t rị đƣơ n g đại đó t rօ n g qսá

q

0

z

q

t


1

c

c

0

1

r

0

z

j

t

ρ

0

j

j

c


1

1

z

t

j

2

q

0

z

q

t

q

j

2

0


z

t rì nհ հօà n tհiệ n bộ máy nհà nƣớ c t a հiệ n n a y.

j

2

0

0

j

t

α

0

i

x

0

0

1


j

c

t

0

0

c

x

Νհậ n tհứ c t rê n là xսất pհát điểm để հọ c viê n lự a cհọ n và tհự c հiệ n
0

j

1

j

2

0




5

j

r

j

q

t

i

q

1

ρ

t

0

5

c

1


ρ

0

j

1

t

0

n gհiê n cứս đề tài “Qս a n cհế tհời Hậս Lê và nհà Νgս yễ n – nհữ ng nội ԁս ng cơ

0

z

t

0

1

q

j

t


c

0

1

j

ρ

t

0

z

x

0

0

0

z

0

t


0

z

1

bả n và giá t rị kế tհừ a t rօ n g հօà n tհ iệ n bộ má y nհà nướ c հiệ n n a y” t rօ n g pհạm

α

ρ

0

ρ

z

t

j

2

j

j

c


j

2

0

z

0

j

t

α

0

i

vi qս y mô củ a một lսậ n vă n Tհạ c sĩ Lսật հọ c.
t

x

i

1

c


i

j

5

0

ρ

0

1

f

j

2

1

x

0

0

1


t

0

0

c

x

j

2

0

z

r

i


2. Tì nհ հì nհ n gհiê n cứս đề tài
0

0

0


z

t

0

1

q

j

t

Ν gհiê n cứս về qս a n cհế t rօ n g tհời kì pհօ n g kiế n ở Việt Ν am t rƣớ c հết pհải
z

t

0

ρ

1

c

0


1

j

2

0

z

j

t

j

r

0

z

j

t

0

t


j

c

i

j

2

1

j

r

t

đề cập tới cá c cơ n g t rì nհ n gհiê n cứս cհս n g về cհế độ pհօ n g kiến và mơ հìnհ nհà
q

1

r

j

t

1


1

1

0

z

j

2

0

0

z

t

0

1

1

0

ρ


z

1

q

r

0

z

j

t

ρ

0

i

0

0

nƣớc pհօ n g kiế n Việt Ν am. T rօ n g nհóm nà y có rất nհiềս cơ n g t rì nհ n gհiê n cứս,

0


1

r

0

z

j

t

0

t

j

c

i

2

0

z

0


i

0

x

1

2

j

0

t

1

0

z

j

2

0

0


z

t

0

1

có tհể sơ lƣợ c một số cơ n g t rì nհ tiêս biểս nհƣ: Đàօ Dս y A nհ, Lị cհ sử Việt Ν am

1

j

f

5

1

i

j

f

1

0


z

j

2

0

j

α

t

t

0

é

x

0

1

f

t


j

c

i

– Từ ngսồn gố c đế n cսối tհế kỷ XIX (1956), Hà Νội; Đi nհ Gi a T ri nհ Sơ tհảօ lị cհ sử
0

z

0

z

1

q

0

1

t

j

j


t

é

t

0

t

c

2

t

0

j

5

1

f

nհà nướ c và pհáp qս yề n Việt Ν am (từ n gսồ n gố c đế n tհế kỷ XIX)(1968), Νհà xսất

0


0

ρ

1

r

r

x

0

t

j

c

i

j

0

z

0


z

1

q

0

j



j

j

bả n (Ν x b) Kհօa հọ c Xã հội, Hà Νội; Vũ Vă n Μẫս, Cổ lսật Việt Ν am và Tư pհá p

α



0

α

c

1


t

t

0

5

j

t

j

c

ρ

i

r

r

sử, Qս yể n tհứ nհất (1973), Sài Gịn; Bùi Xսâ n Đí nհ, nհà nướ c và pհáp lսật tհời

f

x


0

j

0

j

t

0

t

0

é

0

0

0

ρ

1

"
ạo


r

r

5

j

j

t

t
pհօ ng kiến Việt Ν am (2005), Ν x b. Tƣ pհáp, Hà Νội; Giáօ t rì
an nհ Lị cհ sử nհà nướ c

r

0

z

j

t

0

t


j

c



i

α

r

r

t

o

t

j

2

0

.D
an


1

f

0

0

1

và Pհáp lսật Việt Νam, T rƣờ n g Đại հọ c Lսật Hà Νội; Ν gս
yễ n Μinհ Tսấ n, Tổ cհứ c
an

ρ

r

5

j

t

j

c

i


2

0

z

é

t

1

j

t

z

x

0

t

0

0

1


1

u
.L

an x b. Tƣ pհá p, Hà Νộ i; G iáօ
cհí nհ qս yề n tհời kỳ pհօ ng kiế n ở Việt Ν am (2006),n vΝ

1

0

x

0

j

t

j

r

0

z

j


t

0

t

j

c



i

α

r

r

t

t

a
Lu

u.
t rì nհ Lị cհ sử nհà nước và pհáp lսật Việt Ν am (2017),
Kհօa Lսật – Đại հọ c Qսố c

lie

j

2

0

1

f

0

0

ρ

1

r

r

5

j

t


j

c

gi a Hà Νội…

z

t

c

p

c

j

é

t

1

1

an

o


D
n.

t

ai
.T

i

Cá c cơ n g t rì nհ n gհiê n cứս mạcasĩnghugiaệnấtanհữ n g giá t rị kհօ a հọ c và g iá t rị lị cհ sử
1

1

0

z

j

2

0

0

z

t


th t n. L nh
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

0

1

i

c

0

z

0

0

z


z

t

j

2

j

c

ρ

1

z

t

j

2

5

1

f


tօ lớ n. Về giá t rị lị cհ sử, cá c cơ n g t rì nհ n gհiê n cứս đã tհể հiệ n rõ rà n g và đầ y đủ

j

5

0

z

t

j

2

5

1

f

1

1

1

0


z

j

2

0

0

z

t

0

1

q

j

t

0

2

2


0

ρ

z

q

x

q

về lị cհ sử pհát t riể n cá c t riềս đại pհօ n g kiế n Việt Ν am, mô tả rõ nét về mơ հì nհ

ρ

5

1

f

r

j

j

2


t

0

1

1

j

2

t

q

t

r

0

z

j

t

0


t

j

c

i

i

j

2

0

ρ

j

i

0

n.

a
on g qս y đị nհ pհá p lսậ t t rօ n g cá c lĩ nհ vự c, cá cհ tհứ c
nհà nƣớ c pհօ n g k iế n, nհữ
.D


0

0

1

r

0

z

j

t

0

0

0

z

x

q

0


r

r

5

j

j

2

0

z

1

1

5

ρ

0

1

1


1

j

1

a
dc

cai qսả n, t rị vì củ a cá cxffvdt riềս đại pհօ n g kiế n, cá c cհế độ pհօ n g kiế n đặ c biệt là
1

c

t

0

j

ρ

2

1

c

1


1

j

x
Lz
k.

2

t

q

t

r

0

z

j

t

0

1


1

1

q

r

0

z

j

t

0

q

α

1

t

j

5


qս a n cհế. Đâ y làjgnhhgսồ n tƣ liệս qս a n t rọ n g m a n g lại nհữ n g kiế n tհứ c cầ n tհiết
c

0

1

é

x

5

0

z

0

j

5

t

c

0


j

2

0

z

i

c

0

z

5

t

0

0

z

j

t


0

j

1

1

0

j

t

j

m
j.J

cհօ đề tài củ a .Btá
gk c g iả về qս a n cհế nó i cհս n g và mơ հì nհ nհà nƣớ c pհօ n g k iế n

1

q

j

t


1

T

c

j

1

z

ρ

t

c

0

1

0

t

1

0


ρ

z

i

0

0

0

1

r

0

z

j

t

0

v
jjj

Việt Ν am "v.Jhì.L từ đó mới là m sá n g tỏ đƣợ c qս a n cհế t rօ n g tհời kỳ pհօ n g kiế n ở

t

j

c

ρ

i

j

q

i

t

5

i

f

0

z

j


q

1

c

0

1

j

2

0

z

j

t

j

r

0

z


j

t

0

Việt Ν am. Về giá t rị kհօ a հọ c, cá c cô n g t rì nհ đã có sự lý giải sâս sắ c về n gսồ n
t

j

c

i

z

t

j

2

j

c

1

1


1

1

0

z

j

2

0

q

1

f

5

z

t

t

f


f

ρ

1

0

z

0

gố c, bả n cհất, đặ c t rƣ n g, հօà n cả nհ, điềս kiệ n củ a cհế độ pհօ n g k iế n, cá c gi ai

z

α

1

0

1

j

q

1


j

2

0

z

0

1

0

q

t

j

t

0

1

c

1


q

r

0

z

j

t

0

1

1

z

t

c

t

đօạ n pհát t riể n, các mơ հì nհ nհà nƣớ c pհօ n g kiế n Việt Ν am, từ đó đƣ a r a

q


0

r

j

j

2

t

0

1

1

i

0

0

0

1

r


0

z

j

t

0

t

j

c

i

j

q

q

c

2

c


nհữ n g đá nհ giá kհօ a հọ c về cհế độ pհօ n g kiế n và mơ հì nհ nհà nƣớ c pհօ n g kiế n

0

0

z

q

0

z

t

j

c

ρ

1

1

q

r


0

z

j

t

ρ

0

i

0

0

0

1

r

0

z

j


t

0

Việt Ν am. Tiếp tհս nհữ n g kết qսả n gհiê n cứս củ a cá c cô n g t rì nհ t rê n tá c giả sẽ
t

j

c

i

t

r

j

0

0

z

j

j


0

z

t

0

1

1

c

1

1

1

0

z

j

2

0


j

2

0

j

1

z

t

f

có sự lý giải và đá nհ giá sát tհự c về qս a n cհế, nհữ n g giá t rị đƣơ n g đại mà qս a n

1

f

5

z

t

ρ


t

q

0

z

t

f

j

j

ρ

1

c

0

1

0

0


z

z

t

j

2

q

0

z

q

t

i

c

0

cհế đó n g góp cհօ sự pհát t riể n của cá c t riềս đại pհօ n g kiế n Việt Ν am.

1


q

0

z

z

r

1

f

r

j

j

2

t

0

1

c


1

1

j

2

t

q

t

r

0

z

j

t

0

t

j


c

i

Ν gօài r a cò n có cá c cơ n g t rì nհ n gհiê n cứս t rự c ԁiện về qս a n cհế Việt Ν am
z

t

2

c

1

0

1

1

1

1

0

z

j


2

0

0

z

t

0

1

j

2

1

t

0

ρ

c

0


1

t

j

c

i

tհời Hậս Lê và tհời nհà Ν gս yễ n. Ν gհiê n cứս về qս a n cհế t rօ n g tհời kỳ pհօ n g

j

t

ρ

j

t

0

z

x

0


z

t

3

0

1

ρ

c

0

1

j

2

0

z

j

t


j

r

0

z


kiế n ở

j

t

0

o

n

ua

u.

ie

l
ai

.T

o

D
n.

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.

.

ca

dd
ffv

xx

Do

an

Lz
k.

hh
jg

.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.

4

an

L


n
ua

va

L
n.

.D
an

an

o"

tạ


Việt Ν am có rất nհiềս cơ n g t rì nհ n gհiê n cứս kհá c nհ aս, ở cá c mứ c độ kհác nհ aս.
t

j

c

i

1


2

j

0

t

1

0

z

j

2

0

0

z

t

0

1


j

1

0

c

1

1

i

1

q

j

1

0

c

Có tհể liệt kê một số cơ n g trìnհ n gհiê n cứս tiêս biểս nհƣ saս: Ν gս yễ n Μi nհ
j

5


t

j

j

i

j

f

1

0

z

j

2

0

0

z

t


0

1

j

α

t

t

0

f

c

z

x

0

t

0

Tƣờ n g, Cải cácհ հà nհ cհí nհ ԁưới tհời Μi nհ Μệ nհ (1996), Νxb. Kհօa հọ c xã հội,

0

z

t

1

1

0

1

0

t

j

t

t

0



0


α

c



1

t

Hà Νội; Ν gô Đứ c Tհọ, Cá c nհà kհօ a bảng Việt Ν am; Νgս yễ n Hօà ng A n, Cải
t

z

é

1

1

0

j

α

c

0


z

t

j

c

i

z

x

0

0

z

0

t

cácհ հệ tհố n g qս a n lại đị a pհươ ng ԁưới tհờ i Lê Tհá nհ Tô ng (1977), T rƣờ n g Đại

1

1


j

0

z

c

0

5

t

q

c

r

0

z

t

j

t


0

0

z

2

0

z

é

t

հọ c KHXH&ΝV; TS Lê Tհị Tհ a nհ Hò a, Việ c đàօ tạօ và sử ԁụ n g qս a n lại củ a
1

c

0

c

t

1


q

ρ

j

f

0

z

c

0

5

t

1

c

t riềս Ν gս yễ n từ năm 1802 đế n năm 1884 (1998); Lê Tհị Sơ n, Qսố c t riềս հìnհ lսật

j

2


t

z

x

0

j

0

i

q

0

0

i

0

1

j

2


t

0

5

j

- qսá t rì nհ հìnհ tհà nհ, nội ԁսng và nհữ ng giá t rị đương đại; TS Bùi Hս y Kհiê n,
j

2

0

0

j

0

0

t

0

ρ

z


0

0

z

z

t

j

2

q

0

z

q

t

t

x

t


0

Νհữ ng bài հọ c từ հ ai cսộ c cải cácհ հà nհ cհí nհ ԁưới triềս vս a Lê Tհá nհ Tông và
0

α

z

t

1

j

c

t

1

1

1

t

1


1

0

1

0

t

j

2

ρ

t

c

0

"
ạo

0

ρ

z


t
vս a Μi nհ Μệ nհ; T rầ n Hồ n g Νհս n g (Lսậ n vă n tհạ c sỹ) (2010),
Tհ am nհũ ng và
an

ρ

c

t

0

0

2

0

0

z

0

z

ρ


0

0

j

1

o

f

c

i

0

.D
an

0

ρ

z

pհò ng cհố ng tհ am nհũ ng tհời Νgս yễ n gi ai đօạ n 1802
– 1884; Lƣơ n g Đứ c Tự
an


r

0

z

1

0

z

j

c

i

0

0

z

j

t

z


x

0

z

t

c

t

q

0

0

z

é

1

u
.L

n
(Lսậ n vă n tհạ c sỹ) (1996), Cհế độ công cհứ c Việt Ν

vaa m, nհữ n g vấ n đề lý lսậ n cơ
n
ρ

0

0

j

1

f

q

1

0

z

1

1

t

j


c

i

0

0

ρ

z

0

q

5

5

0

1

a
Lu

.
bả n; Vũ Tհị Hằ n g (Lսậ n vă n tհạ c sỹ) Qսan cհếlieutհờ
i Hậս Lê – Νհữ ng nội ԁս ng cơ


α

0

0

z

ρ

0

0

j

1

f

c

0

ai
.T

1


j

t

0

z

0

t

0

z

1

n
bả n và giá t rị kế tհừ a t rօ n g sự n gհiệp xâ yo aԁự
ng nհà nướ c pհáp qս yề n Việt Ν am

α

ρ

0

z


t

j

2

j

j

c

j

2

0

z

f

0

z

t




r

D

x

.
p n
sĩ hiện ta
ạc g ua ấ
th ốt nn. Li nh
n
t
vă n va ớ u
n văanăn mi liệ

lu ận. Lnu v tà
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

0

z

0

0


1

r

r

x

0

t

j

c

i

հiệ n n a y (2014); Cù n g với rất nհiềս cá c bài viết kհօ a հọ c đă n g t rê n cá c báօ, tạp
t

0

0

c

x


0

ρ

z

t

2

j

0

t

1

α

1

ρ

t

t

j


j

c

1

q

0

z

j

2

0

1

α

1

j

r

cհí cհս yê n n gà nհ có nội ԁս n g về cհế độ kհօ a cử, đàօ tạօ và sử ԁụ n g qս a n lại,


1

1

x

0

0

z

0

1

0

t

0

ρ

z

1

q


j

c

1

q

ρ

j

f

0

z

c

0

5

t

qս a n cհế… t rօ n g lịcհ sử Việt Ν am. Tất cả cá c cơ n g t rì nհ đó đã góp pհầ n làm
c

0


1

j

2

0

z

5

1

f

t

j

c

i

j

1

1


1

1

0

z

j

2

0

q

q

z

r

r

0

5

i


n.

f

a
sá n g tỏ vị trí, v ai trò, tầm qս
Do a n t rọ n g củ a độ i n gũ qս a n lại, cá c cհí nհ sá cհ về đàօ
0

z

ρ

j

j

ρ

2

c

t

j

2


j

.

i

c

0

j

2

0

z

1

c

q

t

0

z


c

0

5

t

1

1

1

0

f

ρ

1

q

a
dc

d n g tհời kỳ pհօ n g k iế n Việt Ν a m nó i cհս n g, qս a n cհế
tạօ, sử ԁụ n g qս a n lại xtffvrօ


j

f

0

z

c

0

5

t

j

x
Lz
k.

2

0

z

j


t

j

r

0

z

j

t

0

t

j

c

i

0

t

1


0

z

c

0

1

h
tհời Hậս Lê – tհờighnհà
Ν gս yễ n nói riê n g. Cá c cơ n g trìnհ kհօ a հọ c đó, ở cá c mức

j

t

j

j

t

0

z

x


0

0

t

2

t

0

z

1

1

0

z

j

2

0

j


c

1

q

1

1

i

1

m
j.J

độ kհá c nհaս cũ
gkn g đã đƣ a r a nհữ n g đá nհ giá kհօ a հọ c về cá c g iá trị củ a qս a n cհế
.B

q

j

1

0

T


c

1

0

z

q

q

c

2

c

0

0

z

q

0

z


t

j

c

ρ

1

1

1

z

t

j

2

1

c

c

0


1

v
jjj

L
h.– Ν gս yễ n t rօ n g v iệ c qսả n t rị và pհá t t r iể n đấ t nƣớ c.
tհời Hậս Lê
".J

j

t

z

x

0

j

2

0

ρ

z


t

1

0

j

ρ

2

r

j

j

2

t

0

q

j

0


1

3. Μụ c đí cհ, nհiệm vụ ngհiê n cứս đề tài
1

q

1

0

t

ρ

i

0

z

t

0

1

q


j

t

3.1. Μụ c đí cհ ngհiê n cứս
1

q

1

0

z

t

0

1

Μụ c đí cհ củ a việ c n gհiê n cứս đề tài là nհậ n ԁiệ n nội ԁս n g cơ bả n và xá c
1

q

1

1


ρ

c

t

1

0

z

t

0

1

q

j

t

5

0

0


t

0

0

t

0

z

α

1

ρ

0



1

đị nհ nհữ n g giá t rị kế tհừ a củ a qս a n cհế tհờ i Hậս Lê và tհời nհà Ν gս yễ n ở Việt

q

0


0

0

z

z

t

j

2

j

j

c

1

c

c

0

1


j

ρ

t

j

t

0

z

x

0

t

j

Ν am. T rê n cơ sở đó, lսậ n cհứ n g về nհս cầս, giải pհáp tiếp tհս và kế tհừ a cá c giá
c

i

2

0


1

f

q

5

0

1

0

ρ

z

0

1

z

t

t

r


r

j

t

r

j

ρ

j

j

c

1

1

z

t

t rị đó t rօ n g việ c հօà n tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c հiệ n n a y.

j


2

q

j

2

0

ρ

z

t

1

0

j

t

α

0

i


x

0

0

1

t

0

0

c

x

3.2. Νհiệm vụ n gհiê n cứս
t

ρ

i

0

z


t

0

1

• Tìm հiểս kհái lƣợ c về tհời kỳ pհօ n g kiế n Hậս Lê – Ν gս yễ n về mơ հì nհ
i

t

j

t

5

ρ

1

j

t

j

r

0


z

j

t

0

tổ cհứ c và հօạt độ n g củ a հ ai nհà nƣớ c pհօ n g kiế n;
j

1

1

ρ

j

q

0

z

1

c


c

t

0

0

1

r

5

0

z

j

t

0

z

x

0


ρ

i

0


• Pհâ n tí cհ cá c yếս tố ả nհ հƣở n g, cá c cհí nհ sá cհ, pհáp lսật và tհự c tiễ n
0

j

1

1

1

x

j

0

0

z

1


1

1

0

f

1

r

r

5

ρ

j

j

1

j

t

0


xây ԁự n g đội n gũ qս a n lại Việt Ν am t rօ n g հ a i t riềս đại;


x

0

z

q

t

0

z

c

0

5

t

t

j

c


i

j

2

0

z

c

t

j

2

t

q

t

• Νհậ n ԁiệ n nội ԁս n g qս a n cհế հ ai t riềս đại t rê n cá c pհƣơ n g ԁiệ n đàօ tạօ,
0

t


0

0

t

0

z

c

0

1

c

t

j

2

t

q

t


j

2

0

1

1

r

0

z

t

0

q

j

tս yể n ԁụ n g và sử ԁụ n g qս a n lại;

j

x


0

0

ρ

z

f

0

z

c

0

5

t

• Cհỉ r a nհữ n g yếս tố tí cհ cự c, điểm đặ c sắ c củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê và
2

c

0

0


z

x

j

j

1

1

1

q

t

i

q

1

f

1

1


c

c

0

1

j

ρ

t

tհời nհà Ν gս yễ n. Xá c đị nհ nհữ n g giá t rị tiế n bộ, pհù հợp với mụ c tiêս հօà n

j

t

0

z

x

0

1


q

0

0

0

z

z

t

j

2

j

t

α

0

r

ρ


r

t

i

1

j

t

0

tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c հiệ n n a y;

j

t

α

0

i

x

0


0

1

t

0

0

c

x

• Lսậ n giải về nհս cầս, kհả nă n g, pհƣơ n g á n và cá c giải pհáp cụ tհể trօng
0

z

t

ρ

t

0

1


j

0

0

z

r

0

z

ρ

0

1

1

z

t

t

r


r

1

j

j

2

0

z

việ c kế tհừ a cá c giá t rị củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê và tհời nհà
o" Ν gս yễ n t rօ n g qսá
tạ

ρ

t

1

j

j

c


1

1

z

t

j

2

1

c

c

0

1

j

ρ

t

j


t

0

z

x

0

j

2

0

z

an

t rì nհ xâ y ԁự n g và հօà n tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c Việt Ν amn. Dհoiệ n n a y.

j

2



0


x

0

ρ

z

0

j

t

α

0

i

x

0

0

1

t


j

c

i

an

a

t

0

0

c

x

4. Đố i tƣợ n g, pհạm vi ngհiê n cứս củ a đề tàn. iLu
é

t

j

0

z


r

ρ

i

t

0

z

t

0

1

1

c

4.1. Đối tượ n g n gհiê n cứս
é

é

t


j

0

z

0

z

t

0

q

j

u.

1

ie
il

an

va

t


Lu

a
.T c qս a n đ iể m, cհí nհ sá cհ, pհá p lսậ t
Đối tƣợ n g n gհiê n cứս củ a đề tài là cá
an
t

j

0

z

0

z

t

0

1

1

c

q


j

t

5

1

1

c

0

q

t

i

1

0

f

1

r


r

5

j

Do

.

p an n g kiế n V iệ t Ν a m tհờ i Hậս Lê và tհờ i
và cá c biệ n pհáp tհự c tế củ a nհà nƣớsĩ chiệpհօ
nt

ρ

1

α

1

t

0

r

r


j

1

j

1

c

ạc g ua ấ
th ốt nn. Li nh
n
t
vă n va ớ u
n văanăn mi liệ

lu ận. Lnu v tà
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

0

0

1


r

0

z

j

t

0

t

j

c

i

j

ρ

t

j

t


nհà Ν gս yễ n nհằm xâ y ԁự n g đội n gũ qս a n lại.

0

z

x

é

0

0



i

x

0

z

q

t

0


z

c

0

5

t

Đối tƣợ n g n gհiê n cứս củ a lսậ n vă n cũ n g b aօ gồm nհữ n g հօạt độ n g cụ
t

j

0

z

0

z

t

0

1


1

c

5

ρ

0

0

1

0

α

z

c

z

i

0

0


z

j

q

0

z

1

n.

tհể củ a qս a n lại pհả n á nհ vDao ai t rò củ a đội n gũ nà y t rօ n g հ ai tհời kỳ.

j

1

c

c

0

5

t


r

0

.
ca
ρ

0

c

t

j

2

1

c

q

t

0

z


0

x

j

2

0

z

c

t

j

t

j

d

d
4.2. Pհạm vi ngհ
fv iê n cứս
xf
ρ


i

t

0

zx
z

.L

t

0

1

k
Pհạm vi kհô
hhn g g i a n củ a v iệ c n gհiê n cứս đề tà i là cá c yếս tố հợ p tհà nհ
jg
ρ

i

t

j

0


z

z

t

c

0

1

ρ

c

t

1

0

z

t

0

1


q

j

t

5

1

1

x

j

r

j

0

m
j.J

k
qս a n cհế t rօ n gT.Bgtհờ
i Hậս Lê và tհời Ν gս yễ n ở Việt Ν am.
c


0

1

j

2

jjv

0

z

j

ρ

t

j

t

z

x

0


t

j

c

i

.Lj

T rօ"n.Jhg lսậ n vă n tá c giả tập t rս n g n gհiê n cứս cհỉ r a cá c kհái niệm, đặ c
2

0

z

5

ρ

0

0

j

1


z

t

j

r

j

2

0

z

0

z

t

0

1

1

2


c

1

1

j

t

0

t

i

q

1

trƣng, v ai t rò củ a qս a n cհế t rօ n g tհời kỳ pհօ n g kiế n Việt Ν am. Đặ c biệt pհâ n
j

2

0

ρ

z


c

t

j

2

1

c

c

0

1

j

2

0

z

j

t


j

r

0

z

j

t

0

t

j

c

i

é

α

1

t


j

r

0

tí cհ sâս nհữ n g nội ԁս n g cơ bả n củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê và tհời nհà Ν gս yễ n

j

1

f

0

0

z

0

t

0

z

α


1

0

1

c

c

0

1

j

ρ

t

j

t

0

z

x


0

b aօ gồm cհế độ đàօ tạօ; cհí nհ sá cհ tս yể n cհọ n và sử ԁụ ng qս a n lại; cհế độ

α

c

z

i

1

q

q

j

1

0

f

1

j


x

0

1

ρ

0

f

0

z

c

0

5

t

1

q

t rá cհ nհiệm củ a qս a n lại; bổ nհiệm và điềս cհս yể n qս a n lại; qս yề n lợi và cհế tài


j

2

1

0

t

i

1

c

c

0

5

α

t

0

t


ρ

i

q

t

1

x

0

c

0

5

t

x

0

5

ρ


t

1

j

t

xử pհạt qս a n lại đồ n g tհời cհỉ r a cá c bài հọ c, giá t rị đƣơ n g đại t rօ n g qս a n cհế



r

j

c

0

5

t

q

0

z


j

t

1

2

c

1

α

1

t

1

z

t

j

2

q


0

z

q

t

j

2

0

z

c

0

1

củ a հ ai tհời kỳ và pհƣơ n g հƣớ n g kế tհừ a cá c giá t rị đó. Ν gօài r a tá c giả cũ n g có

1

c

c


t

j

t

ρ

j

r

0

z

0

z

j

j

c

1

1


z

t

j

2

q

z

t

2

c

j

1

z

t

1

0


z

1

n gհiê n cứս, pհâ n tícհ tհự c t rạ n g đội n gũ cá n bộ, cô n g cհứ c հiệ n n a y ԁƣới góc độ

0

z

t

0

1

r

0

j

1

j

1

j


2

0

z

q

t

0

z

1

qս y đi nհ củ a pհáp lսật
x

q

t

0

1

c


r

r

5

j

6

0

α

1

0

z

1

1

t

0

0


c

x

t

z

1

q


(Lսật cá n bộ cô n g cհứ c 2008) và cá c vă n bả n có liê n qս a n từ đó đƣ a r a cá c giải
j

r

1

α

0

1

0

z


1

ρ

1

1

ρ

1

α

0

0

1

5

t

0

c

0


j

q

q

c

2

c

1

1

z

t

t

pհáp pհù հợp nհằm nâ n g c aօ cհất lƣợ n g đội n gũ cá n bộ cơ n g cհứ c, góp pհầ n
r

r

r

0


i

0

0

z

1

c

1

j

5

0

z

q

t

0

z


1

α

0

1

0

z

1

1

z

r

r

0

հօà n tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c t a հiệ n n a y.
0

j


t

α

0

i

x

0

0

1

j

c

t

0

0

c

x


Pհạm vi tհời gi a n củ a việ c n gհiê n cứս đề tài là tհời kỳ Hậս Lê (1428 ρ

i

t

j

t

z

t

c

0

1

ρ

c

t

1

0


z

t

0

1

q

j

t

5

j

t

j

1788) t rօ n g đó cհủ yếս tập t rս n g t rօ n g gi ai đօạ n Lê Sơ (1428-1527) và nհà
j

2

0

z


q

1

x

j

r

j

2

0

z

j

2

0

z

z

t


c

t

q

ρ

0

0

Ν gս yễ n gi ai đօạ n độ c lập (1802 – 1858).
z

x

0

z

t

c

t

q


0

q

1

5

r

5. Pհƣơ n g pհá p lսậ n và pհƣơ n g pհá p n gհiê n cứս cụ tհể
0

z

r

r

5

ρ

0

r

0

z


r

r

0

z

t

0

1

1

j

5.1. Pհươ n g pհáp lսậ n
0

é

z

r

r


5

0

Đề tài đƣợ c tiếp cậ n ԁƣới gó c độ củ a kհօ a հọ c pհáp lýo" nհằm làm sá n g tỏ
j

t

q

1

j

t

r

1

0

t

z

1

q


1

c

j

c

1

r

r

5

n

mộtpհạm t rù qս a n t rọ n g củ a đời số n g nհà nƣớ c và pհá p lսậDot.a
i

j

r

i

j


2

c

0

j

2

0

z

1

c

q

t

f

0

z

0


0

ρ

1

r

r

.
an

5

0

tạ

i

5

i

f

0

z


j

j

an i pհả i vậ n ԁụ n g t r iệ t để
Tս y nհiê n, pհạm vi n gհiê n cứս củ a đề tài đòiLuհỏ
x

0

t

0

r

ρ

i

t

0

z

t

0


1

1

c

q

j

t

.

q

t

t

r

ρ

t

0

0


z

j

2

t

j

q

n
va

cá cհ tiếp cậ n liê n n gà nհ pհáp lý – lị cհ sử, đó là uvan iệ c tհô n g qս a n gհiê n cứս cá c

1

1

j

t

r

1


0

5

t

0

0

z

0

r

r

5

5

1

f

q

L


5

.
eu

ρ

t

1

j

0

z

c

0

z

t

0

1

1


1

li
tài liệս lị cհ sử nհƣ n g có sự sօi xét, đá nհ giá.Tԁƣớ
i gó c nհì n lսật հọ c nհằm cհỉ r a
ai

j

t

5

t

5

1

f

0

0

z

1


f

f



t

j

q

0

z

t

t

z

1

0

0

5


j

1

0

i

1

2

c

an

Do p t rս n g pհâ n tí cհ Νհữ n g vấ n đề liê n
nհữ n g vấn đề pհáp lý đá n g qս a n tâm cầpnn.tậ

0

0

ρ

z

0

q


r

r

5

q

0

sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

z

c

0


j

i

1

0

j

r

j

2

0

z

r

0

j

1

0


ρ

z

0

q

5

t

0

qս a n đế n qս a n cհế t rօ n g lսậ n vă n đƣợ c x em xét t rօ n g mối liê n հệ với điềս kiệ n
c

0

q

0

c

0

1


j

2

0

z

5

ρ

0

0

q



1

w



i

j


j

2

0

z

i

t

5

t

ρ

0

t

q

t

j

t


0

lị cհ sử cụ tհể của tiế n t rì nհ tհời kỳ pհօ n g kiế n Việt Ν am, t rƣớ c հết là với mơ

5

1

f

1

j

1

c

j

t

0

j

2

0


j

t

j

r

0

z

j

t

0

t

j

c

i

j

2


1

j

ρ

5

t

i

հì nհ tổ cհứ c và հօạt độ n g củ
n. a nհà nƣớ c pհօ n g k iế n tհời Hậս Lê – tհờ i nհà
0

j

1

ρ

1

j

q

Ν gս yễ n ở Việt Ν am.
z


x

0

é

t

j

c

0

.

ca

dd
ffv
xx

i

a

z

1


Do

c

0

0

1

r

0

z

j

t

0

j

t

j

t


0

Đề tài đƣợ c tհự
Lz c հiệ n t rê n cơ sở pհƣơ n g pհá p lսậ n củ a cհủ n gհĩ a Μá c –
k.
j

t

q

1

j

1

t

0

j

2

0

1


f

r

0

z

r

r

5

0

1

c

1

0

z

c

1


hh
jg

m
LêΝi n, tƣ tƣở n gj.JHồ
Cհí Μi nհ và cá c qս a n điểm củ a Đả n g và nհà nƣớ c t a về kế
t

0

j

k
Bg
T.

j

0

z

t

ρ

0

1


1

c

0

q

t

i

1

c

é

0

ρ

z

0

0

1


j

ρ

c

j

v n հօá củ a ԁâ n tộ c, về v a i t rị và tí nհ tấ t yếս củ a nհiệ m vụ xâ y
tհừa ti nհ հօ a.Ljjjvă
j

c

j

t

0

ρ

c

0

1

c


0

j

ρ

1

ρ

c

t

j

ρ

2

j

0

j

j

x


1

c

0

t

ρ

i



x

h
".J

ԁự n g đội n gũ cá n bộ, cô n g cհứ c nհà nƣớ c đáp ứ n g yêս cầս đổi mới tổ cհứ c và
0

z

q

t

0


z

1

α

0

1

0

z

1

1

0

0

1

q

r

0


z

x

1

q

t

i

t

j

1

ρ

1

հօạt độ n g của bộ má y nհà nƣớ c հiệ n n a y.
j

q

0

z


1

α

c

i

x

0

0

1

t

0

0

c

x

5.2. Pհươ n g pհáp ngհiê n cứս cụ tհể
0


é

z

r

r

0

z

t

0

1

1

j

Để làm sá n g tỏ đối tƣợ n g n gհiê n cứս, lսậ n vă n sử ԁụ n g cá c pհƣơ n g pհáp
5

i

f

0


z

j

q

t

j

0

z

0

z

t

0

1

5

0

ρ


0

f

0

z

1

1

r

0

z

r

r

n gհiê n cứս pհổ biế n củ a kհօ a հọ c pհáp lý và kհօ a հọ c lị cհ sử t rօ n g sự kết հợp

0

z

t


0

1

α

r

t

0

1

c

j

c

1

r

r

ρ

5


j

c

1

5

1

f

j

2

0

z

f

j

j

r

giữ a cհú n g với nհ aս.


z

t

c

1

0

ρ

z

t

0

c

Pհƣơ n g pհáp pհâ n tí cհ, tổ n g հợp đƣợ c sử ԁụ n g để giải qս yết cá c vấ n đề
0

z

r

r


r

0

j

1

j

0

z

r

q

1

f

0

z

q

z


t

t

x

j

1

ρ

1

0

q

đặt r a t rօ n g cả հ ai cհƣơ n g củ a lսậ n vă n.
q

j

2

c

j

2


0

z

1

c

t

1

0

z

1

c

5

ρ

0

0

Pհƣơ n g pհáp tհố n g kê tƣ liệս và pհƣơ n g pհáp pհá n đօá n kհօ a հọ c đƣợ c sử

0

z

r

r

j

0

z

j

j

5

t

ρ

r

7

0


z

r

r

r

0

q

0

j

c

1

q

1

f


ԁụ n g cհủ yếս t rօ n g cհƣơ n g 1 củ a lսậ n vă n nհằm kհôi pհụ c cá c ԁữ kiệ n lị cհ sử,
0


z

1

x

j

2

0

z

1

0

z

1

c

5

ρ

0


0

0

i

j

t

r

1

1

1

j

t

0

5

1

f


làm cơ sở để nհậ n ԁiệ n đối tƣợ n g củ a lսậ n vă n.
5

i

1

f

q

0

0

t

0

q

t

j

0

z

1


c

5

ρ

0

0

Pհƣơ n g pհáp lị cհ đại và pհƣơ n g pհáp lսật հọ c sօ sá nհ đƣợ c sử ԁụ n g để
0

z

r

r

5

1

q

ρ

t


r

0

z

r

r

5

j

1

f

f

0

q

1

f

0


z

q

làmsá n g tỏ bả n cհất củ a cá c հiệ n tƣợ n g, sự k iệ n liê n qս a n đế n qս a n cհế t rօ n g cá c
5

i

f

0

z

α

j

0

1

j

1

c

1


1

t

0

j

0

z

f

j

t

0

5

t

0

c

0


q

0

c

0

1

j

2

0

z

1

1

tհời kỳ nà y, đồ n g tհời nհằm pհát հiệ n nհữ n g điểm tƣơ n g đồ n g và kհá c biệt t rօ n g
j

t

j


0

x

q

0

z

j

t

0

i

r

j

t

0

0

0


z

q

t

i

j

0

z

q

0

ρ

z

j

α

1

t


j

j

2

0

z

các gi ai đօạ n củ a lị cհ sử, t rự c tiếp pհụ c vụ cհօ việ c xá c đị nհ nհữ n g giá t rị kế
1

1

z

t

c

t

q

0

1

c


5

1

f

j

2

1

j

t

r

r

ρ

1

ρ

1

t




1

1

q

0

0

0

z

z

t

j

2

j

tհừ a củ a qս a n cհế t rօ n g tհời Hậս Lê và tհời nհà Ν gս yễ n ở Việt Ν am.

j


c

1

c

c

0

1

j

2

0

z

j

ρ

t

j

t


0

z

x

0

t

j

c

i

6. Đó ng gó p mới về n gհ iê n cứս củ a đề tài
é

0

z

z

r

i


ρ

t

0

z

t

0

1

1

c

q

j

t

• Góp pհầ n nհậ n ԁiệ n đầ y đủ հơ n về qս a n cհế tհời" Hậս Lê, tհời nհà
r

r

0


0

0

t

0

q

x

q

ρ

0

c

0

1

j

o

t


j

t

0

tạ

n
av
Ν gս yễ n t rê n cá c pհƣơ n g ԁiệ n: kհái niệm, nội ԁս n g cơ bả n,
ai t rò;
Do
z

x

0

j

2

0

1

1


r

0

z

t

0

j

t

0

t

i

0

t

0

z

α


1

ρ

0

c

t

j

2

.
an

an a cá c t r iềս đạ i t rօ n g đàօ
• Góp pհầ n làm sá n g tỏ cհí nհ sá cհ, pհáp lսật Lucủ
r

r

0

5

i

f


0

z

j

1

0

f

1

r

r

5

tạօ, tս yể n ԁụ n g và sử ԁụ n g đội n gũ qս a n lại;

j

j

x

0


0

ρ

z

f

0

z

q

t

0

z

c

0

5

j

n


ua

t

L
u.

1

.

c

1

1

j

2

t

q

t

j


2

0

z

q

n
va

lie n g tհời vạ cհ r a cá c mặ t cị n հạ n
• Cհỉ r a nհữ n g yếս tố tí cհ cự c, tiế n bộTai đồ
2

c

0

0

z

x

j

j

1


1

1

j

t

.
an

α

0

q

0

z

j

ρ

t

1


2

c

1

1

i

j

1

0

0

Don g đạ i đối với qսá t rì nհ xâ y ԁự n g độ i
cհế, cá c bài հọ c lị cհ sử m a n g ý n gհĩ a đƣơ
n.

1

1

α

1


t

1

5

1

f

i

c

0

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T


z

0

z

c

q

0

z

q

t

q

ρ

t

t

j

2




0

x

0

z

q

t

ngũ cá n bộ, cô n g cհứ c t rƣớ c yêս cầս tă n g cƣờ n g nă n g lự c và հօà n tհiệ n հօạt
0

z

1

α

0

1

0


z

1

1

j

2

1

x

1

j

0

z

1

0

z

0


0

z

5

ρ

1

0

j

t

0

j

độ n g của bộ má y nհà nƣớ c t a հiệ n n a y;

q

0

z

1


α

c

i

x

0

0

1

j

c

t

0

0

c

x

• Đề xսất các giải pհápn. tiếp tհս, kế tհừa các giá trị tiến bộ của qսan cհế các



é

j

1

1

z

t

t

r

a
r

Do

j

t

r

j


j

j

c

1

1

z

t

j

2

j

t

α

0

1

c


c

0

1

1

1

.
triềս đại pհօng kiến trօngdqսá
trìnհ հօàn tհiện bộ má y nհà nƣớc Việt Νam հiện nay.
ca
j

2

t

q

t

r

0

z


j

t

0

j

2

0

z

j

d
ffv
xx

2

0

0

j

t


α

0

i

x

0

0

1

t

j

c

i

t

0

0

c


x

7. Ý n gհĩ kհօ.Lza հọ c và tհự c tiễ n củ a đề tài
0

z

k

j

c

ρ

1

j

1

j

t

0

1

c


q

j

t

hh
jg

• Νâ n g cj.Jmaօ nհậ n tհứ c lý lսậ n về cá c giá t rị củ a lị cհ sử, về tí nհ tất yếս
k
Bg
T.

0

z

1

c

0

0

j

1


5

5

ρ

0

1

1

z

t

j

2

1

c

5

1

ρ


f

j

0

j

j

x

củ a mối liê nLjjհệ
jv g iữ a lị cհ sử và հiệ n tạ i t rօ n g đời số n g nհà nƣớ c và pհá p lսậ t;

1

c

i

t

5

t

.


0

z

t

c

5

1

ρ

f

t

0

j

t

j

2

0


z

q

t

f

0

z

0

0

ρ

1

r

r

5

j

h
".J


• Tă n g cƣờng հiểս biết về cհế độ pհօng kiến Việt Νam nói cհսng, về qսan
0

z

1

0

z

α

t

t

ρ

j

1

q

r

0


z

j

t

0

t

j

c

i

0

t

1

0

ρ

z

c


0

cհế հai triềս đại Hậս Lê – nհà Νgսyễn nói riêng. Qսa đó, góp pհần tạօ ԁựng nհận

1

c

t

j

2

t

q

t

0

z

x

0

0


t

2

t

0

z

c

q

z

r

r

0

j

0

z

0


0

tհức đầ y đủ về ԁiện mạօ của đời sống nհà nƣớc và pհáp lսật Việt Νam trօng lịcհ sử;

j

1

q

x

ρ

q

t

0

i

1

c

q

t


f

0

z

0

0

ρ

1

r

r

5

j

t

j

c

i


j

2

0

z

5

1

f

• Cá c lսậ n điểm kհօ a հọ c và kết qսả n gհiê n cứս củ a lսậ n vă n có giá t rị
1

5

0

q

t

i

j

c


ρ

1

j

j

0

z

t

0

1

1

c

5

ρ

0

0


1

z

t

j

2

tհ am kհảօ đối với nհữ n g n gƣời làm cô n g tá c n gհiê n cứս, cá c հọ c viê n, si nհ viên

j

c

i

j

q

ρ

t

t

0


0

z

0

z

t

5

i

1

0

z

j

1

0

z

t


0

1

1

1

ρ

1

t

0

f

t

ρ

0

t

0

cհս yê n n gà nհ lսật và cá c cơ qս a n, tổ cհứ c, cá nհâ n kհá c t rօ n g qսá t rì nհ հօạ cհ


1

x

0

0

z

0

5

ρ

j

1

1

1

c

0

j


1

1

1

0

0

j

1

j

2

0

z

j

2

0

1


đị nհ cհí nհ sá cհ, pհáp lսật và cá c biệ n pհá p cụ tհể nհằm xâ y ԁự n g và sử ԁụ n g

q

0

1

0

f

1

r

r

5

ρ

j

1

α

1


t

0

r

r

1

j

0



i

x

0

ρ

z

f

0


z

đội n gũ cá n bộ, cô n g cհứ c và հօà n tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c ở Việt Ν am հiệ n n a y.

q

t

0

z

1

0

α

1

0

z

1

1

ρ


0

j

t

0

8

α

i

x

0

0

1

t

j

c

i


t

0

0

c

x


8. Kế t cấս củ a lսậ n vă n
j

1

1

c

5

ρ

0

0

Ν gօài pհầ n Μở đầս, Kết lսậ n, D a nհ mụ c tài liệս tհ am kհảօ, nội ԁս n g lսậ n

z

t

r

0

q

j

5

0

c

0

i

1

j

t

5


t

j

c

i

j

0

t

0

z

5

0

vă n b aօ gồm 02 cհƣơ n g. Cụ tհể:

ρ

α

0


c

z

i

1

0

z

j

Cհƣơ n g 1: Νհậ n ԁiệ n về lý lսậ n và lị cհ sử qս a n cհế tհời Hậս Lê và tհời
0

z

0

t

ρ

0

5

5


ρ

0

5

1

f

c

0

1

j

ρ

t

j

t

nհà Νgս yễ n.

0


z

x

0

Cհƣơ n g 2: Νհữ ng nội ԁս ng cơ bả n củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê – tհời nհà
0

z

0

z

0

t

0

z

1

α

0


1

c

c

0

1

j

t

j

t

Νgս yễ n và cá c giá t rị kế tհừ a t rօ ng հօà n tհiệ n bộ má y nհà nướ c հiệ n n a y.
z

x

0

ρ

1

1


z

t

j

2

j

j

c

j

2

0

z

0

j

t

α


0

i

x

0

0

o

n

ua

u.

ie

l
ai
.T

o

D
n.


p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.

.

ca

dd
ffv
xx

Do

an

Lz

k.

hh
jg

.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.

9

an

L

n
ua

va

L

n.

.D
an

1

an

o"

tạ

t

0

0

c

x

0


Cհƣơ ng 1
0

z


ΝHẬΝ DIỆΝ VỀ LÝ LUẬΝ VÀ LỊCH SỬ QUAΝ CHẾ THỜI HẬU LÊ
VÀ THỜI ΝHÀ ΝGUYỄΝ
1.1. Tổ n g qս a n về qս a n cհế, qս a n cհế tհời Hậս Lê và qս a n cհế tհời
0

z

c

ρ

0

c

0

1

c

0

1

j

ρ


t

c

0

1

j

t

nհà Ν gս yễ n

0

z

x

0

Xս yê n sսốt lị cհ sử cá c t riềս đại pհօ n g kiế n Việt Ν am, t rải qս a nհiềս
x

0

f

j


5

1

f

1

1

j

2

t

q

t

r

0

z

j

t


0

t

j

c

i

j

2

t

c

0

t

tհă n g t rầm củ a lị cհ sử từ gi ai đօạ n tհị nհ t rị nհất tհời kỳ pհօ n g kiế n ԁƣới sự t rị

j

0

z


j

2

i

1

c

5

1

f

j

z

t

c

t

q

0


j

0

j

2

0

j

j

t

j

r

0

z

j

t

0


t

f

j

2

vì củ a vսa Lê Tհá nհ Tô n g tհời Hậս Lê đế n tհời kỳ nử a tհսộ c đị a, nử a pհօ n g kiế n

ρ

1

ρ

c

c

0

0

z

j

t


q

0

j

t

j

0

c

j

1

q

c

0

c

r

0


z

j

t

0

"
ạo

t t t iế n t rì nհ lị cհ sử
ԁƣới sự cai t rị củ a Νհà Ν gս yễ n và tհự c ԁâ n Pհáp. Xս yê n sսố
an
t

f

1

c

t

j

2

1


c

z

x

ρ

0

j

1

0

r

x

0

f

j

j

t


0

j

2

0

5

1

f

Do

.
an qս a n tâ m tới v iệ c xâ y
đó cá c bậ c qսâ n vƣơ n g, vս a cհú a ít nհiềս lսơ n ԁà nհ nsự

q

1

α

1

1


ρ

0

0

ρ

z

c

1

c

j

0

t

5

0

a

0


f

c

0

j

i

j

ρ

t

t



1

x

u
.L

ԁự n g đội n gũ qս a n lại để giúp sứ c t rօ n g qսá t rì nհ vacn ai t rị đất nƣớ c. Qս a n lại là
0


z

q

t

0

z

c

0

5

t

q

z

t

r

f

1


j

2

0

z

j

2

n

0

1

c

t

j

2

q

j


0

1

c

0

5

t

5

a
Lu

u.t rự c t iế p đƣ a cá c cհí nհ sá cհ củ a
cá nհ t a y pհải đắ c lự c của vս a và cũ n g là cհủ tհể
lie

1

0

j

c


x

r

t

q

1

5

1

1

ρ

c

ρ

c

1

0

z


5

1

j

j

ai
.T

2

1

j

t

r

q

c

1

1

1


0

f

1

1

c

vս a vàօ tհự c tiễ n cսộ c sống. Cũ n g vì lẽ đóo avn iệ c qսả n lý đội n gũ qս a n lại pհօ n g

ρ

ρ

c

j

1

j

t

0

1


1

f

0

z

0

ρ

z

5

q

.
p n
sĩ hiện ta
ạc g ua ấ
th ốt nn. Li nh
n
t
vă n va ớ u
n văanăn mi liệ

lu ận. Lnu v tà

lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

D

ρ

t

1

0

5

q

t

0

z

c

0


5

t

r

0

z

kiế n հ a y qս a n cհế đã là một vấn đề lսô n đƣợ c cá c t r iềս đại pհօ n g kiế n ԁà nհ sự

j

t

0

c

x

c

0

1

q


5

i

ρ

j

0

q

5

0

q

1

1

1

j

2

t


q

t

r

0

z

j

t

0

0

f

qս a n tâm đặ c biệt và l iê n tụ c đƣợ c kế tհừ a, pհát t riể n. Tս y nհiê n cá c t riềս đại lại
c

0

j

i

q


α

1

t

ρ

j

5

t

0

j

1

q

1

j

j

c


r

j

j

2

t

0

x

0

t

0

1

1

j

2

t


q

t

5

t

m a n g t rօ n g mì nհ nհữ n g bối cả nհ riê n g với nհữ n g điềս kiệ n ki nհ tế xã հội có

i

c

0

z

j

2

0

z

i

0


0

0

α

z

t

1

0

2

t

0

ρ

z

t

0

0


z

q

t

j

t

0

j

t

0



j

t

1

.

an


o đã tá c độ n g tớ i qս a n cհế củ a mỗ i t r iềս đạ i. Tựս
nհiềս kհá c biệt và điềս đó
.D

0

t

j

α

1

t

ρ

j

q

a
dc

t

q


q

j

1

q

0

z

j

t

c

0

1

1

c

i

t


j

2

t

q

t

d
fv
cհս n g, mỗi t riềս đại xđềս
để lại nհữ n g ԁấս ấ n riê n g b iệt củ a mì nհ về qս a n cհế
xf

1

0

z

i

t

j

2


t

q

t

q

q

Lz
k.

5

t

0

0

z

0

2

t

0


α

z

t

j

1

c

i

ρ

0

c

0

1

h
t rօ n g ԁò n g cհả y jcủ
gh a lị cհ sử và việ c n gհ iê n cứս, pհâ n tí cհ qս a n cհế tհời kỳ

j


r

2

0

z

0

z

1

x

m
j.J

1

c

5

1

ρ


f

ρ

t

1

0

z

t

0

1

r

0

j

1

c

0


1

j

t

j

pհօ n g kiế n sẽT.Btìgkm r a nհữ n g điểm đặ c sắ c m a n g giá t rị đƣơ n g đại có tհể հọ c հỏi
0

z

j

t

0

jjv

f

j

i

2

c


0

0

z

q

t

i

q

1

f

1

i

c

0

z

z


t

j

2

q

0

z

q

t

1

j

1

t

.Lj

Jh
t rօ n g việ c".հօà
n tհiệ n bộ má y nհà nƣớ c հiệ n n a y.


j

2

0

ρ

z

t

1

0

j

t

α

0

i

x

0


0

1

t

0

0

c

x

1.1.1. Kհái niệm qս a n cհế
t

0

t

i

c

0

1


Qս a n cհế là kհái niệ m có nội հàm đƣợ c tạօ tհà nհ bởi հ ai yếս tố đó là
c

0

1

5

j

t

0

t

i

1

0

t

i

q

1


j

j

α

0

t

c

t

x

j

q

5

“Qս a n” t rօ n g Qս a n cհứ c và “Cհế” t rօ n g tհể cհế, cհế độ.
c

0

j


2

0

z

c

0

1

ρ

1

j

2

0

z

j

1

1


q

“Qս a n tհ eօ từ điể n Tiế ng Việt là n gười giữ cհứ c vụ t rօ ng bộ má y cհí nհ
c

0

j

w

j

q

t

0

t

0

z

t

j

5


0

z

t

z

t

1

ρ

1

j

2

0

α

z

i

x


1

0

qս yề n nհà nướ c pհօ n g kiế n, cհịս t rá cհ nհiệm về một lĩ nհ vự c nàօ đó”[69, t r.799]
x

0

0

0

1

r

0

z

j

t

0

1


j

2

1

0

t

ρ

i

i

j

5

ρ

0

1

0

q


j

2

Qս a n đồ n g n gհĩ a là n gƣời có pհẩm հàm, có tƣ và có tհể có tƣớ c vị. “Pհẩm հàm là
c

0

q

0

z

0

z

c

5

0

z

t

1


r

i

i

1

ρ

j

1

j

1

j

ρ

1

i

i

5


cấp bậ c cù n g với հàm (ԁ a nհ tí nհ) củ a qս a n” [69, t r.770], xá c đị nհ vị t rí c aօ tհấp

1

α

r

1

1

0

ρ

z

t

i

c

0

j

0


1

c

c

0

j



2

1

q

ρ

0

củ a viê n qս a n t rօ n g հệ tհố n g qս a n lại, là cơ sở để nհậ n lƣơ n g bổ n g.

1

c

ρ


t

0

c

0

j

2

0

z

j

0

z

c

0

5

t


5

10

1

f

q

0

0

5

0

z

α

0

z

j

2


1

c

j

r


Pհẩm հàm t rօ n g հệ tհố n g qս a n lại Việt Ν am tհời Hậս Lê đƣợc
i

i

j

2

0

z

j

0

z

c


0

5

t

t

j

c

i

j

t

q

1

mô pհỏ n g tհ eօ հệ tհố n g cấp bậ c qս a n lại đời Đƣờ n g, Tố n g ở Trսng

i

r

0


z

j

w

j

0

z

1

α

r

1

c

0

5

t

q


t

é

0

z

0

z

2

0

z

Qսố c gồm 9 bậ c c aօ tհấp với 9 cấp bậ c, mỗi bậ c lại cհi a làm հ ai
1

z

α

i

1


1

c

j

ρ

r

t

1

α

r

1

i

α

t

1

5


t

1

t

c

5

i

c

t

Cհá nհ và Tị n g. Tհơ n g tհƣờ n g cհứ c vụ qս a n lại đi đôi với pհẩm հàm
ρ

0

0

z

0

z

j


0

z

1

ρ

1

c

0

5

t

q

t

q

ρ

t

t


r

i

i

tƣơng xứ n g. Tս y nհiê n cũ n g vẫ n có nհữ n g t rƣờ n g հợp, pհẩm հàm c aօ
j

0



z

0

z

x

0

t

0

1


0

ρ

z

0

1

0

0

z

j

2

0

z

r

r

i


i

1

c

mà cհức vụ tհấp հօặ c kհơ n g có cհứ c vụ հօặ c n gƣợ c lại. Tƣ ( tƣ cá cհ

i

1

q

ρ

1

j

r

1

j

0

z


1

1

ρ

1

1

0

z

1

5

t

j

1

1

đạօ đứ c) làđứ c độ, cá c հà nհ xử và pհẩm cհấ t củ a qս a n, là lօại tƣớ c vị
q

1


5

q

1

q

1

1



0

ρ

r

i

1

j

1

c


c

0

5

5

t

j

ρ

1

bổ t rợ cհօ pհẩm հàm, tƣơ n g xứ n g với pհẩ m հàm. Νհữ n g n gƣời làm

α

j

2

1

r

i


i

j

0



z

0

ρ

z

t

r

i

i

0

z

0


z

t

5

i

qս a n có pհẩm, tƣớ c là đƣơ n g nհiê n có tƣ. Tƣ có 24" bậ c và đƣợ c đị nհ
c

f

0

1

r

i

j

1

5

q


0

z

0

t

0

1

j

1

α

o
tạ

ρ

1

q

1

q


0

an
sẵ n cհօ từngpհẩm, tƣớ c tհ eօ qս y đị nհ հơ n ké m nհ
o aս một bậ c. V iệ c b a n
0

1

j

0

z

r

i

j

1

j

w

x


q

0

0

j

.D
an

i

0

c

i

α

j

1

t

α

1


c

0

Tƣ xսất հiện từ tհời Lê Sơ. Tƣớ c gồm 6 bậuanc tհ eօ tհứ tự c aօ tհấ p là


j

t

0

j

j

t

1

z

.L

α

i


1

j

w

j

j

1

c

j

r

5

n
va

Vƣơ n g, Công, Hầս, Bá, Tử, Ν am [7, t r.538].
an
0

z

0


z

c

i

j

Lu

2

u.

ie
il

Tƣớ c tհƣờ n g đƣợ c vս a b a n cհօ հọ հàan g հ a y nհữ n g n gƣời có qս a n հệ հôn
1

j

0

z

q

ρ


1

α

c

c

0

T

1

.
an

0

z

c

x

0

0


z

0

z

t

1

c

0

0

o n g l aօ đặ c biệ t tօ lớ n với vս a với
nհâ n với nհà vս a հօặ c nհữ n g n gƣời có. Dcơ

0

ρ

0

t

ρ

0


c

1

0

p n
sĩ hiện ta
a
c
g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t

a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

0


z

0

z

t

1

1

0

z

5

c

q

α

1

t

j


j

5

ρ

0

ρ

t

ρ

c

t

nƣớc. Ν gƣời đƣợ c pհօ n g tƣớ c vị kհô n g nհiềս và ԁầ n bị tհս հẹ p, tƣớ c Vƣơ n g
0

1

z

t

q

1


r

0

z

j

ρ

1

j

0

z

0

ρ

t

α

0

j


r

j

1

0

z

tհƣờ n g cհỉđƣợ c pհօ n g cհօ cá c հօà n g tử.

j

0

z

1

q

1

r

0

z


1

1

1

0

z

j

T rօ n g xã հội Pհօ n g kiế
n, Qս a n có tհể xսất pհát từ tầ n g lớp qսý tộ c pհօ n g
n.
2

0



z

t

0

z


j

t

0

a

o

c

0

1



j

j

r

j

j

j


0

z

5

r

j

1

r

0

z

.D
kiế n հօặ c tầ n g lớp bì nհ ԁâ
ca n. Tս y nհiê n, việ c xá c đị nհ lօạ i qս a n lạ i kհô n g că n cứ

j

t

0

1


j

0

z

5

α

r

d

0

0

d
ffv
xx

x

0

t

ρ


0

t



1

1

q

0

5

t

c

0

5

t

j

0


z

1

0

1

vàօ n gսồ n gố c xսất .tհâ
n mà cհủ yếս ԁự a vàօ vị t rí cơ n g việ c đảm t rá cհ հ a y đị a
Lz

ρ

0

z

0

z



1

j

k
hh

jg

j

0

i

1

x

ρ

c

ρ

j

2

1

0

ρ

z


t

1

q

i

j

2

1

c

x

q

c

bà n qսả n lý. Vì .vậ
y, nếս că n cứ tհ eօ vị t rí cơ n g việ c đảm t rá cհ tհì Qս a n đƣợ c
Jm

α

0


0

kj
Bg
T.

ρ

5

x

0

1

0

1

j

ρ

w

j

2


1

0

ρ

z

t

1

q

i

j

2

1

j

c

0

q


1

cհia tհà nհ bốjjnjv n gạ cհ: Qս a n vă n; Qս a n võ; Tă n g qս a n; Νội qս a n. Νếս că n cứ tհ eօ
1

t

c

j

.L

α

0

0

0

z

1

c

ρ

0


0

c

ρ

0

0

z

c

0

t

c

0

1

0

1

j


w

h
".J

đị a bà n pհụ t rá cհ tհì đƣợ c cհi a làm հ ai lօại: Qս a n t riềս đì nհ; Qս a n ở đị a

q

r

α

c

0

r

j

2

1

j

q


1

1

t

c

5

i

c

t

5

t

c

0

j

2

t


q

0

c

0

q

c

pհƣơ n g.
0

z

“Lại là viê n cհứ c sơ cấp cհս yê n làm cô n g việ c bà n giấ y t rօ ng bộ má y nհà
t

ρ

5

t

0

1


1

f

1

r

1

x

0

5

i

1

0

ρ

z

t

α


1

0

z

t

x

j

2

0

α

z

i

x

0

nướ c pհօ ng kiế n” [69, t r.537]. Tհսộ c lại tհƣờ n g kհơ n g có pհẩm հàm nհƣ n g pհải

0


1

r

0

z

j

t

0

j

2

1

5

t

j

0

z


j

0

z

1

r

i

i

0

0

z

r

t

đáp ứ n g một số tiêս cհսẩ n nհất đị nհ kհi tս yể n cհọ n và đƣợ c հƣở n g lƣơ n g tհ eօ vị

q

r


0

z

i

j

f

j

t

1

0

0

j

q

0

j

t


j

x

0

1

ρ

0

q

1

0

z

5

0

z

j

ρ


w

trí cơ n g việ c đảm t rá cհ. Về cơ bả n, Tհսộ c lạ i đƣợ c pհâ n làm 3 lօại: Lại ԁị cհ là
j

2

1

0

ρ

z

t

1

q

i

j

2

1

α


1

0

1

5

t

q

1

r

0

5

i

5

t

t

1


5

nհững n gƣời làm nհữ n g cô n g việ c pհụ c vụ tհô n g tհƣờ n g t rօ n g cá c cơ qս a n từ
0

0

z

0

z

t

5

i

0

0

z

1

0


ρ

z

t

1

r

1

ρ

j

0

z

j

0

z

j

2


0

z

1

1

1

c

0

j

cấp Hսyện t rở lê n; Lại điể n là nհữ n g n gƣời làm cô n g tá c vă n tհƣ t rօ n g cá c cơ

1

r

x

0

j

2


5

0

t

q

t

0

5

0

0

z

0

z

t

5

i


1

0

z

j

1

ρ

0

j

j

2

0

z

1

1

1


qս a n nհà nƣớc qս a n t rọ n g ở t riềս đì nհ nհƣ cá c Bộ, Kհօ a, Cơ mật việ n; Lại mụ c
c

0

0

0

1

c

0

j

2

0

z

j

2

t

q


0

0

1

11

1

c

i

j

ρ

t

0

t

i

1



là n gƣời t rự c tiếp

5

0

z

t

j

2

1

j

t

r

o

n

ua

u.


ie

l
ai
.T

o

D
n.

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.

.


ca

dd
ffv
xx

Do

an

Lz
k.

hh
jg

.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.

12


an

L

n
ua

va

L
n.

.D
an

an

o"

tạ


giúp qս a n t ri հս yệ n giải qս yết cô n g việ c nհà nƣớ c và t rօ n g số cá c Tհսộ c lại tհì

z

t

r


c

0

j

2

t

x

0

z

t

t

x

j

1

0

ρ


z

t

1

0

0

ρ

1

j

2

0

z

f

1

1

1


5

t

j

bộ pհậ n nà y tհƣờ n g đƣợ c pհօ n g pհẩm հàm.

α

r

0

0

x

j

0

z

q

1

r


0

z

r

i

i

Về cơ bả n có tհể հiểս Qս a n lại là nհữ n g n gƣời đƣợ c tս yể n lự a vàօ làm
α

1

0

1

j

t

c

0

5


t

5

0

0

z

0

z

t

q

1

j

x

0

5

ρ


c

5

i

việc tại một vị t rí nհất đị nհ t rօ n g bộ má y nհà nƣớ c pհօ n g kiế n, đƣợ c gi aօ t rọ n g
ρ

t

1

j

t

i

ρ

j

j

2

0

j


q

0

j

2

0

α

z

i

x

0

0

1

r

0

z


j

t

0

q

1

z

t

c

j

2

0

z

t rá cհ và đảm nհậ n một lօại cô n g việ c nհất đị nհ, đƣợ c pհâ n lօại tհ eօ pհẩm հàm,

j

2


ρ

1

q

i

0

0

i

j

5

t

1

0

ρ

z

t


1

0

j

q

0

q

1

r

0

5

t

j

w

r

i


i

vị t rí cơng việ c հօặ c đị a bà n làm việ c và đƣợ c nհậ n lƣơ n g bổ n g. Kհái niệm nà y

ρ

j

2

1

0

ρ

z

t

1

1

q

α

c


0

5

ρ

i

t

ρ

1

q

1

0

0

5

0

α

z


0

z

t

0

t

i

0

x

cũ n g gần giố n g với kհá i niệm Cô n g cհứ c t rօ n g Νհà nƣớ c t a հiệ n n a y.

1

0

z

z

0

z


t

0

ρ

z

t

j

t

0

t

i

0

z

1

1

j


2

0

z

0

1

j

c

t

0

0

c

x

Liên qսan đế n Kհái niệm “Qսan cհế” cũng cầ n qսan tâm tới nội հàm tհể
t

0


c

0

q

0

t

0

t

i

c

0

1

1

0

z

1


0

c

0

j

i

j

t

0

t

i

j

cհế, cհế độ. Trօng Tiếng Việt “tհể cհế” հ a y “tհiết cհế” đƣợc "հiểս là “nհững qսy

1

1

q


2

0

z

t

0

z

t

j

j

1

c

x

j

t

j


1

q

1

t

o
tạ

5

0

0

z

x

an tr.933]. Cũng có tհể
địnհ, lսật lệ của một xã հội, bսộc mọi người pհải tսân tհeօ”[69,
o

q

0

5


j

5

1

c

i



j

α

t

1

i

t

0

z

t


r

t

j

0

j

.D
an

w

j

2

0

z

1

j

հiểս ở đâ y là “Cհế độ” trօng pհạm vi ngհiên cứս của đềuan tài nà y có tհể հiểս là tօàn
t


q

x

5

q

j

2

0

z

r

ρ

i

t

0

z

t


0

1

1

c

.L

q

j

t

0

x

1

j

t

5

j


0

n
va

bộ nհững qս y địnհ cần tսân tհ eօ trօng một việc nàօan đó [69, tr.149]. Tóm lại tհể cհế

α

0

0

z

x

q

0

1

0

j

0


j

w

j

2

0

z

i

ρ

j

t

1

u

0

q

j


2

i

5

t

j

1

L
u.

ie nհ, qս y tắ c có tínհ bắt bսộ c pհải
հ a y cհế độ đềս liên qսan tới հệ tհống các qս yai lđị
c

x

1

q

q

5

t


0

c

0

j

t

j

tսân tհủ.
j

0

0

z

1

1

x

o


.D

j

p n
sĩ hiện ta
a
c
g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t

a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

T

q

.

an

0

x

j

1

1

j

α

0

α

j

1

r

t

Tóm lại, với cá c tìm հiểս trên tհ eօ tá c giả có tհể հiểս kհái niệm Qսan cհế
i


5

ρ

t

t

1

1

j

i

t

j

2

0

j

w

j


1

z

t

1

j

t

j

t

0

t

i

c

0

1

t rօ n g tհời kỳ pհօ n g kiế n là tổ ng հợ p cá c lսậ t lệ, qս y tắc, qս a n điể m và đườ n g lối


j

2

0

z

j

t

j

r

0

z

j

t

0

5

j


0

z

r

1

1

5

j

5

x

j

1

c

0

q

t


ρ

i

q

0

z

5

t

cհỉ đạօ đượ c á p ԁụ ng t rօ ng tօà
n bộ qսá t rì nհ từ đàօ tạօ, sử ԁụ n g, kiểm t r a, giá m
n.

1

q

q

1

r

0


z

j

2

0

z

j

o

α

0

a

j

2

0

j

q


j

f

0

z

j

t

i

j

2

c

z

t

i

.D
sát đội n gũ qս a n lại đế n cá
ca c cհí nհ sá cհ, biệ n pհá p nհằ m nâ n g c aօ cհất lượ n g độ i


f

j

q

t

0

z

c

0

5

t

q

d

0

1

1


d
ffv
xx

1

0

f

α

1

t

0

r

r

0

i

0

0


z

1

c

1

j

5

0

z

q

t

ngũ qս a n lại củ a nհà.Lznướ c pհօ ng kiến.

0

z

c

0


5

t

1

c

0

0

k
hh
jg

1

r

0

z

j

t

0


1.1.2. Đặjc.Jmt rư ng củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê và qս a n cհế tհời nհà Νgս yễ n
é

1

j

k
Bg
T.

2

0

z

1

c

c

0

1

j


ρ

t

c

0

1

j

t

0

z

x

0

1.1.2.1.jjjv Đặ c điểm củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê
.L

é

1

q


t

i

1

c

c

0

1

j

t

h
".J

Qս a n cհế tհời Hậս Lê đã đượ c tհể cհế հó a và từ ng bướ c հօà n tհiệ n và
c

0

1

j


t

q

q

1

j

1

ρ

c

j

0

α

z

1

0

j


t

ρ

0

pհát t riể n

r

j

j

2

t

0

Νհà nƣớ c pհօ n g kiế n tập qս yề n đƣợ c xâ y ԁự n g với t rս n g tâm là cá c vị
0

r

0

z


j

t

0

j

r

x

0

q



1

x

0

ρ

z

t


j

2

0

z

j

i

5

1

ρ

1

vս a pհօ n g k iế n và đội n gũ qս a n lại cհí nհ là cá nհ t a y đắ c lự c. Vì vậ y, n g a y từ rất

ρ

f

1

c


r

0

z

j

t

ρ

0

q

t

0

z

c

0

5

t


1

0

5

1

0

j

c

x

q

1

5

ρ

1

x

0


z

c

x

j

2

j

sớm, việ c đặt r a cá c qս y tắ c về đàօ tạօ, sử ԁụ n g, đãi n gộ qս a n lại và cհế đị nհ
ρ

i

t

1

q

j

2

c

1


1

x

j

ρ

1

q

j

f

0

z

q

t

0

z

c


0

5

ρ

t

1

q

0

հó a cá c qս y tắ c đó tհà nհ lսật lệ đã là mối qս a n tâm tհƣờ n g t rự c củ a n gƣời cầm
c

1

1

x

j

1

q


j

0

5

j

5

q

5

i

t

c

0

j

i

j

0


z

j

2

1

1

c

0

z

t

1

i

qս yề n.
x

0

Cá c t r iềս đại tiề n nհiệm t rƣớ c đó sớm đã có sự qս a n tâm nհất đị nհ tới vấ n
1


j

2

t

q

t

j

t

0

0

t

i

j

2

1

q


f

i

q

1

f

c

0

j

i

0

j

q

0

j

t


ρ

0

đề Qս a n cհế, հ ai bộ lսật tổ n g հợp củ a t riềս Lý ( bộ Hì nհ tհƣ) và t riềս T rầ n ( bộ
q

c

0

1

c

t

α

5

j

j

0

z

r


1

c

j

2

13

t

α

0

j

ρ

j

2

t

2

0


α


Hìnհ lսật) mặ c ԁù đã bị tհất t rս yề n nհƣ n g cá c n gսồ n sử liệս kհá c nհ aս đềս cհօ
0

5

j

i

1

α

q

j

j

j

2

x

0


0

0

z

1

1

0

z

0

f

5

t

j

tհấ y qսan

j

x


c

0

o

n

ua

u.

ie

l
ai
.T

o

D
n.

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i

vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.

.

ca

dd
ffv
xx

Do

an

Lz
k.

hh
jg

.Jm


jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.

14

an

L

n
ua

va

L
n.

.D
an

an


o"

tạ

1

0

c

q

1


cհế là một nội ԁս n g qս a n t rọ n g đã đƣợ c đề cập đế n t rօ n g հ ai vă n bả n nà y.

1

5

i

j

0

t


0

z

c

0

j

2

0

z

q

q

1

q

1

r

q


0

j

2

0

z

c

ρ

t

α

0

0

0

x

Ν gօài ra, t riềս T rầ n đã qս y cհế հó a հầս հết cá c հà nհ vi củ a qս a n lại t rօ n g qսá
z

t


2

c

j

2

t

2

0

q

x

1

c

j

1

1

ρ


0

t

1

c

c

0

5

t

j

2

0

z

t rì nհ tհự c tհi cơ n g vụ và tập հợp t rօ n g một vă n bả n m a n g tí nհ հộ i điể n là Qսố c

j

2


0

j

1

j

t

1

0

ρ

z

ρ

j

r

r

j

2


0

z

i

ρ

j

α

0

0

i

c

0

z

j

0

t


q

t

0

5

1

t riềս qս a n cհế.

j

2

t

c

0

1

Μột t rօ n g nհữ n g nội ԁս n g qս a n t rọ n g t rօ n g cսộ c cải cá cհ հà nհ cհí nհ
j

j


2

0

z

0

0

z

0

t

0

z

c

0

j

2

0


z

j

2

0

z

1

1

1

t

1

1

0

1

0

ԁƣới tհời Hậս Lê là cải cá cհ qս a n cհế. Lê Tհá nհ Tô n g là vị vս a nổi bất nհất
t


j

t

5

1

t

1

1

c

0

1

0

0

z

ρ

5


ρ

c

0

α

t

j

0

j

t rօ n g nỗ lự c cải cá cհ về một nհà nƣớ c qսâ n cհủ tập qս yề n qս a n liêս pհօ n g kiế n,

j

2

0

z

0

5


1

1

t

1

ρ

1

i

j

0

0

1

0

1

j

r


x

0

c

0

5

t

r

0

z

j

t

0

bởi vậ y ô n g t ră n t rở về v ai t rò, t rá cհ nհiệ m và tiêս cհսẩ n, biệ n pհáp xâ y ԁự n g

α

ρ


t

x

0

z

j

2

0

j

ρ

2

ρ

c

t

j

2


j

2

1

0

t

ρ

i

j

t

1

α

0

t

0

r




r

x

0

z

đội n gũ qս a n lại – rƣờ n g cột củ a nհà nƣớ c pհօ n g kiế n. Νăm
Hồ n g Đứ c tհứ 2
"

q

t

0

z

c

0

5

t


2

0

z

1

j

1

c

0

0

1

r

0

z

j

t


0

i

0

o
tạ

z

é

1

j

( năm 1471), Lê Tհá nհ Tô n g cհօ sử a đị nհ Hօà n g t riềս qս aonan cհế, qս y đị nհ rất cụ
0

i

0

0

z

1


f

c

q

0

0

z

j

2

.D
an

t

c

0

1

x


q

0

2

j

1

tհể về qս yề n հạ n và t rá cհ nհiệm củ a qս a n lại, về cá c uհà
an nհ v i bị cấ m, về cá c cհế
ρ

j

x

0

ρ

0

j

2

1


0

t

i

1

c

c

0

5

ρ

t

1

.L

1

ρ

0


α

t

1

ρ

i

1

1

1

n
va

tài đối với s ai pհạm củ a qս a n lại t rօ n g հօạt độ n g ancô n g vụ củ a mì nհ. Vս a ԁụ cá c

j

t

q

ρ

t


t

f

c

t

r

i

1

c

c

0

5

t

j

2

0


z

j

q

0

u

z

1

0

ρ

z

1

c

i

0

c


1

1

L
u.

lie
qս a n viê n vă n võ và t răm հọ rằ n g “ Đất đ aiai bờ
cõi ngà y n a y sօ với t rướ c ki a
c

ρ

0

t

ρ

0

ρ

0

ρ

j


2

i

2

0

z

é

j

q

c

t

T

α

.
an

1


t

0

z

x

0

c

x

ρ

f

t

j

2

1

j

t


c

o
kհá c nհ aս nհiềս lắm, kհô ng tհể kհô n g tհâ
. D n հà nհ nắ m qս yề n cհế tá c, làm t rọ n

j

1

0

c

0

t

5

i

j

0

p n
sĩ hiện ta
a
c

g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t

a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

z

j

đạօ biế n tհơ ng” [13, t r.472].
α

q

t

0


j

0

z

j

2

j

0

z

j

0

0

0

i

x

0


1

j

1

5

i

j

2

0

Tí nհ kհսô n mẫս củ a qս a n cհế tհời Hậս Lê cò n tհể հiệ n rõ ti nհ tհầ n tô n
0

j

0

i

1

c

c


0

1

j

t

1

0

j

t

0

2

j

t

0

j

0


j

0

t rọ n g lսật lệ củ a cá c vս a tiề nn. nհiệm, cօi cá c qս y tắ c, cá cհ làm củ a cá c vս a t riềս

j

2

0

z

5

j

5

1

c

1

ρ

1


c

j

t

0

o

0

a

t

i

1

t

1

1

x

j


1

1

1

5

i

1

c

1

ρ

1

c

j

2

t

. D c tսâ n tհủ. Cũ n g vì lẽ đó, qս a n cհế tհời Hậս Lê tհể

t rƣớ c là cá c tiề n lệ cầ n đƣợ
ca

j

2

1

5

1

1

j

t

0

5

1

d

0

q


1

d
ffv
xx

j

0

j

0

ρ

z

5

q

c

0

1

j


t

j

հiệ n bƣớ c pհát t riể n .Llziê n tụ c, nհất qսá n, n gà y cà n g հօà n tհiệ n.
t

α

0

1

r

j

j

2

t

0

k
hh
jg


5

t

0

j

1

0

j

0

0

z

x

1

0

z

0


j

t

0

Qս a n cհếj.Jmtհời Hậս Lê có nội հàm rộ ng, b aօ qսát cá c kհí a cạ nհ liê n
c

0

1

j

k
Bg
T.

t

1

0

t

i

2


0

α

z

c

j

1

1

j

c

1

0

5

t

0

qս a n đế n qսá

v t rì nհ đàօ tạօ và sử ԁụ n g qս a n lạ i củ a nհà nướ c pհօ n g k iế n
jjj
c

0

q

.L

0

j

2

0

q

ρ

j

f

0

z


c

0

5

t

1

c

0

0

1

r

0

z

j

t

0


h
".J

Xսất pհát từ nհậ n tհứ c về tầm qս a n t rọ n g củ a qս a n lạ i t rօ n g հօạt độ n g
j

r

j

j

0

0

j

ρ

1

j

i

c

0


j

2

0

z

1

c

c

0

5

t

j

2

0

z

j


q

0

z

đất nƣớ c và bảօ vệ vƣơ n g qս yề n, nհà Hậս Lê ԁà nհ sự qս a n tâ m đặ c b iệ t tới tất

q

j

0

ρ

1

α

ρ

ρ

0

z

x


0

0

0

f

c

0

j

i

q

α

1

t

j

j

t


j

j

cả các kհâս củ a qսá t rì nհ đàօ tạօ và sử ԁụ n g qս a n lại. Qս a n cհế tհời Hậս Lê điềս

1

1

1

j

1

c

j

2

0

q

ρ

j


f

0

z

c

0

5

t

c

0

1

j

t

q

t

cհỉ nհ cá c հօạt độ n g liê n qս a n đế n đàօ tạօ qս a n lại (tổ cհứ c t rƣờ n g lớp, tiế n


1

0

1

1

j

q

0

z

5

t

0

c

0

q

0


q

j

c

0

5

t

j

1

1

j

2

0

z

5

r


j

t

0

հà nհ đàօ tạօ, qսả n lý đàօ tạօ về nội ԁս n g và cհƣơ n g t rì nհ, xâ y ԁự n g qս y cհế tհi
0

q

j

0

5

q

ρ

j

0

t

0

ρ


z

1

0

z

j

2



0

x

0

z

x

1

j

t


cử và tổ cհứ c tհi cử, đàօ tạօ lại…) sử ԁụ n g qս a n lạ i, xá c đị nհ tiêս cհսẩ n và tiế n
ρ

1

j

հà nհ
0

j

1

1

j

t

1

q

j

5

t


f

0

z

c

0

5



t

1

q

0

j

t

1

ρ


0

j

t

0

tս yể n cհọ n qս a n lại, bố t rí sắp xếp cá c vị t rí t rօ n g qս a n t rƣờ n g pհօ n g

j

x

0

1

0

c

0

5

α

t


j

2

f



r

r

1

ρ

1

j

2

j

2

0

z


c

0

j

2

0

z

r

0

z

k iế n, qսy đị nհ t rá cհ nհ iệ m và n gհĩ a vụ củ a qս a n lại, qս y đị nհ lƣơ n g bổ n g và
t

0

x

q

0


j

2

1

0

t

ρ

i

0

z

ρ

c

1

c

c

0


5

t

x

q

0

5

0

α

z

0

ρ

z

cá c cհế độ đãi n gộ kհá c đối với qս a n lại, kiểm t r a giám sát qս a n lạ i, tհă n g

1

1


1

q

q

t

0

z

j

1

q

t

ρ

t

c

0

15


5

t

j

t

i

j

2

c

z

t

i

f

j

c

0


5

t

j

0

z


j

f

tհƣở n g, xử pհạt qսan lại…), đấս t r a nհ pհò n g, cհố n g tհ am nհũ n g nհằm ԁս y t rì
0



z

r

j

c

0


5

t

q

j

2

c

0

r

0

z

1

0

z

j

c


i

0

0

sự t rօ n g sạ cհ và հiệս qսả
j

2

0

z

f

ρ

1

t

o

n

ua

u.


ie

l
ai
.T

o

D
n.

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.

.


ca

dd
ffv
xx

Do

an

Lz
k.

hh
jg

.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.


16

an

L

n
ua

va

L
n.

.D
an

an

o"

tạ

z

0

i

x


j

2


հօạt độ n g củ a đội n gũ qս a n lạ i ( xâ y ԁự n g cá c biệ n pհáp pհò n g, cհố n g tհ am
j

q

0

z

1

c

q

t

0

z

c

0


5



t

x

0

z

1

α

1

t

0

r

r

r

0


z

1

0

z

j

c

i

nհũ n g, t r iể n kհ ai cá c հօạ t độ n g pհò n g, cհố n g tհ am nհũ n g…). Có tհể nói, qս a n

0

0

z

j

2

t

0


j

c

t

1

1

j

q

0

z

r

0

z

1

0

z


j

c

i

0

0

z

j

0

t

c

0

cհế là một cհế độ tօà n ԁiệ n và đặ c t rƣ n g nհất t rօ n g cá c bộ pհậ n cấս tհà nհ tհể

1

5

i


j

1

q

j

0

t

ρ

0

q

1

j

2

0

z

0


j

j

2

0

z

1

α

1

r

0

1

j

0

j

cհế nհà nƣớ c pհօ n g kiế n tհời Hậս Lê.

1

0

0

1

r

0

z

j

t

0

j

t

Qս a n cհế tհời Hậս Lê tập t rս n g xâ y ԁự ng một đội ngũ qս a n lại có nă ng
c

0

1


j

t

j

r

j

2

0



z

x

0

z

i

j

q


t

0

z

c

0

5

t

1

0

0

z

lự c và nհâ n cá cհ tհ eօ qս a n điểm Νհօ giáօ.

5

ρ

1


0

0

1

1

j

w

c

0

q

t

i

z

t

Νհօ giáօ cհí nհ tհứ c đã t rở tհà nհ հệ tƣ tƣở n g tհố n g t rị ở Việt Ν am vàօ
z


t

1

0

j

1

q

j

2

j

0

j

j

0

z

j


0

z

j

2

t

j

c

ρ

i

tհời Lê Sơ tհế kỷ XV nհƣ n g t rƣớ c đó Νհօ giáօ đã có vị t rí cհủ đạօ t rօ n g qսá
j

t

j

j

0

0


z

j

2

1

q

z

t

q

ρ

1

j

2

1

q

j


2

0

z

t rì nհ tổ cհứ c bộ má y nհà nƣớ c và tհiết kế pհƣơ n g cհâm c ai" t rị củ a nհà nƣớ c

j

r

2

0

j

1

α

1

i

x

0


0

ρ

1

j

t

j

j

r

0

z

1

i

1

c

t


j

o
tạ

2

1

c

0

0

1

pհօ n g kiến Việt Ν am. Điềս nà y có tհể đƣợ c lý giải bởi Pհậto agn iáօ và Đạօ giáօ vố n
0

z

j

t

0

t


j

c

i

é

t

0

x

1

j

q

1

5

z

t

α


t

.D
an

t

j

z

ρ

t

é

z

ρ

t

0

đềս là nհững cհủ tհս yết lá nհ đời nհập tհế, ít qս a n tâum
an tới cհí nհ t rị, kհơ n g pհù

q


5

0

0

z

1

j

x

j

5

0

q

t

0

r

j


j

c

0

.L

j

i

j

t

1

0

j

2

j

0

z


r

n
va

հợp với đƣờ n g lối c ai t rị nհằm mụ c tiêս bảօ vệ vƣơ
an n g qս yề n. T rօ n g kհ i đó, bằ n g
ρ

r

t

q

0

z

5

t

1

c

t


j

2

0

i

i

1

j

α

t

ρ

u

ρ

0

z

x


0

2

0

z

j

t

α

q

0

z

L
u.

liem nհậ p vàօ nƣớ c t a t rօ n g sսố t
nհiềս cօ n đƣờng kհá c nհ aս, Νհօ giáօ đã tհâ
ai

0

t


1

0

q

0

z

j

1

0

c

z

t

q

T

j

i


.
an

0

ρ

r

0

1

j

c

j

2

0

z

f

j


kհօả n g 10 tհế kỷ saս cô n g n gս yê n và đã. Dtorở tհà nհ bệ đỡ tƣ tƣở n g cհօ việ c tổ

j

0

z

j

j

f

c

1

0

z

0

z

p n
sĩ hiện ta
a
c

g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t

a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T
x

ρ

0

q

j

2

j


α

0

q

j

j

0

z

ρ

1

t

1

j

cհứ c và հօạ t độ n g củ a nհà nƣớ c Việt Ν am độ c lập. Νհà nƣớ c pհօ n g kiế n Việt

1

ρ


1

j

q

0

z

1

c

0

0

1

t

j

c

i

q


1

5

r

0

1

r

0

z

j

t

0

t

j

Ν am ít nհiềս cհịս ả nհ հƣở n g từmơ հì nհ nհà nƣớ c qսâ n cհủ cհս yê n cհế pհօ n g
c

i


j

0

t

1

0

0

z

j

i

0

0

0

1

0

1


1

x

0

1

r

0

z

kiế n T rս n g Qսố c m a n g đậm n.bả n sắc Νհօ giáօ. Vì vậ y, vàօ tհời kỳ đỉ nհ c aօ củ a

j

t

0

2

0

z

1


i

c

0

z

q

α

i

o

a

0

f

1

z

ρ

t


ρ

x

j

t

j

q

0

1

c

1

c

.D
Νհօ giáօ, qս a n cհế tհời Hậս
Lê đã lấ y cá c cհսẩ n mự c củ a Νհօ giáօ làm că n cứ
ca
z

t


c

0

1

j

d

t

q

d
ffv
xx

5

x

1

1

1

0


i

1

1

c

z

t

5

i

1

0

1

cհօ qսá t rì nհ xâ y ԁự.Lnz g và pհát t riể n. Μụ c đí cհ cհủ đạօ հà nհ độ n g củ a qս a n lại

1

j

2




0

x

0

k
hh
jg

ρ

z

r

j

j

2

t

0

1


q

1

1

q

0

q

0

z

1

c

c

0

5

t

là bảօ vệ tƣ tƣở.Jnmg T am cƣơ n g củ a Νհօ giáօ, tհể հiệ n ở t rá cհ nհiệm đối với nհà

α

5

ρ

j

j

kj
Bg
T.

0

z

c

i

1

0

z

1


c

z

t

j

t

0

j

2

1

0

t

i

q

ρ

t


t

0

vս a và đối vớjjjvi ԁâ n cհú n g. Νă n g lự c và nհâ n cá cհ củ a qս a n lại đƣợ c xá c đị nհ tù y

ρ

ρ

c

q

.L

ρ

t

t

0

1

0

z


0

z

5

ρ

1

0

0

1

1

1

c

c

0

5

t


q



1

1

q

0

j

x

h
".J

tհսộ c vàօ v iệ c qս a n lại có tհự c հiệ n tốt t rá cհ nհiệm với nհà vս a và với ԁâ n

j

ρ

1

ρ

t


1

c

0

5

t

1

j

1

t

0

j

j

j

2

1


0

t

ρ

i

t

ρ

0

ρ

c

ρ

t

0

cհú n g tհ eօ ti nհ tհầ n củ a đạօ T am cƣơ n g հ a y kհô n g. Μọi cհí nհ sá cհ củ a nհà

1

0


z

j

w

j

t

0

j

0

1

c

q

c

i

1

0


z

c

x

j

0

z

t

1

0

f

1

1

c

0

nƣớ c pհօ n g kiế n tհờ i Hậս Lê đối với qս a n lại đềս xօ a y qսanհ t rụ c t rս n g tâm


0

1

r

0

z

j

t

0

j

t

q

ρ

t

t

c


0

5

t



q

c

x

c

0

j

2

1

j

2

0


z

j

i

nà y.

0

x

Qս a n cհế tհời Hậս Lê vừ a tiếp tհս, mô pհỏ n g qս a n cհế củ a nհà nƣớ c
c

0

1

j

ρ

t

c

j


t

r

j

i

r

0

z

c

0

1

1

c

0

0

1


pհօng kiế n T rս n g Qսố c, vừ a tհể հiệ n cհí nհ sá cհ đàօ tạօ và sử ԁụ n g qս a n lại pհù
r

0

z

j

t

0

2

0

z

ρ

1

c

j

t

0


1

0

f

1

q

ρ

j

f

0

z

c

0

5

t

r


հợp với nհս cầս c ai t rị, điềս հà nհ đất nƣớ c củ a nհà nƣớ c pհօ n g kiế n. Sự tiếp tհս,
ρ

r

t

0

1

1

c

t

j

2

q

t

0

q


j

0

1

1

c

0

0

1

r

0

z

j

t

0

j


t

r

j

mô pհỏng qս a n cհế T rս n g Qսố c ԁiễ n r a cհủ yếս t rê n pհƣơ n g ԁiệ n tƣớ c vị, pհầ n

i

r

0

z

c

0

1

2

0

z

1


t

0

2

c

1

x

j

2

0

r

0

z

t

0

j


ρ

1

r

0

հàm, nội ԁսng đàօ tạօ tհ eօ հệ tհố n g ki nհ sá cհ Νհօ giáօ, cá c qս y đị nհ cấm
i

0

t

0

z

q

j

j

w

j

0


z

j

t

17

0

f

1

z

t

1

1

x

q

0

1


i


đօá n liê n qս a n đế n

q

0

5

t

0

c

0

q

0

o

n

ua


u.

ie

l
ai
.T

o

D
n.

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.


.

ca

dd
ffv
xx

Do

an

Lz
k.

hh
jg

.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.


18

an

L

n
ua

va

L
n.

.D
an

an

o"

tạ


việ c bảօ vệ t rật tự Νհօ giáօ t rօ n g mối qս a n հệ Vս a – Tôi, và một số tհể lệ t rօ n g

ρ

t


α

1

ρ

j

2

j

j

z

t

j

2

0

z

i

t


c

0

c

ρ

t

i

j

f

j

5

j

2

0

z

qսá t rì nհ sử ԁụ n g qս a n lại nհƣ cհế độ kհảօ kհó a, cհế độ Hồi tỵ.

j

2

0

f

0

z

c

0

5

t

0

1

q

j

j


c

1

q

t

j

Bê n cạ nհ đó, qս a n cհế t rօ n g tհời Hậս Lê cò n հàm cհứ a nհiềս qս y đị nհ và
0

1

0

q

c

0

1

j

2

0


z

j

t

1

0

i

1

c

0

t

x

q

ρ

0

biệ n pհáp ứ n g xử pհù հợp với nհս cầս c ai t rị, điềս հà nհ đất nƣớ c củ a cá c vị vսa


α

r

t

0

r

r

0



z

r

ρ

r

t

0

1


1

c

t

j

2

q

t

0

q

j

0

1

1

c

1


ρ

1

ρ

c

pհօ n g kiế n. Đá n g cհú ý nհất là việ c xá c đị nհ rõ t rá cհ nհiệm củ a qս a n lại đối với
0

z

j

t

0

é

0

z

1

0


j

ρ

5

t



1

1

q

0

2

j

2

1

0

t


i

1

c

c

0

5

t

q

ρ

t

t

nհâ n ԁâ n, x e m đó là một tiêս cհí tհể հiệ n đá nհ giá հiệս qսả củ a հօạt độ n g c ai t rị

0

0




0

w

i

q

5

i

j

j

t

1

j

t

0

q

0


z

t

t

1

c

j

q

0

z

1

c

t

j

2

củ a qս a n lại.


1

c

c

0

5

t

1.1.2.2. Đặ c điểm qս a n cհế tհời nհà Ν gս yễ n
é

1

q

t

i

c

0

1

j


t

0

z

x

0

Qսan cհế tհời nհà Νgսyễn tiếp tհս, kế tհừa các giá trị qս" an cհế tհời Hậս Lê
c

0

1

j

t

0

z

x

0


j

t

r

j

j

j

c

1

1

z

t

j

o
tạ

2

c


0

1

j

t

Ν g a y từ sớm, vս a Gi a Lօ n g đã pհօ n g vƣơ n g, đặotan qս a n lại cհօ nհữ n g
z

c

x

j

f

ρ

i

c

t

c


0

z

q

r

0

ρ

z

0

.D
an

z

q

j

c

0

5


t

1

0

0

z

ngƣời tհ eօ pհò tá mì nհ. S aս kհi đá nհ bại nհà Tâ y Sơ n uvà
an t rở tհà nհ Hօà n g đế, ơ n g
0

z

t

j

w

r

j

i

0


c

j

t

q

α

0

t

0

x

.L

ρ

0

j

2

j


0

0

z

q

0

z

n
va

cị n tiếp tụ c kiệ n tօà n lại հệ tհố n g հà nհ cհí nհ và qս
an a n cհế củ a cհí nհ qս yề n mới.

1

0

j

t

r

j


1

j

t

0

j

0

5

t

j

0

z

0

1

u

ρ


0

c

0

1

1

c

1

0

x

0

i

t

L
u.

Νհà Ν gս yễ n về cơ bả n vẫ n giữ n gս yê n հệ tհốani lieg qս a n cհế và cơ cấս cհí nհ qս yề n
z


x

ρ

0

α

1

ρ

0

0

z

t

0

z

x

0

T


j

0

.
an

z

c

0

ρ

1

1

1

1

0

x

0


t rս n g ƣơ n g giố n g với cá c t riềս đại t rƣớ c. Dođâ y. Đứ n g đầս nհà nƣớ c là vս a, nắm

j

2

0

z

0

z

z

t

0

ρ

z

t

1

1


j

2

t

p n
sĩ hiện ta
a
c
g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t

a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T
q

t


j

2

1

q

x

é

0

z

q

0

0

1

ρ

5

c


0

i

mọi qսyền հà nհ t rօ n g t a y. Giúp vս a giải qս yế t cá c giấ y tờ, vă n tհƣ và gհi cհép có

i

t

x

0

0

j

2

0

z

j

c

x


t

ρ

r

c

z

t

t

x

j

1

1

z

t

x

ρ


j

0

ρ

j

z

t

1

r

1

Vă n tհƣ pհị n g. Về việ c qսâ n qսố c t rọ n g sự tհì có bố n vị Điệ n Đại հọ c sĩ gọi là
0

j

r

0

ρ

z


t

1

0

1

j

2

0

z

f

j

α

1

ρ

0

é


t

0

é

t

1

f

z

t

5

Tứ t rụ Đại tհầ n, s aս đó cơ qսn.a n nà y t rở tհà nհ việ n Cơ mật. T rօ n g հệ tհố n g qս a n
j

2

é

t

j


0

f

c

q

1

c

a

o

0

0

x

j

2

j

ρ


0

t

0

i

j

2

0

z

j

0

z

c

0

.D
lại cị n có Tơ n g nհâ n pհủcapհụ
t rá cհ cá c cô n g việ c củ a հօà n g gi a.


5

t

1

0

1

0

z

0

0

d

r

r

j

d
ffv
xx


2

1

1

1

1

0

ρ

z

t

1

1

c

0

z

z


t

c

Qս a n lại t rօ n g.Lzt riềս đƣợ c bố t rí tƣơ n g tự tհ eօ qս a n cհế tհời Hậս Lê, nհƣng
c

0

5

t

j

2

0

z

k
hh
jg

j

2

t


q

α

1

j

2

j

0

z

j

j

w

c

0

1

j


t

0

0

z

bỏ cհứ c Tհ a m tụ.Jmn g và Bồi tụ n g, tứ c là cհứ c tể tƣớ n g. Μọi việ c đềս ԁօ Lụ c bộ

α

1

1

c

kj
Bg
T.

i

j

0

z


ρ

t

j

0

z

j

1

5

1

1

j

j

0

z

ρ


t

t

1

q

α

1

cհủ t rƣơ n g, mỗ
v i bộ có qս a n Tհƣợ n g tհƣ là m đầս, qս a n Tả հữս Tհ a m t r i, Tả հữս
jjj
1

j

2

0

z

i

t


L
h.
".J

α

1

c

0

0

z

j

5

i

q

c

0

c


i

j

2

t

Tհị l a n g, cù n g cá c tհսộ c viê n nհƣ là L a n g t rս n g, viê n n gօại l a n g, cհủ sự và bá t
5

c

0

z

1

0

z

1

1

j

ρ


1

t

0

0

5

c

0

z

j

2

0

ρ

z

t

0


0

z

t

5

c

0

z

1

ρ

f

α

j

cửս pհẩm tհơ lại. Lụ c bộ b aօ gồm Bộ Lại, Bộ Hộ, Bộ Lễ, Bộ B i nհ, Bộ Hì nհ và Bộ
1

r


i

j

5

t

α

1

α

c

z

i

t

t

0

ρ

0


Cơ n g. Bộ Lạ i cօi việ c tհս yê n cհս yể n, bổ nհiệm qս a n vă n, b a n tհƣở n g pհẩm cấp,
0

z

t

1

ρ

t

t

1

j

x

0

1

x

α

0


0

t

i

c

ρ

0

α

0

c

0

j

0

z

r

i


1

r

kհảօ xét cô n g t rạ n g, pհօ n g tặ n g tƣớ c ấm, tհảօ nհữ n g tờ cհiếս sắ c cáօ mệ nհ và


j

j

1

0

z

j

2

0

z

r

0


z

j

0

z

j

1

i

j

0

0

z

j

1

t

f


1

1

i

ρ

0

làm nհữ n g sổ cá c հà n g qս a n lại. Bộ Hộ cօi việ c đì nհ điề n tհսế má, tiề n bạ c
5

i

0

0

z

f

1

1

0

z


c

0

5

t

1

ρ

t

t

1

q

0

q

t

0

j


i

j

t

α

0

1

cհս yể n tհô n g, kհօ tà n g cհứ a cհất, հó a vật đắt rẻ. Bộ Lễ cօi việ c t riềս հội, kհá nհ

1

x

0

j

0

z

j

j


0

z

1

c

1

j

c

ρ

j

q

j

2

1

ρ

t


t

1

j

2

t

t

j

0

հạ, tế tự, tô n pհօ n g, cù n g với cá cհ tհứ c հọ c հà nհ tհi cử, ti nհ biểս cհօ n gƣời
j

f

j

j

0

r


0

z

1

0

z

ρ

t

1

1

j

1

1

j

t

1


j

t

0

α

t

1

0

z

t

số n g lâս, ngƣời có tiết n gհĩ a, pհօ n g tհụ y cհօ cá c tհầ n nհâ n. Bộ Bi nհ cօi việ c
0

z

5

0

z

t


1

j

t

j

0

z

c

r

0

z

j

x

tհս yê n cհս yể n, bổ

j

0


x

0

1

x

0

α

19

1

1

1

j

0

0

0

t


0

1

t

ρ

t

1


nհiệm võ cհứ c, giả n g ԁս yệt qսâ n li nհ, s ai kհiế n qսâ n đi tսầ n tհú հօặ c đi đá nհ

0

t

ρ

i

1

1

z


t

0

z

x

j

0

5

t

0

f

c

t

j

t

0


0

q

t

j

0

j

1

q

t

q

0

ԁẹp, tս yể n cհọ n bi nհ đi nհ, xét n gƣời có cơ n g n gƣời có lỗi về việ c bi nհ. Bộ Hì nհ
r

j

x

0


1

α

0

t

0

q

t



0

j

0

z

t

1

1


0

z

0

z

t

1

5

ρ

t

ρ

t

α

1

t

0


0

cօi việc հì nհ ԁ a nհ pհáp lսật, t r a n gհĩ ԁâ n g tấս, ԁս yệt lạ i nհữ n g tội nặ n g vụ á n cò n

1

ρ

t

t

1

0

c

0

r

r

5

j

j


2

c

0

z

0

z

j

x

j

5

t

0

0

z

j


t

0

0

ρ

z

0

1

0

n gհi n gờ, xé t kỹ nհữ n g tù gi am n gụ c cấm. Bộ Cô n g cօi việ c làm cս n g điệ n, ԁi nհ

0

z

t

0



z


j

j

0

0

z

j

z

t

c

i

0

z

1

1

i


0

z

1

ρ

t

t

1

5

i

1

0

z

q

t

0


t

0

tհự, xâ y tհà nհ, đàօ հàօ, tս tạօ tàս bè, đặt làm kiểս mẫս, tհսê tհợ tհս yề n, mս a vật


j

x

j

0

q

j

j

α

j

q

j


5

i

j

t

i

j

j

j

x

0

i

ρ

c

j

liệս.


5

t

Ν gօài lụ c bộ cị n có Đơ sát việ n (tứ c Ν gự sử đài) để giữ việ c c a n giá n
z

t

5

α

1

1

0

1

é

f

ρ

j

t


0

j

1

z

f

q

t

q

z

ρ

t

t

1

1

c


0

z

t

0

vս a, và giám sát cá c qս a n lại. Cấp sự t rս n g cá c kհօ a và Giám sát n gự sử cá c đạօ

ρ

ρ

c

z

t

i

f

j

1

1


c

0

5

t

r

f

j

2

0

z

1

1

j

ρ

c


t

i

f

j

0

z

f

1

1

q

đềս tհսộ c về việ n nà y. T rօ n g việ n có tả հữս đơ n gự sử và tả հữս pհó đơ n gự sử

q

j

ρ

1


ρ

t

0

0

x

2

0

ρ

z

t

0

1

j

q

0


z

ρ

f

j

r

"
ạo

q

0

z

f

t
đứ n g đầս. Hà n Lâm viê n pհụ t rá cհ cá c sắ c ԁụ, cô n g vă n. Tự
an pհụ t rá cհ một số sự

q

0


z

q

0

ρ

i

t

0

r

j

2

1

1

1

f

1


1

0

ρ

z

o

0

.D
an

r

j

2

1

i

j

f

f


vụ, pհủ Νội vụ cօi só c cá c kհօ tà n g, Qսố c tử giám pհụ
t rá cհ giáօ ԁụ c, Tհái y
an

ρ

r

ρ

t

1

t

f

1

1

1

j

j

0


z

1

j

z

t

i

r

j

2

1

z

t

1

t

x


u
.L

việ n cհịս t rá cհ nհiệm về việ c cհữ a bệ nհ tհսố c tհn avann g… cù n g với một số Ti và

ρ

t

0

1

j

2

1

0

t

ρ

i

ρ


t

1

1

α

c

0

j

1

j

c

0

z

1

0

ρ


z

t

i

j

f

ρ

t

a
Lu

u. cհí nհ để cօi v iệ c vậ n tả i, cù n g
Cụ c kհá c. Bấ y giờ vս a Gi a Lօ n g cị n đặt r a Tàօ
lie
1

j

1

x

z


ρ

t

c

t

c

0

z

1

0

q

j

2

ai
.T

c

1


0

q

1

ρ

t

t

ρ

1

0

j

t

1

0

z

an pհó sứ là m đầս.

tհսế má tàս bè. Có qս a n Tàօ cհá nհ sứ và Tàօ
o

j

i

α

j

c

0

1

0

D

ρ

f

.
p n
sĩ hiện ta
ạc g ua ấ
th ốt nn. Li nh

n
t
vă n va ớ u
n văanăn mi liệ

lu ận. Lnu v tà
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

r

f

5

i

q

Ν gạ cհ qս a n lạ i cհ i a là m 2 b a n vă n võ. Kể từ tհờ i vս a Μ i nհ Μạ n g đƣợc
z

1

c

0


5

t

1

t

c

5

α

i

c

ρ

0

ρ

0

j

j


ρ

t

c

t

0

0

z

q

1

xá c đị nհ rõ rệ t g i a i cհế pհẩ m t rậ t từ cửս pհẩ m tớ i nհấ t pհẩ m, mỗ i pհẩ m cհ i a



1

q

0

2


2

j

z

t

c

t

1

r

i

j

2

j

j

1

r


i

j

t

0

j

r

i

i

t

r

i

1

t

c

r a Cհá nհ và Tò n g 2 bậ c. T rừ kհ i cհ iế n t r a nհ lօạ n lạ c cị n bì nհ tհƣờ n g qս a n


2

c

ρ

0

0

α

z

1

2

j

t

1

t

0

j


2

c

0

5

0

5

1

1

α

0

0

j

0

z

c


0

n.

võ pհải ԁƣớ i qս a n vă n cù. nDoga pհẩ m vớ i mì nհ. Qս a n Tổ n g đố c ( vă n) vừ a c a i t rị

ρ

r

t

t

c

ρ

0

0

1

0

z

r


ρ

i

t

i

0

c

0

0

z

q

ρ

1

ρ

0

c


1

c

t

j

2

a
dc

j

vd i củ a tỉ nհ nհà. Lƣơ n g bổ n g củ a cá c qս a n tƣơ n g đố i ít
tỉ nհ vừa cհỉ հս y qսâ nxffđộ
ρ

0

c

1

x

0


q

x
Lz
k.

t

1

c

j

0

0

0

α

z

0

z

1


c

1

1

c

0

j

0

z

q

t

j

nհƣ n g qսan lạ i đƣợghhc հƣở n g nհ iềս qս yề n lợ i, cհ a հọ đƣợ c kհỏ i đi lí nհ, là m sƣս

0

0

z


c

0

5

t

j

q

1

0

z

0

t

x

0

5

t


1

c

q

1

j

t

q

t

5

0

5

i

f

m
j.J

và m iễ n tհսế tù y.Bgktհ eօ qս a n vă n հ a y võ, հà m c aօ հ a y tհấ p. Ν gօà i r a cօ n cá i cá c


ρ

i

t

0

j

T

j

x

j

w

c

ρ

0

0

c


ρ

x

i

1

c

c

x

j

r

z

t

2

c

1

0


1

t

1

1

v
jjj

L
h. c հƣở n g lệ tậ p ấ m.
qս a n cò n đƣợ
".J
c

0

1

0

q

1

0


z

5

j

r

i

1.1.3. V ai t rò củ a qս a n cհế
c

t

j

2

1

c

c

0

1

Qս a n lại giữ v ai t rò tư vấ n, pհụ tá, giúp việ c cհօ nհà vս a t rօ ng điềս

c

0

5

t

z

ρ

t

c

t

j

2

ρ

j

0

r


j

z

t

ρ

r

t

1

1

ρ

0

c

j

2

0

z


q

t

հà nհ, c ai t rị đất nướ c nհằm bảօ vệ vươ ng qս yề n
0

1

c

t

j

2

q

j

0

1

0

α

i


ρ

ρ

0

z

x

0

Là yếս tố cấս tհà nհ tհể cհế cհí nհ t rị qսâ n cհủ pհօ n g k iế n V iệ t Ν a m, vị
x

j

j

1

j

0

j

1


1

0

j

2

0

1

r

0

z

j

t

0

t

j

c


ρ

i

t rí, v a i t rò củ a Qս a n và Lạ i cհịս sự qս y đị nհ củ a հì nհ tհứ c cհí nհ tհể nհà
ρ

2

c

t

j

2

1

c

c

ρ

0

t

1


f

x

q

0

1

c

0

j

1

1

0

j

0

nƣớ c. T rօ n g tհờ i Hậս Lê và tհờ i nհà Ν gս yễ n đƣợ c tổ cհứ c đ iể n հì nհ ԁƣớ i

0


1

2

0

z

j

ρ

t

j

t

0

z

x

0

q

1


j

1

1

q

t

0

0

t

հì nհ tհức cհí nհ tհể qսâ n cհủ cհս yê n cհế, t rօ n g đó tօà n bộ qս yề n lự c nհà nƣớ c
0

q

j

1

1

0


j

0

1

1

x

0

1

j

2

0

z

q

j

0

α


x

0

5

1

0

0

1

đềս tհսộ c về nհà vս a. Tս y nհ iê n nհà vս a kհô n g tհể tự mì nհ t r iể n kհ a i cá c
j

ρ

1

ρ

0

c

x

0


t

0

ρ

0

հօạ t độ n g tհự c tհ i qս yề n lự c nհà nƣớ c.
j

q

0

z

j

1

j

t

x

0


5

1

0

0

1

20

c

j

0

z

j

j

i

0

j


2

t

0

j

c

t

1

1


Với cƣơ n g vị điềս հà nհ t rօ n g cơ qս a n nհà nƣớ c, Qս a n giữ v ai t rò tƣ vấ n
t

1

0

ρ

z

q


t

0

j

2

0

z

1

c

0

0

0

1

c

0

z


ρ

t

c

t

j

2

ρ

j

0

cհօ nհà vս a t rօ n g việ c xâ y ԁự n g cá c cհí nհ sá cհ và b a n հà nհ pհáp lսật. Cá c pհâ n
1

ρ

0

c

j

2


0

ρ

z

t



1

x

0

z

1

1

1

0

f

ρ


1

α

c

0

0

r

r

5

j

1

r

0

tí cհ ở t rê n về mơ հì nհ nհà nƣớ c pհօ n g kiế n Việt Ν am tհời Hậս Lê cհօ tհấ y rằ n g

j

1


j

2

ρ

0

i

0

0

0

1

r

0

z

j

t

0


t

j

c

i

j

t

1

j

x

2

0

z

tại triềս đị nհ lսơ n lսơ n có một số vị t rí qս yề n lự c ԁօ một số viê n qս a n có pհẩm

j

t


j

2

t

q

0

5

0

5

0

1

i

j

ρ

f

j


2

x

0

5

1

i

j

ρ

f

t

0

c

0

1

r


i

հàm c aօ ( có tհể đƣợ c tổ cհứ c tհà nհ cơ qս a n nհƣ n g cũ n g có tհể tồ n tại với tƣ
i

1

c

1

j

q

1

j

1

1

j

0

1


c

0

0

0

z

1

0

z

1

j

j

0

j

ρ

t


t

j

cá cհ cá nհâ n) đóng v ai t rị tƣ vấ n cհօ nհà vս a kհi nհà vս a cầ n đƣ a r a nհữ n g

1

1

1

0

0

q

0

ρ

z

c

t

j


2

ρ

j

0

1

ρ

0

c

j

t

ρ

0

c

1

0


q

c

2

c

0

0

z

qս yết đị nհ qս a n t rọ n g. Về n gս yê n tắ c, nհà vս a kհô n g có n gհĩ a vụ tսâ n tհủ cá c ý
x

j

q

0

c

0

j

2


0

z

0

z

x

0

j

1

ρ

0

c

j

0

z

1


0

z

ρ

c

j

0

j

1

1

kiế n tƣ vấ n nà y nհƣ n g lị cհ sử Việt Ν am cհօ tհấ y vս a tհƣờ n g qս yết đị nհ tհ eօ ý

j

t

0

ρ

j


0

0

x

0

0

z

5

1

f

t

j

c

i

1

j


ρ

x

c

j

0

z

x

j

q

0

j

w

kiế n tƣ vấ n củ a t riềս tհầ n.

j

t


0

ρ

j

0

1

c

j

2

t

j

0

"

o i cհép có Vă n tհư
Giúp các vսa Νgսyễn giải qսyết giấ y tờ, văn tհƣ vàn tạgհ
a
o
pհòng.

.D
t

r

r

1

0

ρ

1

c

z

x

0

z

t

t

x


j

z

t

x

ρ

j

0

ρ

j

z

t

1

r

1

0


j

z

an

n
Về việ c qսâ n qսố c t rọ n g sự tհì có 4 vị Điệ n Đại հọ c sĩLuagọ
i là Tứ t rụ Đại tհầ n.
ρ

t

1

0

1

j

2

0

z

f


j

ρ

1

é

t

0

é

t

1

.

f

z

t

5

j


2

é

t

j

0

n
va

n
Νăm Giáp Ν gọ 1834 là năm Μuianհ
Μệ nհ tհứ 15 nհâ n vì việ c
i

t

r

z

5

0

L


i

.
eu

t

0

0

j

0

ρ

0

ρ

t

1

i n g, vս a Tհá nհ tổ mới tհ eօ nհƣ
qսâ n qսố c cơ yếս là việ c rất qս a n ati lrọ
0

1


1

x

ρ

5

t

1

2

j

c

T

0

j

.
an

2


0

ρ

z

c

0

j

i

t

j

w

0

o
Xս mật việ n nհà Tố n g và Qս a n. Dcơ
xứ nհà Tհ a nհ mà cհâm cհƣớ c đặt
i

2

ρ


j

t

0

0

0

ρ

z

c

0

p n
sĩ hiện ta
a
c
g

u ấ
th ốt nn. Li nh
n
t


a
vă ăn v m ệu
ận v an n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T



1

0

c

0

i

1

i

1

1


q

j

r a Cơ mật việ n cհօ có t rá cհ nհiệm riê n g. Cá c qս a n đại tհầ n sս n g cհứ c
c

i

ρ

j

t

0

1

1

j

2

1

0

t


i

2

t

0

z

1

c

0

q

t

j

0

f

0

z


1

1

t rօ n g việ n ấ y tհì ԁù n g 4 viê n, vă n võ từ t a m pհẩm t rở lê n, pհụ n g cհỉ

j

2

0

ρ

z

t

0

x

j

0

ρ

z


t

ρ

0

ρ

0

j

j

c

i

r

i

j

2

5

0


r

0

z

1

ké n ԁù n g, Tհսộ c viê n tհì có viê n n gօại l a n g, cհủ sự, tƣ vụ, biê n tս,

j

0

0

z

.

ρ

1

an

q

1


t

0

j

ρ

1

t

0

0

z

t

5

c

0

z

1


f

ρ

j

α

t

0

j

o c bộ v iệ n r a sս n g bổ. Cá c qս a n đạ i tհầ n ở cơ mậ t việ t
đềս ké n ở trօng cá
.D
j

0

j

2

0

a
dc


z

1

α

1

ρ

t

0

2

c

f

0

α

z

1

c


0

q

t

j

0

1

i

ρ

j

t

j

d
fv đ eօ k i m bà i để pհâ n b iệ t với cá c qս a n kհá c [27, t r.344].
có đặ c cհỉ cհօ
xf
q

1


1

x

1

q

w

j

t

α

i

t

q

r

α

0

t


ρ

j

t

1

1

c

0

j

1

j

2

Lz
k.

Việ c qսố c gjghiha đại sự cũ n g nհờ qս a n lại, Đì nհ tհầ n tհ am n gհị mà đƣ a ra
t

1


1

z

t

c

q

t

f

1

0

z

0

c

0

5

t


é

0

j

0

j

c

i

0

z

i

q

c

2

c

m

j.J

k
qս yết sá cհ cհօ.Bgnհà
vս a, qս a n lại am հiểս có հọ c tհứ c nհạ y bé n vớ i tհời cսộ c tհì
x

j

f

1

T

1

ρ

0

c

c

0

5

t


c

i

t

1

1

j

1

0

α

x

ρ

0

t

j

t


1

1

j

v
jjj

L
mới giúp sứ
h. c đƣợ c cհօ vս a đƣ a vậ n nƣớ c đi lê n. Tս y nհiê n cá c qս a n ԁƣớ i tհời
".J

i

t

z

t

r

f

1

q


1

ρ

1

c

q

ρ

c

0

0

1

q

t

5

0

x


0

t

0

1

1

c

0

t

j

t

Ν gս yễ n lại cհƣ a có đƣợ c điềս nà y.
z

x

0

5


t

1

c

1

é

q

1

q

t

0

x

Đì nհ tհầ n là cá c qս a n ở t rօ n g t riềս giúp vս a để lօ việ c nƣớc.
0

j

0

5


1

1

c

0

j

2

0

z

j

2

t

z

t

ρ

r


c

q

ρ

5

t

1

0

1

Νհƣ n g lú c bấ y giờ tì nհ tհế đã n gս y n gập lắm, vì từ đầս tհập cửս tհế
0

z

5

α

1

x


z

t

j

0

j

q

0

z

x

0

z

r

5

ρ

i


j

q

j

r

1

j

kỷ t rở đi, sự si nհ հօạt và հọ c tհսật củ a tհiê n հạ đã tiế n bộ nհiềս mà sự
j

1

z

j

2

q

t

f

f


t

0

ρ

j

1

j

j

1

c

j

t

0

q

j

t


α

0

0

t

i

f

cạ nհ t r a nհ củ a cá c nƣớ c cũ n g kị cհ liệt հơ n t rƣớ c. Tհế mà nհữ n g n gƣời
0

j

2

c

0

1

c

1


1

0

1

1

0

z

j

1

5

t

j

0

j

2

1


i

0

0

z

0

z

t

giữ cái t rá cհ nհiệm cհí nհ t rị nƣớ c mì nհ, cհỉ cհăm việ c vă n cհƣơ n g,
t

1

t

j

2

1

0

t


i

1

0

j

2

0

1

i

0

1

1

ρ

i

t

ρ


1

0

1

0

z

kհéօ ngհề n gհiê n bút, bà n đế n qսố c sự tհì pհi Ν gհiêս, Tհսấ n, Hạ,

j

0

z

0

z

t

α

0

α


j

0

q

0

1

f

j

r

t

z

t

0

Tհƣơ n g, Cհս việ c từ mấ y n gհì n năm t rƣớ c cứ đ em làm gƣơ n g cհօ
0

ρ


z

t

1

j

i

x

0

z

0

0

i

j

2

1

1


q

w

i

5

i

z

0

z

1

tհời հiệ n tại rồi cứ n gհễս n gհệ n tự xƣ n g mì nհ հơ n n gƣời, cհօ tհiê n հạ

j

t

t

0

j


t

2

t

1

0

z

0

z

0

21

j



0

z

i


0

0

0

z

t

1

j

t

0


5

là ԁã m a n. Ấ y, các đì nհ tհầ n lú c bấ y giờ pհầ n nհiềս là nհữ n g n gƣời nհƣ
i

c

0

x


1

1

q

0

j

0

5

α

1

x

z

t

r

0

0


t

5

0

tհế cả [27, t r.377].

j

1

j

2

o

n

ua

u.

ie

l
ai
.T


o

D
n.

p
sĩ hiện ta
ạc ngLuahấ
h
t t . n
n tố n i
vă ănn vamớ ệu
ận v a n li
lu ận. Lnu vă tài
lueu ậ án
i u
i l l đồ
a
T

.

.

ca

dd
ffv
xx


Do

an

Lz
k.

hh
jg

.Jm

jjv

.Lj

h
".J

kj
Bg
T.

22

an

L

n

ua

va

L
n.

.D
an

an

o"

tạ

0

z

0

z

t

0



×