Bài giảng Đường lối cách mạng: Chương 6 - Đại học Kinh tế Quốc dân

B.Soạn: Phí T.Lan Phương - NEU
1
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
1. Quan điểm về Hệ thống chính trị
ĐẠI HỘI VI CỦA ĐẢNG
12 – 1986
Hệ thống chính trị là một phạm trù dùng để chỉ một chỉnh thể bao
gồm Nhà nước, các đảng phái chính trị hợp pháp, các tổ chức chính
trị - xã hội hợp pháp nhưng ưu thế cơ bản là vai trò chủ đạo thuộc
về các thiết chế của giai cấp cầm quyền để tác động vào các quá
trình Kinh tế- xã hội nhằm củng cố, duy trì và phát triển chế độ xã
hội đương thời
2
Tính nhân dân
rộng rãi
Tính dân tộc
sâu sắc
Tính nhất
nguyên về
chính trị
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
1. Quan điểm về Hệ thống chính trị
Đặc trưng của Hệ thống chính trị VN
2
Đại diện cho các
giai cấp, tầng lớp
trong XH, kế thừa
những giá trị tốt
đẹp của dân tộc VN
3
Theo hệ tư tưởng

của chủ nghĩa
Mác-Lênin , tư
tưởng HCM, dưới
sự lãnh đạo của
ĐCS VN
1
Xuất phát từ cuộc
đấu tranh giải
phóng dân tộc, đại
diện cho lợi ích của
giai cấp, tầng lớp
tiến bộ trong XH
3
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
1. Quan điểm về Hệ thống chính trị
NHÀ
NƯỚC
CÁC
ĐOÀN
THỂ CT-
XH
MẶT
TRẬN
TỔ
QUỐC
ĐẢNG
CỘNG
SẢN
Cấu
trúc của

HTCT
4
- Nhiệm vụ chủ yếu: Đánh đế quốc xâm lược, xóa bỏ tàn tích PK, phát
triển chế độ dân chủ nhân dân, gây cơ sở cho CNXH
- Nền tảng của HTCT là khối đại đoàn kết toàn dân tộc rộng rãi
- CQ tự xác định là công bộc của nhân dân, dân thực sự làm chủ
- Vai trò lãnh đạo của Đảng được thông qua vai trò của Quốc hội và
chính phủ, vai trò của cá nhân Hồ Chí Minh
- Các tổ chức như Mặt trận và các đoàn thể CT-XH làm việc tự nguyện
- Cơ sở kinh tế chủ yếu là nền sản xuất nhỏ mà nông nghiệp là chính
- Có sự giám sát của XH dân sự đối với Nhà nước và Đảng
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
2. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng Hệ thống chính trị
a. Hệ thống chính trị dân chủ nhân dân (1945-1954)
5
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
2. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng Hệ thống chính trị
b. Hệ thống chính trị chuyên chính vô sản (1955-1989)
-Từ sau thắng lợi của CM dân tộc dân chủ nhân dân cũng là sự bắt đầu của
CM XHCN, sự bắt đầu của thời kỳ thực hiện nhiệm vụ lịch sử của chuyên
chính vô sản.
- 4/1975 CM Việt Nam chuyển sang giai đoạn mới
1955 - 1975
Hệ thống chuyên
chính dân chủ
nhân dân
1975- 1989
Hệ thống chuyên
chính vô sản
6

I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
2. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng Hệ thống chính trị
* Cơ sở hình thành
- Lý luận Mác – Lênin về thời kỳ
quá độ và về chuyên chính vô sản
Mác chỉ rõ: giữa xã hội TBCN và xã hội cộng sản chủ
nghĩa… thích ứng với thời kỳ ấy là một thời kỳ quá độ,
chính quyền nhà nước của thời kỳ ấy không thể gì khác
hơn là nến chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản.
Lênin nhấn mạnh: Muốn chuyển từ CNTB lên CNXH thì
phải có một thời kỳ chuyên chính vô sản lâu dài.
7
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
2. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng Hệ thống chính trị
* Cơ sở hình thành
- Đường lối chung của CM Việt Nam trong giai đoạn mới
ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU TOÀN QUỐC LẦN THỨ IV CỦA ĐẢNG (14 – 20/12/1976)
“Đại hội toàn thắng của sự nghiệp giải phóng dân tộc, tổng kết bài học kinh nghiệm chống Mỹ
và là Đại hội thống nhất toàn quốc đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội”
Điều kiện quyết định trước tiên là
phải thiết lập và không ngừng tăng
cường chuyên chính vô sản, thực
hiện và không ngừng phát huy quyền
làm chủ tập thể của nhân dân
8
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
2. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng Hệ thống chính trị
* Cơ sở hình thành
Cơ sở chính trị là
sự lãnh đạo tuyệt

đối của ĐCSVN
Cơ sở kinh tế là
nền kinh tế kế
hoạch hóa tập
trung
Cơ sở xã hội là
liên minh giữa
giai cấp công
nhân, nông dân,
trí thức.
9
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
2. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng Hệ thống chính trị
* Đặc trưng
1. Xác lập quyền làm chủ của nhân dân bằng luật pháp và tổ chức
2. Thực hiện chế độ dân chủ XHCN, thông qua NN chuyên chính VS
3. Đảng cộng sản là người lãnh đạo toàn bộ hoạt động xã hội
4. Nhiệm vụ của MTTQ và các tổ chức chính trị xã hội là bảo đảm quần
chúng tham gia kiểm tra giám sát công việc của Nhà nước
5. Cơ chế vận hành là: Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước quản
lý
10
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
3. Đánh giá việc thực hiện đường lối xây dựng hệ thống chính trị
11
• Thành tựu
- Hoạt động của hệ thống chuyên chính vô sản thời kỳ
1975-1989 đã góp phần mang lại những thành tựu mà
nhân dân ta đạt được trong thời kỳ 10 năm đầu.
- Đảng đã coi làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa là bản

chất của hệ thống chuyên chính vô sản ở nước ta.
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
3. Đánh giá việc thực hiện đường lối xây dựng hệ thống chính trị
12
• Hạn chế
- Mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân ở
từng cấp, từng đơn vị chưa được xác định thật rõ.
- Bộ máy quản lý Nhà nước còn cồng kềnh và kém hiệu
quả mà nguyên nhân là do cơ chế quản lý.
- Sự lãnh đạo của Đảng chưa ngang tầm nhiệm vụ của
giai đoạn mới.
- Đảng chưa phát huy hết vai trò và chức năng của các
đoàn thể trong việc giáo dục, động viên quần chúng
tham gia quản lý kinh tế - xã hội.
I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT TRƯỚC ĐỔI MỚI (1945-1989)
3. Đánh giá việc thực hiện đường lối xây dựng hệ thống chính trị
13
• Nguyên nhân
- Duy trì quá lâu cơ chế tập trung quan liêu bao cấp.
- Hệ thống chuyên chính vô sản có biểu hiện bảo thủ,
trì trệ, chậm đổi mới so với những đột phá của cơ
chế kinh tế.
- Bệnh chủ quan, duy ý chí; tư tưởng tiểu tư sản vừa tả
khuynh, vừa hữu khuynh trong vai trò lãnh đạo của
Đảng.
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1. Quá trình hình thành đường lối đổi mới hệ thống chính trị
KINH
TẾ
CHÍNH

TRỊ
Chính trị là sự phản ánh
tập trung của kinh tế
- Nhận thức về quan hệ giữa đổi mới kinh tế và đổi mới HTCT
Đảng cho rằng: mối quan hệ
giữa kinh tế và chính trị là rất
chặt chẽ tác động biện chứng
với nhau. Vì vậy để thúc đẩy
kinh tế phát triển nhất thiết
phải đổi mới hệ thống chính trị
với những bước đi thích hợp.
Đó là một tất yếu khách quan
14
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1. Quá trình hình thành đường lối đổi mới hệ thống chính trị
- Nhận thức mục tiêu đổi mới hệ thống chính trị
“Đại hội của trí tuệ - đổi mới,
Dân chủ - kỷ cương - đoàn kết”
Toàn bộ tổ chức và hoạt
động của hệ thống chính
trị nước ta trong giai
đoạn mới là nhằm xây
dựng và từng bước hoàn
thiện nền dân chủ
XHCN, bảo đảm quyền
lực thuộc về nhân dân
Cương lĩnh 91
15
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1. Quá trình hình thành đường lối đổi mới hệ thống chính trị

-Nhận thức về đấu tranh giai cấp và về động lực chủ yếu để
phát triển đât nước
- Nhận thức mới về vai trò lãnh đạo của Đảng trong HTCT
- Nhận thức mới về cơ cấu và thể chế vận hành của HTCT
Đảng lãnh
đạo
Nhân dân
làm chủ
Nhà nước
quản lý
16
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1. Quá trình hình thành đường lối đổi mới hệ thống chính trị
-Nhận thức về xây dựng nhà nước pháp quyền trong HTCT
Quản lý xã hội bằng pháp luật
Pháp luật giữ vai trò cao nhất
Các quyền của nhân dân được pháp
luật đảm bảo và bảo vệ
ĐẶC
TRƯNG
17
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
Thực hiện tốt hơn
dân chủ XHCN
Phát huy quyền
làm chủ của nhân
dân, đảm bảo
quyền lực thuộc về
nhân dân

a. Mục tiêu và quan điểm
18
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
a. Mục tiêu và quan điểm
2
Đổi mới tổ
chức và
phương thức
vận động của
HTCT
3
Đổi mới toàn
diện, đồng
bộ,có kế
thừa, có
bước đi,
phương thức
hoạt động
hiệu quả
1
Kết hợp đổi
mới kinh tế
với đổi mới
chính trị
Đổi mới quan
hệ giữa các bộ
phận cấu thành
của HTCT và
giữa các bộ

phận này với
nhau
4
19
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
b. Chủ trương xây dựng HTCT
ĐCS VN là đội tiên phong của
g.cấp CN, của nhân dân lao động
và dân tộc VN
Phương thức lãnh đạo:Bằng
cương lĩnh, chiến lược, định
hướng
Vị trí, vai trò: Đảng lãnh đạo
HTCT, liên hệ mật thiết với
nhân dân
** XÂY DỰNG ĐẢNG
20
Cuộc vận động chỉnh đốn Đảng
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
b. Chủ trương xây dựng HTCT
** XÂY DỰNG ĐẢNG
21
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
b. Chủ trương xây dựng HTCT
** XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC
 Sau khi giành độc lập, Người khẳng định:
Bao nhiêu lợi ích đều vì dân

Bao nhiêu quyền hạn đều của dân
Chính quyền từ xã đến chính phủ trung ương đều do dân cử ra…
Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”
- Hồ Chí Minh, Bài báo “Dân vận” (1949),
Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, tr.263 -
22
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
23
* Sơ đồ tổ chức bộ máy Nhà nước
Bộ máy nhà nước cấp trung ương
Quốc hội Chính phủ Toà án nhân dân
tối cao
Viện Kiểm sát
nhân dân tối cao
Bộ máy nhà nước cấp tỉnh (thành phố trực thuộc trung ương)
HĐND tỉnh
(thành phố)
UBND tỉnh
(thành phố)
Toà án nhân dân
tỉnh
(thành phố)
Viện Kiểm sát
nhân dân tỉnh
(thành phố)
Bộ máy nhà nước cấp huyên (quận, thò xã, TP trực thuộc tỉnh)
HĐND huyện
(quận, thò xã)
UBND huyện

(quận, thò xã)
Toà án nhân dân
huyện
(quận, thò xã)
Viện Kiểm sát
nhân dân huyện
(quận, thò xã)
Bộ máy nhà nước cấp xã (phường, thò trấn)
HĐND xã (phường, thò trấn) UBND xã (phường, thò trấn)
I
II
IV
III
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
II. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HTCT THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2. Mục tiêu, quan điểm chủ trương xây dựng HTCT
- Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
(Thuật ngữ này xuất hiện lần đầu tiên tại Hội Nghị TW2 (Khóa VII) năm 1991)
+ Có nhận thức đúng đắn về sự cần thiết phải xây
dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta bởi nó
là thành tựu của sự phát triển trí tuệ của nhân loại và
có nhiều ưu điểm.
+ Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam có các
đặc điểm sau đây
25