Hướng dẫn chẩn đoán bệnh lao

CHƯƠNG TRÌNH TẬP HUẤN
HƯỚNG DẪN CHẨN ĐỐN VÀ
DỰ PHỊNG BỆNH LAO

Bệnh viện Phổi TW- Chương trình chống lao qc gia
Bộ môn Lao và bệnh phổi Đại học Y Hà nội
Khoa Lao hô hấp - BV Phổi TW
Ts Nguyễn Kim Cương


“CHỈ CĨ NẮM VỮNG TÌNH HÌNH BỆNH
PHỔI TRONG NƯỚC, THÌ CHẨN ĐỐN
BỆNH LAO MỚI ÍT SAI LẦM”

Bs.Phạm Ngọc Thạch


Tài liệu tham khảo

Hướng dẫn quản lý bệnh lao, CTCLQG 2015, 2018, 2020


Nội dung trình bầy
• Triệu chứng của bệnh lao (lao phổi ngồi phổi lao
trẻ em-lao kháng thuốc)
• Chỉ định và giá trị xét nghiệm chẩn đốn bệnh lao
• Chẩn đốn phân biệt, chẩn đốn xác định, lao phổi,
lao ngồi phổi


Bệnh lao có ở đâu ?

• Có ở khắp mọi nơi
• Bệnh viện là nơi gặp nhiều bệnh
nhân lao

30% đi khám là vì hơ hấp (1000 khám- 300 là hơ hấp )
10% trong (30 là vì ho trên hai tuần)
3% trong đó là (3 trường hợp AFB (+)
1 trường hợp lao không điều trị sẽ lây cho 20 người sau 2 năm


Tình huống 1..
• Bệnh nhân nam 45 tuổi, sốt về chiều, ho khạc đờm
kéo dài > 2 tuần nay.
• Bệnh nhân có tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào nhiều
năm.
• Bệnh nhân đi khám vì khó thở và khị khè và lần này
có kèm theo ho ra máu


Chẩn đốn ban đầu? ?
•
•
•
•

Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
Ung thư phổi
Viêm phổi cộng đồng
Lao phơỉ

Tình huống 2....
• Bệnh nhân nữ, xuất hiện hạch nhỏ dọc cơ ức đòn
chũm khoảng 1 tuần nay, hạch to nhanh, khơng
đau, cứng chắc, di chuyển dễ dàng.
• Bệnh nhân khơng sốt về chiều, khơng gầy sút cân
• Xuất hiện thêm một vài hạch nhỏ cùng bên làm
bệnh nhân lo lắng đi khám bệnh
Viêm hạch
Bệnh hạch ác tính
Lao hạch


Tình huống 2...
• Nam 49 tuổi, đau ngực âm ỉ, kèm
theo ho húng hắng, khó thở tăng
dần 1 tuần nay kèm theo sốt cao
39 độ C, đi khám phát hiện tràn
dịch màng phổi trái
• Xét nghiệm dịch màng phổi:
– Dịch vàng đậm, Rivalta (+), Protein
40g/l, PCR lao (-), LDH 350UI,


Chẩn đốn ban đầu ??
• Tràn dịch màng phổi do lao
• Tràn dịch màng phổi ác tính
• Tràn dịch màng phổi viêm phổi

Khác....
• ......tiểu ra máu, mủ, ni cấy âm tính, điều trị kháng
sinh nhiều lần khơng đỡ
• ......đau cột sống, đau khớp háng, khớp khủy tay, đau
tăng khi vận động, điều trị kháng sinh chống viêm
nhiều lần nhưng khơng đỡ,,
• ..... rị hậu mơn.....
• ....abcess vú....
• ....viêm da....
Một trong những chẩn đốn phân biệt cần phải đặt ra
Các triệu chứng khơng điển hình
Thường chẩn đốn muộn


Bệnh lao có thể gặp ở tất cả các chuyên
khoa khỏc nhau
ắ lao phi
ẳ lao ngoi phi


Để chẩn đốn bệnh lao …
• Xác định đối tượng nghi lao
• Chỉ định các xét nghiệm chẩn đốn phù hợp
• Đánh giá kết quả xét nghiệm


Xác định người nghi lao khi có một
trong những đặc điểm sau…..
• Thuộc nhóm người
có nguy cơ mắc và

nhiễm lao (I)
• Người có triệu chứng
nghi lao (II)
• Có bất thường trên
phim Xquang (III)


Nhóm người có nguy cơ cao mắc lao ??? (I)
• Tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây, đặc biệt là trẻ em
• Nhiễm HIV
• Sử dụng các thuốc giảm miễn dịch kéo dài (Corticoid, độc tế bào)
• Sử dụng các thuốc sinh học (điều trị Vẩy nến, viêm khớp dạng thấp)

• Có tiền sử điều trị lao
• Suy dinh dưỡng, mắc các bệnh mãn tính (đái tháo đường, lt dạ
dày,....)
• Quản giáo, tù nhân, bệnh nhân tâm thần (sống ở nơi tập trung thơng
khí kém)
• Nhân viên y tế


Người có triệu chứng nghi lao
• Triệu chứng nào
trong những triệu
chứng sau đây
thường gặp ở bệnh
nhân lao phổi ??

–
–

–
–
–
–
–
–
–
–
–

Sốt nhẹ về chiều
Ho khạc đờm kéo dài > 2 tuần
Ho ra máu
Gầy sụt cân
Vã mồ hôi về đêm ( mồ hôi trộm )
Ăn uống kém
Thở rít
Khó thở
Khị khè
Đau ngực
Ho khan


Những triệu chứng nghi lao (II)
• Triệu chứng nào trong
những triệu chứng sau
đây thường gặp ở bệnh
nhân lao phổi

Ho kéo dài trên 2 tuần

( ho khan, ho máu, ho khạc
đờm kéo dài > 2 tuần)
– K
Sốt nhẹ về chiều
Gầy sụt cân
Vã mồ hơi về đêm

CÁC TRIỆU CHỨNG TỒN THÂN CỦA
LAO NGOÀI PHỔI MỜ NHẠT


Triệu chứng nghi lao ngồi phổi (II)
• Có thể có hoặc khơng có các triệu chứng tồn thân
• Có thể có hoặc khơng có triệu chứng hoặc lao phổi
kèm theo
• Có thể có hoặc khơng lao nhiều bộ phận
• Có các triệu chứng tại cơ quan gây bệnh với đặc
điểm tiến triển ít rầm rộ, ít ảnh hưởng tới tồn
trạng chung (trừ lao màng não)
• Ít-khơng đáp ứng với điều trị thông thường (vd:
kháng sinh ..)


Bất thường nghi lao trên phim Xquang
(III)

• Bất thường nghi lao

– Nốt, Thâm nhiễm ( U LAO)
– Hang,

– Xơ
– Kết hợp
Có những trường hợp lao khơng có bất thường trên
phim Xquang: lao thanh quản, lao nội khí quản


Phân loại tổn thương nốt
• Nốt:
– Là những hình mờ của
nhu mô hoặc tổ chức kẽ
– Giới hạn không rõ, kích
thước từ 2mm –3 cm
• Phân loại:
– Nốt nhỏ
– Nốt to
– Nốt đơn độc
– Nốt lan tỏa
– Nốt canxi hóa


Nhu mơ phổi bình thường

Nốt

( thâm nhiễm)


Tổn thương dạng hang
Hang: hình
sáng có bờ mờ

trịn liên tục
khép kín


Tổn thương xơ hóa


Nốt đơn độc


Xác định người nghi lao khi có một
trong những đặc điểm sau…..
• Thuộc nhóm người
có nguy cơ mắc và
nhiễm lao (I)
• Người có triệu chứng
nghi lao (II)
• Có bất thường trên
phim Xquang (III)