ứng dụng mô hình mạng thần kinh nhân tạo trong dự báo kinh tế trường hợp chứng khoán việt nam

1
THÔNGTINLÊNMẠNGNHỮNGĐIỂMMỚICỦALUẬNÁNTIẾNSĨ
· Nghiêncứusinh: LêĐạtChí
· Tênluậnán:“Ứngdụngmôhìnhmạngthầ nkinhnhântạotrongdựbáokinhtế
TrườnghợpthịtrườngchứngkhoánViệtNam”
· Ngànhkhoahọccủaluậnán:Kinhtếtàichính –ngânhàng,mãsố:62.31.12.01
· Tênđơnvịđàotạo:TrườngĐạihọcKinhtếTP.HồChíMinh
Nhữngđiểmmớicủaluậnán:
Quanhữngnghiêncứutrướcđâydựatrêncácmôhìnhhồiquytuyếntínhvàphituyếnđể
phântíchvàdựbáothịtrườngchứngkhoánViệtNam,gầnnhưchưacómộtmôhìnhnàocho
thấykhảnăngdựbáothịtrườngchứngkhoánViệtNam,điềunàyđặtracholuậnánmộtsố
câuhỏi:phảichăngthịtrườngchứngkhoánViệtNamlàkhôngthểdựabáotrướccácbiến
giảithíchhiệnhữu?hoặcphảichăngmôhình tiếpcậnđểphântíchvàdựbáogiáchứngkhoán
làkhôngphùhợpvớiđặcđiểmcủathịtrường,củabiếndựbáo? Quaquátrìnhtìmhiểu,
nhữngcôngtrìnhnghiêncứutrênthếgiớivềlĩnhvựcphântíchvàdựabáo,Luậnánchọnmô
hìnhmạngthầnkinhnhântạo(ANN).NhữngluậncứcủamôhìnhmạngANNphùhợpvới
biếnnghiêncứu(biếnđộngcủathịtrườngtàichínhmangtínhphituyến(Bollerslev(1986),
Fangvà cộng sự (1994),…), Chatterjee và cộng sự (2000) cung cấp một tổng quan về hệ
thốngANNvàphạmvisửdụngrộngrãicủachúngtrênthịtrườngtàichính…làmnhững
bằngchứngthựcnghiệmtốtchoquátrìnhnghiêncứumôhìnhmạngANN.Đồngthời,quá
trìnhnghiêncứu mạngANNtrongviệcứngdụngvàothịtrườngtàichínhkhôngyêucầu
nhữnggiảđịnhnghiêmngặtnhưmôhìnhhồiquy.Điềunàychothấy,tínhhấpdẫncủamô
hìnhANNvớiđặcđiểmcủathịtrườngtàichínhnhấtlànhữngthịtrườngcủanhữngnềnkinh
tếmớinổinhưViệtNam.Dođó,luậnántậptrungnghiêncứukhảnăngứngdụngmôhình
ANNtrongdựbáothịtrườngchứngkhoánViệtNam.
Dựatrênmụctiêunghiêncứucủaluậnán:
1. KhảnăngứngdụngmôhìnhANNtrongdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrường
chứngkhoánViệtNam.
2. LựachọncấutrúcmạngANNphùhợptrongdựbáogiáchứngkhoán.
3. HiệuquảứngdụngmôhìnhANNtốthơnmôhìnhhồiquytuyếntính.
4. Tìm ra nhóm biến có thể giúp dự báo giá chứng khoán trên thị trường chứng

khoánViệtNamquađógợiýmộtsốchínhsáchliênquan.
Luậnánđãgiảiquyếtcácmụctiêunàyđểđạtđượccáckếtquảsau:
(1). TìmracơchếvậnhànhcủamôhìnhmạngANNkhisửdụngđểdựbáocácbiến
kinhtếtheochuỗithờigiantrongthịtrườngtàichính.
(2). QuađóvậndụngmôhìnhANNđểkhảosátkhảnăngdựbáogiáchứngkhoán
trênthịtrườngchứngkhoánViệtNam.
(3). Quátrìnhnghiêncứukhảnăng ứngdụngmôhìnhmạngANNvàodựbáogiá
chứngkhoánViệtNam,luậnánđãchỉracấutrúcmạngtruyềnthẳngvớihàm
2
truyềnlàhàmphituyếnsẽchorakếtquảdựbáotốthơncáccấutrúcmạngANN
khác.
(4). Đồngthời,trongquátrìnhkhảsátkhảnăngứngdụngmôhìnhANNđểdựbáo
giáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoánViệtNam,luậnánđãchứngminh
tínhhiệuquảvàsựvượttrộicủamôhìnhmạngANNhơnhẳnmôhìnhhồiquy
truyềnthốngthườngđượcápdụnglâunaytrênthịtrường.Điềunàychothấy,khả
năngdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoánViệtNamlàhoàntoàn
cóthểthựchiệnđượcnếuđượctiếpcậntrêncáccấutrúcmạngANNkhácnhau
củamôhìnhANN.Điềunàylàmthayđổinhữngkếtluậncủanhữngcôngtrình
nghiêncứutrướcđâykhiphântíchvàdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrường
chứngkhoánViệtNam.
(5). Khôngdừnglạiởkếtquảtrên,luậnántiếptụckhảosátcácbiếngiảithíchcóthể
cótrêncơsởthuthậpthôngtin,luậnánđãtìmkiếmcácnhómbiếngiảithích
khácnhauchonhữngkhungthờigianphântíchkhácnhauđểtìmkiếmcácbiến
cókhảnăngdựbáotốtnhất.Quađó,nhómbiếnphảnánhtìnhhìnhtàichínhcủa
doanhnghiệpniêmyếtlạichokhảnăngdựbáotốtnhấtcosựthayđổigiáchứng
khoántrênthịtrườngchứngkhoánViệtNam.Tuynhiêncácbiếnvĩmôcũngcho
ratácđộngmạnhđếnsựthayđổivềgiátrênthịtrườngchứngkhoán,nhưngmức
độdựbáolạikhôngchokếtquảchínhxáchơnnhómbiếntàichính.Điềuđáng
chúýlà,nếucùngcácbiếnkhảosáttrênthìmôhìnhhồiquytruyềnthốnglạitỏra
kémhiệuquả.

(6). Trongquátrìnhtìmkiếm,khảosátcácnhómbiến,luậnánđãpháthiệnratính
chấthànhvicủanhàđầutưtồntạikhámạnhmẽ,điềunàyđãtácđộngđếnquá
trìnhbiếnđộnggiáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoánViệtNam.Quátrình
phântíchnàycũngtrùnghợpvớinhữngnghiêncứutrướcđâyvềsựtồntạihành
vicủanhàđầutưtrênthịtrườngchứngkhoán,chínhhànhvinàyquyếtđịnhnên
xuhướngbiếnđộngtronggiáchứngkhoánmàchưacómôhìnhnàođolườngđể
dựbáo.Nhưvậy,nhữngthịtrườngmànơiđóyếutốhànhvicủaconngườiquyết
địnhnênxuhướngcủasựthayđổithìkhảnăngứngdụngmôhìnhANNcàngtỏ
rotínhhiệuquảvàsựvượttrộicao.
Nhưvậy,dựatrêncácmụctiêunghiêncứu,luậnánđãpháthiệnranhữngkếtquảtrên.Điều
nàycungcấpthêmnhữngphươngpháp,côngcụtrongphântíchvàdựbáocácbiếnkinhtế,
điểnhìnhlàthịtrườngchứngkhoánViệtNam.
Giáoviênhướngdẫn Nghiêncứusinh
3
GS.TS.TrầnNgọcThơ LêĐạtChí
Chủtịchhộiđồngcấpcơsở
PGS.TS.PhanThịBíchNguyệt
4
MỞĐẦU
1. Tínhcấpthiếtcủaluậnán
Việc nghiên cứunhững côngcụhoặcmôhình dựbáo thị trường tài chính vànền
kinhtếcómộtlịchsửlâuđời.Phântíchchuỗithờigianlàmộttrongnhữngcáchtiếp
cậntruyềnthốngđượcsửdụngrộngrãinhấttronglĩnhvựcnày.Cóhailoạimôhình
môtảhànhvicủachuỗithờigiannhưsau.
Thứnhấtlàcácmôhìnhtuyếntính:phươngpháptuyếntínhđểphântíchchuỗithời
gianthườngđượcápdụngthôngquamộttrongnhữngkỹthuậtsauđây:
a. KỹthuậtBox Jenkins
b. BộlọcKalman
c. LýthuyếtsanbằnghàmmũcủaBrown
d. Hồiquymẫunhỏ

Thứhailàcácmôhìnhphituyến:
a. LýthuyếtTaken
b. PhươngtrìnhMackeyGlass
Nhữngkỹthuậtnàycốgắngtáitạolạichuỗithờigiandựatrêncácmẫudữliệuđểdự
đoángiátrịtươnglai.Mặcdùnhữngkỹthuậtnàycóýnghĩathốngkênhưngchúng
cótỷlệthànhcôngthấpkhiđượcsửdụngđểdựbáothịtrườngtàichính.
Nhữngbằngchứnggầnđâychỉrarằngthịtrườngtàichínhlàphituyến.Tuynhiên,
phươngpháptuyếntínhvẫncungcấpnhữngcáchtiếpcậntốtđểmôtảhệthốngphi
tuyến đượctìm thấytrongphân tích chuỗi thờigian thị trường tài chính (Fang và
cộngsự,1994).Bollerslev(1986)cungcấpmộtcáinhìntổngquátvềsựtồntạicủa
tínhphituyếntrongdữliệutàichính,vàpháttriểnmộtmôhìnhđểdựđoánchuỗi
thời gian tài chính được gọi là GARCH (Generalized Autoregressive conditional
heteroskedasticity GARCH)kếthợptấtcảcácđặctrưngquansátđượctrongchuỗi
này.Nhưngnềnkinhtếđangpháttriểnnhanhchóng(chứkhôngphảiđitừtừ)theo
thờigian.Tuynhiên,nhữngđặctrưngnàykhôngdễdàngđượctínhtoánbằngcác
môhìnhtuyếntính,vàđiềunàyđượcchứngminhquaviệccáchệsốướclượngcó
độdốclớn.Nhiềunhântốtácđộngđếnthịtrườngtàichínhvànềnkinhtếbaogồm
5
cácsựkiệnchínhtrị,điềukiệnkinhtếnóichung,vàkỳvọngcủanhàđầutư.Vìvậy,
dựbáothịtrườngtàichínhvàsựchuyểnđộngcủanềnkinhtếlàkhákhókhăn.
MạngthầnkinhnhântạoArtificialNeuralNetwork(ANN)làmộtcôngcụhữu
íchtrongtàichínhđịnhlượnghiệnđạivàđượcbiếtđếnnhưmộtkỹthuậtmôhình
hóathốngkêhữuích.ANNlàmộtcôngcụtốtchocảcácnhànghiêncứuvànhững
nhàthựcnghiệm.MôhìnhANNcóthểtìmramốiquanhệhàmtrongmộttậphợpdữ
liệu và thựchiện cácnhiệmvụ như nhậndạngmẫuhình, phân loại,đánh giá,mô
hìnhhóa,dựbáovàkiểmsoát(AndersonvàRosenfeld,1988;HechtNielsen,1990;
Hertzvàcộngsự,1991;HiemstravàJones,1994).Mộtvàitínhnăngkhácbiệtcủa
ANNlàmchochúngcógiátrịvàhấpdẫntrongdựbáo.
MộtsốbàiviếtxemxétnhữngbáocáotrêntạpchícáchmàANNcóthểápdụngcho
thịtrườngtàichínhvànềnkinhtế.Chatterjeevàcộngsự(2000)cungcấpmộttổng

quanvềhệthốngANNvàphạmvisửdụngrộngrãicủachúngtrênthịtrườngtài
chính.CôngtrìnhcủahọthảoluậnvềưuđiểmvượttrộicủaANNsovớicácphương
pháptruyềnthống.Nghiêncứukếtluậnvớimộtmôtảvềviệcsửdụngthànhcông
ANN bởi nhiều tổ chứctàichính trong việcdự báo giá chứng khoán. Trong sách
NeuralNetworkchodựbáotàichínhcủaEdwardGately,môtảphươngphápchung
để xây dựng, huấn luyện, và kiểm tra một ANN bằng cách sử dụng phần mềm
thươngmạihiệnhữu.Luậnánsẽtậptrungvàophươngphápnàyđểtriểnkhaiquá
trìnhphân tích vàdựbáogiáchứngkhoántrên thị trườngchứngkhoán ViệtNam
như là một minh chứng cho khả năng ứng dụng của ANN trong dự báo kinh tế.
Khôngchỉtronglĩnhvựcdựbáogiáchứngkhoán,luậnáncònmongmuốnsửdụng
phươngpháp ANN ápdụng cho các lĩnh vực tài chính vànền kinh tếnhư làmột
côngcụdựbáohỗtrợchocácphươngpháptruyềnthống.Chínhvìvậy,tácgiảchọn
đềtàivớitêngọi“Ứngdụngmôhìnhmạngthầnkinhnhântạotrongdựbáokinhtế –
TrườnghợpthịtrườngchứngkhoánViệtNam”làmnộidungnghiêncứucholuậnán
tiếnsĩcủamình.
2. Tìnhhìnhnghiêncứuliênquanđếnnộidu ngluậnán
TừnhữngnghiêncứusơkhaicủaMcCullochvàPittstrongnhữngnăm1940,trải
qua nhiều năm phát triển, chođến hơn10 năm trở lại đây cùng với sự phát triển
mạnhmẽcủangànhcôngnghệthôngtintrongviệcxửlýdữliệuchocảphầncứng
vàphầnmềmđãgiúpcàiđặtnhữngứngdụngphứctạpcủalýthuyếtmạngthầnkinh
nhântạo.Lýthuyếtmạngthầnkinhnhântạonhữngnămgầnđâymớithựcsựđược
chú ý vànhanh chóng trở thànhmộthướngnghiên cứu đầytriển vọng trongmục
đíchxâydựngmôhìnhmôphỏngtheotrítuệconngười. Sứcmạnhthuộcvềbảnchất
tính toán của các thuật toánmạng, song những nghiên cứu thực nghiệm đã thành
6
côngtrongnhiềulĩnhvực,nhữngnghiêncứuthựcnghiệmtronglĩnhvựctàichính
cũngđượcsựquantâmvàchoranhiềukếtquảtốtởnhữngnềnkinhtếkhácnhau.
Từnhữngnghiên cứuviệc ứngdụngANN để phân tích nhữngchuỗidữ liệu thời
giannênđượcthựchiệndựatrêntrấutrúcANNnàochocácchỉtiêudựbáonhưtăng
trưởngkinhtế, biếnđộngtỷgiáhốiđoái,vàthậmchílàgiáchứngkhoántrêncácthị

trường. Quá trình nghiên cứu mạng ANN còn được so sánh với những mô hình
truyền thốnghiệnđangđượcsửdụngcho việcphân tích vàdựbáotronglĩnh vực
kinhtếnhưmôhìnhhồiquytuyếntính,môhìnhhồiquyphituyến.Quátrìnhnghiên
cứunàyđãchoranhữngkếtquảlợithếcủamôhìnhANNđặcbiệtlàởnhữngthị
trườngmớinổitrongphântíchvàdựbáo.Nhưvậy,ởthịtrườngViệtNamliệuquá
trìnhtriểnkhainghiêncứuứngdụngmôhìnhANNcóhiệuquảkhôngvàcóvượt
trộihơncáccôngcụphântíchvàdựbáokhác?Trêncơsởtiếpcậnnày,tôiđivào
nghiêncứuquátrìnhhoạtđộngcủamạngANNtronglĩnhvựckinhtế,tàichínhvà
nhữngkếtquảnghiêncứuđạtđượcởcácthịtrườngkháctrênthếgiớiđểlàmnền
tảngchoviệcnghiêncứu.
3. Mục tiêunghiêncứu
Trênphươngdiệnnghiên cứumôhìnhmạng ANN vànhữngnguyênlýhoạtđộng
củanóđểtừđóứngdụngvàolĩnhvựckinhtếvàtàichínhvẫncònlàmộtnộidung
chưađượcquan tâmnhiều.Trong phạm vi củanền kinh tế Việt Nam, tácgiả tập
trungnghiêncứuviệcứngdụngmôhìnhnàyđểnhằmphântíchvàdựbáogiáchứng
khoántrênthịtrườngchứngkhoán ViệtNam trướccác biếngiải thích khácnhau,
nhưlàmộtminhchứngchokhảnăngứngdụngcủamôhìnhANNtrongdựbáokinh
tế.QuaquátrìnhứngdụngANNvàothịtrườngchứngkhoánViệtNam,luậnánsẽ
giảiquyếtthêmmộtsốvấnđềkhácnhư:cấutrúcmạngANNnàotốtchovấnđềdự
báogiáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoánViệtNam,hiệuquảcủamôhình
ANNsovớimôhìnhhồiquytuyếntínhbiếnnàosẽtácđộnglênsựbiếnđộngcủa
giáchứngkhoán…Cụthểhơn,luậnánsẽgiảiquyếtbốnmụctiêunghiêncứusau:
1. Khả năng ứng dụng mô hình ANN trong dựbáo giá chứng khoán trên thị
trườngchứngkhoánViệtNam.
2. LựachọncấutrúcmạngANNphùhợptrongdựbáogiáchứngkhoán.
3. HiệuquảứngdụngmôhìnhANNtốthơnmôhìnhhồiquytuyếntính.
4. Tìmranhómbiếncóthểgiúpdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrườngchứng
khoánViệtNamquađógợiýmộtsốchínhsáchliênquan.
7
Đểđạtđượcmụctiêunghiêncứunêutrên,nộidungcủaluậnántậptrungđivàotrả

lờicáccâuhỏinghiêncứusauđây:
(1). MôhìnhmạngANNlàgìvàcơ chếvậnhành củanónhưthếnào trongthị
trườngtàichính?
(2). Nhữngquanđiểmvàbằngchứngthựcnghiệmtrongviệcứngdụngmôhình
ANNtrongphântíchvàdựbáotrênthịtrườngtàichính?
(3). Khả năng ứng dụng mô hình ANN trong dựbáo giá chứng khoán trên thị
trườngchứngkhoánViệtNam?
(4). CấutrúcmạngANNnàosẽthíchhợpđểdựbáogiáchứngkhoán?
(5). LiệukhảnăngứngdụngmôhìnhANNtrongdựbáogiáchứngkhoántrênthị
trường chứngkhoán ViệtNamcótínhhiệuquảhơnmôhìnhhồiquytuyến
tínhtruyềnthống?
(6). NếumôhìnhANNtốthơnthìnhữngbiếngiảithíchnàosẽgiúpchochúngta
sửdụngđểphântíchvàdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoán
ViệtNam?
Việcgiảiquyếtcácmụctiêunghiêncứutrênchothấygiátrịhiệuquảcủamôhình
ANNtrongviệcứngdụngmôhìnhnàytrongphântíchvàdựbáocácbiếnkinhtế.
Chínhvìvậy,cácchủthểliênquantrongnềnkinhtếbaogồmcácnhànghiêncứuvà
các nhà thực hành sẽ áp dụng mô hình ANN để thay thế hoặc bổ sung cho các
phươngpháphồiquy.
4. Phươngphápnghiêncứu
Đểgiảiquyếtcácnộidungnghiêncứunêutrên,tácgiảluậnánđãsửdụngphương
phápđịnhlượngdựatrênviệcnghiêncứunhữngthuậttoánmôphỏngcủamạngthần
kinhnhântạođểtiếnhànhlựachọncấutrúcANNthíchhợpnhằmứngdụngtrong
dựbáogiáchứngkhoán.ViệctriểnkhaiquátrìnhứngdụngmôhìnhANNtrongdự
báogiáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoánViệtNamđượcdựatrênquytrình
đề xuất 8 bước của năm nhà nghiên cứu Deboeck, Masters, Blum và Nelson và
Illingworth.NgoàiraquátrìnhthửnghiệmcáccấutrúcmạngANNđượcthựchiện
dựatrênphầnmềmhỗtrợxửlýdữliệucóbảnquyềnNeuralSolution5.0.
5. Cácpháthiệnvàkếtquảnghiêncứu
Luậnáncủatácgiảđãđónggópcáckếtquảnghiêncứusau:

8
· KhảnăngứngdụngmôhìnhANNđểdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrường
chứngkhoánViệtNamlàhoàntoàncóthểthựchiện.
· MôhìnhANNdùngđểdựbáogiáchứngkhoántrênthịtrườngchứngkhoán
ViệtNamchorakếtquảdựbáongoàimẫutốthơnmôhìnhhồiquytuyếntính
truyềnthống.
· Cấutrúcmạngthầnkinh truyềnthẳngchorakếtquảdựbáotốthơnmộtsố
cấu trúcmạng khác với hàm truyền là hàm phi tuyến. Nói cách khác, mối
quanhệgiữacácbiếngiảithíchvàbiếnphụthuộclàquan hệphituyếntính.
· DựatrênviệcnghiêncứuứngdụngmôhìnhANNđểdựbáogiáchứngkhoán
trênthịtrườngchứngkhoánViệtNam,luậnánđãchothấyrõtácđộngcủa
cácnhómbiếnkinhtếvĩmôcủanềnkinhtế,nhómbiếnthểhiệntìnhhìnhtài
chínhcủacácdoanhnghiệpniêmyết…lênsựthayđổigiáchứngkhoán,trong
khiđónếudùngmôhìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthốngthìgầnnhưkhông
tìmthấysựtácđộngnày.
· Qua quá trình phân tích và dựbáo giá chứng khoán trên thị trường chứng
khoánViệtNam,luậnáncógợiýmộtsốchínhsáchđểpháttriểnthịtrường
chứngkhoánViệtNamlênmộttầmcaomớinhằmpháttriểnmạnhquátrình
chuyểndịchcơcấukinhtế.
9
Chương 1: QUAN ĐIỂM VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM VIỆC ỨNG
DỤNGMÔHÌNHMẠNGTHẦNKINHNHÂNTẠOTRONGDỰ
BÁO
Mỗimộtmôhìnhphântíchvàdựbáođềudựatrênnhữngnềntảnggiảđịnhkhác
nhau.Cácmôhìnhtrướcnayđượcsửdụngphổbiếnđểphântíchvàdựbáođềudựa
trênphươngphápphânphốichuẩncủacácbiếnđưa vàomôhình. Quanđiểm về
phânphốichuẩnđãđưaranềntảngtoánhọcchohọcthuyếtthịtrườnghiệuquả.
Quanđiểmnàyđãđưađếnviệchìnhthànhcácmôhìnhphântíchvàđịnhgiáchứng
khoánnhưmôhìnhđịnhgiátàisảnvốnCAPM,môhìnhđịnhgiáquyềnchọnBlack
–Scholes,môhìnhđanhântố,môhìnhFamaFrench…Tuynhiên,cácmôhìnhnày

lạikhôngmấyhiệuquảkhiphântíchvàdựbáonhữngchỉtiêuđầytínhbiếnđộng
trongthịtrườngtàichính.Mộtphươngphápmôphỏngbộnãoconngườiđượcxây
dựngdựatrênnhữngnềntảngtiếpcậnkhácvớicácphương pháptrên.Quátrình
môphỏngnàyđượcgọilàmôhìnhmạngthầnkinhnhântạoANN.Nhữngquytắc
khiứngdụngmôhìnhANNkhôngnhưnhữngphươngphápdựatrênquanđiểmphân
phốichuẩn.QuátrìnhứngdụngmôhìnhANNdựatrênquanđiểm:cácchủthểtham
giathịtrường,quyếtđịnhxuhướngthịtrườnglànhữngnhàđầutưvớinhữnghiểu
biếtkhácnhau.Nóicáchkhác,chínhnhàđầutưkhitiếpnhậnthôngtinvàsẽđưara
quyết định trước những thông tin nàydựa trên nhữnghiểu biết và phân tích của
chínhmình.ViệcứngdụngmôhìnhANNkháphổbiếntronglĩnhvựcđiệntử,sản
xuấtrôbốthaynhưtronglĩnhvựcyhọc…QuátrìnhứngdụngmôhìnhANNtrong
thịtrườngtàichínhđểphântíchvàdựbáochỉđượcquantâmtronghơnmộtthập
niêngầnđây.Quátrìnhứngdụngnàylớnmạnhnhờsựhỗtrợcủangànhcôngnghệ
thông tin đã mang lạimột số thànhtựu nhất định về tính hiệu quả của mô hình.
Chínhvìvậy,tiếpcậnnghiêncứumôhìnhANNởViệtNamlàrấtcầnthiết.
1.1. Qua nđiểmlựac họncôngcụphâ nt íchvàdựbáo
Phươngphápphânphốichuẩnhayđườngconghìnhchuônglàmộtcôngcụphổbiến
trongviệcphântíchdữliệukinhtếtàichínhđặcbiệtlàtrongphântíchgiáchứng
khoán.Phươngphápphânphốichuẩnchínhlànềntảngtoánhọcchohọcthuyếtthị
trườnghiệuquảcủalĩnhvựctàichính.Quanđiểmcủaphươngphápphânphốichuẩn
chorằng,giáchứngkhoánlàđộclậpngẫunhiênvớinhau.Phươngphápnàygiúp
chúngtahiểumộtcáchdễdàngbằngcáchđơngiảnhóavàloạibỏnhữngyếutốtrừu
tượngmàchúngtanghĩrằngkhôngphùhợpvớihệthống.Vấnđềởđâychínhlà“sự
khôngphùhợp”.Trongthếgiớithực,nhữngthứđượcxemlà“khôngphùhợp”này
không cho thấy là không quan trọng mà hơn thế nó lại rất quan trọng. Benoit
Mandelbrot,tạitrungtâmnghiêncứucủaIBMtạiYorktownHeights,NewYork,đã
10
pháthiệnrarằng,cácconsốhoàntoànkhácsovớiquanđiểmcủaphânphốichuẩn.
“Mỗisự thayđổi giá cụthể làngẫu nhiên và không thểdựbáođược. Tuynhiên,
chuỗisựthayđổilạicósựphụthuộcnhautrongmộtphạmvi”(Gleick,1987,trang

86).Thựctế,giácảhànghóavàgiácảchứngkhoáncóquanhệphituyến.Nhưng
câuhỏiđặtralàtạisao giá chứngkhoán lạicómốiquanhệphi tuyến haycóxu
hướng?
Thếkỷ20đượcđánhdấubởi3phátminhđángnhớ:(1)thuyếttươngđối(relative
theory)và (2)kỹthuậtđịnh lượng (quantum mechanic) và (3)khoa họchỗn loạn
(chaos science) đã cho thấy rằng bản chất của tự nhiên là không hề độc lập. Sự
chuyểnđộngcủacácvậtchấtluôncóảnhhưởnglẫnnhauhayphụthuộclẫnnhau.
Thịtrường chứngkhoán(TTCK), mộtphần củathếgiới tựnhiên cũngnằm trong
quyluậtđó.Điềunàyđãnóilênkhoahọchỗnloạngiúpchúngtatrảlờicâuhỏitrên.
Bill William(1995) cho rằng, cả thếgiới tự nhiênvà nãongười đều là hỗnloạn.
TTCK,mộtphầncủathếgiớitựnhiênvàlànơiphảnánhhoạtđộngcủaconngười,
cũngcótínhhỗnloạn.Nóicáchkhác,chínhdonãongườicótínhhỗnloạnlànguồn
gốc tạorasựphi tuyếntính của giá cả chứng khoán.Bill William (1995)bộ não
ngườigồm3bộphậnkhácnhau:nãotrái,nãogiữavànãophải.Mỗibộphậnđảm
nhậnmộtchứcnăng khácnhau. Não tráiliênquan đếnvấnđề lý trívàmang tính
tuyếntính.Nãogiữacóchứcnăngxửlýcáctrithứcthànhkinhnghiệm.Nãophải
liênquanđếncảmxúc,làphituyếnvàtrônggiốngnhưtínhhỗnloạn.Bộnãochúng
tacũngtạonêncáchànhvikhácnhau,phụthuộcvàodòngnănglượng.Prigogine
viết:“bộnãolàmộtphátminhcủatínhhỗnloạn”(PrigoginvàStangers,1984,trang
48).Cóthểhìnhdungrằngkhigiaodịchtrênthịtrường,cácnhàkinhdoanhbịảnh
hưởngbởicảm xúc(củanãophải)nhưtham lam vàsợhãiđãtácđộngđếnquyết
địnhđầutưdẫnđếncáchànhviphituyếntính.Tuynhiên,cáchànhvithamlamhay
sợhãiđócótínhbầyđànvàhìnhthànhnênxuhướngcủagiáchứngkhoán(chínhlà
cấutrúc).Nhưvậy,chủthểthamgiaquyếtđịnhnênxuhướngthịtrườnglàcácnhà
đầutư,lànhữngngườikhônghoàntoànduylý(Sargent(1997,1999)).
Dựatrênquanđiểmnày,luậnántậptrungvàoviệclựachọnphươngphápphântích
vàdựbáogiáchứngkhoántheogiảđịnh“sựhợplýcóchừngmực”củanhàđầutư.
Nóicáchkhácnhàđầu tưkhônghoàn toànduylý trongcácquyếtđịnhcủamình.
Phươngpháphồiquydựatrêncácbiếncốquansátlàđộclậpvàngẫunhiên,nódựa
trêngiảthuyếtsựhợplýhoàntoànvàsựtốiưucủaconngười.Môhìnhmạngthần

kinhnhântạoANNđượcmôphỏngtheobộnãoconngườiđượcdùngđểdựbáo
cácbiếnkinhtếtrongthịtrườngtàichính,đặcbiệtlàgiáchứngkhoánđượcthiếtlập
trênnềntảnggiảđịnh“sựhợplýcóchừngmực”nêutrên.Dođó,luậnánsẽtiếpcận
11
việc ứng dụng mô hình ANN để dự báo giá chứng khoán trên TTCK VN nhằm
chứngminhchomụctiêunghiêncứu.
1.2. Mô hìnhmạ ngthầnkinhnhântạoANN
1.2.1. Mạngthầnkinhnhântạovàcácđặcđiểmcơbảncủabộnão
1.2.2. Nhữngyếutốtạonênmộtmôhìnhmạngthầnkinhnhântạo
Hai thànhphần chínhcấu tạonênANNlà các neuron vàcác synapse. Trong kiến
trúccủamộtmôhìnhkếtnối,cácneuronchínhlàcácnútmạng,đượcliênkếtvới
nhauthôngquacácsynpase,làcáccungmạng.
Neuronlàmộtđơnvịtínhtoáncónhiềuđầuvàovàmộtđầura,mỗiđầuvàođếntừ
mộtsynapse.Đặctrưngcủaneuronlàmộthàmkíchhoạtphituyếnchuyểnđổimột
tổhợptuyếntínhcủatấtcảcáctínhiệuđầuvàothànhtínhiệuđầura.Hàmkíchhoạt
nàyđảmbảotínhchấtphituyếnchotínhtoáncủaANN.
Synapselàmộtthànhphầnliênkếtgiữacácneuron,nónốiđầuracủaneuronnày
vớiđầuvàocủaneuronkhác.Đặctrưngcủasynapselàmộttrọngsốmàmỗitínhiệu
điquađềuđượcnhậnvớitrọngsốnày.Cáctrọngsốsynapsechínhlàcácthamsốtự
do cơ bản của ANN, cóthểthay đổi được nhằm thích nghivới môi trường xung
quanh.
Quátrìnhtíchluỹmạng(học)làmộtquátrìnhmàtrongđócácthamsốtựdo(các
trọngsốsynapse)đượcđiềuchỉnhnhằmmụcđíchthíchnghivớimôitrường.Đốivới
vấnđềhọcchoANNngườitaquantâmtớibayếutốsau:Quytắchọc,môhìnhhọc,
thuậttoánhọc.
ThuậttoánBackPropagationlàthuậttoánhọckinhđiểnnhấtvàcũngđượcápdụng
mộtcáchphổbiếnnhấtchocácmạngtiếnđamức.NóđượcxâydựngtrêncơsởQuy
tắchọchiệuchỉnhlỗivàMôhìnhhọcvớimộtngườidạy.
1.2.3. Cáchthứchuấnluyệnmộtmôhìnhmạngthầnkinh
MạngANNđượchuấnluyệnbằngcáchliêntụcđưacáccặptínhiệuđầuvàovàtín

hiệuđầuravàomạng,mạngnhanhchónghọchỏimốiquanhệgiữacácbiếnđầuvào
và đầu ra. Quá trình huấn luyện mạng thực chất là việc điều chỉnh các trọng số
synapsew
k,i
kếtnốicácneurontrongmạng.Trongquátrìnhhuấnluyện,cáctrọngsố
w
k,i
đượcđiềuchỉnhchođếnkhiđạtđượccácgiátrịđầuramongmuốn(T
t
)gầnvới
giátrịđầurathựcsựcủamạng(Y
t
).Nóicáchkhác,saisốgiữagiátrịđầuramong
muốnvàgiátrịđầuracủamạnglànhỏnhất(e
t
).
12
e
t
=T
t
Y
t
1.2.4. Mộtsốthướcđotrongviệclựachọncấutrúcmạngthầnkinhnhântạo
Hàmmụctiêutronglýthuyếttốiưuhóacó2dạngphổbiếnnhấtlàsaisốtuyệtđối
trungbình(MAE–MeanAbsoluteError)vàsaisốbìnhphươngtrungbình(MSE).
Tuynhiên,khisửdụngchuỗidữliệuđểdựbáongoàimẫuthìngoàicácchỉtiêutrên
còn cóchỉtiêuhệsốtươngquan (RSquare),chỉ tiêunàynóilênmốitươngquan
giữagiátrịđầuramongđợivàgiátrịđầurathựccủamộtcấutrúcmạngANNkhi
dựbáongoàimẫu.

1.2.5. Cácđặctrưngcủamôhìnhmạngthầnkinhnhântạo
· Tínhchấtphituyến
· Tínhchấttươngứng đầuvàođầura
· Tínhchấtthíchnghi
· Tínhchấtđồngdạngtrongphântí chvàth iếtkế
1.3. Mộtsốmôhìn hmạngthầnkinhnhântạođiểnhình
1.3.1. Môhìnhmạngtruyềnthẳng(FeedforwardNetworks)
1.3.2. Môhìnhmạngtruyềnthẳngđalớp(MultilayerFeedforwardNetworks)
1.3.3. Môhìnhmạnglặplại(RecurrentNetworks)
1.4. Sựvượttrộicủamôhìnhmạngthầnkinhtrongphântíchvàdựbáo
MôhìnhANNcónhữngưuđiểmsau:
· Trướctiên,ANNcóthểtínhtoándữliệuphituyến.Chúngcókhảnăngthực
hiệnmôhìnhhóaquanhệphituyếnmàkhôngcầnđếnnhữngđiềukiệncho
trướcvềmốiquanhệgiữacácbiếnđầuvàovàcácbiếnđầura.
· Môhìnhnàykhôngđưaracácgiảthiếtvềgiátrịcủacáchệsốkhiướclượng
vàquanhệhàmsốgiữabiếnphụthuộcvàbiếnđộclập.
· Bêncạnhđó,khisửdụngmôhìnhphituyến,cácnhàkinhtếthườngsửdụng
cácthuậttoánsốhọcdựatrêngiảđịnhrằngchuỗisốliệulàliêntục.Vớicác
phương phápnày, người nghiên cứu thường sẽ phảilập lại việc ước lượng
13
nhiềulầnđểchắcrằnghệsốđượcướclượngkhôngrơivàomộttrongsốcác
cựctrịcụcbộ(localoptimum).
· Thị trường tài chính của các nước có nền kinh tế mới nổi hoặc là các thị
trườngcósựthayđổivàcảitiếnmạnhmẽsẽlànơithíchhợpchocácphương
phápnày.
Tuynhiên, bêncạnhnhữngưuđiểmtrên, môhìnhANNlạicómộtsốhạnchế:
· Thứnhất,vấnđềkhógiảithíchcáctrọngsốướclượngtrongmôhìnhhaycòn
gọilàvấnđề“hộpđen –Blackbox”.
· Thứhai,việcứngdụngmôhìnhANNđòihỏikíchcỡmẫulớn.
· Thứha,việcxâydựngmộtcấutrúcANNphùhợpsẽmấtrấtnhiềuthờigian.

1.5. Việcứngdụng môhìnhANNtrongdựbáo–bằngchứngthựcnghiệm 
Ýtưởngvề việcxâydựngmôhìnhmạngANNđãxuấthiện từnhữngnăm1958,
khởinguồnbởiFrankRosenblatt.Tuynhiên,phảiđếnnhữngnămcuốithậpkỷ90,
nhữngnghiêncứuứngdụngcủamôhìnhANNmớidầntrởnênphổbiến.Bêncạnh
nhữngứngdụngtronglĩnhvựcyhọc,côngnghệ,môhìnhmạngANNcònđượcứng
dụngrộngrãitrongkinhtếtàichính,đặcbiệtlàtrongviệcxâydựngcácmôhình
dựbáobaogồmdựbáochỉsốchứngkhoánvàdựbáocácbiếnkinhtếvĩmô.
1.6. Thiếtkếmột môhìnhmạngthầnkinh nhântạo
Chương2:THIẾTKẾVÀỨNGDỤNGMẠNGTHẦ NKINHNHÂNTẠOĐỂ
DỰ BÁOGIÁ CH ỨNG KHOÁN TRÊN THỊTRƯỜNG CHỨNG
KHO ÁNVIỆTNAM
MôhìnhmạngANNđượcđưaravàứngdụnglầnđầutiêntronglĩnhvựckhoahọc
nhậnthứcvàtíchhợptrítuệnhântạovàokỹthuật.Quathờigian,ANNđãđượcsử
dụngrộngrãitrongnhiềulĩnhvựckhoahọc,trongđócódựbáokinhtế.Trảiqua
nhiềunghiêncứuthựcnghiệm,ANNtỏralàmộtphươngphápcótínhlinhhoạtvượt
trộisovớicácphươngphápđãtừngđượcsửdụngtrongquákhứ.Trongnhữngnăm
gầnđây,cácứngdụngcủaANNtronglĩnhvựctàichínhnhưnhậndiệnmẫuhình,
phânloại,vàdựbáotheochuỗithờigianngàycànggiatăngnhanhchóngvànhận
đượcnhiều sự quan tâm của cả giới nghiên cứu hàn lâmcũng như thựcnghiệm.
Thựctếđãchothấy,cáctổchứccungcấpdịchvụtàichínhđangtrởthànhnhàtài
trợlớnthứhaicungcấpnguồnlựchỗtrợchocôngtácnghiêncứucácứngdụngcủa
ANN.NhữngứngdụngphổbiếncủaANNtronglĩnhvựctàichínhbaogồmxếphạng
14
rủirotrongthẩmđịnhcáckhoảnchovaythếchấpcũngnhưtrongcáckhoảnđầutư
vàochứngkhoánnợ,xâydựngchỉsố,môphỏnghànhvithịtrường,lựachọnvàđa
dạnghóadanhmụcđầutư,nhậndiệncơchếtácđộngcủacácbiếngiảithíchkinhtế
cũngnhưdựbáocácchuỗidữliệugiáchứngkhoántheothờigian.
Tuynhiên,vớiviệctrênthựctếcóquánhiềuthôngsốđầuvàocầnđượcchọnlựa
phùhợpđểpháttriểnmộtmôhìnhdựbáohiệuquảchothấy,quátrìnhthiếtkếANN
vẫnđòihỏinhiềuthờilượng,côngsứcvàkinhnghiệmcủanhànghiêncứu.Chínhvì

vậy, mụctiêucủanghiêncứunàynhằmcungcấpmộthướngdẫn mang tínhthực
nghiệmtrongthiếtkếmộthệthốngANNphụcvụchomụcđíchdựbáochuỗidữliệu
giáchứngkhoántheothờigian.Theođó,quátrình8bướccơbảntrongxâydựng
mộtANNđượctrìnhbàythôngquaviệcdựbáogiáchứngkhoántrênTTCNVN.
Một vấn đề quan trọng mà luận án tập trung giảiquyết là khả năngdự báogiá
chứngkhoánbằngmôhìnhANN?LiệumôhìnhANNchokếtquảdựbáotốthơnmô
hìnhhồiquytruyềnthống?CấutrúcmạngANNnàosẽchorakếtquảdựbáogiá
chứngkhoántốtnhất?Khikhảosátcácbiếndùngđểdựbáothìcácbiếnnàotác
độnglênsựthayđổicủagiáchứngkhoántrênTTCKVN?Nhữngvấnđềtrênđược
chứngminhtrongphầnnày.TheođóviệcdựbáogiáchứngkhoántrênTTCKVNcó
thểdựbáođượckhisửdụngmôhìnhANNvàcấutrúcmạngtruyềnthẳnglàcấu
trúc cho ra kếtquả dựbáo tốtnhất. Mặt khác,nhómbiến phảnánh tìnhhình tài
chính của các doanh nghiệp là nhóm biến tác động mạnh đến sự biến động giá
chứngkhoántrênTTCKVN.
2.1. Thiếtkếmạngthầnkinhnhântạođểdựbáogiáchứngkhoánvớinhóm
biếnkinhtếvĩmô
2.1.1. Lựachọnbiếnkinhtếvĩmôtácđộngđếngiáchứngkhoán
ĐểthànhcôngtrongviệcthiếtkếhệthốngANNphụthuộcvàokhảnănghiểubiết
củanhànghiêncứuvềvấnđềđangđượcnghiêncứu.Việcnhậnthứcđượcnhững
biếnsốnàođóngvaitròquantrọngtrongthịtrườngđangđượcdựbáolàđiềukiện
tiênquyếtvàtiênkhởitrongquytrìnhthiếtkếmộtANN.Dựatrênnềntảngnàyluận
ánxemxétnhómchỉtiêukinhtếvĩmôtácđộnglêngiáchứngkhoánnàyđểlàmcác
biếnđầuvàochomôhìnhtrongquátrìnhthiếtkếmộtANN.
2.1.2. Thuthậpdữliệukinhtế
Việcthuthậpsốliệuđượccânnhắcdựatrênyếutốchiphívàtínhsẵncó(tứckhả
năngtiếpcậnthôngtincủaluậnán)chocácbiếnsốđãđượcchọnởbảng2.1.Quá
trìnhthuthậpdữliệuđượctậphợptừnăm2002đếnhếttháng9/2010.Dotínhtoán
dựatrênsựthayđổiquacácthángnêndữliệucótổngcộng104quansát.
15
Bảng2.1:Cácbiếnkinhtếđưavàot hiếtkếANNđểdựbáoVNIndex

STT Cácbiến Kýhiệu Miêutảdữliệu
1 Lạmphát CPI Sựthayđổitốcđộchỉsốgiátiêudùngquacác
thángtừnguồndữliệucủatổngcụcthốngkê
2 Tỷgiá USD Sựthayđổitốcđộbiếnđộngtỷgiáthịtrường
tựdocuốimỗitháng.Dữliệuđượcthuthậptừ
IMFvàBloomberg
3 Lãisuất LR Sự thayđổi lãi suất kỳhạn12 thángqua các
tháng.NguồndữliệutừIMFvàngânhàngnhà
nướctừnăm2009
4 Sản lượng công
nghiệp
IP Sựthayđổigiátrịtăngtrưởngsảnlượngcông
nghiệp qua các tháng. Số liệu từ tổng cục
thốngkê
5 Cáncânthươngmại TB Thay đổi giá trị của cán cân thương mại qua
cáctháng.Sốliệutừtổngcụcthốngkê
6 CungtiềnM2 M2 Tốc độ thayđổicungtiềnM2 quacáctháng.
SốliệutừngânhàngnhànướcvàIMF
7 Tăngtrưởngtíndụng CR Tăngtrưởngtíndụngquacáctháng.Sốliệutừ
ngânhàngnhànướcvàIMF
8 VNIndex VNI Sự thayđổi củaVNIndex tínhtheo giáđóng
cửacủacáctháng.DữliệuđượcthuthậptừSở
giaodịchchứngkhoánTp.HCM
2.1.3. Tiềnxửlýdữliệu
Tiềnxửlýdữliệuđềcậpđếnviệcphântíchvàchuyểnđổicácbiếnđầuvàovàđầu
rađểtốithiểuhóanhiễu,nhấnmạnhcácmốiquanhệnổibật,pháthiệnxuhướng,và
sanbằngphânphốicủacácbiếnsốđểphụcvụchoANNtrongviệchuấnluyệnvà
ghinhớcácmẫuhìnhliênquantừbộdữliệuđầuvào.
Trong7biếnđưavàođểkhảosátsựbiếnđộngcủaVNI,luậnánđãlọcramôhình
giảithíchtốtnhấtvới4biến.Môhình1:vớibiếnđầuvàolàCPI,IP,M2vàCRvới

sốPEtrongmôhìnhlà3.Môhình2:vớibiếnđầuvàolàLR,IP,TB,CRcũngvớisố
PElà3.Bảng2.2chokếtquảcủaquátrìnhtiềnxửlýdữliệuđểxemxétkhảnăngdự
báoVNI.
Bảng2.2:Kếtquảquátrìnhtiền xửlýdữliệukhiđưalầnlượccácbiếnđầuvào
trong7biếnkinhtếvĩmôđểdựbáoVNI
Mô hình INPUT Biếnloạibỏ SốPE MSE(Training) MSE(CV)
16
Môhình1 CPI,IP,M2,CR USD,LR,TB 3 0,013783 0,131202
Môhình2 LR,IP,TB,CR CPI,USD,M2 3 0,019331 0,073505
2.1.4. PhânchiadữliệuđượcthuthậpđểhuấnluyệnANN
TậphợphuấnluyệnđượcANNsửdụngđểhọctậpcácmẫuhìnhtồntạitrongmối
quanhệgiữacácbiếnđầuvào.Trongtrườnghợpnàyluậnánsửdụng80%sốquan
sátđểhuấnluyệnmạngANNtrongtổngsố104quansát.Tậphợpdữliệukiểmtra
vàxácnhậnkếtquả,luậnánsửdụngsốlượngmẫubằngkhoảng10%tậphợpdữliệu
quansát,quátrìnhnàyđượcdùngđểướclượngkhảnăngkháiquáthóatrongphân
tíchmàANNđãhọctậpđượcsaukhitrảiquabướchuấnluyệntrướcđó.Bướccuối
cùngtrongquátrìnhhuấnluyệnlàkiểmtrahiệuquảhoạtđộngcủaANNđãtrảiqua
tậphợphuấnluyệnvàkiểmtralàxácminhhiệuquảdựbáocủaANNtrênmộttậphợp
dữliệumàANNchưatừngnhìnthấytrướcđó.Tậphợpdữliệunàyđượcgọilàtập
hợpxácnhậntínhhiệuquả,chúngđượcsửdụngđểdựbáongoàimẫu.
2.1.5. Xâydựngcấutrúc–XácđịnhthôngsốcủaANN
CórấtnhiềuphươngphápđểxâydựngmộtcấutrúcmạngANN.Neurodynamicvà
ArchitecturelàhaithuậtngữđượcsửdụngđểmiêutảcáchthứcxâydựngmộtANN.
Sự kết hợp giữa Neurodynamics và Architecture xác định cấu trúc của ANN.
NeurodynamiclàthuậtngữmiêutảtínhchấtcủatừngneurontrongANN,baogồm
loạihàmtruyền(tuyếntính,phituyến,hàmphức…),cáchthứckếthợpcácbiếnsố
đầuvào.Architecturelàthuậtngữmiêutảcáchthứclựachọnđểliênkếtcácneuron
vớinhau,baogồmloạiliênkếtneuronvàsốlượngneurontrênmỗilớp.
Môhìnhđượcxâydựnggồmcó3lớp,mộtlớpđầuvàovớicácbiếnkinhtếvĩmô
đượcmiêutảtrongbảng2.1,mộtlớpẩn,mộtlớpđầura– đâylàkếtquảcủaVNI.

Klimasauskas(1993)quathựcnghiệmđãchứngminhđượcrằng,nếumốiquanhệ
giữacácbiếnđầuvàomàANNđanggiảlậpchỉxoayquanhgiátrịtrungbình,hàm
truyềnsinlàhàmphùhợpnhất.Tuynhiên,nếumốiquanhệgiữacácbiếnđầuvào
quáphântánraxakhỏigiátrịtrungbình,hàmtruyềndạngTanghyperbolnênđược
sửdụng.VìdữliệuđầuvàocóchứagiátrịâmvàphântándođóhàmTanhhyperbol
làhàmthíchhợpđểxửlýmốiquanhệphituyếngiữadữliệuđầuvàovàVNI.
· TrongAxonẩncóchứatừ1đến4PE,sốPEnàyđượctínhtoántheoquytắc
“kimtựtháp”–sốlượngPEtronglớpẩnsẽbằng½tổngsốđầuvàovàđầura
củamôhình–tuynhiêntrongquátrìnhchạymôhìnhđểcóđượcmôhìnhtốt
17
nhất,luậnánđãthay đổisốlượngPExungquanhkếtquảcủaquytắcnày,cụ
thểluậnánsửdụngmôhìnhcótừ1đến4PE.
Môhìnhcóhaihệthốngđườngliênkếtđầyđủ,hệthốngđầutiênnốilớpđầuvàovới
lớpẩn,hệthốngthứhainốilớpẩnvớilớpđầura.Mỗihệthốnglàtậphợpnhững
trọngsố,nhữngtrọngsốnàysẽkếthợpvớiđầuracủalớpphíatrướchệthốngtạo
thànhđầuvàocholớpphíasauhệthống.Cácliênkếtnàyđượckếthợpthôngqua
một hàm truyền được đề cập ở trên. Ngoài ra, mô hình sử dụng thuật toán
BackPropagation kết hợp với Momentum để điều chỉnh trọng số của môhình và
giảmthiểusaisốnhằmtìmđượcmôhìnhtối ưu.
2.1.6. TiêuchuẩnđánhgiátínhphùhợpkếtquảdựbáocủaANN
Trongmộtquátrìnhhuấnluyện,MSEsẽliêntụcđượccậpnhậtvàANNsẽliêntục
điềuchỉnhcácthamsốtheohướngcựctiểuhóatổngbìnhphươngnày.Mặckhác,
quátrìnhđánhgiátínhphùhợpcủamôhìnhdựbáongoàitiêuchuẩnMSE,ANN
còncómộttiêuchuẩnkháclàmứcđộgiảithíchcủamôhình,chỉsốr –Square.
2.1.7. HuấnluyệnhệthốngANN
Quá trìnhhuấn luyện ANNchủyếu là để ANNđọcnhữngdữ liệu trongquákhứ
nhiềulần.ĐểhuấnluyệnANN,trướctiêncầnxácđịnhsốlầnEpochđượcANNđọc
lạitronghuấnluyện. Quá trìnhchạymô hìnhđể tìm ra nhữngnhómbiến nàotác
độngmạnhnhấtđếnVNI,đồngthờitìmramôhìnhthíchhợpchotừngnhómbiến,
đòihỏiphảihuấnluyệnnhiềulầntrênmỗimôhình–trungbìnhEpochtừ3.000đến

10.000lần.Mỗi1.000lầnhuấnluyện,luậnánlạidừnglạiđểkiểmtraxemmôhình
đãtối ưuchưavàcóbịquákhíthaykhông.
2.1.8. KếtquảsửdụngmôhìnhmạngANNđểdựbáoVNIndex
Thựchiệncácbướcxửlýđãđượctrìnhbàyởcácbướctrên,luậnánđãđưarahai
cấutrúcmạngANNđểphântíchvàdựbáogiáchứngkhoánVNIvớicáchthứcphân
loạibiếnvớiMSEnhỏnhấtnhư bảng2.3.
Bảng2.3:Ha icấutrúcmạngANNchorakếtquảdựbáotốtnhất
Môhình INPUT SốPE MSE(Trainin g) MSE(CV) RSquare
Môhình1 CPIIPM2CR 3 0,013783 0,131202 5,51%
Môhình2 LRIPTBCR 3 0,019331 0,073505 25,46%
ĐiềuđángchúýlàMSEđượcthựchiệntrongquátrìnhhuấnluyệndữliệuchorakết
quảthấpnhấtchocácbiếnđưavàomôhìnhtrongquátrìnhphânloạibiến.Việcgiải
18
thíchchosựthayđổitrongVNIthờigianquatrên TTCKVNdotácđộngcủacác
biến:lạmphát,sảnlượngcôngnghiệp,cungtiềnM2vàtăngtrưởngtíndụngcủanền
kinhtế.Tuynhiên,khisửdụngmôhình đã đượchuấnluyệnđểtiếnhànhdựbáongoài
mẫutừdữliệukiểmtrathìmôhình1cósaisốlớn hơnmôhình2. Điềuquantrọngmô
hình2chorahệsốtươngquan(rSquare.)caohơngiữagiátrịdựbáovàgiátrịthựctế
củaVNI.Nóicáchkhácmôhình2:tácđộngcủalãisuất,sảnlượngcôngnghiệp,cán
cânthươngmạivàtăngtrưởngtíndụngsẽlànhữngbiếncóthểdựbáotốtnhấtcho
VNI.Mốiquanhệgiữagiátrịdựbáovàgiátrịthựctếdùchỉởmứcđộgiảithíchthấp
25,46%nhưngđãnóilênkhảnăngdựbáochiềuhướngcủaVNI.
Nhưvậy,cóthểthấyrằngkhiđưacácbiếnkinhtếvĩmôvàođểphântíchvàdựbáo
giáchứngkhoáncủaTTCKVNthìmứcđộgiảithíchvàkhảnăngdựbáocủamô
hìnhcònnhiềuhạnchế,giátrịdựbáochưacao.Mộtvấnđềđặtralàphảichăngcấu
trúcmạngANNtrênchưagiảithíchđượctácđộngcủacácbiếnđầuvàonàylênsự
thayđổicủaVNItrongthờigianqua?HoặcmôhìnhANNkhônghiệuquảhơnmô
hìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthống?Phầntiếptheo,luậnántiếptụcthayđổicấu
trúcmạngANNvàsosánhvớimôhìnhhồiquytuyếntính.
2.2. Sửdụngmạngthần kinhnhântạo được  khái quáthóavàmạng truyền

thẳngđểdựbáogiác hứngkhoánvớinhómbiếnkinhtếvĩmô
2.2.1. Dựbáogiáchứngkhoánbằngcấutrúcmạngthầnkinhnhântạođượckhái
quáthóa
Vềcấutrúccủamôhìnhmạngthìbàinghiêncứutrênchỉxâydựngcấutrúcmạng
mộtlớpẩnduynhấtvới14neuronvàsửdụngthuậttoánLevenbergMarquardt(LM)
đểtiếnhànhđiềuchỉnhcáctrọngsốtrongquátrìnhhuấnluyệnnhằmđạtđếnmục
tiêutốithiểuhóaMSEgiữagiátrịdựbáocủamôhìnhvớigiátrịthựctế.
Phầnnghiêncứunày sẽ sửdụng tỷlệ củabatậphợphuấnluyện là70%,20%và
10%.Thựctếlàkhôngcónguyêntắcchungnàochosựphânchianàyvàtỷlệtrênlà
gợi ý trongnghiêncứucủa JingTao(2000).Cấutrúcmạngđược kháiquáthóa
GRNNvớicấutrúcmộtlớpẩnvà14neuronẩn(GNN14PE)đãchokếtquảrấttốt
trongquátrìnhhuấnluyệnkhigiátrịMSEcuốicùngđạtđến7,7943E31,mộtgiátrị
lýtưởngchosựchênhlệchgiữagiátrịdựbáovàthựctế.Tuynhiên,khitiếnhành
kiểmđịnhngoàimẫuđốivớimôhìnhtrên,kếtquảchothấysựhạnchếlớncủamô
hìnhtrongviệcdựbáogiátrịVNI.Đặcbiệtlàchỉsốtươngquan–rlàgiátrịâm.
Quađó,cóthểkếtluậnrằng,môhìnhtrênđãrơivàotìnhtrạng“quákhít”trongkhi
huấnluyện,nhưnglạithiếukhảnăngkháiquáthóađểphảnánhđầyđủmốitương
quanphituyếngiữacácbiếnsố.
19
Phầntiếptheosau,luậnánsẽkhôngkhảosátcácbiếnđượclàmtrễ,chỉkhảosát7
biếnnhưđã đềcậptrongbảng2.1.Tuynhiên,sốlượngPEtronglớpẩncũnggiảmđi
nhiều.Đểkhắcphụctìnhtrạng“quákhít”trongcấutrúcmạngGNN14PE,luậnán
đã tiến hànhđiều chỉnhcấutrúcmạng,vẫngiữnguyên cácyếu tố khácnhưng số
lượngneuronẩnsẽlầnlượtlà4và5,kýhiệuchohaicấutrúcmạngnàylàGNN
4PEvàGNN5PE,kếtquảkiểmđịnhngoàimẫuđốivới2cấutrúcmạngđãcósựcải
thiệnđángkểkhiMSEgiảmvàrSquarecảithiệnđángkể,đạt39,1%đốivớicấu
trúcGNN4PE.Tuynhiên,nếusovớimôhìnhANNđượctrìnhbàytrongphần2.1
thìhiệuquả củacấu trúcmạngGNN4PEcho dựbáotốthơn.Tuynhiên,mứcđộ
giảithíchcủamạngvẫnchưacaochỉmớiđạt39,17%.Chínhvìvậy,luậnántiếptục
thayđổicấutrúcmạngANNkhác.

2.2.2. Dựbáogiáchứngkhoándựatrênphântíchtácđộngcủacácbiếnkinhtếvĩ
môtheocấutrúcmạngtruyềnthẳng
TrongphầnnàyluậnántiếnhànhthửnghiệmvớicấutrúcmạngANNkhácđểkiểm
tratínhhiệuquảcủamôhìnhdựbáo.BêncạnhmạngGRNNthìcấutrúcmạngđược
sửdụngphổbiếnnhấtvẫnlàmạngANNtruyềnthẳngvớimộtlớpẩn.Lầnlượttiến
hành huấnluyện mạngvới cùngmột cấu trúc dữliệunhư trênnhưng thay đổi số
neuroncủalớpẩn.MạngANNtruyềnthẳng,mộtlớpẩnvớisốneuronẩnlầnlượtlà
2,3,4,5đượckýhiệu:MFF2PE,MFF3PE,MFF4PE,MFF5PE.
Bảng 2.7: Kết quả dự báo ngoài mẫu theo cấ u trúc mạng ANN truyền thẳng
MFF2PE,MFF3PE,MFF4PE,MFF5PE
Mô hình MFF2PE MFF3PE MFF4PE MFF5PE
MSE 0,009396214 0,003751625 0,005980783 0,00241921
MAE 0,065259439 0,042116996 0,057105411 0,038226213
r 0,316865644 0,370211421 0,433968335 0,653517847
Quanhữngkếtquảtrên,cấutrúcmạngtruyềnthẳngmộtlớpẩncókhảnăngdựbáo
VNItươngđốitốthơnsovớicấutrúcmạngGRNNtrênTTCKVN,đặcbiệtlànếu
xétđếnchỉbáotươngquantuyếntínhgiữagiátrịVNIdựbáovớiVNIthựctếđạt
đến mức 65,35% trong trườnghợp cấu trúc MFF5PE, chỉ tiêuMSE=0,0024 và
MAE=0,038ởmứcrấtthấp.Tuynhiên,vấnđềthứtiếptheolàliệurằngmôhình
mạngANNdựbáotốthơnsovớimôhìnhhồiquytuyếntính?Phầntiếptheo,luận
ánsẽđivàochứngminhđiềunày.
20
2.2.3. Sosánhkhảnăngdựbáogiáchứngkhoáncủamôhìnhmạngthầnkinhnhân
tạovớimôhìnhhồiquytuyếntính
· SửdụngmôhìnhmạngANN khôngcólớpẩnvàhàmtruyềntuyếntính
Trongphầnnàyluận ánsẽ tiếnhànhxâydựngmôhình tuyếntínhđể cócơsởso
sánhgiữahailoạimôhìnhvớinhau.Vớicácdữliệuđầuvàođãsửdụngởbảng2.1,
luậnántiếnhànhxâydựngmôhìnhtuyếntínhbằngcáchsửdụnghàmtruyềnlàhàm
tuyếntínhvàkhôngcólớpẩntrongmôhìnhcủamạngANN.Kếtquảcủaquátrình
huấnluyệnmôhìnhANNnàykémhơnmôhìnhmạngphituyếntrên.

· Sửdụngmôhìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthống
Mộtphầncủaphụlục3“Xâydựngmôhìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthốngđểphân
tíchvàdựbáoVNIndex”đãchorakếtquảcủaviệcsửdụngphươngpháphồiquy
tuyếntínhtrongviệcdựbáoVNInhưsau:
 Thứnhất:Nếutuânthủyêucầugiảđịnhcủaphươngpháphồiquytuyếntính
truyềnthốngthìcácbiếnđưavàomôhìnhphảituântheoquyluậtphânphối
chuẩn, các biến kinh tế vĩ mô khảo sát ở bảng 2.1 được đưa vàomô hình
khôngđạtđượcđiềukiệnnày.
 Thứhai: Trongphầnxâydựngmôhìnhhồiquy tuyến tính truyềnthốngvà
kiểmđịnhcủaphụlục3đãchorakếtquả:
1. KhisửdụnghồiquyđơnbiếnđểgiảithíchchosựthayđổitrongVNI
thìkhông cómôhìnhhồiquyđơnbiếnnàocóýnghĩathốngkê.Tuy
nhiên,nếuchúngtađiềuchỉnhdữliệumangtínhđộtrễmộtkỳthìbiến
cungtiền– M2lạicóthểgiảithíchchosựthayđổicủaVNI.Kếtquả
giảithíchcủabiếnM2rấtthấp,chỉlà2,83%.
2. Khi sửdụnghồi quyđabiếnthìmôhình khôngcó ýnghĩathốngkê,
khôngthểxâydựngđượcmôhìnhhồiquytuyếntínhđanhântốtừcác
biếnkinhtếvĩmôđểgiảithíchchosựthayđổicủaVNI.
Tómlại,kếtquảnghiêncứunàyđãgópphầnchứngminhđượcưuthếvượttrộicủa
môhìnhmạngANNphituyếntrongviệcphântíchvàdựbáogiáchứngkhoántrên
TTCKVNsovớimôhìnhtuyếntínhtruyềnthốngtrongtrườnghợpsửdụngcácbiến
sốkinhtếvĩmôlàmnhậplượngđầuvào.Tuynhiên,kếtquảtừcácmôhìnhmạng
ANNcòncómộtsốhạnchếtrongmứcđộdựbáo.Phầntiếptheocủaluậnánsẽkhảo
21
sátcácnhómbiếnkhácđượcđưavàomôhìnhmạngANNvàsosánhchúngvớimô
hìnhhồiquytuyếntính.
2.3. Sựvượttrội của môhình mạngthầnkinhnh ân tạosovớimô hìnhhồi
quytuyếntínhkhi sửdụngcácbiếnsốtài chính
Bêncạnhcácbiếnkinhtếvĩmôthìcácbiếnphảnánhtìnhhìnhtàichínhcủacác
doanhnghiệpniêmyếtcũngthườngđượcsửdụnglàmnhậplượngđầuvàochocác

môhìnhdựbáotỷsuấtsinhlợicủacáctàisảntàichínhtrênTTCK.Nghiêncứucủa
FamavàFrench(1992)dựatrêncácchứngkhoánsàngiaodịchNewYorktronggiai
đoạntừ1963đến1990đãđưarakếtluậnvềsựtồntạimốitươngquangiữatỷsuất
sinhlợichứngkhoánvớicáctỷsốtàichínhnhư:tỷsốgiá/giátrịsổsách(P/B),tỷsố
giá/thu nhậpmỗi cổ phần(P/E)… Trong nhữngnăm sauđó,nhiềunghiên cứu sử
dụng những phươngphápkiểm địnhkhácnhau đãđiđếnkết luận về sự hạn chế
trongkhảnăngdựbáocủacáctỷsốnày.Tuynhiên,JohnY.CampbellvàMotohiro
Yogo(2003)đãđưaramộtphươngphápkiểmđịnhmới,củngcốchokếtluậnvềkhả
năngdựbáocủacáctỷsốtàichính:cổtức/giávàgiá/thunhậpmỗicổphần.
Bêncạnhcácbiếnsốđầuvàothìloạimôhìnhđượcsửdụngcũngsẽảnhhưởngđến
kếtquảcuốicùngcủaquátrìnhphântíchvàdựbáo.Mặcdùphầnlớncácnghiêncứu
trướcđâyđềuchỉramốiquanhệtuyếntínhgiữacáctỷsốtàichínhvàtỷsuấtsinh
lợicủachứngkhoán.Tuynhiên,thựctếlàcácmôhìnhphituyếnsẽcókhảnăngmô
tảchínhxáchơnmốitươngquangiữahaiyếutốnày.NghiêncứucủaMohammed
Omran(2002),dựatrênmẫudữliệutừnăm1996đến2000của46doanhnghiệptrên
thịtrườngAiCậpđãgópphầnminhchứngchokếtluậnnày.Tươngtự,nghiêncứu
củaRezaGharoieAhangar(2010)sửdụngmôhìnhphituyếncũngđãchokếtquảdự
báotốthơnsovớimôhìnhtuyếntínhthôngthường.Bàinghiêncứusửdụngmẫudữ
liệucủacáccôngtyniêmyếttrênsàngiaodịchTehranvàmôhìnhphituyếnđược
lựachọnlàmôhìnhmạngANN.
Dựatrênnềntảngđó,phầnnghiêncứunàycủaluậnánsẽthiếtlậphailoạimôhình
dựbáokhácnhausửdụngcáctỷsốtàichínhlàmnhậplượngđầuvàođểphântíchvà
dự báo tỷsuất sinh lợi củachỉ số VNIndex trên TTCK VN. Trướchết,mô hình
tuyếntínhtruyềnthốngsẽđượcsửdụngnhưmộtmôhìnhchuẩn.Sauđó,cáccấu
trúcmạngANNphituyếnkhácnhauđượcxâydựngvàkếtquảdựbáocủanhững
cấutrúcmạngnàysẽđượcsosánhvớimôhìnhtuyếntínhđãđượcthiếtlập.
Nhậplượngđầuvàobaogồmcácbiếntỷ sốtàichínhlầnlượtlà:tỷsuấtsinhlợitrên
vốncổphầnROE,tỷsuấtsinhlợitrêntổngtàisảnROA,tỷsốgiátrênthunhập
mỗicổphầnPE,tỷsốgiátrêngiátrịsổsáchmỗicổphầnPB,giátrịvốnhóacủa
22

thị trường – CM, dòng tiền mỗicổ phần – CF, thu nhập mỗi cổ phần – EPS, lợi
nhuậnbiên–PM,vàtỷlệnợtrênvốncổphần–D/E.Bộdữliệutheothángđượcthu
thậptừSởgiaodịchchứngkhoánTp.HCMvàBloombergtừtháng1/2007đếntháng
9/2010.Cácdữliệutrênđượctínhtrêncơsởtỷlệthayđổiđểđảmbảotínhdừngkhi
sửdụngcùngbộdữliệuđểsosánhvớiphươngpháphồiquytuyếntính.
2.3.1. MôhìnhmạngANNtuyếntính
Trướckhiđivàoxâydựngmôhình,vớitậphợpdữliệuthuthậpđược,chiadữliệu
thành3tậpnhỏbaogồm:tậpdữliệuđượcdùngđểhuấnluyện,tậpdữliệudùngđể
xácnhậnvàtậpdữliệuđểkiểmtralạilầnlược60%,15%và25%.Saukhixácđịnh
đượcbatậpdữliệucầnthiết,quátrìnhchạymôhìnhANNkhôngcólớpẩnvàsử
dụnghàmtruyềnlàhàmtuyếntínhcókếtquảMSElàkháthấpchỉlà0,0014,tương
quangiữakếtquảdựbáovàgiátrịthựctếlênđến87%.
2.3.2. Kếtquảcủamôhìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthống
Phụlục3“Xâydựngmôhìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthốngđểphântíchvàdựbáo
VNIndex”trongviệckhảosátcácbiếntàichínhđểphântíchvàdựbáoVNItrên
TTCKVNthờigianquachochúngtakếtquảsau:
 MôhìnhhồiquyđơnbiếnvớibiếngiảithíchlầnlượclàbiếnCMvàPEcó
hiệntượngphươngsaithayđổihaynóicáchkhác,môhìnhhồiquyđơnbiến
vớihaibiếntrênkhôngphùhợp.
 MôhìnhhồiquytuyếntínhđơnbiếnvớibiếngiảithíchlầnlượclàbiếnROA,
ROE,PB,EPS,PMkhôngcóhiệntượngphươngsaithayđổi.Tuynhiên,mô
hìnhhồiquyđơnbiếnvớibiếngiảithíchROAcóhiệntượngtựtươngquan
nênmôhìnhvớibiếnnàykhôngphùhợp.Nóicáchkhác,biếnROAkhông
thểsửdụngđểgiảithíchchosựthayđổitrongVNI.
 Vớimôhìnhhồiquyđơnbiến,cácbiếngiảithíchcònlạilàROE,PB,EPS,
PMthìmôhìnhđơnbiếnvớibiếnPBchoramứcđộgiảithíchcaonhấtlên
đến44,7%trongmôhình.Nhưvậychúngtacóthểkếtluậnmôhìnhhồiquy
đơnbiếnvớibiếnPBlàmôhìnhtối ưunhất,chúngtasửdụngmôhìnhnày để
đưathêmbiếnvàomôhình.
 KếtquảhồiquyđabiếnvớimộtbiếnPBđượclựachọnvàđưathêmcácbiến

cònlạivàomôhìnhđểkiểmđịnhthìbiếngiảithíchPEthíchhợpchomôhình
khidừnglạiviệckiểmđịnhphươngsaithayđổivàtựtươngquan.Tuynhiên
23
khi kiểmđịnh tính chấtđacộng tuyến giữacác biến giải thích thìmô hình
khôngphùhợp.
Kếtluận:NếucấutrúcmạngANNtuyếntínhđãchokếtquảdựbáotốthơnmôhình
hồiquytuyếntínhtruyềnthống.Tuynhiên,liệurằngmôhìnhphituyếncủahệthống
mạngANNcóthểhoànthiệnhơnkếtquảdựbáonàyhaykhông?Phầntiếptheosẽ
đivàoxâydựngcáccấutrúcmạngANNphituyếnvàtiếnhànhdựbáongoàimẫu
choVNIndexvàsosánhvớikếtquảcủacấutrúcmạngANNtuyếntínhtrên.
2.3.3. MôhìnhmạngANNphituyếnkhikhảosátcácbiếntàichính
Saukhixácđịnhcácbiếnsốđầuvàochomôhình,thuậttoánđểhuấnluyệnmạngvà
sốquansátcầnthiếtcủacáctậphuấnluyện,xácnhậnvàkiểmđịnhlại,tatiếnhành
xâydựngcácmạngANNvớicấutrúckhácnhau.
Trước hếtsẽlà cácmạng ANNđa lớp truyền thẳng,vớimột lớpẩnduynhất. Số
neurontronglớpẩnsẽlầnlượtlà3,4,5,6.Cácmôhìnhnàysẽđượckýhiệulầnlượt
là MLN931;MLN 941; MLN 951;MLN 961.Kếtquả củaquá trìnhhuấn
luyệnmạngANNnàychokếtquảởbảng2.9.
24
Bảng2.9:Kếtquảkiểmđị nhngoàimẫucủacấutrúcmạngMLN931,MLN9
41,MLN951,MLN961
Chỉtiêu MLN931 MLN941 MLN951 MLN961
MSE 0,001610352 0,001660062 0,000475635 0,000612894
MAE 0,026933572 0,031146098 0,019459597 0,018091013
r 0,837726021 0,943107444 0,982771487 0,97801643
MặcdùcấutrúcmạngANNtuyếntínhbanđầuđãchorakếtquảdựbáoVNIkhá
tốt,nhưngđộchínhxáccủadựbáođãđượccảithiệnđángkểkhisửdụngcấutrúc
mạngANNphituyến.
Bên cạnh cấu trúc mạng ANN truyền thẳng đa lớn thì một dạng cấu trúc mạng
GRNNcũngđượcsửdụngkháphổbiến.Trongphầnnàysẽchỉtiếnhànhxâydựng

vàhuấnluyệnhệthốngmạngGRNNvớimộtlớpẩnvớilầnlượt5và6neuronẩn,
đượckýhiệulầnlượtlàGNN951vàGNN961.Kếtquảdựbáongoàimẫuđối
vớihaicấutrúcnàysaukhiđượchuấnluyệnlầnlượtlà:
Bảng2.10: KếtquảkiểmđịnhngoàimẫucủaGNN951vàGNN961
Chỉtiêu GNN951 GNN961
MSE 0,00132333 0,00064198
MAE 0,030073692 0,0218326
r 0,910328807 0,95020783
ĐốivớitrườnghợpcủamạngGRNN,kếtquảdựbáocủacấutrúcmạngnàytrêntập
kiểmđịnhlạicũngchothấysựhoànthiệnhơncủacấutrúcphituyếnsovớicấutrúc
tuyếntính.
Tómlại,quacáckếtquảtrên,tacóthểkếtluậnrằng,cácbiếnsốtàichínhthậtsựcó
khảnăngdựbáođốivớitỷsuấtsinhlợicủachỉsốVNI.Bêncạnhđó,mặcdùmô
hìnhhồiquytuyếntínhtruyềnthốngchokếtquảdựbáotươngđốikhảquanvớibiến
giảithíchPBlênđến44,7%,songmôhìnhmạngANNlạichokếtquảtốthơn.Tuy
nhiên,hiệuquảdựbáocủamôhìnhhoàntoàncóthểđượcnângcaothôngquaviệc
sửhệthốngmạngANNphituyến.
Quahainhómbiếnđượckhảosátlànhómbiếnkinhtếvĩmôvànhómbiếntàichính
củacácdoanhnghiệpniêmyếtđãphầnnàotrảlờiđượcmụctiêunghiêncứu.Tuy
nhiên,phầntiếptheo,luậnántiếptụckhảosátthêmmộtsốnhómbiếnkhácđểphân
25
tíchsựthayđổiVNI.Mụcđíchcủaquátrìnhnàykhôngnằmngoàimụctiêucủaluận
án là tiếptụctìmkiếmnhómbiến thíchhợpđểdựbáo VNIvàxác địnhmôhình
mạngANNcókhảnăngdựbáotốthơnmôhìnhhồiquytuyếntínhkhông.
2.4. PhântíchvàdựbáogiáchứngkhoántrênTTCKVNdướitácđộngcủa
sự biếnđộngcác TTCKthếgiới
DựbáotrênTTCKtừtrướcđếnnayđãthuhútsựquantâmcủarấtnhiềunhànghiên
cứu.Xuấtpháttừnhữnggócđộkhácnhau,nhữngnghiêncứunàyđãcónhữngđóng
gópđángkể.CácnghiêncứucủaBhattacharyya vàBanerjee(2004),EunvàShim
(1989),TaylorvàTonks(1989),Yangvàcộngsự(2003)đãkhẳngđịnhsựtồntại

mốitươngquangiữacácTTCKtrênthếgiới.Bêncạnhđó,nhữngnghiêncứucủa
Becker(1990),EunvàShim(1989),WuvàSu(1989)cũngchỉrarằngTTCKMỹcó
sựtácđộngmạnhđếnhầuhếtcácthịtrườngkhác.Điềunàygợiýnhữngnghiêncứu
sâuhơnnhằmmụcđíchvậndụngmốitươngquangiữacácthịtrườngtrongviệcdự
báochỉsốchứngkhoán.
Nghiên cứu của Yochanan Shachmurvoe và Dorota Witkowsha (2000)đã sử dụng
chuỗidữliệutheongàycủacácchỉsốthịtrườngCanada,Pháp,Ðức,Nhật,Anhvà
MỹđểtiếnhànhdựbáobằngcácmôhìnhANNđalớp.Kếtquảsosánhvớimôhình
tuyếntínhtruyềnthốngsửdụngphươngphápbìnhphươngnhỏnhất(OLS)chothấy
mạngANNphituyếnANNchokếtquảdựbáotốthơn.
Xuất pháttừnhữngýtưởng trên,phầnnghiêncứu nàycủaluận ántiếnhành xây
dựnghệthốngANNđểdựbáochochỉsốVNIcủaTTCKVNbằngcáchsửdụngcác
chỉ số thị trường khác bao gồm chỉ số Dow (Mỹ), FTSE (Anh), N225 (Nhật) và
SSEC(Shanghai –TrungQuốc).
Kết quả cho thấycấu trúcmạng ANN tuyến tính thật sựđãkhông thể “nắmbắt”
đượcmốitươngquangiữaVNIvớicácchỉsốthịtrườngkhác.TuychỉtiêuMSEkhá
nhỏ,ởmức0,001634vàchỉtiêuMAEcũngchỉởmức0,0279,nhưngchỉtiêurlại
đạtmức0,078%.
Tuynhiên,dướigócđộkỹthuật,kếtquảdựbáotrêncóthểlàdomôhìnhđượcsử
dụng,trongtrườnghợpnàylà cấutrúcmạngANN tuyến tính,phảichănglàchưa
phùhợp.ThựctếcóthểlàmốitươngquangiữachỉsốVNIcủaTTCKVNvớicác
chỉsốthịtrườngkháclàphituyến.Đểlàmrõ điềunày,luậnántiếptụctiếnhànhxây
dựngcấutrúcmạngANNvàsosánhkếtquảkiểmđịnhngoàimẫuvớicấutrúctrên.
Vềcấutrúccủahệthốngmạng,saunhiềuthửnghiệmkhácnhau,luậnánlựachọn
xâydựngbốncấutrúclầnlượtlà:MLF441:Cấutrúcmạngtruyềnthẳngđalớpchỉ