Hội thảo: Phương pháp nghiên cứu khoa học GS.TS. Bùi Tùng

Người trình bày: Gs. TS. Bùi Tùng
Đại học Hawaii-Hoa Kỳ
Hội thảo
“
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
KHOA HỌC”
Trung tâm Học liệu-Đại học Thái Nguyên, 07-08/10/2008
Gs. TS. Bui Tung
Tung Bui,
PhD, Dr.rer.pol.
University of Hawaii
Matson Navigation Company Distinguished Professor of Global Business
Graduate Chair and Director of PhD Program in International Management
Phương pháp luận về nghiên cứu/ Dự án TTHL
Tháng 10 -
2008
Làm nghiên cứu khoa học
LRC © Bui, 2008
3
Một số lưu ý trước …
• Noi ve chu de này trong hai ngày qua là mot cu chi anh hung.
Viec de cap toi moi van de là khong the
• Khoa hoc là linh vuc rat pho cap, nhung cung rat
khac biet. Noi ve phuong phap nghien cuu chung
chung khong là gi ca, … nhung lai là su thach thuc
• Cac nhà khoa hoc co nhieu cach khac nhau de
nghien cuu. Day chi là mot su nhin nhan ca nhan
• Muc dich o day là chia se kinh nghiem voi cac ban,
khong phai là mot bài giang chinh thong ve làm
nghien cuu là the nào.
LRC © Bui, 2008

4
Nội dung chương trình
• Những khái niệm cơ bản về nghiên cứu
– Nghien cuu là gi, và cai gi khong phai là nghien cuu
– Nghien cuu bat nguon tu dau?
– Nhung su chuyen giao trong nghien cuu
• Các phương pháp luận
– Qua trinh nghien cuu
– Nghien cuu dinh luong và nghien cuu dinh tinh
• Phía sau hậu trường …
– Trinh bày nhung cong trinh da xuat ban
– Ky thuat và phong cach viet và trinh bày / Nhung truong hop cong
trinh cua ban bi bac bo (khong duoc chap nhan)
• Nghiên cứu theo chuyên nghành
– Kinh te hoc, Thuong mai, Khoa hoc Chinh tri, Khoa hoc May tinh
• Câu hỏi / Thảo luận
LRC © Bui, 2008
5
Nhận thức luận, phương pháp luận,
và phương pháp
•
Nh
ậ
n th
ứ
c lu
ậ
n
là mot hoc thuyet ve tri thuc.
"

ἐaƒaƒeƒeήƒaƒÅ or
episteme" (tri thuc hay là khoa hoc) và
"
ƒaόƒÁƒÍς or
logos" (Giai thich /su giai nghia)
•
Ph
ươ
ng pháp lu
ậ
n
là mot thuyet hay là su phan tich ve
viec nghien cuu duoc tien hành hoac can phai duoc tien hành
nhu the nào
• Mot
ph
ươ
ng pháp
nghien cuu là mot ky thuat thu thap
chung cu hay là cach tien hành thu thap chung cu
Sandra Harding “Có phương pháp bênh vực phụ nữ
(nam nữ bình quyền) không?”
LRC © Bui, 2008
6
Su nghien cuu ve tri thuc là gi? Cai gi ta
biet, và cai gi ta khong biet
(Plato)
Tri thức
Đức tin
Chân lý

Su xac nhan
LRC © Bui, 2008
7
Sự khác biệt giữa ‘Phương pháp’
và “Phương pháp luận” là gì?
Phương pháp:
• Ky thuat thu thap
bang chung
• Nhieu cach tien hành
trong viec thu thap
thong tin
Phương pháp luận:
• Ly thuyet co ban và su
phan tich ve nghien
cuu duoc thuc hien
hoac can phai duoc
tien hành nhu the nào
(Sandra Harding)
LRC © Bui, 2008
8
Động cơ thúc đẩy
• Động cơ thúc đẩy việc nghiên cứu:
–
Nghiên c
ứ
u thu
ầ
n tuý:
Nang cao hieu biet ve cac hien
tuong

–
Nghiên c
ứ
u mang tính công c
ụ
:
mot van de can co mot giai
phap (loi giai)
–
Nghiên c
ứ
u
ứ
ng d
ụ
ng:
Mot giai phap can cac linh vuc ap
dung
• Động cơ thúc đẩy phương pháp luận nghiên cứu
– kiem soat (dinh tinh) qua trinh nghien cuu
– cong nhan ket qua nghien cuu
– so sanh nhung cach tiep can nghien cuu
– ton trong nhung nguyen tac cua thuc tien khoa hoc co gia
tri
LRC © Bui, 2008
9
Tại sao nghiên cứu
lại cần thiết hơn bao giờ hết?
– Nhung moi truong làm an moi, (phan ung moi cua nguoi tieu dung,
cac mo hinh kinh doanh moi, thuong mai toàn cau – nhieu soch giao

trinh cho nhieu chuyen ngành dang duoc viet – thien van hoc, kinh
te hoc, xa hoi hoc, vv.)
– Cong nghe moi trong tat ca cac linh vuc, tu cong nghe sinh hoc
cho toi khoa hoc ve con nguoi
– Qua tai ve thong tin thay vi thieu thung tin
– Toc do van dong cua khoa hoc là khong the cuong lai, do vay
luon co chu de nghien cuu de kham pha!
– Hon 99% coc nhà khoa hoc ve nhan loai nay
van cun song!
LRC © Bui, 2008
10
Nghiên cứu là gì?
• Nghiên cứu có ý nghĩa khác nhau đối với những người
khác nhau
• Nhiều cách tiếp cận và phạm vi nghiên cứu
– Tinh ky thuat doi voi hành vi cu xu
– Su giai thich doi voi su du doan
– Tinh toàn cau doi voi tinh dia phuong
– Ly thuyet doi voi thuc tien.
– Nhung moi cach tiep can co mot phuong phap “thich hop” cho
no … ban phai hieu rang phuong phap “thich hop” o day co
nghia là no phai duoc chap nhan trong pham vi do.
• Tương lai: Nghiên cứu liên ngành nhiều chuyên gia
– “Kiem tra kien thuc chuyen gia”
– Loi giai là gi?
LRC © Bui, 2008
11
Nghiên cứu là …
“…Quá trình thu thập và phân
tích thông tin (dữ liệu) có hệ

thống để làm tăng thêm sự hiểu
biết về một hiện tượng làm ta
băn khoăn hoặc quan tâm.”
LRC © Bui, 2008
12
Nghiên cứu:
Một định nghĩa có tính triết học
• Nghiên cứu:
– Mot
hoat dong
dong gop vào su
hieu biet ve mot hien tuong
[Kuhn, 1962; Lakatos, 1978]
• Hien tuong:
mot tap hop nhung hành vi cu xu cua mot so thuc
the
mà mot nhom cac nhà nghien cuu
quan tam
• Su hieu biet: kien thuc cho phep
du doon ve hành vi cu xu
theo mot khoa canh nào do cua hien tuong
• Nhung hoat dong (su tich cuc) duoc cho là thich hop de san
sinh ra su hieu biet (kien thuc) là cac phuong phap nghien cuu
và cac ky thuat cua nhom nghien cuu
– Nhung nhom nghien cuu theo mot mo hinh doi voi nhung nhom
nghien cuu da mo hinh (Thoa thuan ve hien tuong quan tam và
cac phuong phap nghien cuu)
LRC © Bui, 2008
13
Định nghĩa của tôi về nghiên cứu

• Nghệ thuật
khám phá tri th
ứ
c
– vi du, ly thuyet moi - Rat can su ket noi xa hoi cho
nhung nguoi nhut nhat (hay thu minh) (???); Tren thi
truong do dien tu, gia cua mot san pham thi it quan trong
hon (???)
• Nghệ thuật
th
ự
c thi
tri thức thành công
– Vi du, su dung mot mo hinh quan ly de giup cho viec lua
chon mot nhà may moi.
LRC © Bui, 2008
14
Tại sao lại làm công tác nghiên cứu?
• Để hiểu biết sâu hơn một hiện tượng cụ
thể
– Vi du, tai sao nguoi ta lai tieu nhieu tien nhu vay cho
dien thoai di dong?
• Để giải quyết những điều còn ngờ vực
– Vi du, Neu tang gia 10%, dieu gi se xay ra voi khoi
luong hàng ban ra cua toi?
LRC © Bui, 2007
15
Các môn khoa học
• Các loại hình nghiên cứu [Simon, 1996]:
– Khoa hoc tu nhien: Nhung hien tuong xay ra trong the gioi

(tu nhien hoac xa hoi)
• Khoa hoc thiet ke ~ khoa hoc cua su nhan tao:
– mot phan hay là toàn bo cac hien tuong co the duoc tao ra
– nghien cuu cac doi tuong hay là hien tuong duoc thiet ke de
dat duoc nhung muc dich nào do
– Khoa hoc xa hoi: qua trinh hinh thành lop cau truc cua mot
he thong xa hoi và tac dong cua no len cac qua trinh và to
chuc xa hoi
– Khoa hoc ung xu: Cac qua trinh quyet dinh và chien luoc giao
tiep trong và giua cac to chuc (co quan) trong mot he thong
xa hoi
LRC © Bui, 2007
16
Những cách tiếp cận có tính kết hợp :
Các nghiên cứu theo chiều dọc
(Nghiên cứu thực tiễn hợp tác)
(Tính biện chứng)
Các ph
ươ
ng pháp khoa h
ọ
c
và nghệ thuật trình bày
• KHOA HỌC
:
• Thực nghiệm
trong phòng thí nghiệm
• Thực nghiệm ngoài troi
• Khao sat
• Nghien cuu truong

hop cu the
• Du bao
• Mo phong
• (Nghien cuu dat nen
mong)
• NGHỆ THUẬT TRÌNH BÀY
:
– Nghien cuu hoat dong
– Tinh chu quan / tranh luan
– Tinh mo ta / trinh bày co
nghe thuat
– Nghien cuu trong tuong lai
– Phê bình, xem xét
Nguồn: Galliers, R.
LRC © Bui, 2007
17
Cách nhìn hòa hợp các phương pháp
và phương pháp đối lập
(thời gian)
Chụp nhanh Tình tiết
Dự án
Năm/ thập kỷ
CV,
SS
Đời sống
thực
Trách nhiệm
cao
Thiếu tác dụng
của người quan

sát
LRC © Bui, 2007
18
Và đừng quên nghiên cứu thiết kế
– Khoa hoc tu nhien: Nhung hien tuong xay
ra trong the gioi (tu nhien hoac xa hoi)
• Khoa hoc thiet ke ~ khoa hoc cua su
nhan tao:
– mot phan hay là toàn bo cac hien tuong co the
duoc tao ra
– nghien cuu cac doi tuong hay là hien tuong duoc
thiet ke de dat duoc nhung muc dich nào do
– Simon (1966)
LRC © Bui, 2007
19
[Owen,1997]
Cac hoat dong
Hien tuong
Khoa học
Thiết kế
Mạng
ngữ nghĩa
(CS)
(biểu tượng)
Định luật
Toán học
Hóa học
Thiết kế
sản phẩm
Hội họa

Kỹ thuật
cơ khí
Tổng hợp
Phân tích
H1: Một sơ đồ nhận thức về các nghành khoa học
Thực
LRC © Bui, 2007
20
Nh
ữ
ng khái ni
ệ
m c
ơ
b
ả
n
về nghiên cứu thiết kế
• Mô hình của quá trình
• Các loại hiện vật do bàn tay con người
làm ra:
– Ket qua cua cong trinh nghien cuu
• cấu trúc hiện vật
– Noi dung cua cach tiep can nghien cuu
• Đánh giá:
– cac tieu chuan danh gia
– cach tiep can danh gia
LRC © Bui, 2007
21
Mô hình của quá trình

• Một kiểu mẫu giải quyết vấn đề:
– theo duoi nhung su doi moi trong viec xac dinh
nhung y tuong, thuc tien, nang luc ky thuat, và
san pham mà qua do su phan tich, thiet ke,
thuc thi và su dung he thong thong tin cu the
duoc hoàn tat mot cach co hieu luc và hieu qua.
Tsichritzis 1997; Denning 1997
LRC © Bui, 2007
22
[Takeda,1990]
Nhan thuc
van de
Goi y Khai trien Ket luan
Đánh giá
Lay di Suy luan
+ kien thuc muc tieu và van hành
Dinh gioi han
Nhung
luong kien
thuc
Cac buoc
cua qua
trinh
Kieu hinh
thuc lo-gic
Quá trình nghiên cứu thiết kế
LRC © Bui, 2007
23
Các t
ạ

o tác
(Hiện vật do bàn tay con người làm ra)
• Không được miễn trừ khỏi các quy luật
của thiên nhiên hay là các thuyết về
hành vi cư xử
• Các tạo tác dựa trên “Thuyết Kernel”
đang hiện hành đã được áp dụng, thử
nghiệm, thay đổi, và mở rộng qua thực
nghiệm, sáng tạo, hiểu biết bằng trực
giác, và năng lực giải quyết vấn đề của
nhà nghiên cứu.
(Walls et al. 1992; Markus et al. 2002)
LRC © Bui, 2007
24
Đầu ra của nghiên cứu thiết kế
[March & Smith, 1995]
• Su cau thành
– ban tu vung dua tren nhung khai niem cua mot linh vuc
cua van de/ giai phap
• Phương pháp
– cac thuat toan và thuc tien de thuc hien mot nhiem vu cu
the
• Các mô hình
– mot tap hop cac nhan dinh hoac cong bo the hien moi quan
he giua nhung phan cau thành
– nhung khai niem truu tuong và bieu dien
• Thuyet minh
– tao thành su nhan thuc ve cau thành, mo hinh và cac phuong
phap trong mot he thong hoat dong
– Cac he thong da duoc thuc thi và nguyen mau

• Cac thuyet tien bo hon
– Xay dung hien vat
LRC © Bui, 2007
25
S
ả
n ph
ẩ
m đ
ầ
u ra
của nghiên cứu thiết kế
Hoc thuyet noi lon ve nhung
hien tuong duoc bao quat
Tri thuc trong vai tro
nguyen ly van hành
Hien vat trong vai tro
thuc thi co the
Truu tuong hoa
Cau thành
Cac thuyet tien bo hon
Các mô hình
Các phương pháp
Cấu thành
Các mô hình
Các phương pháp
Cấu thành
Các thuyết tiến bộ
hơn
[Purao , 2002]

Truu tuong hoa
Truu tuong hoa