Khbd wrod tv bai 5 chuyen hoa chat beo thanh xa phong chuyen de 11 cd vt

KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
Ngày soạn:
Tuần:
Thời gian thực hiện: ... tiết (Tiết ...... ...... )

CHUYÊN ĐỀ 2: TRẢI NGHIỆM, THỰC HÀNH HÓA HỌC HỮU CƠ

BÀI 5: CHUYỂN HÓA CHẤT BÉO THÀNH XÀ PHÒNG
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
Sau bài học, HS sẽ:
Nêu được khái niệm về xà phòng, sự xà phịng hóa.
– Trình bày được thành phần của xà phòng bao gồm muối sodium hoặc potassium
của acid béo và các phụ gia.
– Nêu được các nguyên liệu để điều chế xà phịng.
Trình bày được hai quy trình điều chế xà phịng theo phương pháp lạnh và
phương pháp nóng.
Trình bày được các tiêu chí cơ bản để đánh giá chất lượng của xà phịng.
Thực hiện được thí nghiệm điều chế xà phịng từ chất béo.
– Trình bày được kết quả nghiên cứu, báo cáo sản phẩm và đánh giá sản phẩm theo
các tiêu chí.
2. Năng lực
- Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác,
năng lực giao tiếp.
- Năng lực hóa học:
 Năng lực nhận thức hóa học.
 Năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc đợ hóa học.


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
 Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng dưới góc đợ hóa học.

 Năng lực thực hành thí nghiệm hóa học.
3. Phẩm chất
- u thích mơn học, hình thành phẩm chất, tác phong nghiên cứu khoa học. Lập
được kế hoạch hoạt động học tập, nghiên cứu.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Đối với giáo viên (GV):
 Máy tính, máy chiếu, bảng phụ, bút viết bảng trắng.
 Dụng cụ để HS làm thí nghiệm chuyển hóa chất béo thành xà phịng (khơng
q 5 HS mợt nhóm)
2. Đối với học sinh (HS): Vở ghi, sách chuyên đề (SCĐ), dụng cụ học tập.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh và từng bước làm quen bài học.
b. Nội dung: GV trình bày vấn đề, HS trả lời câu hỏi.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
- GV đặt câu hỏi:

- HS trao đổi theo cặp đôi và phát biểu trước lớp.


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
- GV yêu cầu HS: Vì sao xà phịng và mợt số sản phẩm khác có tác dụng tẩy rửa?
- GV dẫn dắt HS vào bài học.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Một số vấn đề về sản xuất xà phòng (Khái niệm, phản ứng điều
chế xà phòng)
a. Mục tiêu: Thông qua việc nghiên cứu một số vấn đề về sản xuất xà phòng (mục
I.1 và I.2) để nêu được khái niệm về xà phịng, trình bày được thành phần của xà
phòng (bao gồm muối sodium hoặc potassium của acid béo và các phụ gia) và

cơng dụng của xà phịng.
b. Nội dung: Đọc thông tin SCĐ, nghe giáo viên hướng dẫn, học sinh thảo luận,
trao đổi.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của học sinh.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

I. Một số vấn đề về sản xuất xà

+ GV chia lớp thành 4 nhóm.

phịng

+ Hướng dẫn HS nghiên cứu mục I.1 và I.2 1. Khái niệm, phản ứng điều chế
SCĐ, lập lược đồ tư duy về khái niệm và xà phòng
phản ứng điều chế xà phịng vào bảng phụ và
treo tại vị trí của nhóm rồi cử đại diện báo
cáo, nhận xét, bổ sung.
+ Sau khi các nhóm trình bày, GV hướng dẫn
HS trả lời 3 câu hỏi thảo luận:
- Các muối sodium và potassium của các acid
béo có tan trong nước khơng?
- Kể tên một số chất phụ gia được nghiên cứu
và cho thêm vào xà phịng nhằm các mục đích

KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
khác nhau như kháng khuẩn, chống lão hóa,
tẩy tế bào chết, …
- Người ta cho thêm vào xà phịng chất đợn
nhằm mục đích gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo luận.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
+ HS treo bảng phụ tại vị trí nhóm.
+ GV gọi HS đại diện mợt nhóm bất kỳ đứng
tại vị trí nhóm mình trình bày khái niệm về xà
phịng.
+ GV mời HS/ nhóm HS khác nhận xét, đánh
giá.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
vụ học tập
+ GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức,
chuyển sang nội dung mới.
Hoạt động 2: Một số vấn đề về sản xuất xà phòng (Nguyên liệu để điều chế xà
phịng)
a. Mục tiêu: Thơng qua việc nghiên cứu mợt số vấn đề về sản xuất xà phịng (mục
I.3) để nêu được nguyên liệu dùng cho quá trình này.
b. Nội dung: Đọc thông tin SCĐ, nghe giáo viên hướng dẫn, học sinh thảo luận,
trao đổi.


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

2. Nguyên liệu để điều chế xà

GV chia lớp thành 5 nhóm để thực hiện nội phòng
dung học tập bằng kỹ thuật mảnh ghép.
+ Hướng dẫn HS ở các nhóm chuyên sâu
nghiên cứu mục I.3 SCĐ để đề xuất lựa chọn
các nguyên liệu, cho biết đặc điểm và vai trò
của mỗi nguyên liệu dùng trong điều chế xà
phịng:
- Nhóm 1: Nghiên cứu về mỡ đợng vật.
- Nhóm 2: Nghiên cứu về dầu thực vật.
- Nhóm 3: Nghiên cứu về sodium hydroxide.
- Nhóm 4: Nghiên cứu về sodium chloride.
- Nhóm 5: Nghiên cứu về hương liệu và phẩm
màu.
+ Hướng dẫn HS di chuyển để tạo thành các
nhóm mảnh ghép rồi trao đổi các vấn đề cần
nghiên cứu.
+ Mời đại điện 1 nhóm trình bày, các nhóm
khác nhận xét, bổ sung.
+ Sau khi các nhóm trình bày, GV hướng dẫn
HS trả lời 2 câu hỏi thảo luận:
- Hãy cho biết nguồn dầu thực vật, mỡ đợng

vật tại địa phương có thể dùng để sản xuất xà
phòng.


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
- Đề xuất mợt số chất tạo màu trong tự nhiên
có thể dùng để tạo màu cho xà phòng.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo luận.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
+ GV gọi HS đại diện mợt nhóm bất kỳ đứng
tại vị trí nhóm mình trình bày nợi dung đã
nghiên cứu.
+ GV mời HS/ nhóm HS khác nhận xét, đánh
giá.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
vụ học tập
+ GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức,
chuyển sang nội dung mới.
Hoạt động 3: Một số vấn đề về sản xuất xà phịng (Một số quy trình điều chế
xà phịng)
a. Mục tiêu: Thơng qua việc nghiên cứu mợt số vấn đề về sản xuất xà phịng (mục
I.4) để trình bày được mợt số quy trình điều chế xà phịng.
b. Nội dung: Đọc thông tin SCĐ, nghe giáo viên hướng dẫn, học sinh thảo luận,
trao đổi.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của học sinh.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học 3. Một số quy trình điều chế xà
tập

phòng
GV chia lớp thành 4 nhóm để thực


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
hiện nội dung học tập:
* Nhóm 1 và 3: Nghiên cứu quy trình điều
chế xà phịng khơng gia nhiệt (phương
pháp lạnh):
- Xây dựng sơ đồ các bước để thực hiện
quy trình điều chế xà phịng: Chuẩn bị
ngun liệu, hóa chất, dụng cụ thí nghiệm,
cách bố trí thí nghiệm, …
- Nêu ưu, nhược điểm của quy trình.
* Nhóm 2 và 4: Nghiên cứu quy trình điều
chế xà phịng có gia nhiệt (phương pháp
nóng):
- Xây dựng sơ đồ các bước để thực hiện
quy trình điều chế xà phịng: Chuẩn bị
ngun liệu, hóa chất, dụng cụ thí nghiệm,
cách bố trí thí nghiệm, …
- Nêu ưu, nhược điểm của quy trình.
+ Mời đại điện nhóm 1, 2 hoặc 3, 4 trình
bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
+ Sau khi các nhóm trình bày, GV hướng

dẫn HS trả lời một số câu hỏi để rút ra một
số lưu ý khi thực hành thí nghiệm:
- Trong phịng thí nghiệm, vì sao người ta
dùng xoong inox để nấu xà phịng? Nếu
dùng cốc thủy tinh hay nồi nhơm có được
khơng?


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
- Dung dịch NaCl có vai trị gì trong bước
2 của quy trình điều chế xà phịng có gia
nhiệt?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo
ḷn theo nhóm.
+ GV quan sát HS hoạt đợng, hỗ trợ khi
HS cần.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và
thảo luận
+ GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết
quả làm việc của nhóm.
+ HS nhóm khác nhận xét, đánh giá.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập
+ GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức,
chuyển sang nội dung mới.

Hoạt động 4: Một số vấn đề về sản xuất xà phịng (Một số tiêu chí đánh giá
chất lượng xà phòng)

KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
a. Mục tiêu: Thông qua việc nghiên cứu một số vấn đề về sản xuất xà phịng (mục
I.5 SCĐ) để trình bày được mợt số tiêu chí để đánh giá chất lượng xà phịng.
b. Nội dung: Đọc thơng tin SCĐ, nghe giáo viên hướng dẫn, học sinh thảo luận,
trao đổi.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của học sinh.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học 4. Một số tiêu chí đánh giá chất
tập

lượng xà phịng

+ GV u cầu HS phân tích nợi dung mục
I.5 SCĐ.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo
luận.
+ GV quan sát HS hoạt động, hỗ trợ khi
HS cần
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và
thảo luận
+ HS nêu các tiêu chí.
+ GV gọi HS khác nhận xét, đánh giá.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập

+ GV đánh giá, nhận xét.

Hoạt động 5: Hoạt động trải nghiệm: Thực hành điều chế xà phòng (Đề xuất
vấn đề, xây dựng giả thuyết, lập kế hoạch thực hiện)


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
a. Mục tiêu: Dựa vào việc nghiên cứu mục II và thực hiện thí nghiệm hóa học để
đề xuất vấn đề, xây dựng giả thuyết, lập kế hoạch thực hiện thí nghiệm điều chế xà
phịng từ nguồn ngun liệu sẵn có tại địa phương.
b. Nội dung: Đọc thơng tin SCĐ, thực hành thí nghiệm, nghe giáo viên hướng dẫn,
học sinh thảo luận, trao đổi.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của học sinh.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học II. Hoạt động trải nghiệm: Thực
tập
GV chia lớp thành các nhóm 5 người
để thực hiện nội dung học tập:
+ GV hướng dẫn HS thực hiện các nội
dung II.1, 2, 3 SCĐ. Lưu ý: Đề xuất lựa
chọn các nguyên liệu phù hợp sẵn có tại
địa phương (Lưu ý: Vai trị của các nguyên
liệu, lựa chọn các nguyên liệu hữu cơ, thân
thiện với mơi trường, ...) và quy trình sản
xuất xà phịng phù hợp.

hành điều chế xà phòng


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo
luận theo nhóm.
+ GV quan sát HS hoạt động, hỗ trợ khi
HS cần.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và
thảo luận
+ GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết
quả làm việc của nhóm.
+ HS nhóm khác nhận xét, đánh giá.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
+ GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức,
chuyển sang nội dung mới.
Hoạt động 6: Hoạt động trải nghiệm: Thực hành điều chế xà phịng (Thực
hiện thí nghiệm theo kế hoạch, báo cáo kết quả)
a. Mục tiêu: Dựa vào việc nghiên cứu mục II và thực hiện thí nghiệm hóa học để
làm được thí nghiệm điều chế xà phịng từ nguồn ngun liệu sẵn có tại địa
phương và lập được, trình bày được báo cáo kết quả.
b. Nội dung: Đọc thông tin SCĐ, thực hành thí nghiệm, nghe giáo viên hướng dẫn,
học sinh thảo luận, trao đổi.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời và sản phẩm xà phòng của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học II. Hoạt động trải nghiệm: Thực
tập
GV chia lớp thành các nhóm 5 người
để thực hiện nội dung học tập:
+ GV tổ chức cho HS thực hiện thí nghiệm
chuyển hóa chất béo thành xà phòng theo
kế hoạch đã lập. Lưu ý: Quan sát, ghi chép,
thu thập các số liệu.
+ Sau khi thực hành xong, GV hướng dẫn
HS làm và trình bày báo cáo sau thực
hành.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo
luận theo nhóm. Lắng nghe các ý kiến
đóng góp, ý kiến đánh giá do người khác

hành điều chế xà phòng


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
đưa ra để tiếp thu tích cực và giải trình,
phản biện mợt cách thuyết phục. Hồn
thiện quy trình sản xuất xà phịng.
+ GV quan sát HS hoạt động, hỗ trợ khi
HS cần.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và
thảo luận
+ GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết
quả làm việc của nhóm.
+ HS nhóm khác nhận xét, đánh giá.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập
+ GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức,
chuyển sang nội dung mới.

Hoạt động 7: Đánh giá
a. Mục tiêu: Dựa trên các tiêu chí về sản phẩm, kỹ năng thuyết trình/ báo cáo trả
lời câu hỏi và các tiêu chí sáng tạo để đánh giá kết quả của hoạt động trải nghiệm:
Thực hành điều chế xà phịng.
b. Nội dung: Đọc thơng tin SCĐ, dựa trên q trình thực hành và kết quả thí
nghiệm viết báo cáo kết quả thực hành.
c. Sản phẩm học tập: Bản báo cáo kết quả thực hành của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học III. Đánh giá
tập
+ GV tổ chức cho HS nghiên cứu mục III
SCĐ, dựa trên dựa trên q trình thực hành
và kết quả thí nghiệm tiến hành tự đánh giá
và đánh giá chéo kết quả hoạt đợng trải

nghiệm: Thực hành điều chế xà phịng.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo
luận theo nhóm; tự đánh giá và đánh giá
chéo kết quả hoạt động trải nghiệm.
+ GV quan sát HS hoạt động, hỗ trợ khi
HS cần.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và
thảo luận
+ GV mời đại diện HS báo cáo kết quả làm
việc.
+ HS khác tiếp thu, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập
+ GV đánh giá, nhận xét.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
a. Mục tiêu: Củng cố các kiến thức đã học, phát huy các năng lực, phẩm chất của mỗi
HS.

b. Nội dung: GV giới thiệu các câu hỏi hoặc bài tập hóa học cụ thể được sử dụng lồng
ghép trong các hoạt đợng học tập.

c. Sản phẩm học tập: Trình bày của HS.


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
d. Tổ chức thực hiện:
GV tổ chức cho HS làm, thảo luận, trao đổi cách thức thực hiện và kết quả với
những HS khác. GV đánh giá và tổ chức cho HS tự đánh giá.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG, TÌM TỊI

a. Mục tiêu: Giúp học sinh vận dụng kiến thức đã học trong bài để giải quyết các câu
hỏi, nội dung gắn liền với thực tiễn và mở rộng thêm kiến thức.

b. Nội dung:
* Giới thiệu sản phẩm xà phòng đã tổng hợp đến người thân và bạn bè. Ghi lại
những nhận xét của mọi người về sản phẩm.
* Tìm hiểu các sản phẩm xà phòng handmade của các nhà sản xuất nổi tiếng. Nhận
xét về các sản phẩm này.
c. Sản phẩm học tập: Kết quả tìm tịi của của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
* GV tổ chức cho HS giới thiệu sản phẩm xà phịng đã tổng hợp trong các hoạt đợng hội
thảo khoa học của trường, cụm trường.

* HS chủ động tham gia các hoạt động giới thiệu sản phẩm của các nhà sản xuất xà
phòng nổi tiếng.
IV. KẾ HOẠCH ĐÁNH GIÁ
Hình thức đánh giá

Phương pháp

Cơng cụ

đánh giá
đánh giá
- Thu hút được sự - Sự đa dạng, đáp ứng các - Báo cáo thực
tham gia tích cực của phong cách học khác nhau của hiện
người học.

người học.

việc.

- Gắn với thực tế.

- Hấp dẫn, sinh động.

-

công

Phiếu học

- Tạo cơ hội thực hành - Thu hút được sự tham gia tập.
cho người học.

tích cực của người học.

- Hệ thống câu

- Phù hợp với mục tiêu, nội hỏi và bài tập.

Ghi
chú


KHBD MÔN HÓA HỌC 11 – CÁNH DIỀU
dung.

-

Trao

đổi,

thảo luận.
V. HỒ SƠ DẠY HỌC (Đính kèm các phiếu học tập/bảng kiểm....)
* Chuẩn bị ở nhà:
- Chuẩn bị cho bài học tiếp theo: Bài 6: Điều chế glucosamine hydrochloride từ vỏ
tôm.