Bảng tuần hoàn nguyên tố - những điều thú vị pot

Bảng tuần hoàn nguyên tố - những điều
thú vị
Nguyên tố 106: Ngoại lệ lịch sử
Chi phí để chế tạo ra các nguyên tố siêu nặng, siêu uran trong
phòng thí nghiệm rất cao, đòi hỏi thiết bị và công nghệ rất tinh
vi, hiện đại và dĩ nhiên là đắt tiền, từ các tấm bia siêu tinh khiết,
máy phân tách hạt nhân theo khối lượng; điện tích, đặc biệt là
các cỗ máy gia tốc hiện đại nhất cho chùm hạt cường độ lớn,
năng lượng cao và chính xác v.v…Vì vậy, mỗi nguyên tố mới
được tìm thấy thường trải qua những đoạn đường đầy chông gai,
có giá thành không nhỏ. Nhưng ý nghĩa khoa học cũng rất to
lớn. Và các tác giả phát minh cũng nhận được sự tôn vinh xứng
đáng.
Có những trường hợp sự tôn vinh vượt ra ngoài thông lệ bình
thường, đó là trường hợp của nguyên tố 106. Nguyên tố 106
được phát minh từ năm 1974, nhưng cuộc tranh cãi bản quyền
kéo dài đến 20 năm giữa hai trung tâm khoa học hàng đầu thế
giới, giữa Phòng thí nghiệm quốc gia Berkley (Mỹ) và Viện
Liên hiệp Nghiên cứu Hạt nhân (VLHNCHN, ở Dupna, Nga),
giữa nhóm nghiên cứu Gleen Seaborg và nhóm Flerov -
Oganhisian. Đến năm 1993 cuộc tranh cãi mới ngã ngũ với phần
thắng nghiêng về nhóm Berkley.
Nhưng việc đặt tên không vì thế mà dễ dàng. Tám thành viên
trong nhóm nghiên cứu Berkley không thống nhất nhau, họ đề
xuất một bảng danh sách dài, từ những danh nhân khoa học và
văn hoá - Newton, Edison, Leonardo da Vinci, Ferdinad
Magellan, đến tổng thống đầu tiên của Hoa kỳ George
Washington, tên nước như Finland (tổ quốc của một thành viên
trong nhóm), thậm chí cả tên nhân vật thần thoại như Ulysses.

Ngôi sao bùng nổ, nơi tạo thành các nguyên tố mới như

Californium.
Cuối cùng tên người lãnh đạo nổi tiếng của họ - nhà khoa học
nổi tiếng, Seaborg, tác giả của 10 nguyên tố mới được thống
nhất lựa chọn. Hội Hoá học Mỹ (ACS) chấp nhận ngay, nhưng
Hiệp hội Hoá Tinh khiết và Ứng dụng Quốc tế (IUPAC) lại đưa
ra một nguyên tắc mới - không được đặt tên nguyên tố cho một
người đang sống. IUPAC đề xuất tên khác là Rutherforium (Rf).
ACS cực lực phản đối và đe doạ tẩy chay IUPAC. Cuối cùng,
năm 1997, tại Geneve, cuộc họp của hội đồng IUPAC đã
nhượng bộ và chấp nhận tên của nguyên tố 106 là Seaborgium.
Trong lịch sử, chỉ có 10 tên người được mang tên nguyên tố là:
Curies (Cm-96), Einstein (Es-90), Fermi (Fm-100), Mendeleev
(Md-101), Nobelium (No-102), Lawrence (Lw-103), Rutherford
(Rf-104), Seaborg (Sg-106), Bohr (Bh-107), Meitner (Mt-107).
Nhưng, đặc biệt, chỉ mỗi Glenn Theodore Seaborg là một ngoại
lệ lịch sử, người đầu tiên trên thế giới còn sống được mang tên
một nguyên tố hoá học.
Nguyên tố 118: số phận long đong
Trái với vinh quang của nguyên tố 106, con đường tìm kiếm
nguyên tố 118 cũng quá chông gai và số phận những người săn
tìm 118 cũng là bi kịch.
Từ mùa xuân 1999, nhóm Berkley mà tác giả chính là Victor
Nivov đã đưa ra thông báo tổng hợp được 2 nguyên tố siêu uran
116 và 118. Tuyên bố này thực sự làm cho dư luận sửng sốt và
nghi ngờ. Đầu tiên, vì kết quả thí nghiệm khác xa với tính toán
lý thuyết.
Trước sự phản bác mạnh mẽ của các nhóm khoa học gia trên thế
giới, nhóm Berkley phải làm lại thí nghiệm và điều rủi ro là
chính họ cũng không thể lặp lại kết quả đã công bố của mình.
Đồng thời, trên các máy gia tốc tiên tiến ở Darmastadt và

RIKEN, trên máy gia tốc GANIL của Pháp, cũng lần lượt làm
thí nghiệm kiểm tra. Tất cả đều cho câu trả lời phủ định.
Nhiều nhà khoa học trên thế giới lên tiếng yêu cầu Berkley một
thái độ dũng cảm công nhận sai lầm của mình. Trong tình thế
đó, các nhà khoa học Bekley phải tiến hành phân tích lại, bằng
nhiều cách độc lập, toàn bộ số liệu thí nghiệm thu năm 1999 của
mình và kiểm tra các chương trình máy tính đã dùng để tính
toán. Kết quả cuối cùng chứng tỏ rằng năm 1999 đã không tổng
hợp được nguyên tố siêu nặng 118 và cả nguyên tố 116 là sản
phẩm phân rã của 118. Các kết quả công bố trước đây là nguỵ
tạo. Nhóm Berkley đã chính thức xin rút lui bản công bố đó. Và
tác giả chính của phát minh “ảo” nói trên, Victor Nivov, phải
nhận kỷ luật nặng, buộc thôi việc.