Báo cáo khoa học kĩ thuật dành cho học sinh, dự án, nước rửa tay tự chế an toàn

Đề tài: “Sản xuất nước rửa chén từ quả Bồ hòn”
1 GIỚI THIỆU
a. Lý do chọn đề tài.
Hiện nay trên thị trường nước ta có rất nhiều nước tẩy rửa chén bát
hóa học. Các chất tẩy rửa này nói chung phần lớn đáp ứng được yêu cầu về
độ tẩy rửa sạch thiết bị nấu nướng và vật dụng trong gia đình. Tuy vậy, giá
thành cao, khi người tiêu dùng sử dụng xong phải rửa qua nhiều nước tay
mới hết nhờn, vật dụng phải tráng mất quá nhiều nước mới sạch hết chất tẩy
rửa gây lãng phí đáng kể nguồn nước sạch, gây tốn kém về chi phí cho
người dùng. Mặt khác khi rửa xong da tay người sử dụng thường bị khô,
bong da.
Thời xa xưa con người đã biết dùng một số loại cây, quả từ nhiên
nhiên như: Bồ hòn, bồ kết, vỏ bưởi, cây xả, vỏ quế để rửa bát, gội đầu, giặt
quần áo.
Trong số đó Bồ hịn là một trong những loại quả mà trước đây người
dân hay sử dụng để giặt quần áo, nó giúp làm sạch các bụi bẩn bám ở đó, do
trong quả có nhiềuthành phần giúp làm sạch vết bẩn.Nhất là đối với trường
hợp giặt đồ len, lụa không chịu được độ kiềm của xà phịng. Bồ hịn khơng
độc và cịn có tác dụng chữa được một số bệnh.
Theo tài liệu cổ, Bồ hòn có tác dụng chữa ho trừ đờm, nhân quả bồ
hịn có tác dụng chữa hơi miệng, sâu răng. Ở một số vùng, nhân dân dùng vỏ
cây bồ hòn giã nát ngâm nước tắm cho động vật bị bọ, rận, chấy.Từ việc tìm
hiểu thực tế đời sống của xã hội, để giảm tác hại của nước tẩy rửa hóa học
làm ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân, ảnh hưởng đến mơi trường,
chúng em có ý tưởng sử dụng phối hợp giữa nước quả bồ hòn và bột vỏ
bưởi, vỏ quế để tạo nước rửa chén bát sinh học giá thành rẻ hơn so với nước
rửa chén bát trên thị trường.

1

Nước rửa chén bátbằng Bồ hịn có tính tẩyrửa cao, dưỡng da tay
(khơng bị khơ da và bong tróc da), không ảnh hưởng đếnsức khỏe người
dùng, thân thiện với môi trường, dễ dàng sử dụng và dễ tìmkiếm trong tự
nhiên.
Vì vậy chúng em đã chọn đề tài: “Sản xuất nước rửa chén từ quả Bồ hòn”
b. Giả thuyết hay vấn đề nghiên cứu
Đề tài này thành cơng sẽ có một ý nghĩa to lớn trong việc tạo ra nước
rửachén bát sinh học giá rất rẻ, rất dễ tìm kiếm nguyên liệu, dễ dàng pha chế
và sử dụng, tẩy sạch vết bẩn dầu mỡ, cắn chè, cà phê và khử mùi hơi, tanh.
Khơng dừng lại ở đây chúng ta có thẻ sử dụng nước bồ hòn để rửa tay, lau
sàn và giặt quần áo.
Với đề tài này chúng em nghĩ rằng mình đã đóng góp một phần nhỏ
đối với sự phát triểnkinh tế của mỗi gia đình và giảm thiểu ơ nhiễm môi
trường. Sản xuất nước rửachén bát từ nguyên liệu sinh học có giá thành rất
rẻ, tính tẩy rửa cao, an tồn chocon người và các sinh vật khác, có hương
thơm, đồng thời thân thiện với môi trường và không gâyđộc hại.
c. Mục đích nghiên cứu.
Sản xuất nước rửa chén bát từ nguyên liệu sinh học có giá thành rất rẻ,
tính tẩy rửa cao, an tồn cho con người và các sinh vật khác, có hương thơm,
thời gian bảo quản lâu, đồng thời thân thiện với môi trường.
d. Dự kiến kết quả:
Sản phẩm là nước rửa chén bát có chất lượng tốt, giá rẻ, dễ áp dụng.
Đáp ứng được thị hiếu của người tiêu dùng nhất là người dân ở vùng cao,
vùng đặc biệt khó khăn về kinh tế có thể tự chế tạo được sản phẩm này tại
nhà.
2. NGUYÊN LIỆU, THIẾT BỊ THÍ NGHIỆM VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
a. Nguyên liệu, thiết bị nghiên cứu
*Các nguyên liệu nghiên cứu để tạo sản phẩm:
2

+ Quả bồ hịn: Tạo nước rửa (ngun liệu chính)
+ Vỏ bưởi, vỏ quế:Tạo mùi thơm, tăng tính tẩy rửa
+ Axit axetic nồng độ 3 – 5% (dấm ăn): Kéo dài thời gian sử dụng
* Thiết bị nghiên cứu: máy xay, cân robecvan, nồi đun, bếp ga, giá lọc, cối
chày, lọ nhựa, phễu,...
b. Phương pháp nghiên cứu.
* Phương pháp lý luận: Nghiên cứu cơ sở lý thuyết về tác dụng tẩy
rửa của vỏ quả cây bồ hòn và khả năng tạo mùi thơm của tinh dầu vỏ bưởi,
vỏ quế.
* Phương pháp nghiên cứu từ thực tiễn: Thí nghiệm nghiên cứu
cơng thức pha chế, khảo sát và thực nghiệm sửdụng nước rửa chén bát từ
nguồn nguyên liệu sinh học là: dịch chiết bồ hòn và tinh dầu vỏ bưởi, vỏ
quế.
- Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 15/8/2020 đến thời điểm hiện tại.
- Địa điểm nghiên cứu : Nghiên cứu theo nhóm tại nhà.
c. Cơ sở lí thuyết
Trên cơ sở đặc tính của một số cây trồng trong sản xuất lâm nghiệp,
nông nghiệp ở Việt nam chúng em chọn 1 số cây sau để sản xuất.
*Cây bồ hòn: thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae).
- Đặc điểm sinh học:Cây gỗ to, cao 5 - 10 m hay hơn, rụng lá vào mùa
khô. Lá kép lơng chim, mọc so le, có 4 - 6 đơi lá chét mọc gần đối, nhẵn,
gốc lệch, đầu nhọn, mép nguyên, gân nổi rõ ở cả hai mặt.

3


Hình ảnh: Cây bồ hịn
+ Cụm hoa mọc ở đầu cành thành chùm hoặc chùy gồm rất nhiều hoa

nhỏ, màu lục nhạt; đài 5 răng có ít lơng; tràng 5 cánh hình trứng có vảy ngắn
ở gốc, có lơng, khơng nở xoè; nhị 8, cong, dài hơn tràng; bầu hình trứng
nhẵn, có 3 ơ.
+ Quả hình cầu, có đường sống nổi rõ, vỏ ngồi (cùi) dày, khi chín
nhăn nheo, màu vàng nâu; hạt tròn màu đen.
+ Mùa hoa: tháng 7 - 8; mùa quả: tháng 9 -10. Bộ phận dùng:Quả và
hạt. Quả hái vào mùa thu, để nguyên hoặc bỏ hạt phơi khơ.
- Thành phần hóa học:Quả bồ hịn là nguồn nguyên liệu giàu saponin.
Trong thịt quả có tới 18% saponosid. Nhiều phương pháp chiết xuất saponin
từquả bồ hòn đã được mơ tả, trong đó phương pháp đơn giản nhất là đun
sơiquả với
nước, cơ đặc dịch chiết.
- Tính vị, cơng năng:Rễ bồ hịn có vị đắng, tính mát, có tác dụng tiêu
đờm hóa trệ. Quả bồ bịn có tác dụng sát trùng.
* Cây bưởi:
- Đặc điểm sinh học cây Bưởi:Cây to cao 5-10m; chồi non có lơng
mềm; cành có gai nhỏ dài đến 7cm. Lá rộng hình trái xoan, trịn ở gốc, mép
nguyên, có khớp trên cuống lá; cuống lá có cánh rộng. Cụm hoa chùm ở
nách lá, gồm 7-10 hoa to, màu trắng, rất thơm. Quả to,hình cầu và cầu
phẳng, đường kính 15- 30 cm màu vàng hay khơng tùy thứ. Câyra hoa, kết
quả hầu như quanh năm, chủ yếu mùa hoa từ tháng 3 đến tháng 5 vàmùa quả
từ tháng 8 đến tháng 11. Bộ phận dùng: Vỏ quả - Exocarpium CitriGrandis.
Lá và dịch quả cũng được sử dụng.
- Phân bố, trồng trọt và thu hoạch:Ở nước ta, bưởi cũng được trồng
nhiều khắp nơi. Có nhiều giống trồng cóquả chua, ngọt khác nhau. Bưởi
được trồng bằng hạt; nhưng thường người tagieo hạt để làm gốc ghép. Các
giống quý trồng bằng cành chiết hay câyghép.Hiện bây giờ đồn điền đổi
4

thửa nên hầu hết các gia đình đều trồng bưởi ởvườn. Người ta thu hái những
quả chín vào mùa thu - đông, đem để trong nhà,muốn để bưởi được lâu
người ta bơi ít vơi trắng lên cuống quả bưởi.
- Tính vị, tác dụng: Tác dụng của vỏ bưởi: Giúp lợi tiểu, lợi niệu,
giảiđộc cơ thể. Giúp giảm đau, trị các chứng đau đầu, viêm khớp, kháng
khuẩn,chống viêm, chống nhiễm trùng.Giảm huyết áp, hạ cholesterol trong
máu, chốngung thư. Giúp thư giãn, làm giảm căng thẳng, giúp trấn tĩnh, lấy
lại tinh thần,giúp bạn có cảm giác vui vẻ và an tĩnh hơn. Hương thơm của
tinh dầu bưởi cịncó tác dụng giải rượu giúp tỉnh táo, minh mẫn, khi tắm cho
vài giọt tinh dầubưởi giúp máu huyết lưu thông. Là một chất khử mùi rất
hiệu quả nên hay đượcdùng để xơng hơi phịng giúp mang lại tinh thần sảng
khoái, thư giãn cho ngườisử dụng cân bằng các yếu tố dinh dưỡng cho da,
nuôi dưỡng làn da và kích thíchhình thành collagen, thay thế mơ da đã lão
hố bằng mơ mới khoẻ mạnh hơn, giúp da có bề mặt săn chắc, chống lão
hóa.Các loại tinh dầu trong vỏ bưởi (d-limonen, a- pinen, linalol,
geraniol,citral; còn có các alcol, pectin, acid citric) có tác dụng tẩy rửa các
loại cặn bẩn vàdầu mỡ, ngồi ra cịn có mùi thơm dễ chịu được sử dụng
trong các loại dược liệulàm thư giãn, giảm stress.
* Cây quế:
-Đặc điểm sinh học :Quế là cây thân gỗ sống lâu năm, ở tuổi 30 – 35
quế có thể cao 18 – 20m, đường kính đạt 10 – 45cm, quế có lá đơn mọc cách
hoặc gần đối, lá có 3 gân gốc kéo dài lên tận đầu ngọn lá.
Quế có tán lá hình trứng xanh quanh năm, tỉa cành tự nhiên kém. Các bộ
phận của quế đều có chứa tinh dầu, đặc biệt là ở vỏ có thể đạt 3 – 4% trọng
lượng khơ.
Hoa tự chùm mọc ở đầu cành, hoa nhỏ màu trắng hay phớt vàng.
- Phân bố, trồng trọt và thu hoạch:
Quế phân bố rộng, có thể sinh trưởng tốt cả ở miền Nam và miền Bắc
Việt Nam. Tùy theo ở phía Nam hay phía Bắc mà quế có thể phân bố từ độ
5

cao 200m (ở phía Bắc) cho đến 600 – 800m (ở phía Nam), nơi có khí hậu ơn
hịa nhiệt độ từ 20 – 29OC, độ ẩm khơng khí cao > 85% và chỉ số khơ hạn
thấp (< 0.3) và có lượng mưa hàng năm cao (2.000 - 4.000 mm).
- Tính chất dược lý của vỏ quế:
Dầu vỏ quế là một loại hợp chất giúp kháng khuẩn, chống nấm và
ngăn ngừa các bệnh ngồi ra
d. Cơng thức thí nghiệm sản xuất nước rửa chén bát sinh học và bảo
quản
500ml dịch chiết bồ hịn đun sơi để nguội + 15 g bột vỏ Bưởi, vỏquế
3. KẾT QUẢ
- Thử nghiệm.
Sau khi pha chế và khảo sát mức độ tẩy rửa của các công thức trên em
thấy cơng thức : 25g bồ hịn khơ tách hạt + 15g bột vỏ bưởi, vỏ quế khô
+ 0,5 lít nước cho hiệu quả tẩy rửa cao nhất.
Sản phẩm được pha chế theo công thức này em đã nhờ các thầy, cơ
giáo trong nhóm Sinh - Hóa sử dụng và các thày cơ đều đánh giá sản phẩm
có tính tẩy rửa cao, khơng gây khơ và bong da. Chén bát sau khi được rửa
rất sạch và có mùi thơm dễ chịu và có tính sát khuẩn cao.
Vỏ quả bồ hịn sau khi sử dụng để khơ có thể bỏ vào các chậu cây làm
phân hữu cơ, chúng sẽ phân hủy tự nhiên, bảo vệ môi trường.
4. THẢO LUẬN
a. Ưu điểm của sản phẩm
- Sản phẩm nước rửa chén bát sinh học từ quả Bồ hòn đảm bảo được
về độ sạch và thơm tho của chén bát
- An toàn tuyệt đối với người sử dụng.
- Giá thành rẻ, phù hợp cho việc sử dụng của tất cả mọi gia đình, cơng
sở…, nguồn ngun liệu đơn giản, hiệu quả kinh tế cao.
- Tiết kiệm nước trong khi tráng lại bát đĩa.

b. Hạn chế của sản phẩm
6


- Thời gian bảo quản sản phẩm không dài (sau khi pha chế được 30
ngày)
5. KẾT LUẬN
- Nước rửa chén bát sinh học được sản xuất từ quả bồ hòn với lượng
75 g thịt quả/1,5 lít + bột vỏ quả bưởi, vỏ quế ( 15g/ 0,5l nước bồ hịn) có
khả năng tẩy rửa tốt các loại chén bát, không ảnh hưởng đến sức khỏe của
người sử dụng, không gây ô nhiễm môi trường.
- Nguyên liệu dễ kiếm trong tự nhiên có ở … và các tỉnh phía Bắc. Giá
thành rẻ, dễ sản xuất, giảm được chi phí cho mua nước rửa trên thị trường
cho đồng bào các dân tộc vùng khó khăn. Ngăn ngừa được ơ nhiễm hóa
chất, ơ nhiễm môi trường.
- Nước rửa chén bát sinh học từ 0,5 lít sản phẩm + 5ml dấm ăn có thể
bảo quản trong tự nhiên lâu hơn.
Đề nghị : Công nhận quy trình sản xuất nước rửa chén bát sinh học
sản xuất từ quả Bồ hòn là sáng tạo khoa học kỹ thuật thân thiện với môi
trường và đời sống, bảo vệ sức khỏe người dùng.Cho tiếp tục nghiên cứu để
có thời gian bảo quản lâu hơn và sản xuất với quy mô lớn phục vụ nhân dân.

6. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. “Nghiên cứu tính chất ức chế ăn mịn kimloại của dịch chiết và tinh dầu
vỏ bưởi ở Quảng Nam”. Luận văn thạc sĩ khoa học của Nguyễn Thị Ngọc
7


Linh (2012)
2. />3. />4. />5. />6. />

8