Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học tập làm văn học sinh lớp 2 (bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống)

PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO …
TRƯỜNG TIỂU HỌC ………..
--- – ² ˜ ---

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY
HỌC TẬP LÀM VĂN HỌC SINH LỚP 2
(Bộ sách Kết nối tri thức)

Lĩnh vực: …
Họ và tên tác giả: ….
Đơn vị: ….

Năm học: 20….- 20…


MỤC LỤC
PHẦN I: MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1
1. Lý do lựa chọn đề tài ..................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 2
PHẦN II: NỘI DUNG .......................................................................................... 3
1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 3
2. Cơ sở thực tế ................................................................................................. 4
3. Các biện pháp nâng cao chất lượng học phân môn tập làm văn của học sinh
lớp hai................................................................................................................ 5
3.1. Đối với dạng bài kể ngắn: ..................................................................... 5
Biện pháp 1: Lập nội dung chương trình giảng dạy các dạng bài kể ngắn
Tập làm văn lớp 2. ..................................................................................... 5

Biện pháp 2: Lập mạng từ then chốt để dạy tốt phân môn Tập làm văn
lớp 2-dạng bài kể ngắn. ............................................................................ 7
Biện pháp 3: Dạy học tốt các bài “Trả lời câu hỏi”, “Tập nói”,… để làm
nền cho HS kể ngắn tốt. ............................................................................. 9
Biện pháp 4: Tăng cường luyện nói, luyện kể, cho học sinh thơng qua
phân môn Tập đọc, Kể chuyện. ............................................................... 11
Biện pháp 5: Thực hiện tốt quan điểm tích hợp để nâng cao chất lượng
phân môn Tập làm văn. ........................................................................... 13
3.2. Đối với dạng bài: Viết đoạn văn ngắn .................................................. 16
Biện pháp 1: Giúp HS có một hệ thống câu hỏi gợi ý rõ ràng: ............... 16
Biện pháp 2: Giúp học sinh nắm được trình tự các bước khi viết một đoạn
văn: .......................................................................................................... 17
Biện pháp 3: Tăng cường ôn tập củng cố, mở rộng kiến thức cho học
sinh: ......................................................................................................... 18
Biện pháp 4: Thực hiện nghiêm túc việc chấm và chữa bài: ................... 19
4. Kết quả nghiên cứu ..................................................................................... 20


PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................... 21
1. Kết luận ....................................................................................................... 21
2. Kiến nghị ..................................................................................................... 22


PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường nói chung và của bậc
Tiểu học nói riêng, hiện nay vấn đề cải cách giảng dạy không phải là mối quan
tâm của một cá nhân nào, mà đó là nhiệm vụ chung của tồn xã hội. Chính sự đổi
mới phương pháp giáo dục bậc tiểu học sẽ góp phần tạo con người mới một cách
có hệ thống và vững chắc.

Trong giai đoạn hiện nay, xu hướng chung của sự đổi mới phương pháp dạy
học ở bậc tiểu học là làm sao để giáo viên không chỉ là truyền thụ kiến thức mà
còn là người tổ chức, định hướng cho học sinh hoạt động, để học sinh huy động
vốn hiểu biết và kinh nghiệm của bản thân vào việc chiếm lĩnh tri thức mới.
Như chúng ta đã biết Tiếng Việt vừa là mơn học chính, vừa là mơn cơng cụ
giúp học sinh tiếp thu các môn học khác được tốt hơn. Rèn luyện các kỹ năng nói
(nghe, đọc) và sản sinh lời nói (nói, viết) giúp học sinh có năng lực dùng tiếng
Việt để học tập, giao tiếp ở môi trường hoạt động của lứa tuổi. Để thực hiện tốt
mục tiêu này, mỗi phân mơn Tiếng Việt đều có thể và có nhiệm vụ hình thành,
phát triển cho học sinh kỹ năng sử dụng tiếng Việt trên bình diện lời nói. Tuy
nhiên nhiệm vụ này được thực hiện tập trung hơn cả ở phân mơn Tập làm văn.
Chương trình Tập làm văn hiện nay rất có ưu thế để thực hiện nhiệm vụ phát
triển lời nói cho học sinh đặc biệt là ở dạng văn nói: về thời lượng, về cấu trúc
chương trình đến đề tài nội dung. Qua mỗi tiết Tập làm văn, học sinh có điều kiện
để nói từ nói đúng nói đủ đến nói hay, độc lập và sáng tạo… Tuy nhiên năng lực
lời nói của học sinh có phát triển được hay khơng điều đó cũng phụ thuộc vào
cách tổ chức điều khi hướng dẫn hoạt động giao tiếp của giáo viên, phụ thuộc vào
việc vận dụng linh hoạt lý thuyết hoạt động lời nói vào trong dạy học và sử dụng
phối hợp các phương pháp dạy học khi lên lớp.
Nội dung Tập làm văn lớp hai cung cấp cho học sinh (HS) các kĩ năng nói,
viết, nghe, phục vụ cho học tập và giao tiếp. Ngoài các dạng bài dạy về các nghi
thức lời nói tối thiểu, về một số kĩ năng phục vụ học tập và đời sống hằng ngày,
1


phân môn Tập làm văn lớp Hai cũng rèn cho HS kĩ năng nghe và kĩ năng diễn
đạt... Thực tế đến đầu năm lớp Hai hầu hết HS chỉ nói được những câu ngắn, trả
lời chưa đủ ý, diễn đạt cũng rời rạc. Các em học sinh lớp 2 vốn sống cịn ít, vốn
hiểu biết về Tiếng Việt cịn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp, viết văn câu
cịn cụt lủn hoặc câu có thể có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được

dùng về nghĩa cịn chưa rõ ràng. Việc trình bày, diễn đạt ý của các em có mức độ
rất sơ lược, đặc biệt là khả năng miêu tả.
Chính vì muốn để các em có khả năng hiểu Tiếng Việt hơn, biết dùng từ một
cách phù hợp trong các tình huống (chia vui, chia buồn, an ủi, đề nghị, xin lỗi)
nên ngay từ đầu năm học tôi đã hướng và cùng các em mở rộng hiểu biết về Tiếng
Việt qua các phân môn trong môn Tiếng Việt, đặc biệt là phân môn Tập làm văn.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao
hiệu quả dạy học tập làm văn học sinh lớp 2” theo bộ sách Kết nối tri thức.
2. Mục đích nghiên cứu
- Góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn cho việc phát triển
lời nói cho học sinh tiểu học qua học phân môn Tập làm văn lớp 2.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng học Tập làm văn cho
học sinh lớp 2.
3. Đối tượng nghiên cứu
Q trình học phân mơn Tập làm văn của học sinh lớp 2 theo bộ sách Kết nối
tri thức
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Nhằm làm rõ về mặt
lý thuyết vai trò khi sử dụng các biện pháp nâng cao chất lượng học môn tập làm
văn của học sinh lớp 2.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Nhằm phân loại đối tượng học
sinh từ đầu năm để có biện pháp thích hợp.
- Phương pháp thực nghiệm: Dùng để kiểm nghiệm vai trò của Các biện
pháp nâng cao chất lượng học phân môn Tập làm văn của học sinh lớp 2.
2


- Phương pháp thống kê toán học.

PHẦN II: NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận
Chúng ta đều biết rằng đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, có nhiều
đổi mới: đổi mới về kinh tế, xã hội, giáo dục… Sự phát triển giáo dục của nước
ta giúp cho những chủ nhân tương lai của đất nước luôn được phát triển tồn diện,
đầy đủ về năng lực, trí tuệ, tính cách. Qua việc nắm bắt các kiến thức, tri thức
khoa học ban đầu để từ đó hình thành nên những kĩ năng cần thiết của cuộc sống,
hành động đúng cho bản thân.
Tiếng Việt là mơn học có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với học sinh Tiểu
học, bởi nó là môn học cung cấp cho các em những kiến thức cần thiết trong giao
tiếp hằng ngày. Nó giúp các em phát triển tồn diện, hình thành ở các em những
cơ sở của thế giới khoa học, góp phần rèn luyện trí thơng minh, hình thành tình
cảm, thói quen đạo đức tốt đẹp của con người mới. Dạy học Tiếng Việt là dạy học
tiếng mẹ đẻ, giúp các em hình thành 4 kỹ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết. Phân
mơn Tập làm văn trong môn Tiếng Việt hội tụ đủ 4 kỹ năng trên. Nó rèn cho các
em diễn đạt trơi chảy, kĩ năng gắn kết các câu nói với nhau.
Đối với HS lớp 2 thì đây là một phân mơn khó. Bởi ở lứa tuổi của các em,
vốn kiến thức và hiểu biết cũng hạn hẹp. Bên cạnh đó cịn có một số khó khăn
khách quan như điều kiện hoàn cảnh sống của một bộ phận HS ở địa bàn dân cư
lao động nghèo, gia đình khơng có điều kiện để quan tâm đến các em, việc diễn
đạt ngôn ngữ kém, việc tiếp thu kiến thức khá chậm, HS nghèo vốn từ ngữ… Điều
này ảnh hưởng nhiều đến việc học tập nói chung, học phân mơn Tập làm văn nói
riêng. Phân mơn Tập làm văn lớp Hai giúp các em học sinh thực hành rèn luyện
các kỹ năng nói, viết, nghe, đọc, phục vụ cho việc học tập và giao tiếp hằng ngày,
cụ thể:
*Thực hành về các nghi thức lời nói tối thiểu, như: chào hỏi; tự giới thiệu;
cảm ơn; xin lỗi; mời, nhờ, yêu cầu, đề nghị; chia buồn, an ủi; chia vui, khen ngợi;

3

Ví dụ: Bài 1 (tuần 1): Tơi là học sinh lớp 2 – trang 10 sách Tiếng Việt lớp 2
tập 1 – bộ sách Kết nối tri thức. Bài này rèn luyện kĩ năng nói, kể. Chẳng hạn bài
tập 1: Kể về những điều đáng nhớ nhất trong kì nghỉ hè của em.

Để tiện việc nghiên cứu, soạn bài và chuẩn bị tốt cho các tiết dạy dạng bài kể
ngắn và tả ngắn, tơi lập nội dung chương trình như sau:
Tuần

Nội dung bài dạy

Lưu ý

1

Bài 1: Tôi là học sinh lớp 2

Bài tập 1 có tác dụng rèn kĩ năng kể

1

Bài 2: Ngày hơm qua đâu

Bài tập 1 có tác dụng rèn kĩ năng kể

rồi

6


2

Bài 4: Làm việc thật là vui

Bài tập 2 có tác dụng rèn kĩ năng kể

3

Bài 5: Em có xinh không?

Bài tập 2: kể ngắn

3

Bài 6: Một giờ học

Bài tập 1: kể ngắn

4

Bài 8: Cầu thủ dự bị

Trọng tâm cả tiết là rèn luyện kĩ năng kể
ngắn.

5

Bài 9: Cô giáo lớp em

Rèn luyện kĩ năng nghe, kể, tả

11

Bài 20: Nhím nâu kết bạn

Rèn kĩ năng kể

15

Bài 27: Mẹ

Rèn luyện kĩ năng kể chuyện

Biện pháp 2: Lập mạng từ then chốt để dạy tốt phân môn Tập làm văn lớp 2dạng bài kể ngắn.
Chúng ta biết rằng tư duy trừu tượng của học sinh lớp Hai cũng rất hạn chế.
Việc yêu cầu học sinh kể ngay một sự việc nào đó dù là ngắn cũng rất khó khăn
với các em. Do vốn từ của các em cũng hạn chế và nhất là việc sắp xếp ý, vì thế
tụi tổ chức cho học sinh lập mạng từ chốt để phục vụ cho việc kể ngắn.
Ví dụ: Bài 13 “Yêu lắm trường ơi” – trang 55 sách giáo khoa Tiếng Việt lớp
2 – bộ sách Kết nối tri thức.

7


Cuối tiết tập làm văn trước, tơi dặn dị học sinh về nhà dựa vào câu hỏi gợi ý
lập mạng từ chốt (khoảng 4 – 5 từ). Trong tuần, trước khi học tập làm văn, tôi
thường xuyên kiểm tra và nhắc nhở việc lập mạng từ chốt của học sinh. Ngồi
việc tổ chức học sinh lập mạng từ chốt, tơi cũng lập một mạng từ chốt và ghi vào
bảng phụ để chuẩn bị cho tiết dạy.
Ví dụ: Mạng từ chốt (những từ ngữ) cần dạy bài “Yêu lắm trường ơi”: trường
học, thầy cơ, bạn bè, học sinh, tình bạn,... Đến giờ tập làm văn, tôi cho các em

cầm mạng từ chốt để kể. Đối với học sinh học tốt tôi khuyến khích các em thốt
ly mạng từ chốt để kể tự nhiên hơn. Đối với học sinh học chưa tốt khơng lập được
mạng từ chốt, tơi cho các em nhìn vào mạng từ chốt của giáo viên để kể. Khi thực
hiện phương pháp này, các em học sinh nắm được từ khoá của bài, linh hoạt sử

8


Trong khâu củng cố, tôi cho nhiều HS, nhất là các em cịn yếu nhắc lại hình
ảnh cơ giáo (Cụ đến lớp sớm, cơ rất chịu khó, thương u HS, ln tươi cười với
HS), tình cảm của HS đối với cơ giáo (u q cơ giáo, ngắm mói những điểm
mười cô cho) để phục vụ cho bài Tập làm văn “Kể ngắn về cô giáo”. Nhờ thực
hiện biện pháp này trong tiết tập làm văn, học sinh kể chuyện mạch lạc, tự nhiên.
- Dạy tốt phân môn Luyện từ và câu để phục vụ cho HS làm bài Tập làm
văn.
Ví dụ 1: Bài 3 “Đặt một câu về hoạt động của các bạn trong tranh” – sách Tiếng
việt lớp 2 trang 96 – bộ sách Kết nối tri thức

14


Để mọi HS đều làm được bài tập này tôi tổ chức như sau: Sau khi HS xác định
được yêu cầu của đề bài, tôi tổ chức HS hoạt động nhóm đơi hỏi - đáp về nội dung
trong tranh. Sau đó tơi chỉ định những em HS học chưa tốt phát biểu trước để uốn
nắn, sửa chữa.
Ví dụ 2: Bài 1 “Tìm từ ngữ gọi tên các đồ chơi có trong bức tranh sau” –
sách Tiếng Việt lớp 2 – bộ sách Kết nối tri thức

Bài tập: “Giới thiệu các đồ chơi mà trẻ em yêu thích” – sách Tiếng Việt lớp
2 trang 100 – bộ sách Kết nối tri thức

15


Cách tiến hành tương tự như ví dụ 1. Tổ chức học sinh thực hành tốt hai bài
tập này sẽ giúp các em học tốt tiết tập làm văn cuối tuần.
3.2. Đối với dạng bài: Viết đoạn văn ngắn
Có thể tập hợp từ chương trình phân mơn Tập làm văn lớp 2 một số đề bài
sau đây:
Viết một đoạn văn ngắn về:
● Kể về những ngày hè của em
● Kể về việc em đã làm
● Kể về cô giáo (thầy giáo) của em
● Kể về gia đình em
● Kể về đồ dùng học tập của em
● Kể về những đức tính tốt của bạn em
● Kể về giờ ra chơi ở trường em
● Viết về một con vật
● Giới thiệu đồ chơi mà em u thích
Để tránh tình trạng học sinh lớp 2 không làm được bài hoặc viết lan man quá
nhiều câu dẫn đến lạc đề, giáo viên giúp học sinh cần biết làm như thế nào để viết
được một đoạn văn và cần phải viết những gì trong đoạn văn ấy. Do vậy tôi xin
đề ra những biện pháp sau nhằm giúp HS lớp 2 viết đoạn văn ngắn tốt hơn.
Biện pháp 1: Giúp HS có một hệ thống câu hỏi gợi ý rõ ràng:
Trong chương trình, hầu hết các bài văn đều có câu hỏi gợi ý rõ, đầy đủ. GV
có thể tranh thủ thời gian cuối tiết học hướng dẫn HS chuẩn bị, đọc câu hỏi gợi ý,
suy nghĩ bài viết cho tiết sau. Hoặc chuẩn bị phần tự học khi ở nhà, trước khi lên

16

23