(Luận văn thạc sĩ) quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện sơn động, tỉnh bắc giang

HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM

HỒNG THỊ HẠ

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TRỢ GIÚP XÃ HỘI
THƯỜNG XUYÊN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SƠN
ĐỘNG, TỈNH BẮC GIANG

Ngành:

Quản lý kinh tế

Mã số:

60 34 04 10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Thị Thuận

NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tơi. Tồn
bộ số liệu và kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa từng được sử
dụng trong bất cứ luận văn, luận án nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đều đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2017
Tác giả luận văn

Hoàng Thị Hạ

i


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô Khoa Kinh tế và
Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã giúp đỡ tôi trong
quá trình học và nghiên cứu Thạc sỹ tại học viện giai đoạn 2015 - 2017.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Ngô Thị Thuận, người
đã trực tiếp giúp đỡ tơi hồn thành Luận văn “Quản lý nhà nước về trợ giúp
xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang’’
Tôi xin cảm ơn lãnh đạo phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Sơn
Động, tỉnh Bắc Giang, Chi Cục Thống kê huyện Sơn Động, UBND các xã thị trấn, lãnh
đạo, cán bộ một số xã, một số đối tượng thuộc diện hưởng trợ giúp xã hội thường
xuyên đã cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tơi hồn thành luận văn này.

Cuối cùng, tơi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng
toàn thể gia đình, người thân đã động viên, chia sẻ khó khăn, khích lệ tơi
trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu luân văn.
Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2017
Tác giả luận văn

Hoàng Thị Hạ

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan........................................................................................................................................i

Lời cảm ơn............................................................................................................................................ii
Mục lục...................................................................................................................................................iii
Danh mục chữ viết tắt...................................................................................................................vi
Danh mục bảng................................................................................................................................vii
Danh mục hình, biểu đồ...............................................................................................................ix
Danh mục hộp....................................................................................................................................ix
Trích yếu luận văn.............................................................................................................................x
Thesis abstract.................................................................................................................................xii
Phần 1. Mở đầu...................................................................................................................................1
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài...............................................................................................1

1.2.

Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................................2

1.2.1.

Mục tiêu chung...................................................................................................................2

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể...................................................................................................................3

1.3.

Đối tượng nghiên cứu...................................................................................................3

1.4.

Phạm vi nghiên cứu........................................................................................................3

1.4.1.

Về nội dung..........................................................................................................................3

1.4.2.

Về thời gian..........................................................................................................................4

1.4.3.

Về không gian.....................................................................................................................4

1.5.

Đóng góp mới của đề tài..............................................................................................4

Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn.........................................................................................5
2.1.

Lý luận quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên................5

2.1.1.

Các khái niệm cơ bản....................................................................................................5

2.1.2.

Vai trò, ý nghĩa của trợ giúp xã hội.......................................................................8

2.1.3.

Đối tượng, mục tiêu, nguyên tắc trợ giúp xã hội.......................................11

2.1.4.

Đặc điểm của trợ giúp xã hội..................................................................................14

2.1.5.

Nội dung nghiên cứu quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên

trên địa bàn huyện Sơn Động................................................................................15
2.1.6.

Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường

xuyên.....................................................................................................................................22

iii


2.2.

Cơ sở thực tiễn về hoạt động trợ giúp xã hội.............................................23

2.2.1.

Kinh nghiêm của một số nước trên thế giới về thực hiện hoạt động trợ

giúp xã hội.........................................................................................................................23
2.2.2.

Thực tiễn hoạt động trợ giúp xã hội ở Việt Nam........................................27

2.2.3.

Bài học kinh nghiệm một số nước vào Việt Nam......................................32

Phần 3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................35
3.1.

Đặc điểm cơ bản huyện sơn động......................................................................35

3.1.1.

Điều kiện tự nhiên..........................................................................................................35

3.1.2.

Điều kiện kinh tế - xã hội...........................................................................................38

3.1.3.

Thực trạng phát triển kinh tế huyện Sơn Động..........................................42

3.1.4.

Đánh giá chung về thuận lợi, khó khăn huyện Sơn Động..................43

3.2.

Phương pháp nghiên cứu........................................................................................44

3.2.1

Phương pháp thu thập tài liệu...............................................................................44

3.2.2.

Phương pháp xử lý và phân tích thơng tin....................................................46

3.2.3.

Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu........................................................................47

Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận.......................................................................49
4.1.

Thực trạng quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa

bàn huyện Sơn Động...................................................................................................49
4.1.1.

Bộ máy quản lý nhà nước trợ giúp xã hội thường xuyên của huyện Sơn Động 49

4.1.2.

Triển khai các văn bản pháp quy về trợ giúp xã hội thường xuyên
51

4.1.2.1. Các văn bản pháp luật được phổ biến, chế độ...........................................51
4.1.3.

Xác định đối tượng, nội dung, quy trình trợ giúp xã hội thường xun
55

4.1.4.

Lập dự tốn kinh phí trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện

Sơn Động............................................................................................................................58
4.1.5.

Tổ chức thực hiện trợ giúp xã hội......................................................................60

4.1.6.

Thanh tra, xử lý các vi phạm...................................................................................87

4.2.

Đánh giá kết quả, hạn chế các hoạt động quản lý nhà nước về trợ giúp xã

hội trên địa bàn huyện Sơn Động.......................................................................89
4.2.1.

Đánh giá của các nhóm đối tượng về tình hình thực thi chính sách TGXH

trên địa bàn huyện Sơn Động................................................................................89
4.2.2.

Kết quả và hạn chế trong quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường

xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động.................................................................91

iv


4.3.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường

xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động.................................................................95
4.3.1.

Nhóm yếu tố chính sách và năng lực hoạch định.....................................95

4.3.2.

Nguồn kinh phí và sử dụng kinh phí tổ chức hoạt động trợ giúp xã hội

thường xuyên...................................................................................................................96
4.3.3.

Năng lực của cán bộ và sự phối hợp................................................................98

4.3.4.

Công tác giám sát, kiểm tra việc thực hiện chính sách .........................99

4.3.5.

Tổng hợp các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức lớn nhất kết
hợp phân tích điểm mạnh, điểm yếu với cơ hội và thách thức để đề ra các
phương pháp phù hợp.Kết quả này được thể hiện ở ma trận Swot sau đây
.............................................................................................................................100

4.4.

Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên

trên địa bàn bàn huyện Sơn Động....................................................................100
4.4.1.

Căn cứ đề xuất..............................................................................................................100

4.4.2.

Định hướng tăng cường quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường

xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động..............................................................101
4.4.3.

Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về công tác trợ giúp xã hội

thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động............................................102
Phần 5. Kết luận và kiến nghị...............................................................................................108

5.1.

Kết luận..............................................................................................................................108

5.2.

Kiến nghị...........................................................................................................................109

5.2.1.

Kiến nghị với Chính phủ.........................................................................................109

5.2.2.

Kiến nghị với Sở Lao động - TB&XH, UBND tỉnh Bắc Giang...........109

Tài liệu tham khảo........................................................................................................................111
Phụ lục.................................................................................................................................................113

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

ASXH

An sinh xã hội

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

ĐBKK

Đặc biệt khó khăn

HĐND-UBND

Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân

LĐTBXH

Lao động – Thương binh và Xã hội

NCT

Người cao tuổi

NKT

Người khuyết tật

NSNN

Ngân sách nhà nước

STT

Số thứ tự

TB

Trung bình

TB&XH

Thương binh và Xã hội

TEMC

Trẻ em mồ cơi

TGXH

Trợ giúp xã hội

UBND

Ủy ban nhân dân

VHXH

Văn hóa xã hội

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Mức chuẩn thu nhập thấp ở Trung Quốc năm 2004 ....................................

26

Bảng 3.1. Dân số và lao động của các xã huyện Sơn Động năm 2016 .......................

39

Bảng 3.2. Diện tích đất đai của huyện Sơn Động ........................................................

40

Bảng 3.3. Tổng hợp một số chỉ tiêu về phát triển kinh tế (theo giá hiện hành) ...........

43

Bảng 3.4. Số lượng người thuộc đối tượng đang hưởng trợ giúp xã hội chọn
điều tra .........................................................................................................

45

Bảng 3.5. Số lượng cán bộ thực hiện chính sách trợ giúp xã hội được chọn
phỏng vấn .....................................................................................................

46

Bảng 4.1. Số lượng cán bộ quản lý trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Sơn Động ......

51

Bảng 4.2. Kết quả xét duyệt hồ sơ trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Sơn Động .......

57

Bảng 4.3. Dự toán trợ giúp xã hội từ năm 2014-2016 ..................................................

59

Bảng 4.4. Số người được hưởng trợ giúp xã hội và số tiền chi cho trợ giúp xã hội
trên địa bàn huyện Sơn Động từ 2014 đến 2016 ..........................................

62

Bảng 4.5. Số người cao tuổi được hưởng trợ giúp thường xuyên hàng tháng năm
2014 – 2016 ..................................................................................................

65

Bảng 4.6. Tổng kinh phí thực hiện trợ giúp xã hội cho người cao tuổi năm 2014 2016 ..............................................................................................................

66

Bảng 4.7. Tác động của chính sách trợ giúp xã hội đến người cao tuổi.......................

68

Bảng 4.8. Tổng hợp ý kiến của người cao tuổi về các nguyện vọng được hưởng
chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Sơn Động ............................

69

Bảng 4..9. Số đối tượng khuyết tật được hưởng chính sách trợ giúp xã hội của
huyện Sơn Động năm 2014 - 2016 .............................................................

70

Bảng 4.10. Số người khuyết tật chia theo mức độ tật ....................................................

71

Bảng 4.11. Tổng kinh phí trợ giúp cho người khuyết tật của huyện Sơn Động
năm 2014 - 2016 ..........................................................................................

72

Bảng 4.12. Tổng hợp ý kiến của người khuyết tật về tác động của chính sách trợ
giúp xã hội đến đời sống người khuyết tật. ..................................................

73

Bảng 4.13. Công việc đang làm của NKT trên địa bàn xã Dương Hưu, Long Sơn
và Thị trấn An Châu .....................................................................................

vii

74


Bảng 4.14. Số người đơn thân trên địa bàn huyện Sơn Động năm 2016 chia theo

vùng, nguyên nhân .......................................................................................

76

Bảng 4.15. Số người đơn thân đang hưởng trợ cấp từ năm 2014- 2016 ........................

77

Bảng 4.16. Tổng kinh phí trợ giúp cho người đơn thân huyện Sơn Động

năm

2014 -2016 ...................................................................................................

79

Bảng 4.17. Tổng hợp ý kiến đánh giá của người đơn thân về tác động của trợ giúp
xã hội thường xuyên đến đời sống của người đơn thân. ..............................

80

Bảng 4.18. Số đối tượng khác được hưởng chính sách trợ giúp xã hội năm 2014 –
2016 của huyện Sơn Động ...........................................................................

82

Bảng 4.19. Kinh phí thực hiện cho nhóm đối tượng hưởng TGXH khác ......................

85

Bảng 4.20. Ý kiến của nhóm đối tượng đặc biệt về tác động của chính sách
TGXH đến cuộc sống của nhóm đối tượng đặc biệt được hưởng chính
sách TGXH trên địa bàn huyện Sơn Động .................................................. 85
Bảng 4.21. Số lượng, kinh phí các đối tượng TGXH được cấp thẻ BHYT trên địa
bàn huyện Sơn Động qua 3 năm 2014-2016 ............................................... 86
Bảng 4.22. Kết quả kiểm tra và xử lý các vi phạm thực hiện trợ giúp xã hội ................ 88
Bảng 4.23. Đánh giá chung của các nhóm đối tượng được hưởng TGXH về tình
hình thực hiện chính sách TGXH trên địa bàn huyện Sơn Động................. 90
Bảng 4.24. Kinh phí đảm bảo thực hiện chính sách trợ giúp các đối tượng bảo trợ
xã hội từ năm 2014-2016 ............................................................................. 97

viii


DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ
Hình 2.1.

TGXH với phát triển kinh tế - xã hội............................................................10

Hình 3.1.

Bản đồ địa giới hành chính huyện Sơn Động......................................37

Hình 4.1.

Sơ đồ bộ máy quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên

trên địa bàn huyện Sơn Động........................................................................49
Biểu đồ 4.1. Số lượng đối tượng được hưởng TGXH qua 3 năm 2014-2016
.....................................................................................................................................................................63

Biểu đồ 4.2. Tổng kinh phí TGXH qua 3 năm 2014-2016 trên địa bàn huyện
Sơn Động....................................................................................................................64

DANH MỤC HỘP
Hộp 4.1. Ý kiến của cán bộ VHXH xã Dương Hưu thực thi chính sách hỗ trợ xã

hội cho NCT.....................................................................................................................70
Hộp 4.2 Ý kiến của cán bộ phòng Lao động - TB&XH về công tác BTXH đối
với NKT trên địa bàn huyện..................................................................................75
Hộp 4.3. Ý kiến của lãnh đạo xã Long Sơn về công tác BTXH đối với người
đơn thân............................................................................................................................81
Hộp 4.4. Ý kiến cán bộ phòng Lao động – TB&XH về trợ giúp y tế.................92

ix


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Hồng Thị Hạ
Tên luận văn: Quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa
bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60 34 04 10

Tên cơ sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp
Việt Nam Nội dung bản trích yếu
Trợ giúp xã hội là chính sách của Nhà nước đối với các đối tượng dân cư có
hồn cảnh khó khăn, u thế, dễ bị tổn thương nhằm đảm bảo các nhu cầu cơ bản
của cuộc sống nên rất cần sự quản lý của cơ quan nhàn nước. Mục đích nghiên cứu
của đề tài là (i) hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với trợ
giúp xã hội thường xuyên (ii). Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước và trợ giúp xã
hội trên địa bàn huyện Sơn Động (iii), phân tích các nhân tố ảnh hưởng đế trợ giúp
xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động và đề xuất các giải pháp công tác
quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động.

Ngoài các dữ liệu thứ cấp phục vụ nghiên cứu này báo gồm: Các tài liệu
tài liệu về đặc điểm tình hình cơ bản của huyện, xã đại diện; các văn bản pháp lý
(Luật, chính sách, quy định…) về trợ giúp xã hội thường xun; sách, tạp chí,
các khóa luận, Luận văn, báo cáo, dự tốn và các cơng trình liên quan; các trang
Website và các nguồn tại liệu khác tác giả còn điều tra 90 người dân thuộc đối
tượng bảo trợ xã hội đang hưởng trợ giúp thường xuyên và 51 cán bộ phụ trách,
thực hiện chính sách TGXHTX thuộc 3 xã, thị trấn đại diện (Long Sơn, Dương
Hưu và thị trấn An Châu) và các số liệu báo cáo, dữ liệu tại các hội nghị giao ban
của huyện Sơn Động để thu thập dữ liệu sơ cấp cần thiết phục vụ cho nghiên
cứu. Các phương pháp xử lý dữ liệu và phân tích thơng tin chủ yếu là: Thống kê
mô tả, phương pháp so sánh và phân tích Swot với 3 nhóm chỉ tiêu nghiên cứu.

Các nội dung và kết quả nghiên cứu đạt được gồm:
+

Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội

thường xuyên thông qua các khái niệm, sự cần thiết thực hiện chính sách, nội dung, các biện
pháp tổ chức thực hiện chính, nội dung đánh giá thực hiện chính sách và các yếu tố ảnh

hưởng đến quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên.
+

Thực trạng tổ chức triển khai thực hiện quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội

thường xuyên; kết quả thực hiện các nội dung thực hiện các nội dung quản lý nhà nước

x


về trợ giúp xã hội thường xuyên; đánh giá hiệu lực và những tác động tích cực
của quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên, phát hiện hạn chế,
nguyên nhân và đề xuất các giải pháp giải quyết trên địa bàn huyện Sơn Động.
+

Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường

xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang là: Nhóm yếu tố chính sách và năng
lực hoạch định; Nguồn kinh phí và sử dụng kinh phí tổ chức hoạt động trợ giúp xã hội
thường xuyên; Năng lực của cán bộ và sự phối hợp; Công tác kiểm tra, giám sát việc thực
hiện và các cơ chế thể hiện chính sách như tiêu chí xác định đối tượng quá chặt, nhiều
đối tượng khó khăn chưa được thụ hưởng chính sách; mức trợ giúp xã hội thấp, chưa
phù hợp với thực tiễn; nhiều văn bản dẫn đến khó khăn trong tổ chức thực hiện; bộ máy
thực thi chính sách ở cơ sở chưa đủ mạnh để đáp ứng với yêu cầu thực tiễn, chưa xác
định được phương pháp, công cụ truyền thông phù hợp, hiệu quả và làm chưa thường
xun; quy trình quyết định chính sách phức tạp, đặc biệt cịn tình trạng chi sai trợ giúp
xã hội cho đối tượng và trợ giúp xã hội, cho đối tượng không đúng theo mức khuyết tật…
+

Để thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa

bàn huyện Sơn Động trong những năm tiếp theo cần áp dụng đồng bộ các giải pháp sau: Đổi mới
quy trình xác định đối tượng, tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành trong việc
xác định đối tượng hưởng trợ giúp xã hội, nâng cao năng lực hệ thống tổ chức thực hiện chính
sách trợ giúp xã hội, tăng cường cơng tác tun truyền, đổi mới trình tự, thủ tục ban hành quyết
định theo hướng giảm bớt giấy tờ, rút gắn thời gian thực hiện, đề xuất thay đổi bổ sung bộ công cụ
xác định mức độ khuyết tật, đổi mới hoạt động trợ giúp xã hội tại cộng đồng, đổi mới hoạt động trợ
giúp thẻ BHYT.

xi


THESIS ABSTRACT
Name of the author: Hoang Thi Ha
Name of the thesis: State management on regular social assistance in Son
Dong district, Bac Giang Province
Field: Economic management

Code: 60 34 04 10

Name of training agency: Vietnam National University of
Agriculture Contents of the abstract
Purposes of the author to study this thesis are to evaluate current situation of
state management on regular social assistance, affecting factors to regular social
assistance in Son Dong district from 2014 to 2016, and to propose countermeasures for
better implementation of state management on regular social assistance in Son Dong
district, Bac Giang Province in the next coming year in order to contribute to stabilize
people’s life and promote socio-economic development in Son Dong district.

Research methods such as approaching method, sampling method and data

collection method were used to approach policies, participatory approach, approach
society, select representative communes and townships, select households which
have the policy beneficiaries, select managers and officials directly involved in
monitoring regular social assistance policy in Son Dong district. Secondary data
used in this research includes: Documents on characteristics and basis situations of
the district and representative communes; legal documents (Law, Policies,
regulations, etc.) on regular social assistance; books, magazines, theses, reports,
cost estimation and related works; web pages and other documents.
Besides, the author also used other primary data including: Data on
characteristics; opinions of sides on procedure, process and benefits of policies;
suitability, validity and impacts of policies. These data were collected from
management officials at district and communal level who direct the implementation
of regular social assistance policy in the district by prepared semi-structured
questionnaires. We also use the conclusion of group discussion; data from regular
meetings, monthly, quarterly and yearly meetings for implementation of work items.
Collected data was analyzed and aggregated for checking, revision, coding
and inputting in the computer; categorized by group following research criteria;
develop data table, diagrams and graphs following the research contents
In addition, the author used information analysis method for descriptive statistics,
comparison method, SWOT method, and opinions and comments aggregation method.

xii


After studying, the results are as follows,
+

Theoretical and practical basis of state management on social assistance

through definitions, necessity of policy implementation, contents and main measures for

organization of implementation, contents of evaluation of policy implementation and factors
affecting state management on regular social assistance policy.

+
Current situation of organizing the implementation of state
management on regular social assistance; implementation results of state
management on regular social assistance; evaluation of effectiveness and
positive effects of state management on regular social assistance, detection of
limitations, reasons and proposal of countermeasures.
Factors affecting state management on regular social assistance in Son Dong
district, Bac Giang Province are: Policy and capacity for planning, Budget source
and using budget for organization of regular social assistance activity, capacity of
officials and collaboration, investigation and monitoring of the implementation, and
limitations such as criteria to identify the targets are too tight so many targets facing
with difficulties have not yet subjected to the policy; social assistance is low and not
suitable with reality; many documents create the difficulties in organization of
implementation; policy enforcement unit in locality is not strong enough to meet
practical requirements; procedure to decide policy is complicated, especially, the
situation of wrong payment of social assistance to the targets still happens.
+

In order to make the state management on regular social assistance in Son Dong

district better in the next coming years, it is necessary to apply synchronously the following
countermeasures: Innovate the procedure to identify the targets, enhance the tight
collaboration among levels and fields to identify the beneficiaries for social assistance,
develop the capacity of implementation organization system for social assistance policy,
enhance the dissemination activities, innovate sequence and procedure to issue decisions by
reducing paper works, shortening implementation time, propose to add tool set to identify the
level of disability, innovate the social assistance activity in the communities and innovate the

health insurance card support activity.

xiii


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trợ giúp xã hội luôn được coi là một trong những chính sách cơ bản của
hệ thống an sinh xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, trước yêu cầu tiếp tục chuyển
đổi và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, sự ảnh
hưởng của suy thối kinh tế, q trình phân hóa giàu nghèo, già hóa dân số,
biến đổi khí hậu, thiên tai, bão lũ thường xuyên trên diện rộng, ảnh hưởng nặng
nề đến đời sống dân sinh... thì cơng tác trợ giúp xã hội, an sinh xã hội càng
được quan tâm nhằm bảo đảm mức sống tối thiểu, chăm sóc sức khỏe và các
nhu cầu cơ bản khác của nhóm dân cư dễ bị tổn thương như người khuyết tật,
người cao tuổi khơng có người có quyền phụng dưỡng, trẻ em mồ cơi, trẻ em bị
bỏ rơi, người đơn thân thuộc hộ nghèo …

Hệ thống chính sách trợ giúp xã hội (TGXH) bao gồm các hợp phần
chính sách là trợ giúp đột xuất, trợ giúp thường xuyên. Mỗi hợp phần chính
sách bao gồm các chính sách bộ phận; đối với chính sách TGXH thường
xuyên gồm có các chính sách bộ phận như: trợ cấp xã hội hàng tháng tại
cộng đồng; trợ giúp, chăm sóc tại các cơ sở bảo trợ xã hội; trợ giúp y tế.
Chính sách thường xuyên bao gồm trợ giúp đột xuất, trợ giúp thường xuyên.
Sơn Động là một trong 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính
phủ thuộc tỉnh Bắc Giang, diện tích tự nhiên của tồn huyện là 860,57 km2, dân
số: 72.417 người, huyện có 21 xã và 2 thị trấn gồm 179 thôn bản. Do hậu quả của
chiến tranh, thiên tai, bệnh tật, rủi ro .. đã dẫn đến có một bộ phận dân cư trên
địa bàn huyện cần sự trợ giúp của Nhà nước, trợ giúp của xã hội để góp phần
ổn định đời sống. Hoạt động trợ giúp xã hội nói chung và hoạt động trợ giúp xã

hội thường xuyên tại cộng đồng nói riêng đã được huyện quan tâm chỉ đạo, tổ
chức thực hiện đồng bộ, hiệu quả, đảm bảo đúng nguyên tắc công bằng, công
khai, minh bạch, kịp thời, đúng đối tượng, cơ bản đã bao phủ được đối tượng
bảo trợ xã hội, góp phần ổn định tình hình chính trị, xã hội của huyện và từng
bước đảm bảo đời sống cho đối tượng bảo trợ xã hội (BTXH). Năm 2016 tồn
huyện có 2.730 đối tượng hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên bằng 3,33 % dân
số tồn huyện trong đó: 23 trẻ em mồ côi cả cha và mẹ, 24 người cao tuổi khơng
có người có quyền phụng dưỡng, 885 người từ 80 tuổi

1


trở lên khơng có người có quyền phụng dưỡng, người tuổi khuyết
tật nặng, đặc biệt nặng: 250 người, 1 người nhiễm HIV, 397 người
đơn thân nuôi con dưới 16 tuổi và dưới 22 tuổi đang theo học thuộc
hộ nghèo, 240 người khuyết tật đặc biệt nặng, 660 người khuyết tật
nặng, 244 hộ gia đình chăm sóc người khuyết tật đặc biệt nặng, các
đối tượng khác 6 người (Phòng Lao động - TB&XH huyện, 2017).
Tuy nhiên trong quá trình tổ chức thực hiện hoạt động trợ giúp xã hội
thường xuyên trên địa bàn huyện vẫn cịn một số tình trạng bất cập, hạn chế
như: Hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ, các văn bản hướng dẫn của
Trung ương chậm, nhỏ lẻ, thiếu đồng bộ, chồng chéo, đối tượng bảo trợ xã hội
đông, nhiều mức trợ cấp, sự biến động thay đổi phức tạp; nguồn lực thực hiện
còn hạn chế, chưa đầy đủ, kịp thời; đội ngũ cán bộ xã, thị trấn thực hiện chính
sách chưa đồng đều trình độ, dân trí thấp, một số chính sách chưa thật sự hợp
lý, cơng bằng, cơng tác rà sốt thống kê tại các xã, thị trấn chưa thường xuyên,
chặt chẽ, cán bộ phụ trách lĩnh vực một số xã không phải người địa phương dẫn
đến tình trạng để sót, cho đối tượng hưởng chồng tréo, người khuyết tật hưởng
trợ cấp chưa đúng hệ số theo quy định…

Từ những hạn chế trên của công tác quản lý nhà nước về trợ giúp xã
hội thường xuyên, đồng thời qua thực tế cho thấy quá trình thực hiện trợ
giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động mới được quan tâm
ở mức tổng kết thực tiễn, đánh giá thực trạng đối tượng nhưng chưa có
nghiên cứu nào về việc quản lý nhà nước như thế nào, giải pháp nào để chỉ
đạo thực hiện tốt công tác trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện.
Để góp phần chỉ đạo cơng tác trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Sơn Động,
để hạn chế những sai xót trong cơng tác trợ giúp xã hội, tôi chọn đề
tài :“Quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện
Sơn Động” để nghiên cứu làm luận văn thạc sĩ của mình.

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất giải pháp
tăng cường quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên
nhằm đảm bảo ổn định an sinh xã hội, góp phần phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn huyện Sơn Động trong những năm tới.

2


1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước
về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện.
Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội
thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động những năm qua.
Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về
trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động.
-

Đề xuất giải pháp tăng cường về quản lý nhà nước về trợ giúp xã

hội thường xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động cho các năm tiếp theo.

1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các hoạt động về quản lý
nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện được
thể hiện ở các đối tượng sau:
-

Các đối tượng được hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên trên

địa bàn huyện Sơn Động (Người cao tuổi, người đơn thân thuộc hộ nghèo,
người khuyết tật, trẻ em mồ côi, người nhiễm HIV, hộ gia đình chăm sóc
người khuyết tật đặc biệt nặng, hộ gia đình nghèo..)
-

Bộ máy tổ chức, thực hiện quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường

xuyên.
-

Các chính sách, chế độ, các hoạt động trợ giúp xã hội thường xuyên.

Quy trình xác định đối tượng, trình tự, thủ tục thời gian ra
quyết định hưởng chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên.
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.4.1. Về nội dung
Đề tài nghiên cứu quản lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên cho
các đối tượng bảo trợ xã hội, trong đó tập trung vào nghiên cứu hoạt động quản
lý nhà nước về trợ giúp xã hội thường xuyên và hoạt động trợ giúp xã hội

thường xuyên hàng tháng cho các đối tượng bảo trợ xã hội sống tại cộng đồng
trên địa bàn huyện Sơn Động, từ đó đánh giá những hạn chế, tồn tại của công
tác trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện, đồng thời đề xuất một số
giải pháp nhằm quản lý và chỉ đạo thực hiện tốt công tác trợ giúp xã hội thường
xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động trong những năm tiếp theo.

3


1.4.2. Về thời gian
Đề tài tiến hành nghiên cứu với những số liệu thứ cấp thu
thập trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến năm 2016. Các dữ liệu
sơ cấp thu thập năm 2017, Các giải pháp đề xuất cho năm 2020.
1.4.3. Về không gian
Đề tài được nghiên cứu trên địa bàn huyện Sơn Động một số
nội dung chuyên sâu tập trung ở một thị trấn và một xã.
1.5. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
Về lý luận: Làm rõ các khái niệm, định nghĩa, quy trình, cách
xác định đối tượng hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên, quy trình
chi trợ giúp xã hội thường xuyên.
Về thực tiễn
Cung cấp cơ sở dữ liệu về đối tượng trợ giúp xã hội thường
xuyên trên địa bàn huyện Sơn Động.
Đưa ra các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp thực hiện tốt
chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên trong những năm tiếp theo.

Là cơ để các cấp, các ngành, các ngành căn cứ hoạch định
chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên trên địa bàn huyện trong
những năm tiếp theo trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang.

4


PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1. LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TRỢ GIÚP XÃ HỘI THƯỜNG
XUYÊN
2.1.1. Các khái niệm cơ bản
a. Trợ giúp xã hội
Trợ giúp xã hội (TGXH) được hiểu theo các quan điểm tiếp cận,
tính chất, chức năng, hình thức và mơ hình khác nhau. Phần lớn các tài
liệu nghiên cứu chưa lý giải một cách toàn diện về khái niệm TGXH,
nhưng cũng đã giải thích thuật ngữ, từ ngữ gần với TGXH (bảo trợ xã
hội, công tác xã hội, phúc lợi xã hội, an sinh xã hội, cứu tế xã hội, cứu
trợ xã hội, BTXH, dịch vụ xã hội) (Nguyễn Văn Định, 2008).
“Bảo trợ xã hội là hệ thống các chính sách, chế độ, hoạt động
của chính quyền các cấp và hoạt động của cộng đồng xã hội dưới các
hình thức và biện pháp khác nhau, nhằm giúp các đối tượng thiệt thịi,
yếu thế hoặc gặp bất hạnh trong cuộc sống có điều kiện tồn tại và có
cơ hội hồ nhập với cuộc sống chung của cộng đồng, góp phần bảo
đảm ổn định và công bằng xã hội” (Nguyễn Thị Vân, 2007).
“An sinh xã hội là một hệ thống các cơ chế, chính sách, các giải pháp
của Nhà nước và cộng đồng nhằm trợ giúp mọi thành viên trong xã hội đối
phó với các rủi ro, các cú sốc về kinh tế - xã hội làm cho họ suy giảm, hoặc
mất nguồn thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn, bệnh nghề nghiệp, già cả
khơng cịn khả năng lao động, hoặc vì các nguyên nhân khách quan khác rơi
vào cảnh nghèo khổ, bần cùng hoá và cung cấp dịch vụ chăm sức khoẻ cho
cộng đồng, thông qua các hệ thống chính sách về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm
y tế, TGXH và trợ giúp đặc biệt” (Nguyễn Hải Hữu, 2007).
“Cứu trợ xã hội là sự giúp đỡ của xã hội bằng nguồn tài chính của Nhà nước
và của cộng đồng đối với các thành viên gặp khó khăn, bất hạnh và gặp rủi ro trong

cuộc sống như thiên tai, hỏa hoạn, bị khuyết tật, già yếu... dẫn đến mức sống quá
thấp, lâm vào cảnh neo đơn túng quẫn nhằm giúp họ bảo đảm được điều kiện sống
tối thiểu, vượt qua cơn nghèo khốn và vươn lên cuộc sống bình thường”. “Cứu tế
xã hội là sự giúp đỡ của cộng đồng và xã hội bằng tiền hoặc

5


hiện vật, có tính tức thời, khẩn cấp và ở mức độ tối cần thiết cho người được
trợ cấp khi họ bị rơi vào hồn cảnh bần cùng, khơng cịn khả năng tự lo liệu
cuộc sống thường ngày cho bản thân họ và gia đình” . Cũng với cách tiếp
cận này tác giả cũng cho rằng “TGXH là sự giúp đỡ thêm của cộng đồng xã
hội bằng tiền hoặc bằng các phương tiện thích hợp để người được trợ giúp
có thể phát huy được khả năng tự lo liệu cho cuộc sống bản thân và gia đình,
sớm hịa nhập lại với cộng đồng’’ (Nguyễn Văn Định, 2008).

Tổng hợp các giải thích trên cho thấy, hầu hết các khái niệm chưa
mơ tả đầy đủ về TGXH, mà cần giải thích tồn diện hơn nữa về TGXH.
TGXH không chỉ là hoạt động của cộng đồng và xã hội mà phải là trách
nhiệm của Nhà nước, khơng những thế cịn là hoạt động có tính chất về
cơng tác xã hội, khơng dành riêng cho một, hoặc một số đối tượng xã hội,
đồng thời TGXH khơng phải là giải pháp tồn diện về an sinh xã hội, mà
chỉ là một hợp phần của an sinh xã hội, theo (Nguyễn Ngọc Vân, 2007).
Như vậy, có thể hiểu TGXH thường xuyên là một lĩnh vực của BTX, gồm các
biện pháp, giải pháp bảo đảm về tại chính của Nhà nước và xã hội đối với các đối
tượng BTXH (người bị thiệt thòi, yếu thế hoặc gặp bất hạnh trong cuộc sống) nhằm
giúp họ khắc phục những khó khăn trước mắt cũng như lâu dài trong cuộc sống.
Việc bảo đảm này thông qua các hoạt động cung cấp tài chính, vật phẩm, các điều
kiện vật chất khác cho đối tượng theo (Nguyễn Ngọc Vân, 2007).

b. Quản lý
Theo một cách tiếp cận hệ thống, mọi tổ chức (cơ quan quản
lý nhà nước, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp…) đều có thể được
xem như một hệ thống gồm hai phân hệ: chủ thể quản lý và đối
tượng quản lý. Mỗi hệ thống bao giờ cũng hoạt động trong môi
trường nhất định (khách thể quản lý) (Phan Huy Cường, 2015).
Từ đó có thể đưa ra khái niệm: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có
hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng và khách thể quản lý nhằm sử
dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt mục tiêu
đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động” (Phan Huy Cường, 2015).
Như vậy, theo cách hiểu chung nhất thì quản lý là sự tác động của chủ
thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Việc tác
động theo cách nào còn tuỳ thuộc vào các góc độ khoa học khác nhau, các lĩnh

6