Giáo trình xã hội học đại cương phần 2 ths tạ minh

BÀI 6
HANH BONG XÃ HỘI

!. HÀNH BỘNG XÃ HỘI
1. Khải niệm

Các lý thuyết Xã hội học vẽ hành động xã hội (HĐXHJ

có nguồn gốc từ Pareta, ME Wesber, F Znaniecki, T.Parsons. LÝ
thuyết hãnh đồng xã hội ra đời nhằm phần ứng lại quan điểm
của các hành vì 9ê hành động của con ngưội là không nghiền

cửu được những yếu tổ bên trong quy định bành ví của các cá

nhận mã chỉ có thể biết đến những phản ứng bên ngồi,

Triết học cho hành động xã hội là một bình thức boặc

cách thức giải quyết sáo mâu thuần, các vấn để xã hội, nó được
tạo ra bởi các phong trào xã hội, các tổ chức, các đẳng phải...

Hành động sẽ hội được phân châu thành hành động kinh

tể, hãnh động chính trị, hãnh động xã hội...

Trong Xã hội học, hành động xã hồi luôn gắu liền với chủ

thể hanh dng, d6 1a cd shin. M Weber, nha XA bật học của

Đức, chơ rằng Xế hội học là khoa bọc hành động xã hội Hành

động xã hội lì hãnh ví má chả thể gần chớ ÿ nghĩa chủ quan

ait định, chỉnh động eử bên ưroag của chủ thể là nguyên nhân
của hãnh động. „

Hành động xã Bội là một bồ phần cẩu ihánh trong hoạt

động sống của cá nhắn. Các có nhân hành động chính lá để
thực hiện hoại động sống của mành, ah sinh viên đi học, nghe


giảng, ghỉ bài, đọc tài liệu, thí... lá những hành động xã hội
hưởng vào những mục đích hoại động của họ.
Hành động xã bội ln gần với tính tích cực của cấc cá nhân.
Tỉnh tích cực Bí quy định bởi bằng loạt yếu tổ như nhụ cần, lợi ích,

định hưởng gbi trị của chủ thể hành động, "Tất cả các yếu tổ đó về
quả trình đồ là phường thức tổn tại của chủ thể xã hội,
ở, Hành ví và hành đồng xã hội

Ly thuyết hãnh ví được phất triểu ð Mỹ. Lý thuyết nây
chớ tầng chúng 12 không thể nghiên cứu được ahững gì mà.
chúng ta khơng thể trực tiến quan sắt được. Né chỉ nghiên cửu
những phân ứng quan sắt được của cấc cá nhân khi họ trš lời
ede kich thích, các tác nhân quy định các nhẫn Ứng của con
người và qua các phân ứng
có thể hiểu được các tấc nhân 8
R rong đồ 3%: là tác nhân, R; phản ứng),

Vídụ: Một người bị đánh => chạy đi; được tuưởng —+ vụi

cười; phê bình —+ buần khóc. Điều này không thể hệ giải được
tại saẲ thư vậy chứ không phải thở khác.

Ban đầu, hãnh sỉ của con người chỉ là những phấn ứng
được thì sẽ khơng cổ hãnh ví, Sau này thuyết hành ví pháttriÊn,Ơ
sắc nhà Xã hội học chữ ý lới nh xã hội của hành vì xà khái
niệm hành vị sẽ hộisở nên thông dụng hơn. Hành ví xã hội lã

thột chỉnh thể thống nhất gầm các yếu 16 bên ngồi có mới
quan bệ chặt chế với nhau.
—

Theo các nhà hành sí xã hội thì các cá nhân phải suy nghĩ

đổi chiếu, cần nhấc... mỗi dc nhân ước khi phần ứng chữ

không phải phần ứng một cách may mic.


Wị đụ: Người mãi dạo cao HƯỚC mặt tá «+ ta khơng chạy
trến vì đó khơng phải là sự đe dọa.
Mhà Xã hội học Mỹ G.Mload chờ rằng; “Chúng tx có hề

giải thích hành ví can người bằng hãnh vị có HỂchức của nhóm
xã hội, Hành vì xã bội khơng thể hiểu được nếu xây dựng nổ từ

cấc Hắc nhân và phản ứng”.

3. Hành động vệi lý - bản năng và bánh động xã bội
Hành ding wai ly hay bản nàng sinh học là hãnh động

khơng có sự chi phối của ý thức con người, là hành động không
mang hoặt ìt dưng tính xã. hội

Vĩ dụ: Chạy vấp vận một vật bị ngã =+ hành đồng vật lý;

bay chạm vào điện thì phần ứng tự ghiển lã táy co bại > hank
động bản nâng sinh học,

> Đặc điển:
— KHi thực hiện hanh động sật lệ hay bản năng siil: học,
chẳng t hoàn toàn A khong RHY gh (atức na ai thata gen suy
thực hiện được đơHì hậu quả tủ san?

~ “Thực hiện hành động này gắn như là bất chấp thái độ, Ý

kiến của người cung quanh và bất chấp mọi điệu kiện bãnh động;

~ Wành động nãy diễn ra bất chấp cáở chí hay ưng
tuốn chủ quan của chúng ( tức là hỗn tôn khơng cổ niệt

đồng cơ thúc đẩy và chỉ là những phần ứng máy móc,
» Quan điểm của Parsons:

— Thử nhất, khí nghiên cửu sự khác biệt giữa hành động
vật lý - bản năng và bành động xã hội Parsons chơ rằng hành
z4


động xã Hồi khác với hành động vật lý - bản năng sinh học ở chỗ:

trổ có một cơ chế biểu tượng điều chính như hệ thống ngÊn ngữ,

giá trì..; nghĩa lã hành động xã hội bị điều chỉnh bối hệ thống

biểu tượng mà các cá nhân đùng trúng các Lương tác Hãng ngày.

Mếu thãnh động vất lý ~ bản nêng sữah Bọc được cối l

phảp ng trực tiếp thông quan các biểu tượng. Các biểu

tượng nây hoặc lá các cử chỉ, lời nói của ta bay các giá trị kề
hội được thừa nhận.
Ví dụ: Khi ta lắc đấu tránh những vật bay sào mất thì

hành t động | tke abe l hành động bản
b hãng,

ng nếu met ai

hành động xã hội:

~ “Thứ hai, Parsons cho rằng tính chuẩn mực của bành
động xã ete sấc hành động xã đội của các cá nhânbe ph thuộc
cde hãnh động vụvặt thị

_ bắn năng xinh học "Ú không dua vận

cấc chuẩn mực, giá trị xã hôi mã cả nhân xem và ra quyết định
là nên hành động hay không Bảnh động,

Hành động xã hồi lá hành động bị quy chiếu theo những
chuẩn mực, giá trị của xã hội như đúng - sai HÀ - xấu; đẹp khang dep; ứng Bộ - nhân đổi... Ngược lại hành động vật l -

hắn năng sinh học không bị đối chiếu với các chuẩn thực, cầu
giá trị xã hội tức là chúng khơng cỏ tính chuẩn trực.
~

Thứ ba, Parsons phân biệt hai loại hành động trêu dựa

vào tính duy lý của hành động xã hội, Nó được
thể hiện ở chỗ
bì có rdđững hành động nhất định khí hãnh động một cách chủ

quan, đồng thời ta căn cử vu bệ giá trị, chuẩn mực chính thống

của xã hội và các cơ chế điều chỉnh khác ma chng ta Hiếp nhận
xuặt cách chủ quan,


biếu qhận định của tạ khơng chủ bụp với hồn cảnh thì

phường sa hành động của tạ đưa rị nhiều khí rấi "võ đun"

Như khi mội ngưới bước vào phịng họp thấy tất cả đẳng loạt

đứng đây thì họ có thể nhận định lá tấp thể đó đang cháo anh ta,
tia đó anh có động tác để nghị mọi người ngôi xuống, Nhưng thực

chất là mọi người chào người lãnh đạo ởi sau ảnh ta (gõ nhân),

H. CẤU TRÚC CUA BARK ĐỘNG XÃ HỘI
1. bác thành phấn của hành động xã hội
#a biết tầng khỏi động của hành động xã hội là NHƯ CẤU

và LỢI ÍCH của cá nhân. Điều nây, nhà xã hội học người Đúc
M{ Webor gọi là động cơ thác đẩy hành động, Hành động xã hội

không chỉ cô nhữững yếu tố chúng ta Quan sảt được mã cô cả

những yến tố thác đẩy, định hướng của động cơ mã Gì khổ quan
sắt thấy, See thể vtthức rõ: là hành động! củ mặt địch.

sơ và mục địch củabành động. Động ¿od4 sf bạo rax tinh tích cực của

chủ thể tham: gia định hướng hoạt động, quy định ruạc đích của
hành động. Các động cơ của chủ thể hành động liên quan đến nha

cầu vật chất và tất cả các giá trị, lợi ích, lý tưởng trong xã hội đã
được chà thể tiếp nhần déu tao ra các đồng cơ hành động, Yếm lại,

mai hành động xã hội đều được các động cở thúc đẩy đầu đất to
mods định hướng nhất định để đại được mục đích.

~ Thành tổ thử bái trong ciầu trúo của bảnh động xã bội
là hoãn cảnh hoặc mỗi trường của hành động, Đo là điều kiện
về thối gián, không giãn vài chải và tình hắn của hành động.
Hãnh đệng đó điễn ra lức nào? Ở đấu? Bối cảnh xã Hội như the

nào? Sự tác động của mỗi trường, hoàn cảnh tới hành động

bốiai

được các nhà Xã hội học gọi l kiểm chế thực tế,


. Mí đụ: Một có dâu mới về nhà chẳng dù rấi đổi (od nhụ
cầu, động cũ) và muổn ăn, những cô sân phải ấu vừa phải,

chậm chạp nếu như ngồi cũng mâm với bố mẹ chẳng,

_ Tơm đại § la cầu thánh is trong cấu trúc của hnh động
Hoàn cảnh.
petits ~~

Chủ thể

{tue ae
anc)
đích)

3, Hành động xã hội và những hậu quả khơng chữ định
Hành động xã hội bn có những động cơ thúc đẩy vá »
thức về kết quê có thể xây ca. Đó là hành động cổ chủ định.

Trong thực tể mập đà hành động cá nhân lâ có chi dinh ching

nhiều khi chúng vẫn đem lại hậu quả khơng chả định. Ví nh

khi hank động ts muin đạt miột kết: quả Á, nhưng khi hành động
xong kết quả lại khơng là A. Chẳng hạn, một sình viên. quay

cép đã dẫn tới hậu quả không chủ định không mong đợi H bị
lập biên bản, đánh đấu bãi Hoặc đình chỉ tú,

yếu tế tựý nhiên, ¿ quyV trình - xã hội bổa và:
v cet cấu Xế hội, Đề a

các yếu tổ cơ bẵn để các cá nhân hãnh động. Hành động xã hội
l§ cử sở của hoại động sống của cả nhần và cổa toàn bộ đổi
sững xã hội, Nó bao gốm nhiều loại hành động phong phú đa

dạng, như hành động logic và hành động không logie,

Hành đăng logic là hành động hợp lý, b tp mục địch được
Ÿ thức một cách rồ ràng và các có nhên hành động hướng đến

trục địch đỏ.

Ñä


Hành động không logt là hãnh động bản năng, không

dược ý thức, Hành động này có cơ số là muột tổ hợp các hản năng,

bam muốn, tợi ích thúc đấy vốn là cổ hữu của con người. Tang
chủ thể hãnh động đều có cả hành động logic và hành đồng
khong logic. Thea V, Pareie (nhá xã hội học người Yo dh hank

dang khéag fogie I cốt KH, l4 cơ sở của mọi quá trình xã hội,
Ii. PHAN

Di

LOA] HANH DONG

XA HOI CUA M.WEBER

vào động cơ (cái thúc đẩy mội cách có ý thức) của

hành động xã hội, M.Weber đã phần loại hành động xã hội ra
iia bon lost:

1. Hint dGng hop lệ về mục địch:
#, Hãnh động hợp lý về mật giá trì
3. Hanh ding truyền thống:
4, Hành động lĩnh cảm.

Bay gid ching ta lần hhN phân tích những loại hành động trên,
+. Hành động hợp lý về mục đích
M. Weber ee nghiên wih tà nhh động xã hội đãổ chis thành
và hành động hợp lý về: tật giá trị.+ Hãnh động fx dịp iy về mặt
mục đích cho tạ thấy nỗ lực của cá nhầu trên cơ số phân tích,

định hướng vào điều kiện, hoàn cảnh để xác định sự hợp lý về
mục đích hành động của únh. Loại hành động nãy được xác

định bởi mức r8 rằng, tính giá trị duy nhất của raục đích, tường

ứng voi nd

những phường tiện đã dược ÿ thức một cách luập

lý, Thăm bảo đấm cho việc chiếm lĩnh hành đồng: có nghĩa là
việtHN aie kết qua cần hành động -xã: hội, tính
nh hip 3ý của


ä, Hợp lý về mái nội dùng của chính mạo đích:
b. Hựp lý về mặt phương tiện đã được chủ thể lựa chọn.

Hành động. lap |lý ve mat mục, đích ghi hội a chữ thể
'tính tịần hột tỳ để tod những g phần ứng phù hi, đồng wai “tận
dụng” hành vị của những người xung quanh để đạt mục đích

mình đã đặt rà. Theo MỸ Weber, hành động bợn lý về mục đích

có tu điểm iớu về mặt phương pháp luận, nổ đồng vai trõ mơ

hình mâ theo để các loạt hành ví dược hình Kiành và xây dựng
trên cự sở những hoàn cảnh cự thể,

*. Hành động hợp lý về mặt niá trị
ti bale tích Ranh. động hợp ý v vet mật mục È đích ta thấy
Bây giảat phn

lich. hành động hợp lý về mặt gis trị ta thấy nổi

trội vai trò yếu tổ khách quan, buộc chữ thể phải cân nhắc và
thận XỌNE. để lựa chọn những. gi mà nó cho là có ý nghĩa, có

giả trị, Hành động hợp lý về mặt giá tị lÀ hsH hành động tuần

thủ quy tốc của cái nghĩa, wba tanh ví đồng mức hay cịn gói R

hành vívt ca

của. chủ thể vào cái gig trị di được bik h thành trong dời: xẵng xã
hội thông qua các hoạt động của các thiết chế chủ vếu, như gia

đình, kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục, tổn giáo v.v... Hành

động loại này ln ln phụ thuộc vào những đơi hồi

não đó

đổi với chủ thể; khi hành động chủ thể nhận thức được nghĩa