Đại Nam thực lục tập 4 part 4 potx

D¢ nil!
kY -
Quyln
CXXXYI -
TllifC
ll!c
ve'Thanll
to'
Nhdn Iloang
de'
hai. Phai nen nghi ky ma qua quy€t lam. L~i m~t dap l~i Ph~m Hiiu Nguyen: M
lam vi~c gi cling phciinen muai phan can th~n kin dao, d~ tranh kh6i ban tay dqc ac
cua gi~c. R6i giao cho Ph~m Van Chinh mang di".
Vua dl,1dng : "T~p cua cac Tuang qUfin, Tham tan tni lai k~ cling c6 ly, Vli
Vinh Lqc la ten gi~c giao quy~t nMt trong dam gi~c ma qua nira qUfingi~c d~u n11m
a
trong tay n6. N€u n6 thl!c long chiu hang, thi vi~c lam cling d~, c6 ng~i gi ma
khOng lam duqc, ch!ng qua n6 con hai long, nhu con chuqt thO d~u ra l~i thl,1td~u
vao, mu6n muqn co d~ tham do quan qufin hu thl!c the nao d6 tMi. V~y khOng the
tin ca ma cling khOng nen tuy~t hAn, chi bAng diu dang dful bao v~ sl!
ca
thu~n,
nghich, con, mAt, ho~c gia bQn gi~c c6 khi con c6 luang tfim, dAukhOng chilc n6 c6
quy thu~n hay khOng, nhung mqt khi dfi mang hai long thi tl! kh11ckhOng con chi c6
thu niia. R6i be dang n6 bi€t khOng cOn duang nao s6ng thoat thi cling se dem nhau
ra thu ca. Song cae Tuang qufin va Tham tan nen phong bi nghiem ng~t, cho
sa
ha
chUt nao d~ lli gi~c b~ ngoai gia va thu~ theo, ma be trong l;;titrai nghich, muu
toan vu<;1tch~y thil~i trung k€ hoan binh cua gi~c day!
"L~i niia, cac Tuang quan va Tham tan d~u la d~i than, ta dfi uy cho vi~c qUfin,

pham hi~u l~nh trong qufin c6t phcii nghiem ng~t, sang su6t, nen lAy vi~c truoc lam
ran. N€u tAn
sa
nao phong bi khOng nghiem, d~ gi~c thila
CC1
duqc, n€u tqi
a
binh
Hnh thi chuan cho chern ngay, g~p khi c6 vi~c tAubao, bAy gia chi c~n kern theo tfiu
them vao ; n€u tqi
a
suAt dqi, ho~c Chanh pM quan ca, quan v~, thi chuan cho mqt
m~t tau len, mqt m~t dem vo quan ph~m tqi Ay ra chern d~u, de rao trong quan.
Nhuqc Mng d¢ g~p c6 vi~c xay ra moi tfiu, thilay gi d~ nghiem qufin l~nh ma lam
long nguai e sq duqc ? ffmh ph;;tt nay khOng th~ cfiu n~ theo Ie thuang. C6t
a
cac
Tuang qUfin, Tham tan giii long cOng chinh, khOng tu vi trong Sl! yeu ghet, khi€n
cac tuang si vfing m~nh l~nh, sq chO tuang, khOng sq gi~c, moi c6 tM gi€t gi~c
dfing cOng, sam xong vi~c duqc. V~y dem lai nay truy~n bao cho cac vien bi~n,
binh dong d~u duqcbi€t".
Sau d6 vila duqc vai ngay, ten nghich Lqc l;;tisai Ph~m Van Chinh dua to phUc
barn, laile phan nhi~u bi~n bac d11ndo, nhi~u khoan dang ngo. Ph;;tmHiiu Nguyen
cling c6 m~t barn n6i dfi tUng khuyen d6, nhung nghich Ll)c con chua kh6i me, v~y
xin dqi ca Mi, se len ra, d~ kh6i chiu v~
a
mi~ng CQp.
cac Tuang qufin, Tham tan l~i lam
ta
tra loi gm cho nghich Ll)c, d~i luqc n6i :

"Ban chuc cho r~ng Vli Vinh Ll)c nguyen la quan chuc tri~u dlnh, vi 10 tang den
the, cling rA'tdang ti€c, nen mm nhi~u l~n khuyen bao khOng ng;;tin6i nhi~u, the ma
hay ch6ng ch€ chii'a l6i, v~y mu6n ra hang thi ra hang, mu6n c6 thu thi cu c6 thO,
khOng nen n6i 111mniia". R6i dem vi~c tfiu len.
scan0005.pdf
Vua ll;lidl;lra.ng : "CU nhu lbi tau, thl ten nghich L¢c la ke qu~t cuang, 1m Ie
gia doi, kh6ng c6
y
dau hang, va ll;litinh hlnh up
ma,
tUng khuc tUng khuc dang
nga. Vi¢c lam A'ythvc do ca be dang n6 lam ra, kh6ng phai m¢t mlnh n6. Con
Phl;lm HihI Nguyen cling kh6 tin dugc ; n~u qua thvc c6 long quy thu~n, thl sac
kh6ng dem h~t tlnh hlnh trong thanh, bi m~t ke m¢t lugt ma ll;lichi lA'y1 cau :
"Khuyen d6 kh6ng nghe, dinh se len ra", de cho ti\c trach ? Th~ la tva h6 c6
y
VI
gi~c ma bay muu, lUng khUng up
ma
de lam cai k~ tv toan d6 th6i
!
H<1Ilnii'a lii gi~c
kia d~u la tu t¢i lam sV phan nghich nay, kh6ng con bi~t c6 vua, cha la dau, thvc
kh6ng Mng loai ch6 19n, thl ha tA'tphai lA'ygiA'yto chii' nghIa di ll;lilam gi de chUng
nhom dugc n6ng sau, hu thvc, rut Cl;lCchi la v6 ich
!
Di~u cot y~u la tv minh hang
hlii co gi\ng, doc suc quan Hnh lA'ydanh d~p lam chinh, cha nen 6m A'pcai
y
dl;l

hang nii'a. Nay nen suc bilo phlio thU nham vao kho tang trong thanh va nhii'ng ch6
nha cua
a
cMn thanh gi~c chua th6c gl;lo,ma thuang bl\n pha h<1Ilnii'a khi~n cho tan
nat, kh6ng con s6t ll;lichut nao thl gi~c phai tv nhien ch~t h~t, can gi phai dgi gi~c
hang nii'a".
Sau d6, Phl;lm HihI Nguyen tl;lhQp quan chung, dinh ra hang, vi¢c bl;li l¢, bi
gi~c cMm gi~t.
Vua cho rang quan quan d6ng nhi~u
a
Gia Dinh, chi phi rA'tr¢ng, ben sai tai
30000 phu<1Ilggl;l0
a
Dinh Tuang va 20000 quan ti~n
a
Blnh Dinh dem d~n giao
cho
M
diI dung.
Ll;li VI quan d6ng
a
Ha Tien cling nhi~u, ma ti~n, th6c chua kho chi c6 hang
nghIn, nen sai An Giang cha d~n : ti~n 10000 quan, gl;lo 15000 phu<1Ilg.Roi th6ng
dl;lcho 6 tinh Nam Ky : ttr nay m6i tinh chi~u thee so bl;lC,ti~n, th6c, gl;l0hi¢n chua
a
kho, t6m ti\t lA'ysolan m6i thling.bao v~ B¢ m¢t Ian de phong tra xet.
Vua bao b¢ Binh ra.ng : "6 tinh Nam Ky, pham cac binh dong, thuy~n manh,
sung ong, khi giai, da phai quan Kinh h¢i vm quan tinh, chinh don sua d6i ll;lim¢t
phen, d~u da xong xu6i : cac binh sI dugc tinh trang, thuy~n manh dugc cMc cMn,
khi giai dugc ben, mQi vi¢c d~u dugc chA'n chinh ca. Nay vi¢c bien phOng dang

khAn, gi~c kia du vi tA'tda dam ll;li,nhung ta cling kh6ng the kh6ng d~ phOng truac.
V~y dl;lsai cac Doc bi¢n va cac
B6
chinh, An sat thuang phai kiem diem chinh don
cang h<1Il: binh sI thl thao dien cho thanh thl;lo; thuy~n manh thl chQn cM de san,
pham buom, cheo, thUng, chao trong thuy~n mQi thu phai cho day diI ; khi gim
cling phai mai h~t cho s~c. N~u ngoai bien c6 tin bao d¢ng thll~p tuc phai sua sOl;ln
binh thuyen, khi gim san sang, nghe l¢nh dieu d¢ng. N~u trung trlnh nghe ng6ng,
ho~c dun dAyian nhau de d~n 10vi¢c, thll~p tuc xet xu t¢i theo quan phlip".
scan0006.pdf
D¢ nhi
leY -
Quyln CXXWI - Thl!c l~c ve'TMnh (6Nhdn hoang
de'
Dieu d¢ng Hitu v~ Quang Nam (truac pMi di d6ng giu Blnh Dinh), va v~
Quang Nglii tinh Quang Ngai, di qUaIlthu Gia Dinh, l~thu¢c de lam vi~cMt gi~c.
cae vien bien va binh 11nhv~ Quang Nglii deu thuemgthem tien, thee nhu l~ l~n
truac ban dp cho Hitu v~ Quang Nam.
Dung : Nguy~n Xuan Gian, Ph6 v~ uy Chu qUaIl,lam Ph6 v~ uy
a
Hitu v~
Quang Nam ; Nguy~n Van Phu, nguyen quyen sung Quan v~, d6i lam quyen sung
Ph6 v~ uy ; T6n Th~t Cung, th\! PM v~ uy
a
Hitu v~ dinh Tien phong, lam Ph6 v~
uy v~ Quang Nglii ; Truang Van
sAm,
nguyen quyen sung Quan v~, d6i lam quyen
sung Ph6 v~uy.
Li;lich<;ml~y 10 D¢i truemg

a
cae v~, d¢i trong Kinh, thang lam Chanh d¢i
truemg, sung Mlam Su~td¢i 10
a
v~ Quang Nglii. Nguyen Ngoi;liuy su~t d¢i d6i
lam Ph6 su~t d¢i. COnV~ uy, quyen sung PM v~ uy va Chanh d¢i truemgmm M
deu duqc thuemgao tr~n, li;lithuemgtruac tien luang 1 tMng.
Li;lisai V~ uy v~ Ph~n dung mai d~t
a
Kinh la T6n Th~t Duang va th\! PM v~
uy la Phan C6ng Quy, dem v~binh di d6ng giu Binh Dinh. Quan v~va Su~td¢i deu
duqc thuemgao tr~n,vien bien va binh 11nhduqc thuemgtruac tien luang m¢t tMng.
Sau d6 li;lidieu di quan thu Gia Dinh, thee cae Tuang quan, Tham tan slIpx~pphan
ph6i de tru phong.
D~t co Gia hoa
a
Gia Dinh.
sau d¢i 11nhd6n Uy Vi~n
truac
que
a
di;lOQuang Hoa thu¢c Gia Dinh, tu khi
chia ~t lam tinh, d6i d6n lam Trung co Vinhuy, l~thu¢c tinh Vmh Long, nMn d6,
11nhtr6n, chi con han 150 ngum. D~n bay gia
a
qUaIlthu, c6 chi~u chi cho ve, hQ
deu xin b6 thee binh dong tinh Gia Dinh, r6i lUllli;liphOnggiu t~n
sa.
cae Tuang
quan va Tham tan tau xin d6n lam 3 d¢i, d~t ten la CO Gia hoa, khi yen r6i, se giao

ve tinh sai pMi. Vua y cho.
L;;tisai th\! Ph6 v~ uy v~ Loan gia la T6n Th~t Tiem di quan thu Gia Dinh,
chuyen giu khau sung mai phong la "Th~ vo pM dich Thuqng tuang quan" va cae
khau "Xung tieu phao" de tinh ky d¢ s6, dieu khien vi~cMn.
Truac kia, Tiem duqc pMi di, c6 Chi cho hi;ln1tMng li;live tau tra 1m.D~nbay
gia, Tiem ve Kinh. Vua Mo b¢ Binh rAng: ''T6n Th~t Tiem
truae
dli pMi di qUaIl
thu Gia Dinh, dem khau sung mai phong la "Th~n vo pha dich Di;lituang quan",
M
xet dinh s6 thuac, cho nhc1mblInvao trong thanh, bQngi~c deu
sq
hai dqi ch~t. D6
la vi nha c6 tay thanh thi;lo,nen mai sam thu duqc c6ng hi~u nhu v~y. Han nua,
Tiem li;limai duqc ban thuemgvuql b~c,thi du c6 ky h;;tndli dinh, nhung sac kh6ng
d~nn6i vm cae Tuang quan va Tham tan cho lUllli;lide lam cho xong vi~c,ma dang
lue danh d~p, li;lil~y ne vao Chi dl}truac, v¢i mong an nhfm.Dang Ie phai bi phi;lt
scan0005.pdf
n~ng 100 hong c6n, nhung nghi khi
a
quan thu, Ti~m c6 chUt c6ng lao cling c6 th~
cham chuac khoan thu, d~ bAtco gAng v~ sau. V~y hay giang I c~p, li:\isai di. cac
Tuang quan, Tham tan kh6ng bie't tau xin lUll li:\i,cling truy~n Chi ban qua". Sau
khi Ti~m di, c~p bi giang d6 li~n duqc khai ph~c.
Duqc tin rfing dan Gia Dinh, c6 nguai di qua ngoai truang liiy, bi gi~c bAn
phai, bi thuang chet, vua r~t thuang x6t, ben d~ cac quan tinh : tu nay pham dan
quanh thanh, c6 bi gi~c Mn che't, bat cu dan 6ng hay dan ba d~u c~p cho 3 quan
ti~n, tre con I quan.
Phi:\m Van Di~n, D~ doc di:\oTuyen Quang, da de'n tinh San Tay, hQi
vai

T6ng
doc Le Van Duc, dem di:\idqi bi~n binh cilng tie'n de'n thanh Tuyen Quang, d~ ban
tinh vi~c quan. Duc cho rfing th6 dong va dan phu duqc di~u dqng con chua t~p hqp
d6ng du, nen tau xin gia hi:\ncho vai ngay, se chQn ngay tot, chia duang tie'n danh.
Li:\in6i : "Su~t dqi Hoang Van LUll mq duqc han 300 lfnh mi~n Nam xin b6 lam
Ti~n v~ San Tay ; Bi~n NgQc ThQ mq duqc han 200, xin b6lam H~u v~ San Tay,
d~u tinh nguy~n theo di danh gi~c. Than da c~p cho binh khi, ao, quiln, ti~n, luang,
dem theo di lam vi~c quan, dqi sau khi v~, se suc mq them cho du so, lam thanh
bim danh sach tau len". Vua d~u y cho.
Kham pMi thV Hfru tham tri bq Hq la Vli Duc Khue tau n6i : "Xet cac vien,
bi~n, binh, dong di tr~n
a
di:\OCao Bfing, v~ ti~n va gi:\0 luang dang chi trong I
tMng la 6000 quan ti~n, 6000 phuang gi:\0.Nghi nen chua san gi:\030000 phuang,
ti~n 40000 quan, muoi 300 phuang. CU theo so do Li:\ng San tai de'n va so do Cao
Bfing dem ban d~ chie't tru vao thue' nqp bfing bi:\c(1~nam nay, nqp thue' bi:\chan
1000 li:\ng, m6i li:\ngcho chie't nqp bfing 3 phuang gi:\o),thi li~u de'n cuoi tMng, c6
th~ du so 30000 phuang gi:\0, con thie'u han 5700 quan ti~n va han 100 phuang
muoi, tinh Li:\ng San se tie'p t~c cha de'n trong muai ngay cling c6 th~ du duqc. Va
li:\i,tinh Cao Bfing nam nay duqc mila, tMc gi:\0doi dao, long dan d~u vui ve dua
nqp, ke ganh nguOi dqi, rilm r~p
a
duang sa. Vi~c trung mua do quan tinh dUng lam
cling c6 th~ xong. V~y than xin lUll li:\ivai ngay, se quay v~ BAcNinh, Li:\ng San.
Khi vi~c d6n doc v~n tai da xong, se li:\ilam t~p t~u d~ trinh".
Vua d~ rfing : "Tinh Cao Bfing tu sau tr~n th~t thu, kho tang he't nhan, ta da tim
nhi~u cach cUu chua diln diln cling go ra duqc roi. Nay tm ky di:\ibinh tie'n danh,
vi~c chua luang, ciln phai dV tinh. SO ti~n, gi:\0va muoi do Li:\ng San phai tai de'n,
duqc du thi cho th6i ngay d~ suc dan duqc thu thai. Con Cao Bfing la kiem hi:\tcua
Triln Van Tuan, giln day li:\ic6 Chi sai di lam vi~c. V~y Tuan nen he't long mUll

tinh, kh6ng duqc pM m~c mqt minh Hoang Te' My, cot saD de'n khi lUa mila chin,
phai khan c~p han nua, doc thUc t~t ca mQi vi~c trung thu chie't nqp. Li:\idi nhi~u
nai, d~t mua
vai
gia thoa thu~n, cot cho dily du kh6ng thie'u
mai
duqc.
scan0006.pdf
D¢ nil! kj - Quye'n CXXJWI- Tlllfc IlJ,cve'Thanll (6Nilan Iloang de'
"Vii Duc Khue, nguoi da duqc d~cphliichuyen di lam lucmgquan, gan day cac
tinh B~c Ninh, Lc;mgSan chuy~n v~n duqc nhanh chOngciing
Hl
do nho nguerima
nen vi~c. Nay, vi~c chua lucmg
a
Cao BAng,phiii nen xep d~t cho muoi phan 6n
tholl,r6i mai chuan cho m¢t m~t tau len, m¢t m~t ve Kinh tra loi l~i".
BQngi~c Tuyen Quang l~i xam Ian quay nhieu d6n Trinh
a
cMu D~i Man.
Quan tinh lien phlii binh dong den ch~n gill. Vi~c den tai vua. Vua bao b¢ Binh
rAng: "BQngi~c ay ch~ng qua nMn lUc
sa
ha, len den cuOphOc.Nay d~i binh da
h~n ky tien danh, neu chung con dam hQpdong nhu kien, thi do la tt! di den cM
chet do thoi
!
V~y truyen d\}cho bQnLe Van Duc va Ph~m Van Di~n, khi d~i binh
tm, l~p tuc b~t, chern Iii ay cho het s~ch r6i th~ng den Van Trung ngay. Dem theo
cac tM ty, th6 dong di danh, d~binh It!cduqc hUngh~u".

T6ng thong T~ Quang Ct!,Tham tan Nguyen Tien Lam va H6 Hl;l'U
a
d~o Cao
B!ng tau noi : "DObiet duqc ten nghich Van co 1 ngum vq Ie, que than Bac Than,
phil Tran An, nha Thanh. M¢t khi Van da het ngM, ki~t suc, the tat phiii ch~y tron
sang day. BQntMn da sai nguoi am hi~u nerido la Ban Quang Nhu~n, nguoi nha
Thanh, di den do d~ do tham dich xac va uac h~n : neu co th~ m~t db dan
a
day b~t
duqc ten nghich Van giai n¢p thi thubng cho 1000 l~ng b~c ; bAngkhong thi
chuy~n bao den quan thu, d~ ti~n co Mng cu phi tu cho quan dia phucmg,
he
ai b~t
duqc dua giao cho thi thubng 500 l~ngb~c.
"L~i do biet be Iii gi~c la Nong Van Si, co hiem khich vai ten Van, dem cac
d6ng loa dong rieng
a
pho B~cN~m,tinh Thai Nguyen. BQntMn ciing da sai ngum
tM bi m~t dem to hich d\}bao no neu bilt ho~c chern duqc gi~c Van, den cira quan
tM t¢i thi khong nhihlg duqc tha t¢i, ma l~i duqc thubng h~u nii'a.V~y xin dqi thlim
tir 2 d~o ay ve bao, se tuy ca li~u dinh". Vua cho la phiii.
Cho De doc, H¢ ly T6ng doc An - TInh la Hoang Van An, linh chuc De doc
Ha - Ninh, thee T6ng doc Doan Van Twang dieu khi~n. Nguyen Lanh binh Quang
Binh, quyen b6 Lanh binh Ngh~ An la Vii Van Thuyen, do nguyen ham V~ uy b6
sung lam Lanh binh Ngh~ An, hi~p vm B6 chinh Nguyen Dinh Tan va
An
sat Vii
DInh, h¢ ly an quan phong T6ng doc An - TInh d~ lam vi~c. Sau do, Vii Van
Thuyen bi b~nh, cho Nguyen Van Ky, V~ uy v~ Di~u vo, vAndo dcmham V~ uy,
sung LInh binh Ngh~ An.

Dieu d¢ng Hii'uv~Quang Tri (mai phlii di dong giii'Ngh~ An) chuy~n di dong
Jl
giii'Ha N¢i thee Hoang Van An dem den
1):'
sa.
Nguyen Dinh Ph6, Thong doc d~o Thai Nguyen, truac day cho rAngky h~n
tien quan con xa, t~m v~ &c Ninh, thi b6ng tiep duqc d\},Chi dua den, d6i dinh
scan0005.pdf
nMt kY. Ph6 lien cung Tham tan Nguyen C6ng Tro, cung di Thai Nguyen chinh
don luang thl!c, khi giai, quan nhu de tai ky thl xuat phat.
sa
tau len. Vua phe bao : "C6ng vi~c thu~n lqi, binh linh tinh nhu~, luang
thl!c d~y du, dl! doan thanh c6ng ; chi nho tuang
S1
cac nguai yang theo m¢nh
l~nh, vi~c vo hang len, bilt chern gi~c Van, de yen dan chUng, cho thoa long mong
moi cua ta".
Thuang cho quan quan 3 d~o Tuyen Quang, Thai Nguyen va Cao Btmg, tu
T6ng thong, Thong dOC,T6ng dOC,De dOCva Tham tan trb xuong, m6i nguoi tien
luang m¢t thang. L~i sai mang ban h~ng ao, quAn thuang (m6i d~o dugc 10 ao d~u
8
sgi
to, 10 ao sa day, 100 ao sa ta, va 20 quAn nhieu). Pham cac tuang
S1
di tr~n ay
ma c6 c6ng tr~ng thl tuyen Chi thuang cap.
T6ng doc
U
Van Duc va De doc Ph~m Van Dien
b

d~o Tuyen Quang deu
nh~m ngay 13, tu thanh Tuyen Quang chia duang xuat phat. D~o binh cua Ph~m
Van Dien c6 han 3000 nguOi, dung bQn th6 Tri phU Nguyen Van Bieu va Chanh d¢i
truang Ma Doan DUOngdem th6 dong lam quan tien khu ; thl! B6 chinh TrAn Ng<;>c
Lam tham bi¢n m<;>ivi¢c quan
ca,
thl! An sat H6 Si Lam dieu khien v~n tai quan
luang, do cMu Vi"Xuyen thAng tien.
D~o quan cua Le Van Duc han 3600 nguoi, dung b<;>nCai d¢i Ma DQan B6i va
D¢i truang Ma Doan Than, dem th6 dong lam quan tien khu ; thl! Ngl! sir D~ng
Kim Giam, dieu khien v~ tiii luang quan do Thu Chau tien danh cMu Ll;}cYen.
LUll
l~i T6 Hu~ Van, V~ uy Hiiu v~ dinh Tuyen phong, va Nguyen Van Th<;>,Ph6 v~
uy v~ Tuyen Quang, coi quan 500 bien binh theo quan tinh pMn phai d6ng gill.
To
sa
dang len. Vua pM bao : "Binh dong c6 nhieu, tinh thAn duang m~nh, nen
gap duang tien nhanh, biit ho~c chern gi~c Van, de sam dugc h~u thuang".
Dieu d¢ng Ta v~ Quang Tri (nguyen d6ng gill San Tay) chuyen di d6ng gill
Tuyen Quang.
Thuang cho 5 v~ do Kinh phai di d6ng gill Ngh~ An, Ninh Blnh, Ha N¢i va
San Tay. (Nhat v~ thu¢c Hiiu hilo
b
Ngh~ An, Trung v~ dinh H6 uy
b
Ninh Blnh,
Nhi v~ thu¢c Hiiu bao va v~ Thilng vo b Ha N¢i, Nhi v~ thu¢c Tien bao b San Tay).
Tu quan v~ den binh linh, dugc ao quADc6 thu b~c khac nhau. Nam v~ ay dugc phat
di tu nam ngoai, kh6 nh<;>cda lau, nen dugc d~c cach ban thuang.
Truy ll;}cnhii'ng nguOi c6 chien c6ng

b
Cam L¢.
Vua dl;}N¢i cac r~ng : "Thangch~p nam ngoai, gi~c Xiem xam Ian quay nhieu
cac chau Ba Lan thu¢c Cam L¢. B<;>nChuang
ca
Le Van Thl;}yva PM lanh binh Bilc
Ninh Ph~m Phi, dem m¢t b¢ ph~n quan d¢i di danh 3 tr~n thiing ca 3 : giet dugc rat
nhieu gi~c, chUng phiii tron xa ngay. L~i bilt song dugc
wang
Xiem, dem di rao
scan0006.pdf
D¢ nhi
kY -
Quyln
CXlOOIl -
Thlfc llfc ve'Thanh
(if
Nhdn hoang
de'
khApcae h:~.t,r¢ng khflptrong tam tai mfltnguoi ta. COngtn;mgdo thl!e khOngphai
nh6. Truae dii thang th\l ehue ham, ban thuang h~u r6i, nhung ehua dil n~u duqe
eong tn~.ng.Tuang n~n ghi t~e nui sOngd~ bao d~n eOngIan. V~y d*e each phong
L~ Van Th\lY
tuae
ThOngCuang nam, va Ph~mPhi
tuae
La Phong nam.
Vu Xuan cAn, T6ng d6e Blnh·- Phu, dang
so
xin d~t thu¢e binh

giai
duai
quy~n minh. Vua y eho va pM bao : "Y~u ngueri,n~n mu6n eho toan danh tieng.
Nguerin~n e6 gflng nghTeho tr<;>nv~n tiet tbao
a
eu6i dm minh. Lam an eho dan
giau thi ehua h~i den due thanh li~m, nhung mua an vm nguoi lciibuOngiau thi gan
nhu khOngtrong s~eh".
D*ng Van Thi~m, T6ng d6e Dinh - Y~n va Trinh Quang Khanh, thl!Tuan phil
Hung Y~n, dem tinh hlnh l¢ h~i ve vi~etMi dflpd~ va khai song tau noi : "Kbam
m¢t delidUOngsOngmm khai,
tif
ehOva thu¢C xii Nghi Xuy~n, huy~n Dong An,
thang den xii Quang Li~t, huy~n Phil Dung, su6t tm tinh Hai Duang, tMng ra bi~n,
dong
nuae
ehay xiet, thl!e la nhanh ma thu~ ; con cae dai song khae d~u ehay
eh~m va yeu.
"Khi xet : v~ru¢ng mila cay e~y, chi duqe 2 phan 10, dADl~i mu6n sua
W
d~,
d~phOng
nuae
Ian. Va l~i vi~etMi dflpd~va kherisOngeung thu lam de xem eong
hi~u. TUenhu
nuae
l\lt nam nay, so vai
nuae
l\lt nam ngoai, dii giam den 6 thuae,
ma

nuae
sOngxu6ng mau, r6i rut e~n ngay. V~ d~ b6i
a
cae dnh San Tay, Ha N¢i,
BfleNinh, Nam Dinh va phil Ti~n Hung thu¢e Hung Y~ndeu vihlg chileca. Lua co
hy v<;>ngduqe mila, vi~el¢ nhu the, tuang diitrOngth~y.
"Duy dia the 5 huy~n thu¢e phil Khoai CMu th~p trung, l~i
a
ngay ehOsong va
x6i vao,
nuae
l\lt ehay ngang, ru¢ng mila khOngti~n lqi, va 5 huy~n DuOngHao,
Thanh Mi~n, DUOngAn, Vinh L~i va Gia L¢e thu¢e Hai Duang bi
nuae
tran den,
lua ru¢ng eung e6 t6n h~i nhu cae h~t kia, la the t~t nhi~n".
To
so
duqe giao eho dinh than ban. M<;>ingum eho rAng
nuae
l\lt
a
h~t Khoai
CMu d~u theo ehOva ehay r6t ve Hai Duang, l6i
nuae
ehay dii co ehOd6n v~, neu
ngan can l~, thi vit ehOn<;>~t ehay x6i vao ehOkia, h~tkhae khong kh6i e6 sl!dang
10
bAtngo. V~y dflpd~ vAn
Ia

khOngn~n, nhung b6 d~ ma khOng
19
h¢i den thi tai
ky tieu man,
nuae
l\lt l~n mau, lua ehi~m khong kh6i e6 t6n h~i. V~y b6 d~ eung
Ia
ehua ti~n. Xin
a
phia ngoai ehOva thu¢e cae xii sai Thi, Sai Qu~t va Nhue Duang,
tuy dia the dflpt~ con d~ ngfln,eao 7, 8 thuae, r¢ng 2, 3 trUqng,d~ phbng
nuae
to
mila h~ ma gilJlua mu¢n. Tm khi l\lt v~ mila thu, eho ehay tran qua, de ehia bOtsUe
nuae.
COncae nga dUOngsong mm khai, quang nao nOngh~p, eho
ma
r¢ng, khai
sau ; ehOnao qUanh co, thi lam eho thAngl~. T~t ea d~u theo m¢t mue d¢ la
be
ngang 12 hay 13 trUqng,
be
sau tr~ndum 6, 7 thuae d~ eho
nuae
ehay nhanh ea m¢t
scan0005.pdf
10l;lt.Nhu v~y thi to~mhl;ltKhOlii CMu va cac huy~n thu¢c Hai Duong bi
nuac
tran
d~n, dii kh6ng c6 cai 10 lUa chiem bi ng~p, ll;lidUQclQi th~ v~ phil sa b6i, ru¢ng dat

t6t va cac tinh San n.y, Btic Ninh, Ha N¢i va Nam Dinh cling dUQccai mUng lau
dai la de vilng, s6ng em.
Vua dl;}N¢i cac rAng: "Ta la chU trong
nuac,
van mu6n nhan dan trong
nuac
kh6ng m¢t nguai nao kh6ng c6 neri an ch6n
a.
Nay cac hl;ltHAcKy dUQcmila, d~u
vui ve thinh l¢, ma 5 huy~n ay vi bi
nuac
ll;}ttran vao hl;lilua, kh6ng dUQchuang
chung cai canh dUQcmila, chua khoi dUng m¢t g6c nha kh6c tMm, nen ta dii 2, 3
Mn dcin do, de tim lay k~ thi~n h~u, thi vi~c tl;lmdtip dOl;lnde ngtin, d~ phong
nuac
mila hl;lva khai them dUO'ng
nuac
chiiy, de rut bOt
nuac
Ian. D6 d~u la nhilng vi~c
kh6ng dUng dUQc.V~y chuAn cho y lai ban cua dinh than ma thi hanh. Hl;ll~nh cho
D~ng Van Thiem h¢i vm Trinh Quang Khanh di kham cac ch6 va : pham neri nao
th~
nuac
tran vao dUQc,n~u dcip de ngan thi thue dan lam~·c6t de ngan
nuac
thu¢c
ti~t tieu miin, dau
Vl;l
mila nam nay kh6ng kip, nhung

Vl;l
chiem sang nam c6 hy
vQng dUQcmila. D6 la lQi cua dan ta thu dUQC
a
bu6i chi~u khi dii mat
a
bu6i sang.
V~y khai s6ng dao ngoi, cling can bo ti~n ra de thue nguai ma khai c6ng lam; n~u
de ay m¢t ngay kia ll;liphai b6i dcipthi dii c6 cac dUO'ng
nuac
mai kheri, thu~n dong
chiiy th6ng, van kh6ng sao ; nhuQc bAng sl! th~ qua nen bO de, thi ch6 ay th~
nuac
dii dUQcchia dong chay tMng tm ky
nuac
lan, tat la
nuac
len d~n dau ll;litieu ngay
d~n d6. Dan ta nhat dinh kh6ng phiii 10 v~ ~p ng~p, ~ch de, thl!C la ti~n ca d6i
duO'ng. C6ng trinh nay, ho~c trong nam khi lam ru¢ng xong, ho~c dau xuan sang
nam, se Mn luQt lam, r6i h~u cap ti~n thue nhan c6ng, khi~n dan vui long d~n lam
vi~c cho dUQcxong sam. D6 la chi Sl! th~ truac mcit ma n6i, kh6ng the nao kh6ng
khai s6ng,
ma
ngoi, de tieu
nuac
ll;}t,cho dan ta c~ng dUQC
a
yen.
"D~n nhu dciplap chO va, phai nen ban tinh cho ky, de m¢t Mn kh6 RhQC,dUQc

r6i lau dai, mu6n nam Mn vilng. Vi~c lam hi~n ngay, quy~t kh6ng khinh suat ban
dUQc.Nen dem
y
nay truy~n bao cho dan trong hl;ltdUQcbi~t".
Sau d6, bQn Thiem xin d~n sau ngay khai an sang nam, truac h~t hiiy han khAu
m¢t dOl;lnde ngcin
(a
ngoai chO va thu¢c cac xii 5ai Thi, 5ai Quat va Nhu~ Duong,
b~ oai hon 160 truqng), r6i thUc dan dcip tl;lm 3 dOl;lnde cli (ach6 va cli thu¢c xii
Nhu~ Duong, dai hon 80 truqng), con cac nga dUO'ngs6ng thi Mn luQt
ma
r¢ng.
Vua cho la c6ng trinh trQng dl;li,sai thue them dan hl;ltNam Dinh cilng Hung
Yen va Hai Duong g6p suc cilng lam.
Doan Van TruO'ng, T6ng d6c Ha - Ninh, tau n6i : "De mai Ll;liXa thu¢c tinh
hl;lttruac day, vi mua Sl;lt
la,
dii suc cho sua chii'a ll;li,tit nay d~n ky
nuac
to mila thu
scan0006.pdf
D¢ nhi
kY -
Quyin
C)(}OOlI -
Thlfc
/f!.C
ve'Thanh
t6
Nhiin hoang

de'
may duge giu viJng".Vua sai thuemgeho ngum lam d6e bi~n la Lanh binh TOnThat
Chung va nhUngngum ph\}bi~n,ky h le e6 thu b~ekhae nhau.
Gi~e bien Cha Va len nOi.
a
hliiph~n hon
co
R6ng thu¢e tinh Ha Tien. Nguyen
Van Hi~u, quy~n Quan co Ha pM, dem binh di tu~n tieu, danh nhau vOigi~e, bi
thua, bOthuy~n len b¢, eh~y
!
Tu~npM Tr~n Chan l~ptue phai binh thuy~nra danh
va dem vi~etau len.
Vua sai truy~n Chi nghiem qua Nguyen Van Hi~u va each ehue eho lam Hnh,
van theo cae b¢ bi~n gAngsue de ehu¢e t¢i. Sau d6 vi gi6 n6m d~n d~nngung th6i,
gi~e bien eh~yxa, ehuan eho li~u de han 100bi~n binh va 6 ehi~e thuy~n
a
l~id6ng
giu hon Cham, con thi eho rut v~h~t.
BAtd~u d~tThuy v~ Quang Binh.
56 ngum me tao thu¢e h~t Quang Binh e6 nhi~u, ma s6 thuy~n thi
it.
Quan
tinh dang
So'
xin eh<;mlay tMy binh de sung sai phai. Vua sai b¢ H¢ ban dtnh tau
len. HQeho rAng: "Nguyen ng~eh me Tao e6 26 xa thOn,d~u la nhUngdan duge
toan trir;
tcuae
gia khOngphai ehtu dieu dteh, duy ehia bOvao doan thuy~n, sung

lam thuy tM. 56 dinh la 1060 ngum, ma s6 thuy~n chi e6 62 ehi~e. V~y xin li~ude
l~i 38 ehi~e thuy~n h~ng lan, m6i ehi~e 10 nguai, 15 ehi~e thuy~n h~ng vita, m6i
.ehi~e 8 ngum, 9 ehi€e thuy~n h~g nho, m6i ehi~e 6 nguai, va quan Hnh,d6e v~n,
bang truemgthu l~i 12 ngum, e¢ng la 566 ngum ; con thira l~i 494 nguai, van ehi~u
theo l~ duge toan trir, d6n bO lam Thuy v~ Quang Binh, theo lam vi~e eOng eua
tinh ; BAetao n~u e6 d6ng them ehi~e thuy~n nao sung vao ng~eh, thi eho tl!
ehieu m¢ lay thuy thu de v~n eha, ngo Mu eOngtu dOiduang d~u ti~n ea". Vua
ehuan y 1mban ay.
Kinh ky mua nhi~u qua. Tuang g~eh m~t trong Kinh thanh pMn nhi~u Sl}tla.
Ra l~nh eho bi~n binh xay truae dem g~ehde yen m¢t eM, dgi sang nam sua l~i.
Nguyen Trung M~u, Tham tri b¢ Binh, bi b~nh. Sai Le Nguyen Trung, thl!
ThOngehinh ph6 su, t~m quy~n lam eOngvi~eb¢ Binh.
BQnphai vien Ly Van Phue va Le Ba Tu di h¢ t6ng vo quan bi n~n eua nha
Thanh d~n tinh Quang DOng,khi
tra
v~, tau n6i : "Chuy~n di nay e6 5 nguai Hnh
thuy quan duge phan phai,!1itheo la bQnNguyen Van H¢i, ng6i chung vai thuy~n
bi n~n, b6ng g~p duang bien s6ng gi6, khOngnhin nh~ nhau duge, quan thuy~n
d~n tinh Quang DOngtruae, n~ thuy~n thi gi~t vao huy~n Van Xuang thu¢e tinh
ay, vien tri huy~n bue haeh len b¢ de dua v~, nhung bQnH¢i eu
Ie
phlii be hac l~i,
khOng ehiu khuat, nen ngum Thanh phlii dua hQd~n tinh Quang DOng,duge g~p
thuy~n quan".
scan0005.pdf
Vua bilo rAng: "Lii kia la h~ng nha mQn, ma c6 kien thuc nhu the, kh6ng
de
nh1,1c
sv
the. Thvc dang khen". V~y chuan cho d~u m1,1cNguyen Van HQi duqc cat

b6 ngay lam DQi truOng, con 4 ngum linh cung di, m8i ngum duqc thuOng 2 d6ng
ngan ti~n Phi long h~ng Ian dtSkhuyen khfch.
l3QnPhuc l~i lam phien tau n6i v~ vi~c thuy~n bu6n H6ng Mao gay han vai
nguai nha Thanh. Vua tri~u bQn Tru<1IlgDang Que va Nguyen Tri Phu<1Ilgd1,1rAng:
"Ta xem nguai H6ng Mao trao d6i vai nguai Thanh va nguai Xiem, lai Ie phan
nhi~u kieu ngi;lo ; duy d6i vai nuac ta, thl van tin kinh,
VI
nuac H6ng Mao kia da:
biet ngum Thanh, ngum Xiem c6 the lay lqi nhit duqc, cho nen khinh nhan ; con
nhu nuac ta d6 v~t mua ban, gia ca vira phai, kh6ng tham lqi va khi thu tiep, kh6ng
mat tin nghia, nen hQ chi coi trQng ta. The mai biet, nguai quan tit d6i da:i vai ke
ti~u nMn, kh6ng nen qua dang, duy 2 chii' "tin nghia" c6 th~ khien cho ke mQi rq
day long kinh sq, d6la chuac tren het".
Li;li cung vai bQ HQ ban den vi~c d~t mua hang vai gia thoa thu~n, vua bilo :
"Hi~n nay dan gian kh6 v~ ti~n khan. Chi c6 vi~c truac mAtphiii lam gap la d~t mua
hang vai gia cao thl dan duqc lqi, ma d6ng ti~n c6 tM lUll th6ng khAp ca ; nhung
c6t
a
dung duqc nguai giai, kh6ng thl chi them kh6 cho dil.ntMi
!"
Quan tinh Thanh Hoa tau n6i : "Truac day, c6 phai ngum dem c6ng van chieu
hQi sang nuac Nam ChuOng, da:dua tai nuac ay,l~i lay di~p thu ma v~, trong thu lai
Ie ph~n nhi~u kh6ng thu~n".
Vua bao bQ Le rAng: "Thu ay ch!ng qua do ngum Xiem xui khien d6 th6i. Va
li;li,Nam ChUOng la nuac nhO, kh6ng bAng mQt coi Tran Ninh, neu ta phai mQt di;lo
quan den danh, thl tieu di~t het ngay ; nhung nuac kia la mQt nerimQi rq, lai n6i cua
hQ c6 du lay lam khinh hay trQng gi dau, kh6ng c~ dem quan den hOi tQi". Li;licho
rAng nguai duqc phai di, l~n IQi vat va, kh6 nhQc dang thu<1Ilg,sai phat ti~n kho
thuOng cho (l nguai bi chet dQc duang, thuOng cho 50 quan, con thl d~u thuOng
cho 30 quan).

Sau d6,li;li tri~u
U
Thai Vi, th6ng ng6n
a
Ngh~ An v~ Kinh (Vi biet dich tieng
n6i va chii' cua nguai nuac Nam ChuOng). Vua nMn bao bQ
U
rAng: "Xua, Ly
~ch nha Duang, biet dich thu nuac Phien ; neu kh6ng hQc thl dich lam sac duqc ?
Ta mu6n d~t 4 nha dich quan
a
Kinh d6, chQn nhii'ng nguai am hi~u tieng n6i cac
nuac Phien, h~u cap ti~n, IU<1Ilg,sai d~y nguai trong nuac, hQc tieng n6i va chii' viet
cac nuac, dtSphong khi phiii tMng dich. Trir nhii'ng tieng n6i chim mu6ng, con thl
nen biet ca, dtS
tra
thanh mQt nuac d~i van minh. Nhu the thl vi~c d6i ngo:;tikh6ng
lam la, ma qu6c th~
tv
duqc t6n trQng".
scan0006.pdf
D¢ nhj
ky -
Quyln CXXXYI - Thlfc l~c ve'Thanh (6Nhiin hoang de'
Vua eho ra.ng tinh An Giang, tinh Ha Tien va d6n An Man
a
Nam Vang, deu
la eh6 dftt xung yeu, khae vai cae hi;l.tkhac, ben sai Truong Minh Giang, T6ng d6e
An - Ha, tri¢u m¢ 10 d¢i linh, gQi la co Phu man ; An Giang tri¢u m¢ 3 d¢i, gQi
la CO Dinh giang ; Ha Tien tri¢u m¢ 4 d¢i gQi la co Binh hai. Con 10 d¢i co Phu

Man thi ehia d~t lam linh thu¢e h~ : 5 d¢i thu¢e t6ng d6e ; 3 d¢i thu¢e tuAn phu va
2 d¢i thu¢e lanh binh. 3 d¢i co Dinh giang lam linh thu¢e h~ eua
B6
ehinh, An sat
va Lanh binh, m6i vien 1 d¢i. 4 d¢i co Blnh Mi, thi 2 d¢i lam linh thu¢e h~ eua
TuAn phU, con An sat va Liinh binh m6i vien 1 d¢i. Vien nao co s6 thu¢e binh ve
pMn minh, efing ehuan eho sap nMp, deu duqe eftp binh khi, d~ thao dien. G~p khi
co vi¢e thi dung lam ehan tay, tam phUe. cae vien tren day kh6ng duqe nguqe dai
linh, dung lam vi¢e rieng, ho~e ban di, ho~e tM ve, ho~e eho nghi vi¢e. Ai vi
ph~m se co t¢i.
KMm phcii d6e bi¢n e6ng vi¢e
a
Long - Tucmg la Duong Van Phong eung
quan tinh Vinh Long h¢i ham tau noi : "Cira bi~n Dinh An thu¢e tinh h~t, 2 ba nam
bele each nhau 260 truqng, nuae sau 1 truqng 2 thuae. Phia trong, tu s6ng H~u
Giang th~ng
tai
cae xu CMu D6e, Nam Vang ; l~i theo cae s6ng ehinh Tra On,
Cucmg Thelng, Cucmg Uy, Cucmg Thanh, Hung Sai va Thu~n Cang, th6ng
tai
s6ng
Tien Giang. Hai ph~
a
ngoai phAn nhieu la hon va dao, co nMn dan eu tn1. V~y
xin xay m¢t phcio dai
a
noi thU
sa (a
go dftt th6ng An Thai Trung) d~ phong bi. eho
mien bi~n duqe hung m~nh".

Vua dl;lrAng: "Cira bi~n fty kh6ng phai eM qua l~i xung yeu, each tinh thanh
l~i khOng xa
may
khi v6 Slf
(l)
da co tftn
sa
va thU
sa
di l~i tuAntieu, du r6i ; neu co
d¢ng, xay ra vi¢e khan eftp, thi bfty gia tren tinh se phcii quan quan den phOng thU
bao v~, efing kh6ng eh~m tre 10vi~e. Va l~i, d¢ng dl;lngden sue dan, la vi~e bftt dele
dI ; neu co tM th6i duqe thi th6i. Vi~e kh6ng cAnkip fty ha tftt phai bay ra eho them
b¢n va lam nhQe dan
!"
KMm phcii d6c bi~n e6ng vi~e
a
Dinh - Bien la Doan Van PM cung quan tinh
Bien Hoa
(2)
h¢i ham tau n6i : "Ch{Hl dltqc 18 ngltOi linh
a
d6n dien truae bi du6i
ve lam dan(3), v~y xin sung b6 vao Th~p d¢i thu¢e co Bien hUng". Vua ehuan y lai
tau fty.
(l) Nguyen van la •• bdt thljm
viln.
VO sl!
tde ". Mlfychit nay trong nguyen thu deu b6 tr6ng
(sach Thu vi¢n khoa hQc, ky hi¢u A.2772, quyen 136, to 24b). Khi hi¢u dfnh, chung t6i d,!a theo

nhitng chit diidien bang but m'!c ta trong ban ky hi¢u A.27 cua Thu vi~nkhoa hQcma b6 sung vao.
(2) (3) Nhitng chb nay, trong nguyen thu ciing deu b6 tr6ng, chung t6i d,!a theo ban ky hi¢u
A.27 cua Thu vi~nkhoa hQcma bOsung vao.
sau dnh Nam Ky xep d~t lam cae eOng vi~e v~ thanh tri, d6n tr;;.i, thuy~n
manh, sung 6ng va
khi
giai l~ luqt dAnxong.
Vua dl;}ra l~nh eho tir lanh binh, vien bi~n, phU huy~n den cae l;;.idieh, ai la
nguoi giup vi~e gioi giang lanh l~n, ehuAn eho eu thl!e tAu len, se ban thuang uu
h~u. COn nhiing ngum lam vi~e
b
dQi Kien ehu va Thi~n ehu eung thQ'due do Kinh
phai di thi tir suA'tdQi den binh Hnh d~u thuang eho ti~n, luang 2 thang ; binh dong
va thQ'do cae dnh di~u den thi thuang eho ti~n, luang mQt thang.
Sai Phan Van Oiu, V~ uy
b
Hihl v~ dinh Ti~n phong, va
U
Van Lu~n, PM v~
uy v~ Ti~n thuy Thuy quAn, ehia nhau dap thuy~n Ian Binh duang va thuy~n hi~u
chii' "Dinh", de ehb 2 e6 sung d6ng "ThAn uy vO dieh d;;.ituang quAn" va 1 e6 sung
d6ng "ThAn uy pha dieh d;;.i tuang quAn" mOi due, 40000 cAn thu6e sung vOi cae
ehA'ndia 16i va cae thu d;;.n,giao eho quAn thu Gia Dinh de dung. L;;.iehb den phat
eho 6 dnh Nam Ky, m6i tinh 11a co vuOng Mng triru vii(1)va 1 bQ co ngii hanh va
eho quAn thu Nam Yang 200 e~p ao mm may, 200 bQhAu bao Mng gA'm.
Thuy~n ra di, dUQ'ethu~ bu6m xuOi gio. Sai sua Ie t;;.b mieu Nam Hai Long
wang va mieu Phong ba(2).
Dl;}cae Tuang quAn va Tham tan b quADthu Gia Dinh rAng: "ChA'ndia IOinay
da dem den nhi~u r6i. Phai nen thuang thuang Mn pha, dirng ng;;.iphi tcin. BQngi~e
Ida rA'tSQ'thu d;;.n A'y.Ban ngay An nup, ban dem chUng tA'tphai Mn ra. V~y nen

ehuyen sue eho ngum ehieu kinh thien ly, nhAm ngAm eM b<;mgi~e AnnA'p; l;;.isue
eho nguoi bAn sung, ban ngay lA'ydung tAm sung, dQ'iden ban dem, nhAm bAn vao :
ho~e
b
ben ta bAn sang ben hihl, ho~e
b
goc truae bAn sang goe sau, khien gi~e
khOng con eM tr6n tranh, mOi co the giet dUQ'enhi~u gi~e".
Ngum ChAn L;;.p, co ten SAm va 2 ngum dADba Man dung ta thu~t lam me
ho~e vua Phien. Vua nay sinh ra dAm d~t, ban quan bUOnngl;}c.Nhi~u ngum oan.
T6ng d6e Truang Minh Giang va Tu~ phU
U
D;;.iCuang
bAn -
Ha do tham duQ'c
tinh tr;;.ng, bAt chUng dem chern va rao eho mQi ngum biet ; con tai san eua phi;lffi
nhAn thi dua het eho Phien wang. Vi~e den tai vua. Vua eho la phai.
Truy t~ng Nguyen Van cao, Lanh binh Thai Nguyen,
Uun
V~ uy,ham Chanh
tam phAm, va Dinh Quang Toan, PM quiin ea ea Thai hUng, lam Quan ea, ham
Chanh tu phAm.
Mua thu nam ngoai, th6 phi xAm lA'n quA'y nhieu Thai Nguyen, qUAn eua
Nguyen Van cao dong
b
HAc Ci;lll,danh nhau vOi gi~e vai mum hqp, vi binh
it,
(1) rrUu vii : thu~t ngu ngay truac ngum minh quen diJng de chi lOl).ihang d¢t bang 16ng, gi6ng
nhu ni.
(2) Phong bd : thlln gi6.

D~ nhj
IcY -
Quyln CXXXYI- Thlfc
/If-C
ve'TMnh
(6
Nhan hoang
de'
khOngdich n6i, bi chet t~i tr~n.Dinh Quang Toim,d6ng 6 Tugng DAu,het suc danh
giu, luang an va thu6c d~ deu het.
Bi
gi~c bat, d6 TmindAuhang, Toan miing gi~c
rat nhl,lcnM, bi gi~c giet rOinem tMy xu6ng sOng.COnbien binh 2 dOnay bi chet
gAn200 nguai. Den dAy,B6 chinh U Truang Danh va
An
sat Doan van, hai duqc
tinh tr~g, tAulen.
Vua dl,lb¢ Binh rAng : "BQnNguyen Van C<io,khi gill 6 Biic ~n va Tugng
DAu,bien binh it
ai,
ma g~p gi~c c6 han nghin quAn,khOnghe nh6t nhat, chiln l~i,
m¢t ngum thi danh nhau vm gi~c ma chet tr~, m¢t ngum thi bi bat, miing gi~c ma
chet : tiet li~t deu dang khen, the ma truac gia khOnghe tAulen, suyt lam mai m¢t
mat thlJc tr~ng, thi lay gi khuyen khfch sau nay
!
Ben sai truy t~ng : C<ioduqc
thubng them 200 quan tien va cho m¢t nguai con t~p am lam cam y Thien h¢ ;
Toan duqc thubng them 150 quan tien va cho m¢t ngum con t~p am lam cam y Ba
h¢. COncac bien binh bi chet tr~ deu duqc cap tien tuat gap hai. Va chuan cho
quan tinh siimdil xOi19n,tien giay, cho te 1tuAn6 den Biic~n.

BQngi~c tr6n 6 Quang Yen la Hoang At An va Duang Ba An c6 dua thu thOng
vm ten ph~m s6ng tr6n 6 cMu Tu Ll,lcnha Thanh la Vii Tien Hien
(Wac
dOngloa
vm gi~c Thuac) h€?nden h¢i 6 ph6 Na Duang de khbi ngl,ly,va uy cho Hoang Viet
CMu, ngum nM Hoang Bao Kiem la do dang (Kiem, ngum cMu L¢c Blnh, dnh
L~ng San) truyen d~ thu di, bi Vi The Duang, Th6 ty 6 tan s6 Tri Ma, xet hOibat
duqc dem n¢p. ThlJpM TrAllVan TuAnl~p tuc m~t sai nguai lam vi~c biit gi~c di
na biltduqc Kiem.
Vi~c den tai vua. Vua dl,lra.ng: "Nghich ph~m la Hoang At An va Duang Ba
An truac da AmmUlllam gi~c, tUngbi quan quAndanh giet, tan mc khOngcon s6t
ten nao. Nay l~i tl,lh<?pbQnvOl~i, dua thu thOngtin, cung mUlltoan lam vi~c trai
phep. Vi The Duang xet hOibat duqc, rat dang khen. Chuan cho thubng thl,lD¢i
trubng thu¢c tinh, vAngiu tan s6 Tri Ma, va thubng them cho 20 dOngngAntien Phi
long h~g Ian. Nhiing ngum lam vi~c bat gi~c thi thubng cho tien b~c c6 thu b~c
khac nhau. TrAnVan TuAnlam vi~c duqc nhanh nh~n thoa dang,
Wac
bi cach lUll,
nay gia an, d6i lam giang 4 cap. COnmay ten ph~ bi bat la Hoang Bao Kiem va
Hoang Viet ChAudeu dem giet di. L~i chuan cho lam.giay tu sang phil Thai Binh
nha tra bat Vii Tien Hien de nghiem xu. BQnAt An va Ba An, mUllda b~i l¢, the tat
Ian tr6n de s6ng len l6t; v~ytruyen dl,lcho tinh Quang Yen thugng khan na bat".
KhAffiphai thlJ H¢ b¢ Hiiu tham tri la Vii Duc Khue ve den tinh L~ng San,
~~~~~~~~~~~~~~~$~~
chua luang 6 Cao BAngda dAllxong vi~c, nen y cho. Dl,lsai t~m tr6 6 Biic Ninh
dam ba ngay, khi khai ~nh, se cho do duang tr~, ve Kinh ngay de cung chuc.
scan0005.pdf
T6ng thong T~ Quang
Cl,l,
Tham tan Nguyen Tien Lam va H6 Hl,lU

a
d~o Cao
BAng, dem han 5900 binh dong xuat pMt tir thanh Cao BAng, luu PM v¢ uy Chu
quan la T6n That Hi coi quan 500 bien binh
a
l~ giu tinh ; r6i lam
sa
tau len, va n6i :
"Truac day, dii pMi Tham tir Ban Quang Nhu~n, len den Tran An, do dugc ten
nghich Van, mua d6ng nam ngoai, tron
a
que vg
Ie,
bi
sa
t~i pMi bitt, phiii dua hoi
1(>300 l~ng b~c mai dugc tha, mua thu nam nay, len ve Ha Duang (ten dat, thu(>c
tinh Tuyen Quang), thuang di l~i mien NgQc M~o va Van Trung". Vua phe bao :
"Co sl,lrat tot, binh sl tinh nhu¢, luang thl,lCday du, bQn nguoi deu nen hang Mi co
gtmg thAng
tai
sao huy¢t cua gi~c
a
Van Trung, bAtho~c chern gi~c Van, de d6n lay
trQng thuCJng".
T~ Quang Cl,ll~i tau n6i : "B<;mthu l~i co Cao hUng la Nguyen Hiiu Th~y va
th6 ty Nguyen Hiiu Dang c6 chieu m(>dugc han 1000 th6 dong xin cho theo l~ 3 co
huang dong, d6n lam 2 co d~ tu va d~ ngli, l~ thu(>cde theo lam vi~c quan. Than dii
cap Mng cho Nguyen Hiiu Dang lam Ngo~i uy suat COco d¢ tu, Doan Bao Giam
lam pM ; Nguyen Hiiu Th~y lam Ngo~i uy suat co co d~ ngfi, Nguyen Hiiu Sieu

lam pM. M6i d(>il~i d~t 1 ngo~i uy suat d(>iva 1 pM suat d(>ide cai quan.
"L~i nua sau khi 5 co ay tien hanh, vi¢c tu luang neu kh6ng ke tiep dugc, thi
xin cfing nhu linh ngum Kinh, deu cap cho tien, luang m(>tlo~t. Can 2 co mai m(>,
dqi vi~c yen 6n r6i giao cho quan tinh lam thanh danh sach tau len, se mien trir cho
di linh va dieu dich". Vua y lai tau ay.
D~o quan cua Le Van Duc, T6ng doc d~o Tuyen Quang, tien den chau L~c
Yen, pM lu6n dugc 5 tr~i gi~c, chern vai thu cap, thu dugc
khi
gi&, nhan thiing keo
thAng den xii Lich H~, la cM sao huy~t cua ten nghich ph~m Hoang Trinh Tuyen
(Tuyen ng~y xung la Trung quan H~u d6n T6ng doc, L6i Ha d~i tuang quan, qu~n
c6ng), Tuyen dii ch~y thoat truac. Duc ben dot het nha cira pho sa,
a
l~i m(>tngay
lung bilt kh6ng dugc gl, l~i tien binh va dang
sa
n6i : "B<;mgi~c ay nay dAutan va,
nhung khi d~i binh di r6i, tat chUng l~i t~ hQp l~i thi duang v~n tai luang thl,lc
kh6ng khoi bi tra ng~i. Neu dUng quan l~i de lung bAt, thl rUng
mH
man mac, cM
nao cling c6 tM tron tranh ; v& dia the nay th~t kh6 tam nii den cung dugc. Han
nua chau Bao L~c can xa ma b<;>nthan dii h~n ky h(>itieu vai cac d~o, thl m(>td~o
quan mlnh sao c6 the rieng ch~m l~i dugc ? V~y, can nhilc nh~ n~ng, tUCJngnen tien
quan cho nhanh la phiii".
Vua d~ dng : "Nguai mai ra quan, dii dugc thiing tr~n, thl,lc du lam lUng tieng
cho quan ta, rat dang mUng va dang khen
!
V~y duai cM bien ten, truac c6 ghi
giang 4 cap, nay chuAn cho khai ph~c 1 cap.

Gia
day, quan ta duang hang Mi, di
mau m& 19i kh6ng nen dUng l~i lung bAtcho them cMm ngay gia. Nguoi nghT tien
scan0006.pdf
D¢ nhi kf - Quyln
CXXXYI -
Tht!c
Il;lC
ve'Thtinh
16
Nhan hOCzng
de'
quan nhanh thgc la hQ'P
19.
V~y nen d6c thUc cac tuang bien binh dong kip tien den
van Trung de bat ten dau so gi~c.
"L(;li nen truyen dl,l cho 2 d(;loCao BAng va Thai Nguyen duqc biet. Va chia
quan lam 3 d(;lo, cu6i cung deu nhAm m<)t neri de cung danh thi tinh hinh trong
quan, can phai tMng tin cho nhau biet. Chuan cho : tir nay ve sau, quan quan d(;lo
nao hi¢n da tMng tr~n
a
dau, bilt ho~c chern duqc
wang
gi~c ten Ia gi, va tien den
neri nao, deu cho tuy ti¢n tu bao ; m<)tla de c6 vo tinh than quan lfnh, hai la d~ biet
ro tinh hinh cua gi~c, thgc la ti¢n ca dOi duang. Va nen truyen dl,lkhiip cac th6 dan
sa
t(;li,d(;liluqc n6i : quan nha vua di danh dyp c6t d~ danh ke c6 t<)i,CUll
IA"y
nhan

dan. Ke nao trai m¢nh, wi phai giet ;
nguai
bi gi~c cuang ep thea, cling khOng no
trio cac ngueri deu la con do cua trieu dinh, nen s6m quay dau ve. Neu bilt, chern
duqc ten gi~c van, ho~c nhUng ke chfnh, thu yeu ph(;lm,giai n<)pquan, thi thuCJng
cho y nhu l¢ truac ; neu khOng lam duqc nhu the, thi ra thU, di tong quan, dai tai
luong thgc, chuyen d¢ van thu d~ chu<)ct<)i
truac.
Neu cu m<)tmgc me t6i, earn khf
gi& ch6ng l(;liquan quan, thi quyet khOng tha thu. N6i v~y khien cho chUng duqc
hieu biet ro rang.
"L(;linfra, tir nay, khi bilt duqc ph(;lmnhan, h~ nhUng ke bi gi~c ep theo, thi li¢u
tha cho 1, 2
nguai
ve, de chUng bao nhau, deu biet trieu dinh chi giet nhUng ke dau
so gi~c, con ngum bi gi~c buc thee thi khOng tq t<)i.Nhu the, ke quy thu~n tat
nhieu, m& mong xong vi¢c duqc".
T6ng d6c Nguy~n Dinh ph6, Tham tan Nguy~n COng Tru
a
d<;lOThai Nguyen,
dem 4000 binh dong, 9 that voi tr~n tir thanh Thai Nguyen tien di :
truac
het sai
An
sat Doan uan den d6n Biic C<;ln,phU dl,ldan
a
vilng B<;lchThOng, Ciim Hoa de d6c
suat v~n tai luong thuang va tuy ti¢n d~t mua luong thlJc v& gia thoa thu~n. L<;lisai
rieng Ph<;lmPhi, Ph6 Hinh binh Biic Ninh, dem 1000 binh dong, tir Dinh Chau
chuy~n den Chq Ra, h<)i v& d<;libinh. Va lUll T6ng Van Tri, Lanh binh Thai

Nguyen
a
l<;li,hi¢p v& B6 chfnh U Truang Danh chuyen lam vi¢c v~n luong tir tinh
thanh
tai
Biic C<;ln.
sa
dang len, vua pM bao : "Hi¢n nay
U
Van Duc da tMng tr~.
Lli
nguai
nen tien nhanh cho kip cOng vi¢c, binh luong d6i dao, thi cuoi ngga di
tr~n den dau tat c6 the thanh cOng den d6".
scan0005.pdf
CHINHBIEN
A
?
K
DJ;:
NHJ
KY -
QUYEN CXXXVII
THVC LlJC vt THANH T6 NHA.NHOANG
vt
Ghip NgQ, nam Minh M~nh thu 15 [1834], mlla d6ng, thang 10, ngay m6ng 1.
Lam l~ D6ng huang.
cac tinh Ha N¢i, san B.y, HAcNinh va Nam Dinh tau bao : S6ng dfi em song.
Vua mi.mg liim, sai thi v~ mang hu<mg va ll;la6 kho trong N¢i d€n tinh san Tay, sua
them l~ pham t~ mi€u Ha tMn(1). Vua dl;l dng : "He nay tm ngay ti€t Su<mg

giang(2), cac tinh san Tay, HAcNinh, Nam Dinh va Hung Yen deu dem tin mi.mg ve
s6ng dfi em song, va thlJc tr~ng ve vi~c phai di h¢ de, tu ngay ve Ha N¢i, h¢i l~i lam
to so, chi€u theo quan ham cao thap cua cac doc, phu cac tinh, l~n luqt ky ten r6i
dong an quan phong cua Ha - Ninh T6ng doc, ru6i nglJa d~ len ngay". L~i cho rAng
vi~c diip de dfi dugc vihlg, nel). sai b¢ C6ng tu hOi cac doc, pM, bo, an va cac phu
huy~n s6 t~i, xem ai la ngum co giing trong vi~c h¢ de thi ban de thuang.
Nguy~n TU, thlJ Tuful pM Quang Tri va
U
Duc Ng~n, An sat Thanh Hoa, co
t¢i, bi mat chuc. Cho Nguyen C6ng Hoan, thlJ I1mh b¢ Tham tri, quyen Iinh an
quan phOng Tu~n pM Quang Tri ; Nguyen Huy Chieu, nguyen thlJ An sat Tuyen
Quang, d6i di lam thlJ A.n sat Thanh Hoa.
Truac day, bQn Tu yang m~nh sung lam Chanh pM chu khao truang thi Ngh~
An, van thi 3 ky, lay hay bi) dfi quy€t dinh xong r6i. CONguy~n Van Giao vao h~ng
li~t va Nguy~n Thai D~ vao h~ng tu tai, nhung co ti€ng la danh si, nen Tu lay them
(1)
HiJ
tMII :
thlln sOng.
(2) SUd1lg giallg : ti€t silang xu6ng, nh~m gifta thang 9 am lich, tac khoang 23, 24 thang 10
dllang lich.
scan0006.pdf
D¢ nhi kj - Quye"nCXXXVIl- Thlfc l~c ve'Thanh [6Nhan hoang de'
vao hi;mg
dl
nhan, d6i m~t quyen va pM l~i. B¢
U
phat hi¢n dugc, ben dem vi¢c
tAulen.
Vua ghet vI lam r6i lo~n quy lu~t truang thi, l~p tuc phai bi~n binh v¢

eArn
y
chia di Quang Tri va Thanh Hoa, truy~n Chi cach chuc, bilt Tu va Ng~n xi~ng li:li,
giiii v~ Kinh, giao b¢ Ifmh nghiem tra nghi xu. Khi an dii thanh, li:ligiao dinh tMn
ban li:li.Tu VItl! tay pM li:li,bi khep la thii ph~, phiii tram giam h~u ; Ngi:lDla tong
phi:lm, bi xu t¢i luu. Giam sat vi¢c truang thi la Ngl! su Truong Tang Di~n, tan
thanh vi¢c ay, giam khao la Te' tiru Nguy~n Huy HI,l'Unh~ di:lnghe thea, cllng pM
li:li,d~u phiii t¢i d6. COn cac d~ di¢u va phan khiio d~u bi giang, each co thu b~c
khac nhau. Nguy~n Van Giao va Nguy~n Thai D~, nghe theo quan truang, vie't li:li
quyen van, de dugc do nhu the'la cAu may, khOng bie't xau bO, lam nha tie'ng hQc
tro, d~u phiii danh ngay 100 trugng, cho v~ lam dAn, chiu sai dich, su6t dm khOng
dugc di thi nua.
Vua di tuAn du
a
sOng
L¢
NOng.
Thang Phan Thanh Giiin, Di:lily tl! Thie'u khanh, len thl! Di:lily tl! khanh, kiem
lam cOng vi¢c b¢ IfJll1l.
Quan dnh Ngh¢ An tAu noi : "cac thOn, phubng va Vi:ln
a
tren m~t
nuac
thu¢c
hi:lt[Ngh¢ An] nhu beo troi song gii:ltkhOng co bau viu, xin mi~n cho pMn di linh,
ma cu n¢p thue' nhu Cll". Vua khOng nghe, chuin cho y theo l¢ thuy
ca
a
HAcKy,
tuyen ll!a lam linh, de co can cu.

Hai Duong mm m¢ dugc hon 500 dADngo~i tich. Vua chuan cho d6n lam HUll
v¢ Hai Duong, cho Thanh thii uy Truong Van Nho lam thl! Pho v¢ uy.
Chuan dinh : tu nay pham d6c, phii, b6, an, de'n ly'
sa
deu phiii lam ngay ban
tAu len. Truac dAy theo 1m ban ciia b¢ ~i, cho cac quan
a
cac dnh ngoai, khi tm
nh~n chuc, chi tu v~ b¢ de luu chieu thOi. Vua nghT : d6c, pM, b6, an d~u la quan to
a
m¢t dia phuong, ma nh~t ky de'n ly'
sa
khOng dem tAu bao, la khOng hgp ly, nen
d6i dinh li:li.
Biii bO kho Thuang binh
a
cac huy¢n thu¢c Kinh kY Vua dl} N¢i cac rang:
"D~t ra kho Thuang binh c6t de cho vi¢c thu, chi dugc vira phiii, nam dugc mua,
mat mua dugc ti¢n nghi, the'ma gan dAy, vien Kinh doiin lam vi¢c khOng kheo, 19i
cho dAn khOng dugc may, ma trong khi thu mua, co khi li:lilam khO cho sl! buOn
ban. Do thl!c khOng phiii la biin y ta lam vi¢c VI dAn. V~y nen biii di. Ve s6 gi:l0
mi~n Nam dii chua, hi¢n con hon 18600 phuong, chuan y lai ban ciia b¢ H¢, cho
chi dung la 7000 phuong, thu lay dii v6n ciia cOng lit 8000 phuong, con thua hon
3600 phuong thl phan phat cho dAnngheo tung
a
3 huy¢n".
scan0005.pdf
Doan Ba Trinh, Qu6c
tit
ghim Tu nghi¢p, kh6ng giii' gin ve vi¢c phong rieng, bi

quan Ngl!
sit
tau h~c, pMi cach chuc. Cho Nguyen Van Nhuqng, thl! Tri pM Tu
Nghia,lam Han lam vi¢n Thi giang, thl! Qu6c tit giam Tu nghi¢p. Vua nhan d6, bao
N¢i cac dng : "Van mieu 1a cM tho cac b~c tien triet, dau nguoi kh6ng biet chii'
ding c6 long t6n kinh. Ta m6i khi di thuyen qua d6, tat pMi ng6i ngay ngcin, ao mli
chinh te, kh6ng phai 1a
sg
thanh hien qua trach dau, ma 1ado long tl! nhien sinh ra
the. Xua, thanh nhan nghe thay sam set phai dUng d~y, Trinh Tit ng6i kh6ng
ngoanh lung vao chua tho Ph~t, cling 1a yay. Doan Ba Trinh, than lam Tu nghi¢p,
ma h1;lnhkiem nhu the, saD kh6ng
sg
hai
!
Si h1;lnhden the, thl!c dang than phien
!"
Voi con Thieu bao qu~n c6ng T6ng Viet PhUc 1aT6ng Viet Thu vao Kinh. Khi
Thu dfi den, hen c6 tang my. Chuan cho cap 20 l1;lngb1;lCde ve 10vi¢c tang. Khi het
tra, se l1;livao Kinh ngay dgi Chi, b6 dl;lng.
Thuang truang b¢ H¢ tau n6i : "Kho
a
Kinh hi¢n chua 1250000 Mc th6c, ma
h~ng nam chi th6c g1;l0ra tren dum. 5ססoo0 Mc, phuang(l). V~y xin dem s6 th6c
g1;l0dfi chua d61uu lam s6 thuang trii'. Tu sang nam tra di, cac tinh Nam Dinh, Ha
N¢i va Hung Yen, h~ng nam pMi tra den 250000 phuang g1;lO,cac tinh Quang
Binh, Quang Trio Quang Nam va Binh Dinh, h~ng nam pMi tra den 250000 Mc
th6c de phOng chi phat trong 1 nam.
"L1;linii'a,
a

Thua Thien hang nam, thu th6c t6 1a 50000 Mc, sau 5 nam, c6 tM
dugc 1a250000 Mc, thi 1uungay s6 th6c d6 lam th6c trii'trong 3 nam. ve sau, h~ng
nam, dfi c6 th6c Thua Thien 1a 50000 Mc, thi s6 th6c v~n tai den cua Quang Binh,
Quang Tri, Quang Nam va Binh Dinh, xin li¢u giam xu6ng 1a20000 h¢c".
Vi¢c ay giao xu6ng dinh than ban xet. HQ cho r~ng : Quang Binh 1a ch6 dia
dau, kh6ng nen bcit chao Sang nam, xin cho cac tinh Quang Tri, Quang Nam va
Binh Dinh cha th6c nhii'ng nam gan day 1a 300000 h¢c ; cac tinh Nam Dinh, Ha
N¢i va Hung Yen cha g1;l0400000 phuang. R6i lay 100000 h¢c th6c dfi 1au nam
chua
a
kho Kinh va 400000 phuang g1;l0do tao v~n cha den ma chi phat trong nam
nay. Con 300000 Mc th6c tao v~n va 50000 Mc th6c t6
a
Thua Thien dem n¢p vao
kho, c¢ng 1500000 h¢c, sung lam cQa chua 3 nam. Tu sang nam tra di, hang nam,
cha den 450000 phuang g1;l0Bcic Ky, l1;litrich lay 5ססoo Mc th6c 1au nam
a
kho
Kinh de sung vao khoan chi, r6i l1;lilay th6c t6
a
Thua Thien dien b6 vao d6 cho
hgp vai phep phat cli ra, thu mai vao.
"Den nhu cac thuyen v~n tai : cac tinh BcicKy thi do ty Tao chinh li¢u vat doan
thuyen Bcictao va doan thuyen Nam tao ; Quang Nam va Binh Dinh thi li¢u vat cac
thuyen d1;lidich trong h1;ltchuyen chao Duy tinh Quang Trio s6 thuyen d1;lidich c6 it
scan0006.pdf
D¢ nhi
fry -
Quyln C)()OOlIl- Tht!c l~c ve'Thcl1lh
16

Nhan hoang de'
thi thu~ them thuy~n dan. Thuy~n d~i dich thi do duang bi~n, thuy~n thu~ thi do
duang cang v~n tM di".
Lai tau dang l~n. Vua dl;)rang: "Lm ban phful nhi~u hqp y ta. Duy chi co di~u
la tinh Quang Tri co duang sOng, co th~ di thOng dugc, ha tAtphiii vugl mAy trung
bi~n khai d~ di vao ch6 nguy hi~m song gio ? D¢ sang nam d€n ky v~n tai se
xu6ng Chi thi hanh. Va, n€u nam nao, thoc to
a
Thira Thi~n, ho~c dugc tha hay cho
hoffn, g~o cha tir Btic Ky ho~c vi ca gi khOng th~ du dugc s6 Ay, thi do b¢ H¢ nghi
tau, se cho v~ tai them d~ sung vi~c chi dung. Va l~i, s6 thoc g~o thuang chi la
5ססOO0, cling la can cu vao tinh hinh hi~n t~i ma noi ; sau nay, nuac nha nhan h~,
binh ngl;)
a
nOng, cac bi~n binh phful nhi~u chia ban, thi s6 chi tAt giam di. My gia
cling do b¢ H¢ tril tinh d~ bat vi~c v~n tai ma nm nh~ dugc suc dan".
Phong Th6ng ch€ Ph~ HihI Tam lam Tam PMc nam. Vua dl;)N¢i cac rang:
"Truac day, Ph~ HihI Tam ch6ng gi~c Xi~m
a
cac xu Thu~n Cang va Chi€n Sai,
g~p h1c gi~c duang hang ma Tam vm s6
it,
tMng dugc s6 nhi~u, ch~n duang khOng
cho gi~c ti€n, at dugc khi th€ hung hang cua gi~c, lam n6i thanh th€ stic ben cua
quan ta. COng Ay thlJCkhOng phiii nho. V~y gia an d~c cach phong cho tuac nam,
d~ n~u chi€n cOng".
Thang : Trful Van HQc, Pho v~ uy Chu quan, l~n thlJ PhO v~ uy HihI v~ dinh
Ti~n phong; L~ Van Di~p, Cai d¢i, l~n thlJ PhO v~ uy Thuy v~ PM Y~n.
Dung Han lam vi~n Thi giang hQc si
U

Van Luy~n lam Qu6c tit giam T€ tw.
Truang Minh Giang, T6ng d6c An - Ha tau noi : "cac tM binh
a
tAn
sa,
tM
sa
thu¢c An Giang, nhu Tan Chau, Chau Giang, An L~c, Thu~ Phi€m, Vmh Hung,
Cuang Thanh, Cuang Uy, Cuang Thting, TrAn Di, TrAn Giang va My Thanh, truac
gQi Hung nhAt, Hung nhi, Hung tam va Thuy~n nhAt, Thuy~n nhi, Thuy~n tam, nay
xin d6i lam d¢i, ma lAyt~n tM
sa
trum l~n tr~n, thi dl;)nhu tM binh Tan Chau, gQi
la d¢i Tan Chau NMt, d(>iTan Chau Nhi ; thu binh Chau Giang gQi la d¢i Chau
Giang NhAt, d¢i Chau Giang Nhi. Ngoai ra m6i thu
sa
d~u 1 d¢i, nhu tM binh An
L~c, gQi la An L~c d¢i. Soy ra, cac thu
sa
khac cling v~y. Duy tM binh TrAn Di van
gQi la An Di d¢i nhu cli. M6i d¢i d~u 50 ngum, co thi€u m¢ them. Con d~o DOng
Khau, nay
a
phu ly'Tan Thanh, xin b6 bat di". Vua chuan y 1m tau Ay.
Kham phai d6c bi~n cac cOng vi~c
a
Dinh - Bi~n la Doan Van Phu tau xin li~u
chia cAp thuy~n cho 6 tinh Nam Ky (Gia Dinh 40 chi€c, Bi~n Hoa 17 chi€c, Vmh
Long 37 chi€c, Dinh Tuang 33 chi€c, An Giang 60 chi€c, Ha Ti~n 24 chi€c, c¢ng
211 chi€c).

D6c bi~n cOng vi~c
a
An - Hll
III
D~ng Chuang tau xin cho d6n, tr~i va thuy~n
a
An Giang n~n d~t cac h~g sung va dlJ trii' thu6c d~ (d6n Chu D6c 27 cO sung
scan0005.pdf
lan, ngoai d6n trU<Jcsau 2 goc d~u 2 c6 ; goc ben hilu d6n la d6n Chu PM 4 c6. D6i
ng~n song Vinh Te Ia 2 d6n Vmh Thanh va Vmh Nguyen Mu 2 c6, thU Chau Giang
8 c6. Thuy~n HcH d~o 5 chiec, m6i chiec m¢t c6 sung lan, 6 c6 sung qua san.
Thuy~n 6, thuy~n
U
va thuy~n Chu 22 chiec, m6i chiec 3 c6 sung qua san. COn
sung Ian nhu c6 d~i xa luan xa h6ng y, phach san, m6i c6 d\l trll 100 phat d~, sung
qua san m6i c6 200 phat d~n). Neu co thieu thi do quan thu Gia Dinh tu Jinh cho du
dung. Vua deu y cho ca.
Trang bQn linh thuQc d¢i H6i luang trU<Jc
a
An Giang, co Nguy~n Thanh
(ngum. Ha TInh) va Tang Van Mai (nguai Hai Duang), tir Wc gi~c Khoi gay bien,
vAn theo quan quan, khong chiu theo gi~c. T6ng d6c Truang Minh Giang va Tufin
phU Le D~i Cuang dem vi¢c tau len. Vua noi rAng : "Chung la tu tQi ma con biet
vi¢c phan bQi la khong nen, mQt tam long thien luang ay cling dang khen. V~y cho
d6i ngay ve lam linh
a
tinh nguyen quan de to ra rAng tri~u dinh thuang ngum.
thi¢n, ph~t ke ac, gill m\lc rat cong bAng, chi co ke nao t\l minh lam ac, thi moi mau
di den ch6 phiii tQi thoi
!"

Dan Chan L~p bi doi, den n6i co nhUng ngum. phiii an tam cam.
Vua hay tin, dl;lbQn Truang Minh Giang va Le D~i Cuang rAng: "Chan L~p
dAu la dan Man, nhung cling thuQc vao ban d6 va dan tich cua tri~u dinh. Trong
tinh v6 v~ thuang xot, ta coi cling nhu dan ta v~y. Truoc day, gi~c Xiem xam Ian
tan b~o, ta da vi ngum. Chan L'!-pma giii' danh dt:;pkhu trir, l,!-iphai trQng binh den
gill ba c5i nuoc ay, de nhan dan hQ khong phiii ly tan, d¢m chieu nAm yen. Nay hQ
g~p Wc doi kern nay, cling nen gian chan, yen xiem, h6i hii cUu giup, chu dau no
ng6i trong hQ chet doi ma khong thuang ? Dugc tin nay, long ta khong no, hu6ng
chi lli nguai l,!-ilam nga dugc u ? Neu qua co s\l ay thi vi¢c phat chan khong the tri
hoan dugc. Chuan cho m¢t m~t tau len, m¢t m~t tu ngay cho 2 tinh Vinh Long va
Dinh Tuang deu cha 10000 phuang g'!-oden de phan phat, cho de hQ mat nai an
ch6n
a,
thi mill phu phi long ta vun tr6ng cho dan
a
nai bien gioi.
"G6c cua sinh dan
a
vi¢c lam ru¢ng. Cham cay cay, thi huang dugc mua ;
khong cay, khong lam co thi phiii ctIiu tung doi. Do la Ie thuang trong vi¢c lam an
cua nha dan. Nay nghe noi dan Phien phfin nhi~u co long
sg
kho, ng~i kh6, b6
khong cay cay,
sa
dI doi kern, cling vi co do. V~y nen di khAp nai de dl;lbaa: nay
d~i binh dong gill, quan tinh nhu¢, luang th\lc nhi~u, quyet khong phiii
sg
nguai
Xiem. Ai nay d~u nen gAng suc cay cay va cling nen tr6ng cac thu khoai, d~u, rau

dua de giup cho khoi doi. Va l~i, tri~u dinh CUucap tai n~n, dAu co tram v~n ti~n,
luang, nhung cling co h~, saD bAng sieng nang cay cay
t\l
minh lam lay ma an,
quanh nam no am, khong phiii doi ret, ha ch~ng phiii la chuoc hay u ? Dat dai trang
h~t v6n mfiu mo, neu ai cling cham lam ru¢ng, dat khong b6 cM nao hoang, thi
scan0006.pdf
D~ nhi
kY -
Quyi'n
CXXJNIl -
Th¥.c l,!-cve'TMnh 16Nhan hoang
de'
thOc g~o an sao cho het ? Va quan dan nUDcPhien gAn day dugc tri~u t~p de thao
dien, d6la ke r~t hay, c6t de m~ vOng vi~c bien phong. Neu nay vi~c ngoai bien
da do ganh, thl nen li~u c~p d6 lam ru<)ng cho quan va dan
a
nhUng neri gAn d6n
tr~i, xem cM nao c6 the cay c~y dugc thl cho he;>khai khan, wa cay cu6c, wa
phong thU ; ho~c nen h,ratinh than ra tUng ban, m<)tmia de thao dien, m<)tmia cho
ve lam ru<)ng, luc c6 vi~c thl t~p hgp het cii l~i. The nao la ti~n thl xep d~t me;>ivi~c
ma lam : vi~c bien phOng van kMng tM bO tre, vi~c lam ru<)ng ciing can phai lqp
thro. Trong hai vi~c ~y, bc;>nnguai nen tfnh ky ma lam mm dugc".
Sai Nguyen Dang Huyen, Lanh binh An Giang di den Ha Tien, hi~p cung Liinh
binh Hoang Van Ly, qulin Hnh cac h~ng bien binh tnl phOng, phan pMi phong ng1,l.
B<;>nTuang quan, Tham tan va Lanh binh
a
quan thu Gia Dinh tau n6i : "Sung
Ian bilng d6ng mm phong la Than vii pM dich Thugng tuang quan, bi T6ng Van
Hung

a
ty C8.nh t~t, l~y cMn dia lOi da bi ng~ nUDc, nh6i thu6c de Mn, d~n n6
g~p qua, mi~ng sung bi r~n. Xet ra : r~n ciing nhy, neu danh dai Mng cai vong slit
a
ngoai mi~ng sung con c6 tM dung dUgc".
Vua dl;lqua rilng : "Khau sung Ian ~y la thu vo khf r~t quan tre;>ng.T6ng Van
Hung khinh su~t dung d~n de den xiiy ra nhu the, dang Ie phai chern, nay hay d6ng
gOng m<)tthang va danh ngay 100 trugng ; be;>nphan x~ va chi thi bi ph~t danh roi
hay trugng c6 thu b~c khac nhau. cac Tuang quan, Tham tan va Lanh binh, tit truDC
den nay, da khOng c6 muu ke de h~ thanh, l~i khOng c6 suc de giet gi~c, nha c6
khau sung ~y de bcin giet Iii gi~c, pM tan kho tang, do d~y gi~c da: sAp chet. Dang
phai nen ngay dem xem xet dOn d6c, nha sung d6 de lam tham cOng, sao l~i khOng
M
de y, chi ph6 m~c phao thii nh6i thu6c bAn ra, den n6i c6 s1,ll~m
10
~y. V~y
khOng biet
1fi
nguai da:giu nhiIng vi~c gl ? bl;lng d~ ra sao ? hay la
sg
sung m~nh
qua, khOng dam den g~n ? Nghi den, khien ta b1,lcde;>cmai. Nhu v~y ciing dang tri
t<)ithem n~g han, nhung hay truyen Chi nghiem qua!
"Con nhu than sung da:bi r~n thi phai nen gia tam th~n tr<;mg,tlm cach danh
dai them m<)t cai vong sAtto, l~i qu~n day d6ng, c<)tcho muOn phAn ben ch~t. Tit
nay, he c6 bAn, thl m<)tnguro trong bc;>nTuang quan, Tham tart 'v'aLanh binh duang
ban phai than den xem xet khAp ca m<)tluqt, tit vien d~n da:dung den ngoi thu6c da
nh6i deu phai dung phep t~t ca, giu cho kh6i xay m6i
10
b~t nga. Neu khOng theo

dung phep, de den n6i vo nUt thl nguro nh6i thu6c d~ se bi chern d~u de bao cho
me;>inguai biet ; con ke bcin va ke chi thi deu bi phan bi~t tri t<)in~g. cac Tuang
quan, Tham tan va Lanh binh ciing c6 l6i".
Vua dl;lb<)Binh rilng : "56 sung dieu sang may 00, may Trung Qu6c, da:m~y
Ian cha den c~p cho 6 tinh Nam Ky va quan thu hi~n t~i tm s6 kha nhieu. TruDCkia,
dii chuAn dinh cho m6i v¢, m6i ca d~u 200 cay sung ; nhung trong do nong sung,
gian ho~c co cMnh l¢ch khOng d~u, thi vien d~ chi cling khOng dugc d~u. Trang
khi ra tr~n v¢i Yang, dung d~n IAnl¢n, sao ban trung dugc ? Nay co th~ nhan luc hai
r6i, nen chinh d6n them doi cMt d~ sung d:;md~u dung cho dung, chAc giup ich cho
vi¢c quan khOng phai nh6. V~y phai ra m¢t thi v¢ dii am hi~u, dem 6 b¢ thuac d6ng
do tinh tam d~n mOi che', do duang tr~, di tOi Gia Dinh, giao cho D6c bi¢n Do~m
Van PM hQi vOicac Tuang quan, Tham tan va Liinh binh, truac he't dem sung di~u
sang may da, may Trung Qu6c
b
quan thu va cac ca, v¢ thu¢c tinh dii cam, dung cai
thuac ay do nong sung, c6t cho ro rang dich xac, r6i chia ra tUng h~ng ghi chep bao
v~ BQ. LUll m¢t b¢ thuac d6ng d~ b tinh, can thi chia dip cho cac tinh Bien Hoa,
VInh Long, Dinh Tuang, An Giang va Ha Tien, m6i tinh 1 cai, do quan tinh xet
theo cac v¢, ca
b
tinh, giii' sung di~u sang bao nhieu, bAt dem do l~i he't thay, r6i tu
v~ BQ,d~ de tau len, li¢u d6i cho".
Nguyen Van Nhan, ten gi~c tr6n
b
san Tay, len n6i len
b
dia h~t Vmh Tuang.
Nguyen xuan Oit, quyen sung Pho v~ uy Ta v¢, Quang Tri, do tinh sai pMi
dem binh va voi di tuan tieu, danh nhau vOi gi~c b xii D~o Tru (thu¢c huy~n L~p
Th~ch), pM tan dugc. CONguyen Van Phl;lng, quyen Cai d¢i trubng, chinh minh di

truac, gie't dugc 1 ten dau ml;lcgi~c, r6i trung d~n bi che't. Vi¢c ay len de'n vua. Vua
sai truy t~ng lam Chanh d¢i trubng, thubng 5 l~ng b~c va 50 quan tien.
Ra l¢nh cho cac vien Th6ng binh 3 d~o Tuyen Quang, Cao Ba.ng va Thai
Nguyen: tu nay ve sau cu 5 ngay m¢t Ian bao v~ tinh hinh trong quan. Ne'u thAng
tr~ to va co vi¢c quan ca bat thuang thi l~p tuc tau len.
L~i dl;lcac quan tinh 1a b<;mD~ng Van Th6ng, Hoang Te'
My
va Le Truang
Danh ra.ng : "Nay d~i binh 3 d~o tie'n len, the' nhu che tre, chAc lJ<;mgi~c khOng dam
ch6ng l~i ngay truac m~t. Co dieu la quan quan ngay m¢t tie'n len, thi vi¢c tu bao
ngay m¢t xa han. V~y phai nen IIJa chO chia ra phong giii', mOi khOng trb ng~i.
ChuAn cho cac d~o deu xet xem tu
b
tinh thanh de'n quan thu, tren nhii'ng duang 16i
phai di qua, cu m6i nira ngay duang l~i d~t m¢t nai duang tan(l), li¢u dieu dQng th6
dong
b
gan day, xen tMm vao 1,2 quan quan d~ cung phOng giii', khie'n cho tin tuc
cua d~i binh dugc thOng nhau. Do la vi¢c c6t ye'u. Ne'u dQc duang ch6 nao can co
nhii'ng ke ngang ng~nh, ch6ng l~i giao hoa thi tinh thanh gan do pMi binh de'n d~p
tAt ngay di ; chO gan quan thu, thi tu bao cho d~i binh pMi quan de'n d~p. Nhu the'
thi quan di khOng 10 phia sau co sIJ trb ng~i, co th~ tinh ngay pM thAng vao sao
huy¢t gi~c d~ sOm tau tin thAng tr~n".
D¢ nhi
leY -
Quye'n CXXXYII - Thl!c l~c ve'Thanh (6Nhiin hoang
de'
Dieu d~ng 200 Hnh tinh Llplg San di dong giU Cao BAng, va 200 Hnh tinh Ha
N~i di dong gift L;;lng San. L;;licho rAng tinh Bilc Ninh con co 1,2 bQn gi~c nM len
hIt n6i len ma T6ng d6c Nguyen Dlnh Ph6 dem binh di xa, ben dl;lT6ng d6c Doan

Van Truang va De d6c Hoang Van
An
a
Ha N~i : n€u ti€p dugc tin Bilc Ninh bao
co gi~c thlli~u phlii ngay bien binh d€n hi~p ll;lcd~ danh.
~ H~ tau noi : "ve vi~c truac ban tl;ldinh(l), tl;ldien(2) cho quan Le b~ Ng6
Tong Chu
a
xa Phi Lam (thu~c huy~n PM cat), tinh Blnh Dinh, hAng nam, cu chi€u
s6 tien va thoc thu
a
t6 ru~ng va thu€ dinh d~ cung vi~c tho cung. Nam ngoai co
ban an cho giam thu€ than la 3 phan 10, ngum trong hQ co keu xin cap them cho
thee nguyen s6. Va l;;li,nhftng b~c c6ng tMn dugc dl;lvao h;;lngco tl;ldinh, tl;ldien,
thl cac h;;ltThira Thien, Quang Tri, Ngh~ An va Thanh Hoa deu co. ve s6 tien va
thOc thu
a
to ru~ng va thu€ than n€u g~p co nam dugc giam, kh6ng he co dau doi
xin them nfta. 56 chi ve vi~c cung t€ Ng6 Tong Chu, nam truac sa dTdugc cho cap
them ve s6 bi giam, la do d~c cach, chu dau co th~ vin vao do d~ lam l~ dugc. Nay
l;;linhieu Ian keu xin, tuoog nen dlnh chi di, thee cung m~t l~ v& cac h;;ltkhac.
"L;;lixin : pham cac c6ng tMn dugc dl;lvao di~n Ie tho cung co tl;ldinh, tl;ldien,
M
nam nao g~p co d;;lixa, thl do sa t;;litau xin d~ d¢ Chi ; n€u ban an cho giam bat
bao nhieu phan s6, thl cu thee s6 tien va thoc dang dugc thu cua nam ay, sung vao
vi~c sua Ie tho cung, kh6ng dugc xin nham mla". Vua y thee loi ban ay.
Bui Van Ly, An sat An Giang, co t~i, bi mat chuc. Cho Doan Nguyen Th6ng,
Thl;lBinh b~ Lang trung, lam An sat An Giang.
Vua bao N~i cac rAng: "Bui Van Ly co trach nhi~m gift ba coi ma 21~n d~ mat
thanh trl, thl;lcdang t~i lilm ; nhung ta nghT dang luc c~n dung nguoi, nen Mng cho

cach lUll, th€ ma g~n day, kh6ng thi th6 dugc vi~c gl, l;;lico tfnh nat rugu, thl sac
xl1'ngdang vai chuc tu ml;lcda dugc gi'rigilm ? V~y ra l~nh cho l~p tuc phai ly chuc
ve Kinh. Khi giao xu6ng b~ H'mh nghi t~i r6i, Ly cu6i cung bi tram giam h~u.
Nguyen Hiiu Hoang, Tri· phu Anh San, truac kia, co Chi gQi ve Kinh d~ ll;la
dung. Khi da d€n, nhan bi b~nh r6i ch€t. Ng6 Kim Lan,
U
khoa Cap Sl;ltrung, dang
sa noi : "Hoang lam quan trong S;;lch,gian di, rat dugc long dan, sau khi mat,
trong tui kMng co tien thira, truac nMn chuc
a
PM Vinh, d€n nay hay con dugc
dan nha m€n".
Vua bao N~i cac rAng : "Hoang ro la ngum co ti€t thlio thanh b;;lCh,nen bi~u
dU<1Ilgd~ khuy€n khfch nguoi sau". Ben thuoog 100 quan tien, sai phU Thira Thien
thue thuyen dua dam tang ve que (que
a
Quang Nam).
(l)
TI! dillh :
ti~n thue than duqc
14'y
de chi vito vi~c tho ct1ng.
(2)
TI! dilll :
ru"ng
14'y
hoa lqi dung vito vi~c tho ct1ng.
scan0005.pdf
d
tinh Ha Tien, c6 thuyen buOn cua ten Di¢p An, ngubi nha Thanh, tu nuac

Xiem den. Tuan pM Tran Chan bfit va xet hOi. Di¢p An n6i : Quan Phl,ltLang nuac
Xiem b~t giii' vg con hAn, d~n bao chuyen di nay, neu thay quan ta tien danh, thl
duang dem ding phai l~p tuc v~ bao. Di¢p An ll,lin6i : Nuac Xiem sg uy the quan
ta, khong dam ll,limUll xam phl,lmnii'a. Chan dem vi¢c tau len. Vua d1,1rfing : "Nam
ngoai, nuac Xiem vO
ca,
gay Mn, tUng bi quan quan ta danh d~p, bi thua chl,lyv~ ;
ngay dem van sg ta ll,lidem quan hoi t<)i,nen tlm nhi~u cach d~ do tham, chk dng
khOng nhUng chi c6 1 ten cM thuy~n Di¢p An thai dau. Nhung v~ phan ta, vi¢c
phOng tM dugcchinh don tat ca, du lam cho gi~c san long, thl n6 du c6 do tham
tram khoanh, ciIng chi them khiep sg thai. Va ll,li,ta theo long trbi dat, muon cho
muon v~t d~u dugc sinh song. Nuac Xiem kia can b~y gay han thl tv n6 chuoc lay
cai 10vao mInh, chu ta khong them dem xia, huong chi la hl,lng ngubi da tUng den
buon ban; doi vai Di¢p An bat tat phai tri t<)ingay. Hay xet ngubi va hang hoa
trong thuyen, roi chieu theo thuang l¢, cho buon ban. Duy ten Di¢p An hang giam
giii' ll,li,dgi sau nay ngubi Xiem qua th~t sg Mi, khOng dam ll,lisinh sv nii'a, dung
nhu 1bi Di¢p An da n6i, bay gib se cho ve B~c NOm, d~ dem vg con v~ doan t1,1lam
an sinh song; neu khong the, se tri t<)in~ng, ciing chua mu<)n".
Tinh Nam Dinh dugc mua Ian.
Vua d1,1N<)icac rfing : "Nhan dan tinh Nam Dinh, gan day, deu tha thiet ton
vua, than ngum tren, khong tUng phiin nghich. Nay huang pMc dugc mua, thvc la
dieu rat may cho nhan dan m<)tphuang d6". Vua ben than lam bai tho d~ ghi vi¢c
ay, sai kh~c g6 in son, ban cap cho cac tinh tu Ha
1mb
tra ra Bk
de
cho deu biet.
Nhan d6, vua bao quan hau rfing : "Tinh Nam Dinh gan day khong c6 gi~c cUOp,
dan cham cay cay, phong t1,1cdan dan thuan h~u ll,li,nen dugc trbi ban di~m lanh,
nam dugc mua Ian. The mai biet lam pMc cho ngubi lanh, giang Vl,lcho ngubi ac,

co trbi khong sai". Ll,lin6i : "Nha Thanh th~ng dugc nha Minh, lay mlnh la Hung
No(l) ma vao Trung Quoc, lay man di ma bien d6i Hoa hl,l(2),tlnh the rat kh6 khan.
Thu~n Tri (1644 -1661) ll,lila vua nho, ngubi cM quy~n giii' chinh sV, tv xung la
Hoang ph1,1,thvc la trai Ie, the ma nhb d6 ciing dugc yen 6n. Kip Wc Khang Hy
(1662 - 1722) noi ngoi, mai len 8 tu6i, ll,lic6 3 nuac Phien n6i 101,ln,the da nguy
ng~p, chua bao lau ll,lid~p yen dugc, neu khong phai trbi giUp, sao dugc the u ?
"Hoang khao ta c6 xu B~c Ky, la lay dugc tu tay nha Tay Son, khong phiii la
lay cua hQ Le, danh nghIa da chinh, lbi n6i ll,lithu~n, con han nha Thanh. Ta, vai
(1) Nha Thanh la mQt bQ tQC
a
Man CMu, cu tnl tl,lithanh Ngl,lc Da
Ly
ve phfa dong mli Truang
Bl,lch; ve sau xam luqc Han tQCva lam vua Trung Qu6c (1644 - 1911). Con Hung No thlla gi6ng B~c
Djch xua
a
tan mat cac tinh Cam Tuc, Thiem Tiiy va S<mTiiy.
(2) Hoa
h{l :
van minh.
scan0006.pdf
D¢ nhi
kY -
Quytn CXXXYII - Thlfc
/If.C
ve'Thanh (6Nhdn hoang
de'
tuOi dii lan, lam vua trong nuac, d6i vai. nhAn tinh th€ c6, cUng dii bi€t qua. Pham
chinh l~nh ban ra deu la tren thu~ long trm, dum hqp long dAn, thi dl;lnhu vi~c
thay d6i ao m~c, d6 cUng la lay hoa h~ bi€n dOi man di, thl!c lam cUng de. N€u nha

long trm tr6ng l~i, hAng nam dugc mila, se tl! c6 tM ngOi hUbng thai binh va giii'
dugc IAudai miii".
B9 ll;litau xin truy cap cao trl;lCcho cac quan
nuac
Phien. Vua bao : "Quan
nuac Phien, kh6ng sanh vm quan cua trieu dinh dugc. Vi€t cap cho chi€u van cUng
dii du to khen thuemg, con cao trl;lcthi dinh chi l~i".
Cho Tn1n C6ng Chuong, PM v~ uy, lam Ph6 v~ uy Hii'u v~ dinh HO uy; Phl;lm
PM Quang do chuc PM v~ uy van hi~p linh thi v~, l~i chuyen coi cac v~, dQi Tai
hoa va Dl!c bao ; Hoang PMc Lgi, Cai dQi quyen sung PM v~ uy Tien v~ dinh Tien
phong, thang thl;lPM v~ uy earn binh, qlJyen sung V~ uy Ta v~ Quang Nam ; VU
Van Nhugng, nguyen quyen sung Qucin '¢, dOi lam quyen sung PM v~ uy.
~,
Chuan cho nhi1'ngngum dugc thl!c thl;lD~'Nruemg
a
cac v¢ vi~n Thugng tu deu
dugc chi€u theo pMm de chi luong.
Quan tinh Ninh Binh tau n6i huy~n Kim san trong tinh h~t, giap lien vm bien,
dat chua va m~n, phcii c6 nuOc ng<;>ttuai ruQng, mm cay cay dugc. Hi¢n c6 I cai
ngoi nhO tu s6ng Trinh Nii' huy~n Yen M6 dO vao, IAu nay bi lap; dan
sa
t~i deu
mu6n g6p suc nhau, khai ll;li,de 19ivi¢c lam ruQng. Vua y cho.
Vi 2
ca
Ta, Hii'u Thuy su Ngh¢ An con thi€u s6 ng~ch, vua sai chi€u sO dan
trong h~t, pham nhi1'ngngum luu Il;lCl~i ve va nhi1'ngnguai tu truac chua tUng dugc
cham lam linh, deu theo l~ 7 ngum lay 1, ll!a
b6
vao 2

ca.
Trong nhi1'ngth6n xii dii chiu ng~ch gicin binh, gian ho~c nai nao con c6 an l~u
a
ngoai sO thi quan tinh l~i dang ti€p them vao sO dan dinh rOi ll!a cham lam linh
lu6n ca s6 con thua ay, cQng dugc 950 ngum, dOn thanh 19 dQi, tau len xin.t~m d~t
lam 2 v~ Ta, Hii'u Ngh~ An. Ta v~ 10 dQi, Hii'u v~ 9 dQi, m6i v¢ d~t 2 quan v¢, m6i
dQi d~t 1 suat dQi, 2 dQi truemg, 2 ngo~i uy dQi truemg, cap cho binh
khi,
tien, g~o,
de thao dien, Dgi sau nay yen vi~c hilt gi~c, cac bien binh di danh dftp va di tM deu
dugc ve hang ngU, bay gia se san
b6
ca l~i de xii binh lien l~c nhau, nguai nao nen
d~t vao bQ binh, nguai nao nen d~t vao thuy binh, l~i xin lam cho thoa dang. Vua
deu y theo,
Cho Phan Van Phlii, thl! Ph6 v¢ uy v¢ Dieu vo, lam PM v~ uy Ta v~ ; D~g
Van Dile, Cai dQi, quyen sung Ph6 v¢ uy ; Nguyen C6ng can, thl! Ph6 v~ uy v¢
Nghiem vo, lam PM v¢ uy Hii'u v¢ ; Phl;lm Van Thuyen, Cai dQi, quyen sung Ph6
v~uy.
scan0005.pdf