Đại Nam thực lục tập 4 part 8 pot

Sai Ll,1cb<)chQn
cir
nguai lam duqc chuc thOng phcin, kinh lich, mbi chuc
1 nguai.
Quan dnh Quang Nam tAu noi : "Van mi~u cua dnh d\lllg
a
xii CAu NgM, bi
nuac
sOng Truang Giang xoi la, xin dm ve dai Thanh Chiem sang sua cao rao". (CAu
NgM, Thanh Chiem deu la ten xii, thu<)chuy~n Dien PhUc). Vua chuan y 1m tAu.
Ten gi~c tr6n
a
Nam Dinh, nguy' xung tien phong, la Hoang XuADKhAm, nam
ngoai cho be lfi den dOn D~i DOng, Tuyen Quang, hqp dang vm bQn gi~c B<>,bi
quan quAn danh tan; den dAy, KhAm len lUt tr6n ve chUa Phcip Hoa
a
huy~n ThQ
Xuemg, Ha N<)i.T6ng d6c D~ng Van Thiem phcii binh bat duqc, gi~t di. Thuang 50
quan tien cho ngum t6 cao.
B6
chinh Ha TInh, Cae Hiiu Dqc, tAu noi : "VAng thee Anchi~u, thuc thu m<)t
nira thue dA"t,thu~ dinh trong h~t, cM nen thu, cM nen giam, hem bil kern, chua du
5 thanh. Ngoai nhil'ng xii, thOn nao lua ru<)ngbi t6n h~i, duqc tha ho~c giam thue dii
qua 5 thanh, c<)ng vm cM dii du 5 thanh, con nhiing cM dii tha thue ma chua du 5
thanh, xin cling khOng nen tha tMm nita. ROi chieu thee xii thOn nao, lua khOng bi
thuang t6n, dem s6 con l~i dang tha do ma tha cho, mm co th~ vira du cai s6 5
thanh dang phai thu trong toan h~t".
Vua dl,1rAng: "Truac kia, co Anchieu tha giam 5 thanh, qua 1m ban cua b<)dii
dl,1cho thOng tri l~i,
Y
nghla tuang dii ro rang. V~y ma dnh Ha rmh m<)tmqc lA"y

t6ng s6 5 thanh phai thu trong toan h~t, r6i dem cM dii tha thu~ chua du 5 thanh
ban xin khOng nen tha them nita, den nbi trong do co chb 10 thanh chi tha duqc 1,
nhu th~ trai vm
y
cua dl,1van va 1m ban cua b<).V~y truyen chi nghiem qua. Va l~i,
vi~c nay co quan h~ den Andi~n, cfut cho dADta duqc thqc sq huang em. B<>ban thu
thue hay tha thue deu phai du 5 thanh la noi d~i khai ve toan s6. Thang truac b<)H<)
dii ban l~i ve phADs6 thu~ khoa dinh dien nen tha, nen thu
a
cac dia phuemg, n~u
h~t nao duqc ban em tha giam dii du 5 thanh ho~c qua the r6i, khOng cfut ban, con
h~t nao chua du 5 thanh, xin dem cai s6 nen tha giam va nen thu chia lam 10
thanh, r6i tha giam 5 thanh, trung thu 5 thanh. Trong do, n~u co neri g~p tai n~n,
dii co chi duqc mien thu~ tit 6 thanh tra len, thi s6 phai thu,
Ie
tA"tnhien, khOng
bAng s6 duqc tha, thi cu chieu
Ie
phai ma lam cho 6n thoa cling khOng sac dAu. V~y
ma cAu n~, khOng thOng nhu th~, chang hoa ra chi co tieng la tha giam, ma khOng
duqc thqc sq tha giam do sac ? Nay chuan cho thOng dl,1di cac dia phucmg : xet cac
xii thOn thu<)c h~t, neu trong 10 thanh dii duqc tha tit 5 thanh tra len thi thOi ; neu
chua du 5 thanh thi tha them cho du 5 thanh. COnnhiing nai nao chua duqc tha giam,
836-1142.pdf
D~ nhi
leY -
Quyin ClXlV - Thlfc ll!c ve'Thanh 16 Nhiin hoang de'
thi ciing tha giam cho 5 thanh, chu khOng dugc sai Mm nhu Ha Tmh de d€n nbi an
thu€khOng thAm khAp d€n ke dum".
Tucmg quan Truang Minh Giang va Tham tan Le D~i Cuang

a
TrAn Tay cho
rAng 3 pM Hai Tay, Hai DOng va San PM deu la dia d~u quan trQng xung y€u, xin
d~t mbi nm m¢t chuc
An
pM. Vua dl,lsai chQn trong thu¢c h~ ai lam n6i vi~c, thi
tau xin b6. Va ran d~y rAng: "Nhiing pM Aymoi thi€t l~p, chQn dugc nguOi la kh6.
NguOi dugc de cu ra d6, khOng nhiing phcii can th~ giii' minh, ma d€n ca nhiing
nguOi nba va d~y to theo Mu, n€u khOng giii' gin de lam mAt long nguOi, thi con t¢i
nao to han nii'a. Phcii can th~n d6
!"
Dinh ro dieu l~ ve vi~c Hnh dao ngii. Truoc kia,
B6
chfnh San Tay la Db Huy
ainh trong t~p tAuthinh an c6 n6i : "Nhiing Ifnh duang
a
ban, mbi khi c6 vi~c nba,
thuang tr6n ve, nghe c6 l~nh bAt, mm d€n thU t¢i, d~i khai cu bao theo l~, dugc
mien t¢i, quen r6i cho th€ la thuang (Theo l~ tir truoc : Hnh tr6n l~ d~u, bAt dugc,
ph~t 100 trugng, sung vao quan ngii ; Mn thu 2, ph~t gOng neu t¢i 2 thang, khi h€t
h~n, ph~t 100 trugng, sung vao quan ngii ; l~ thu 3, xu giao giam h~u. N€u tr6n ma
trong h~n 100 ngay, t1;lra thu, thi khOng cu la ph~m l~ d~u hay l~ thu hai, deu
dugc mien t¢i, sung vao quan ngii : qua h~n r6i, l~i h~ cho 100 ngay nii'a, t1;lrathU,
dugc giam 2 b~c). V~y xin nen dinh ro l~i dieu cArnde bO cai t~ chgt ra thU t¢i, chgt
l~i bOtr6n.
Vua chuan cho b¢ Binh nghi dinh : pbam cac h~ng Hnh
a
Kinh va
a
ngoai cac

dnh khOng cu la gian binh hay m¢ binh, n€u duang t~i ngii, dugc tin cha my ch€t,
thi cho phep trinh nguai coi quan, lam dan ;
a
Kinh, do b¢ Binh,
a
ngoai, do thugng
ty, chuan cho ve que quan,
10
vi~c tang, h~n 15 ngay, l~i ve quan ngii. N€u vOco, t1;l
ti~n tr6n ma trong
h~n
100 ngay ra thU t¢i, ph~ l~ d~u, thi theo l~ cii, cho mien
t¢i, ph~ Mn thu hai, ph~t 60 trugng ; ph~m l~ thu ba, ph~t 100 trugng ; ph~ l~
thu tu, ph~t gOng neu t¢i 2 thang, h€t h~, ph~t 100 trugng, deu dugc sung vao quan
ngii minh
a
truoc. Ph~m tir l~ thu 5 tra len, phcii giao giam h~u. Ke nao twoc dii
tr6n nhieu l~ ma cai h~ ra thU t¢i con
a
thOi ky truoc khi chua c6 nghi dinh nay
thi deu mien troy
CUll ;
con sau d6 n€u l~i tr6n thi tfnh su6t cac Mn dii tr6n tir truoc
d€n sau ma khep t¢i.
Di~n Phl,lng Tien c6 gib. Ngay hOrn truoc, lam Ie cao, vua sai hoang trubng tu
la Truang Khanh cOng, d€n lam Ie. Truoc kia, hang nam, g~p ngay Ie cao, vua deu
than d€n lam Ie. D€n nay, b¢
U
tau n6i : "Tra
CUll

dien l~ HAcTrieu, thi dien Ie nha
835-1141.pdf
Minh:
a
di¢n Ph\mg Ti~n, ngay sinh, ngay gi6, co t€, dung c6 thuang, lam
M
thee
tinh trong gia dinh. Con dien l¢ nha Thanh, khi gi6 cac vua cac h~u thi hoang d€ y€t
nba tam that
CJ
di¢n Ph\mg Tien, dang huong, lam Ie, d~u kh6ng co nghi ti€t
kinh
cao
truac
mQt ngay. L~i tra
CJ
Gia
U
thi truac ngay gi6 1 ngay, d~t bai vi bay dO
tha.
D€n ngay gi6, sang
sam,
lam Ie. Nhu th€ thi khi
truac
gi6 mQt ngay ma lam Ie
cao la tl;lC
nuac
ta noi thee thoi quen, chu kh6ng co van ban nao chep ro co the khao
cUu duqc. Nhung lam da IAu,cling la mQt Ie to
y

trung h~u. V~y, d€n ngay lam Ie
cao do, thi€t nghi n~n phai holing tu d€n kinh cao de cho hqp vm
y
nghia cua Ie".
Vua cho la pMi.
D~t them huy¢n Qu€ Son thuQc tinh Quang Nam. Truac kia, vua d\l bQHQrAng:
"Quang Nam la mQt tinh Ian
CJ
Nam TNc, tit sau khi thai binh, ruQng dOng ngay
mCJ
rQng, sinh
nCJ
ngay mQt nhi~u. Hi¢n nay s6 dinh d€n hon 44000 nghin nguai, ruQng
dat kh6ng kern 140000 mau, so vm cac dia phuong khac thi Ian hon. Nhung tit
truac
d€n nay chi d~t 5 huy¢n, nhiing xa tMn thuQc h~t ke co may tram, dia th€
rQng rai nhu th€, co vi~c pMi di l~i kh6ng khoi duang xa ch~ tre. Phai co mQt
phen sua l~i de cho ti¢n hon. V~y ra l~nh quan tinh chi€u trong 2 phil, 5 huy~n
thuQc h~t, tuy nai dADcu d6ng hay thua, duang sa xa hay gan, cham
chuac
d~t
them 1 huy~n cho du 6 huy¢n, m6i phil th6ng h~t 3 huy¢n, va chQn dat, d~t ly'
sCJ ;
ban
tinh
cho thoa dang de tAu l~n". D€n nay, quan tinh tAu xin c~t lay 4 t6ng
CJ
huy¢n Duy Xuy~n va 1 t6ng
CJ
huy¢n

U
Duong (s6 dinh hon 9900 nguai, ruQng da:t
hon 17700 mau) d~u l~ thuQc phil Thang Hoa. Con huy~n Duy Xuy~n d6i thuQc vao
phil Di¢n Ban. L~i con tru
tinh
x€p d~t mQi vi~c (Huy¢n d~t 1 tri huy~n, 1 huan d~o,
2 l~i m\lc, 8 tMng l~i, 1 l~ m\lc, 50 thuQc l¢. Huy~n ly' d~t
CJ
xa Huong L6, hAng
nam cap 30 quan ti~n c6ng nhu). Vua y lai tAu.
BQL~i tAunoi : "Truac kia, gi~c Kh6i gAy bi€n, vi~n chuc sau tinh Nam Ky co
nhiing nguai bi gi~c b~t da tUng nMn chuc cua gi~c. Sau, ra dau thu, duqc on cho
van lUlll~i lam chuc dich : ho~c theo cac tinh, ho~c thee quADthu d~ hi¢u l\lc. Do la
d~c Ancua mQt thai. Nhung xet thee c6ng ngbj, thi bQn chUng dii hOng mat d~i ti€t,
ha n~n bo qua, kh6ng xet hOi ? V~y xin : ke nao dii thang th\l ho~c th\lc th\l thi cach
chuc ngay, cho v~ s6 dAn, con ke nao duqc lUll dich ho~c hi~u l\lc, thi phat yang di
cac dia phuong Tran TAy, Ha Ti~n, kh6ng bao gia cho thang d\mg nua". Vua cho
lapMi.
Chuiin dinh dien l~ v~ dlin t€ Xa t~c.
836-1142.pdf
D¢ nhi
ky -
Quyln CLXIV - Thlfc l,!-cve'Thanh
tif
Nhtlll hoeing
de'
1. D6 thi!. - Vi Thai xii :
1
ngQckhu~ vang ; vi Thai tilc :
1

ngQckhu~ xanh.
M6i vi 1be dlJllgruqu, 3 cai chen, 3 cai ma, 1hl1co dii thia va khan phU; 1cai dai,
2 bat c~p, 1 lien vuong, 1 lien tron, 12 cai bi~n(l), 12 cai d~u(2),3 mam thit te, 1
gio tron,
1
mam c6. Hai vi ph6i huang, thi cac h~ng dOtho ciing nhu the, duy bOt
ngQckhue. Con be, ma, hU,dai, bat c~p, lien vuong, lien tron va cai d~u deu dung
dOsu trang men, ve silc vang, thia b~ng dOng,khan phii b~ng nhieu vang, 4 goc
vi~n b~c, cai bien trong n~m thau, gio tron Mng tre, trong hac g6, khan phii btmg
do~n vii mau vang, 4 goc vi~n b~c ; mam dlJllgthit te Mng g6, mam bay c6 ciing
Mng g6, hinh vuong, trong n~m thiec, d~u ve sitc vang. L~i lam them cai bien,
cai d~u, lien vuong, lien tron, 4 ban dai, 4 ban bay c6,
1
an
M
van te,
1
man
quAnMng do~n vii mau vang, 1 khan phii 4 goc vien b~c, 2 cay nen Mng thiec,
2 ghe ch~p sq, 2 lQng vang. L~i, ch6 tho cac vi ph6i huang va nai chon dO te,
truac kia co d~t
15
tan do, thi nay chieu theo ch6 chfnh vi d6i lam mau vang.
Cac an ngii sq, tam sq, cay nen, cay den, khi dung den thi l~y
a
trong kho, chi
thay d6i che 20 cai mam g6 dlJllgxoi san vang, 11 man quAnMng do~n vii mau
vang, 7 lQngvang ;
1
b¢ dOu6ng ruqu b~ng thau,

a
nai chon dOte, chuyen lam
dOtho
a
dan
sa.
2. Ll ph{{m -
d
cM chinh vi va cM vi ph6i huang, m6i vi, truac d~t
1
trau,
1
de, 1 lqn, 5 mam xoi, nay d~t them: m6i vi m¢t hat nuac xuyt, 1 bat nuac Iii,2 bat
canh, cai bien cai d~u co dlJllgdOcung 12 thu, lien vuong, lien tron co dlJllg dO
cung m6i thu 1. Ll;latho h~ng nMt, 1 t~m, c6 1 mam. cac an tho va nai chOndOte
thi huang, ruqu, den, nen nhu cii. Duy
a
an mm lam them d~ van te thi d~t 2 cay
nen h~ng nhOva h~g vila.
3.
NhflC chltdng -
T~u 7 bai : khi rucrcthAnt~u bai "Dien phong", khi cung
ngQcll;la,tuAnruqu thu nh~t, t~u bai "Hung phong", tuAnruqu thu hai, t~u bai "Tu
phong" ; tuAn ruqu cu6i, t~u bai "M~u phong". Khi c~t c6 di, t~u bai "Hoa
phong". Khi tien thAn,t~u bai "Dl;lphong". Khi ngo trong nai chon dOte, t~u bai
"Khanh phong". H~ng nam, hai ky xuan teva thu te, kfnh phai d~i thAnlam Ie)
B¢ L~i tau trinh ve vi¢c cong trong ky h~ lam vi¢c ciia cac vien phUhuy¢n,
cham chuac ban dinh ve sq thuang ph~t, gian ho~c co ban den vi¢c xin giang chuc
d6i di. Vua cho rang vi¢c mai IAndAu,d~c bi¢t gia an d6i lam giang lUll.
(I) Bien: dO dan bang tre, gi6ng hlnh cai "cup" co nap, dung dl!llg trai cay hO(icnem de cung.

(2)
Dq.u :
ml)t thu dO tho, ciing gi6ng hlnh cai "cup" co nap, thuang ti¢n bang gO, co chll-m va
san th€p, ho~c cAn ngQc, dung dl!llg dO cung nhu tuang, mam va chilt long.
835-1141.pdf
Sai quan bien sOI;Ul
Ngf/c di~p
(1).
Dung Thugng thu b¢ L~i la Nguyen Kim
Bang sung lam T6ng tai. Theo l¢ tru6e, e6 1 Ph6 t6ng tai, dinh tMn eu V¢ uy T6n
Th~t Tucrng sung vao. Vua n6i : "C6ng vi¢e bien so~n da e6 1 vien d~i tMn ban van
lam T6ng tai la du. Tucrng la quan vo, dAll va d\lt, sai lam th€ nao duqe
!
V~y rut
Mt ehue ~y di". L~i sai bien sOI;Ulban T6n pha(2). Dung thl,1Lang trung b¢ Le, Phan
Van Nha, sung lam T6ng toan tu ; Vien ngo~i lang N¢i V\lpM, T6n Th~t M~eh,
sung lam Toan tu. D€n khi
N
gf/C
di~p
thiio xong, trinh len, e6 nhi~u eM Mm lan,
vua sai eai ehinh ngay. Kim Bang bi giang 3 dp.
Vien bi each la Hoang Qu6e Di~u, tru6e lam Tu~n phii Thu~n - Khanh, e6 lOi
trong vi¢e vO v~, gia ngl,1dan, kieh d¢ng lam eho tM dan gAy bi€n. L~i, tru6e khi
gi~e Man xuAn d¢ng, e6 ten nghieh ph~m la nguyen pMn tri Mai Van Van da tUng
bi m~t t6 eao vm Di~u v~ vi¢e cae' saeh Man lam nhi~u eung ten, ducrng e6 y lam
phiin, nhung Di~u kh6ng bilt, tra hOi ngay, d~ gAy nen v\l an quan tr<;>ng.D€n khi
nghieh Van bi bAt, m6i eung xung ra vi¢e ~y. Vua sai TuAll pM Duang Van Phong
nghi xu, khep vao tram giam h~u.
Ed :

nguyen Lanh binh thee lam vi¢e
a
thanh Tr~n TAy la Nguyen Van Hoa va
Ph6 lanh binh la Nguyen Van Tmh lam Lanh binh thanh Tr!n TAy ; V¢ uy v¢ Ta v¢
dinh Long vo la Hoang Quang Th6ng va V¢ uy H~u v¢ dinh H6 uy la Vii Due
Trung lam ph6 lanh binh thanh Tr!n TAy, theo l¢nh pMn phlii eiia Tuoog quan,
Tham tan va ~ d6e eoi gift vi¢e e6ng v~ bi~n binh
(2
Lanh binh quan thanh Tr!n
TAy, d~u tr~t Chanh tam phAm, 2 Ph61anh binh quan d~u tr~t Tong tam phAm).
H¢ ly Tu~n phii Quang Yen
U
Due D\le tAun6i : "cae eMu, huy¢n thu¢e h~t
mm d~t ehue lUllquan, xin ehQn nai gAllva ti¢n, thi€t l~p ly' sa, d~t l~i vien va thu¢e
l¢, e~p eho luang thuoog va ti~n e6ng nhu. Vua ehuan eho b¢ L~i nghi dinh l~i d~
thi hanh. (Huy¢n ly' Yen Hung d~t
a
xa Quynh LAu ; huy¢n ly'Hoa Phong d~t
a
xa
Yen Khoai; huy¢n ly'Hoanh B6 d~t
a
xii Tri Xuyen; eMu ly' Tien Yen d~t
a
xii Hai
Lang ; eMu ly' V~n Ninh d~t
a
xa V~n xuan. MOi huy¢n, mOi eMu, d~u duqe e~p
eho 100 quan ti~n v~ nhAn e6ng, v~t li¢u va 30 quan v~ ti~n e6ng nhu. MOi nha 11~i
m\le, 4 tMng l~i, 1 l~ m\le, 25 thu¢e l¢. Th6ng l~i va tMng l¢ ehia lam 2 ban. L~i

m\le va tMng l~i, Mng thling, d~u duqe e~p 1 quan ti~n, 1 phuang g~o ; l¢ m\le va
(1) Ngf/C pM: phil ky ghi chep tM h¢ cae d€ vuang trong m"t hQ, c6 khi chep c6 nhihlg net
chfnh y€u cua tirng den vua trong m"t trieu dl;li.
(2) Ton phd
:(t ~ :
dung phiii vi€t la TOng phil
* ~
mm dung. Thlfc llJc vi trlinh chit
"TOng" la chit huy trieu Nguyen. nen mm chep tM. Day c6 nghia la : phil ky hQ TOn th4't nha Nguyen.
836-1142.pdf
D~ nhj
kY -
Quyln CLXIV - ThT!cl,!c ve'Thanh
(if
Nhiin hoang
de'
thu¢c I~ hAngthang, d~u duqc c4p 1 phuang g~o. cac nha hQccua giao quan tuy
ti~n xAydJ!I1g,m6i ngOinha hQcduqc c~p80 quan ti~nnhAncOngva v~tli~u).
Chia d~t huy~n Minh Linh
q
Quang Trj lam 2 huy~n Minh Linh va Dja Linh.
Tinh h~t ~y th6ng trj 1 phil (Tri~uPhong), 3 huy~n (Hai Lang, Dang Xuang, Minh
Linh). Dja the Minh Linh r¢ng han ; dinh, di~n nhi~u g~p b¢i cac huy~n khac. Tir
truac, thu¢c phil nha kiem Iy, dUOngdi I~ch xa v~phia hiiu, tinh the kho kiem coi
duqc. An sat quy~n h¢ Iy Tufu1phil, Ha Dang Khoa, tAuxin cAtchia m¢t s6 t6ng va
lang, d~t them lam huy~n Dja Linh, d6i cho phil nha kiem Iy huy~n Dang Xuang.
(Minh Linh co 4 t6ng, 76 xii, thOn,phuOng,trang, va giap, s6 dinh tren 4720 nguOi.,
ru¢ng d~t 12081 mau linh, ly
sa
d~t

a
xii Dan Du~. Dja Linh co 4 t6ng, 116 xii,
thOn,phuOngva giap, s6 dinh tren 5570 nguOi.,ru¢ng dat 11106 mau linh, Iy
sa
d~t
a
xii Ha Thuqng. Phil Iy Tri~u Phong d~t
a
xii Ai
TiI
thu¢c huy~n Dang Xuang).
Vua cho la phiii.
ChuAndjnh cac h~ng dOngchua
a
kho (h~g dOngdo hinh nOi la h~ng nhat.
DOngdo Trang Li~t, dAydOngdo, dOngyang 2 phfu1kern, tam pMn dOngva dOng
nat : h~g nhi. DOngdo hinh vung, dOngdo Trinh L~, dOngdo
Bfun
Tuy~n, dOng
do BAuMo, dOngdo Quang Nam, kh6i dOngdo d¢ng Th~ch Bi thu¢c Lai ChAu,
dOngdo Lai Xuang, dOngdo Hung Hoa, dOngdo Thanh Hoa, dOngdo Man Do : la
h~g tu).
Dung Vii Ph~mPhac, D6c hQcNam Djnh, lam Tu nghi~p Qu6c
tiI
giam.
Dung PM v~ uy v~Ta nhj thu¢c Vii lAmHiiu dl!c,la Vii Phi Giam, lam PM v~
uy v~ Ti~n nhj, thang quy~n sai PM v~uy v~.Hihl nh~t la Nguyen Van ThuOnglen
thl!PM v~uy v~Phfulvo.
Hiiu tham tri b¢ H¢, Vii Duc Khue, tir Ha N¢i di vi~c cOng v~, van cung
chuc nhu cii. Truac kia, tao thuy~n IInh cha kern

a
kho Kinh den Ha N¢i, cAn
thieu nhi~u. Vua sai Khue di MycAncOngbinh
a
kho Vii Kh6 dem dQvai cAncac
hi~u trong tinh, trai 3 thang mai lam xong. Vua bao N¢i cac rAngVii Duc Khue
lam den quan to, phai di kiem tra dQcAnIa m¢t vi~c nhO,ma I~ich~m tre nhu the,
con vi~c b¢ b~n r¢n thi trut cho nguai khac, khOng doai trOng den, long d~ 4y,
thl!c ra the nao
!
Dang Ie phiii giao cho dinh thAnnghj t¢i, nhung hay xiI nhy ph~t
3 thang luang".
Vua I~ibao Hi~pbi~nD~ihQcs1linh Thuqng thu b¢ H¢ la Nguyen Khoa Minh
rAng: "Chuc ph~n My tOic6t
a
tinh tUOng,ky cang, nhung ciing khOngnen thieu
the th6ng. Gfu1dAy,nghe noi khanh hay thAnhanh lam nhihlg vi~cnho, nhu the dii
835-1141.pdf
mat cai the th6ng dl,li thAn, ma ciing khOng tranh khoi cai nl,ln chi tuang vi~c nho
ma luqc qua vi~c Ian. Nen ran dieu do
!".
Khoa Minh cui dAubai tl,l.
Dung Pho v~ uy Trung v~ dinh Tien phong la Nguy~n Van Nghi Iinh chuc
giam d6c cOng
seP>
thu¢c Vii kh6, Tu V\lbe?Binh la Nguy~n Dang Tin sung lam d6c
cOng cac slJ V\l.Truac kia, vua tMy cOng
sa
Vii kh6 nhieu vi~c, sai dinh thAn chQn 2,
3 ngum tinh nhanh, gioi giang co the lam n6i d6c cOng, khOng cau n~ hQla van hay

YO,
phAm tr~t va than ph~ tM nao. Dinh thAnelr bQnNghi sung lam. Vua y cho.
Sai Vii kh6, N¢i V\lpM va cac nha : pham nh~n gill cac dOv~t cua cOng deu do
b¢ H¢ saD Il;lCcac gia ca va s6 ml;lc cua cac v~t ay, de phong kiem ke tra xet. M¢t
khi co hOi den thl theo tUng khoan, tau ro rang ngay, khOng duqc dun day Ian nhau.
ThlJ cap SlJ trung H¢ khoa la Hoang Dii Quang dieu trAn ve t~ hl,li quan ll,li,
noi: "cac nguai ll,lidich
a
cac pM huy~n HAcKy,
a
trong m¢t hl,lt, co nhii'ng ke
cung lang va cung lam vi~c
a
nha vai nhau, den han 10 nam, ho~c han 20 nam quen
th6i thOng dOng va vet dAy tui. Quan cai tri hl,lt ay du mu6n d6i dAn t~ hl,li do,
nhung rOi ll,lithang chuc d6i di, VIthe dan
sq
ma chAng dam noi, nen mm co cau
"quan thang chuc, ll,lidich van con". V~y xin do quan dnh gill phep cOng bAng xet
hl,lch : neu ke nao giao quy~t tham nhiing thl cach di ; nhii'ng ke cung lang ma cung
lam
a
m¢t nha dii den 3 nam
tra
len, va la ngum que
a
trong hl,ltthl chuyen b6 di
nha khac. Ll,linlla, nhii'ng tri slJ, ll,liml;lcco trach nhi~m giup do, nhung ket be dang
cung ll,lidich de muu l¢, m8i IAnden cOng
sa

thl dung lQng den, xe, ki~u, tiem l~
ch6ng d6i vai cac vien pM, huy~n
!
M¢t khi co bi nen xu6ng, thl chUng xui bay
bQn tu ll,li,xui gil;lcthuang dan ngfun ngAm lam hl,li.Den ca nhii'ng vi~c bilt Hnh, thu
thue, chung ciing nh~n la vi~c chUng duqc tham dlJ, do day, sach nhi~u nhieu cach,
cham mut chia nhau. Neu co thue thieu, Hnh tr6n thl chUng d6 trach nhi~m cho phu,
huy~n. Th~m chi ca vi~c tra xet va xiI an, bQn chUng ciing dlJ vao, nhung khi lam
thanh an d~ len, chi co hQ ten cac vien pM, huy~n, con thl khOng ai ky ten vao do
nlla. Cho nen chUng duqc d~t mlnh
a
ngoai vi~c lam. V~y xin : rAng nhii'ng khi bAt
Hnh, thu to, xiI an thl nhii'ng ngum theo lam vi~c nhu tri sl!, ll,lidien deu phai ky
ten vao cu6i ban an va dAng sau cac s6 sach ghi ro ai han ai kern trong vi~c bilt Hnh
va thu thue. Sau co cOng hay co 18i, deu co phan bi~t trong vi~c thuang cOng hay
xiI t¢i"
Vi~c ay giao xu6ng b¢ Ll,liva b¢ Hlnh h¢i ban. HQ cho rAng chuc ph~n ll,lidich
tuy nhO, nhung ciing co trach nhi~m thira hanh. Neu lay ngum ban quan lam, ll,li
836-1142.pdf
D¢ nit; kj - Quye'n CLXIV - Tlttlc
IlfC
ve'Thanlt
f6
Nluin ltoQng
de'
cimg lang va cimg nha, ma
a
nha dii lau thl thOng dOng lam vi~c t~ h~i, d6 la tinh
th€ tat di d€n th€. Vi~c xin cach bO nhiing ke giao quy~t tham nhung, rut b6 di nha
khac, thl!c la thoa dang hqp lY. Duy cac nha 16n nhO d~u c6 an quan va nguai giup

vi~c. PM huy~n c6 tri Sl!, l~i ml;lc, cung nhu
a
dnh c6 thOng phan, kinh l~ch, bay
nay chua nghe n6i c6 thOng phan, kinh Ijch nao ti€m Ie, ch6ng d6i vai quan dnh, thl
sac tri SlJva l~i ml;lc l~i dam tiem Ie ch6ng d6i vai cac vien pM, huy~n ? Neu c6 ke
kiem lqi, lam vi~c rieng, muu dO hiep che, thl c6 ng~i gi khong dua vi~c ra h~c tau
cho ro t¢i Ibi ? Nhung tl! mlnh cung c6 dieu khong ngay thAng, khong cong being,
bQn kia nAm truac duqc cM kern ay, nen mai sinh ra bao nhieu tinh t~ d6 thOi. Con
trach ai nfra ? Va l~i, tat ca cong vi~c pM huy~n, bQn tri Sl!va l~i djch deu d~ sai
khien. Neu g~p vi~c hilt Hnh, thu to, xu an, thl cho chUng phl,l theo thua hanh. Neu
ke nao mua may xoay xoa, nhan vi~c quay dan, thl tham h~c d~ trj t¢i, c6 kh6 gi ?
Nay l~i mu6n vi~c nao cung cho chUng duqc ky ten, thl c6 khac gi cac quan pM,
huy~n ? Ma neu trong d6 c6 ke xau xa, l~i lay ne d~ lam b~y thl chAng hau nhu tha
s6i de chan de hay sac ? Duy c6 vi~c hOi t¢i, lay cung, lam an, thiia ph~n sl! cila l~i
di~n. Tu nay, khi quan pM, huy~n ket an,
a
cu6i ban an, nen ghi ro cac ten tri sl!,
l~i djch la nhiing ke chuyen bi~n vao d6. Neu c6 nhiing tinh t~ sai lfim them bOt
thay d6i gl, thl cu can cu vao d6 ma tra xet.
Vua dl,lreing : "Trong t~p tau trlnh ve vi~c bQn l~i djch tiem Ie ch6ng d6i vai
cac vien phil huy~n va uc ch€ dan, xui ki~n quan. Va l~i, vi~c dung xe, lQng dii c6
quy ch€, sac duqc tl! y lam can ? Hu6ng chi, ph~n sl! l~i di~n la tuy thu¢c thua
hanh. N€u pM, huy~n qua la cong being chinh trl!c, thanh liem, cfin man, thl bQn kia
tat sq va phl;lC,b~n r¢n vi~c cong, khong ranh, chu sac l~i dam cong nhien ti€m Ie,
ch6ng d6i ? Bay nay,
sa
di c6 tinh t~ ay, deu
VI
pM huy~n khong c6 nguai gioi ma
nen nbi thOi

!
KhOng chfra nguOn nuac ma mu6n cho dong nuac duqc trong, thl lam
sac duqc
!
Nay chuan cho
sa
t~i, cac d6c, phil, b6, an deu phai thai thuang suc cho
thu¢c l~i cac pM huy~n khien chUng biet sq hai cac quan pM huy~n. N€u tMy c6
cac tinh t~ kieu cang, uc ch€, giao quy~t, xui ki~n thl l~p tuc phai kiem tra, hilt trj
d~ ran nhiing ke dieu ngoan. Con ve nhiing vi~c bAtHnh, thu thu€, xu an, xin cho tri
Sl!, thOng l~i d~u ky ten, khong de cho chung d~t chinh sl! 1 phil, 1 huy~n, cac vi~c
deu trach cu l~i dien thua hanh, neu c6 tinh t~ gi xay ra, hOng dau trj d6, con c6 kh6
gi. Neu hilt bQn chUng phiii nhat nhat ky ten vao mQi vi~c, dii khong thanh the th6ng
gi ma ke b~y b~ l~i nhan day d~ quay nhieu, ha chAng phai la gay them m6i t¢ hay
sac ? Nay, chuan cho : pham nhiing vi~c cong cila cac phil huy~n nhu bilt Hnh, thu
thue, xu an, thl cac vien pM, huy¢n deu chia giao cho bQn l~i djch thua h~mh, de
835-1141.pdf
cho c6 chuyen tnich, n~u c6 t¢ hl;ligi khac, thi I~p tuc phai tau h~c, tri tl)i. N~u vi¢c
binh, vi¢c thu~ c6 be tn~, thi~u th6n, vi¢c an c6 that th6 v~ vi¢c tha tl)i ho~c bUl)c
tl)i, thi chucln cho thuqng ty
sa
tl;liI~p tuc dem nhfi'ng ke do pM huy¢n phai lam kia,
phan bi¢t tri tl)i. Nhu th~, con 10 gi nhfi'ng ten sau mQt kh6ng bi~t ran sq, nhfi'ng t¢
hl;lidii chua chat kh6ng sua d6i duqc ? Can gi bAt phai ky ten ? COn cac di~u khac
cho cu theo nghi ma lam".
Dl;lOquan cua bl) bi~n Ph6 liinh binh S<mTay la Nguy~n Dang Khanh ti~n d~n
Iy' sa huy¢n De Dinh. Nguyen Tri sl! Nguy~n Van Can truac dii d6c suat t6ng Iy va
th6 dan chia di nii gi~c, bAt duqc 7 ten phl;lm, chern duqc tren 40 dau gi~c va thu
duqc khi giai dem nl)p. Dl;lobinh cua thl! B6 chinh Tran NgQc Lam ti~n d~n Iy'sa
huy¢n VInh Di¢n, Il;lichuyen d~n De Dinh, hl)i vai Nguy~n Dang Khanh. T6ng d6c

Le Van Duc duqc tin bao, dem vi¢c tau len. Vua d~c cach cho Nguy~n Van can
duqc khai phl;lCnguyen ham Dl)i truang, van Hnh chuc Tri sl! huy¢n De Dinh, theo
huy¢n vien lam vi¢c. Sau d6 Tran NgQc Lam phai uy nguai dii ra thU la Ma Si
Huynh tim bAt duqc 1 ten tuang gi~c va 6 ten dOng dang. BQn dau s6 phan nghich
la N6ng Van Si, N6ng Van Thl;lctr6n xa, kh6ng c6 t6ng tich gi. Li~n rut quan v~.
Vua cho rang quan quan di tr~n Ian nay, gi~c dii sq tan truac, dau kh6ng c6
c6ng trl;lng danh gi~t thl!c sl! nhung I~n Il)i gian nan hiem tra ciing c6 chUt c6ng lao.
V~y thuang cho Tran NgQc Lam cung vai Nguy~n Dang Khanh va Hoang Trung
H~u d~u duqc gia 1 cap. Tir quan v¢ d~n suat dl)i duqc thuang ky II;lCc6 tUng b~c
khac nhau. Ma Si Huynh, c6ng kh6ng du chul)c tl)i, phai phat viing Nam Dinh lam
Hnh. Ll;lic6 Cai t6ng huy¢n De Dinh la N6ng TInh Hoa, truac kia, dii t6 giac va dan
quan quan d6t gi~t duqc ten dau s6 phan nghich la N6ng Van van, bi dang gi~c
cam thU. D~n khi gi~c Si, gi~c Thl;lc Il;lik~t be dang quay r6i, cUOpMc huy¢n De
Dinh, TInh Hoa bi chUng gi~t. Duc h6i bi~t duqc tinh trl;lng, dem tau. Vua thuang,
d~c cach truy t~ng Chanh bat phclm thien hl).
836-1142.pdf
CHINHBIEN
D~ NHl KY - QUYEN
ClXV
THVC LlJC
vt
THANH T6 NHAN HOANG Dt
Binh ThAn, Minh M¢nh nam thu 17 [1836], (Thanh D~o Quang nam thu 16),
mila xUAn,thang gieng, ngay m6ng 1.
D1;1
rAng : "Pham clic quan Kinh, theo l¢ dugc dlJ y€n va thu6ng, n€u ai du6i ten
co ghi bi giang chuc, kh6ng dii tieu chuAn dugc thu6ng, thl gia <1l1thu6ng cho ngAn
ti~n Phi long Ian va nho m6i thu
1
d6ng".

Thu6ng cho tu Thua Thien tra vao Nam d€n Gia Dinh, tra ra Bilc d€n Ha N¢i
g6m 99 tr~m, ti~n va g~o 6 thang tuy thee vi¢c c6ng nhi~u hay it co tUng b~c khac
nhau (Thua Thien 6 tr~m, Quang Tri 4 tr~m, Quang Nam 7 tr~m, g6m 17 tr~m, m6i
thang m6i tr~m 40 quan ti~n, 30 phu<1l1gg~o. Quang Blnh 6 tr~m, Quang Ngai 5
tr~m, tr~m Ninh Da thu¢c Ninh Blnh, tr~m Ha Trung thu¢c Ha N¢i, tr~m Gia TAn
thu¢c Gia Dinh, g6m 14 tr~m, m6i thang m6i tr~ 35 quan ti~n, 25 phu<1l1gg~o. Ha
TInh 6 tr~m, Ngh¢ An 5 tr~m, Blnh Dinh 6 tr~m, PM Yen 6 tr~m, g6m 23 tr~m,
m6i thang m6i tr~m 30 quan ti~n, 20 phu<1l1gg~o. Thanh Hoa 5 tr~m, Ninh Blnh 1
tr~m, Ha N¢i 5 tr~m, Khanh Hoa 11 tr~m, Blnh Thu~n 16 tr~m, Bien Hoa 5 tr~m,
Gia Dinh 2 tr~m, g6m 45 tr~m, m6i thang m6i tr~m 25 quan ti~n, 15 phu<1l1gg~o.
Con
nhihlg tr~m vi¢c it,
VI
gcindAy, &c Ky va Nam Ky da yen r6i, d~u kh6ng dugc
dlJ). Tu dAy, Mng nam trong 2 dip t€t Ian la Nguyen dan va V~n thq, ban thu6ng,
l~y do lam l¢ thuang.
ChuAn cho binh lfnh t~i ngii
a
cac h~t trong Kinh va ngoai cac tinh, ke tu m6ng
1 thang gieng d€n cu6i thang 3, he thee l¢ ai chua co ti~n IU<1l1g,ho~c IU<1l1gchua
dciy
1
quan thl d~u c~p lien ti€p cho m6i thang dii
1
quan ti~n.
835-1141.pdf
Dinh ban thu khi tri~u h¢i cho hoang than dugc t~p phong. Truac kia, con
Thi~u Hoa qu~n vuang la Thi~n Khue dugc t~p phong tuac qu~n cOng, ban thu
b
tren chanh nhi pham. Vua dl;lN¢i cac rfing : "Cho t~p tuac cOng, ban ngQc khue, chi

VIdo tlnh anh em, mb r¢ng an dien. Va l~i, Thi~n Khue, tu6i con nM, l~i khOng
phiii cho de d~n cOng, ma khi
b
ban thu tri~u h¢i, l~i
b
tren d~i than co cOng lao,
tram th~y chua dugc yen long cho lfim. Nay cho dUng vao duai b~c chanh nhi
pham. Tit nay, cac hoang than mai dugc phong t~p tuac, h~ co dl;lda cho li~t vao
pham tr~t nao r6i, nhung neu co quan cOng thl chuan cho ban thu dugc
b
tren pham
tr~t ~y ; neu chi dugc an phong thl ban thu
b
duai pMm tr~t ~y". Chuan dinh nay
dugc ghi lam l~.
Sai bQn PhO v~ uy Thuy quan la Doan Khac, thg Vien ngo~i lang b¢ H¢ la Tran
Viet Xuang cai quan bi~n binh Thuy quan, dap thuy~n Ian Thanh Loan di Giang
Luu Ba co vi~c cOngo
Chuan dinh : tit nay pham binh thuy~n di nuac ngoai nhu cac dia phuang :
Quang DOng, Giang Luu Ba, Lii' T6ng, Tieu Tay, dUOng bien hai xa, di v~ tit 6
thang trb len, thl khi xong vi~c trb v~, nhii'ng bi~n binh thuy quiln da di do d~u dugc
cho v~ nghi ngai ; ai que
b
Blnh Dinh, Quang Ngai, Quang Bloh dugc nghi 1 thang,
ai que b Thita Thien, Quang Nam, Quang Tri, dugc nghi OIiathang, het h~n trb l~i
hang ngii.
Tr~n Tay tuang quan Hnh An - Ha T6ng d6c la Truang Minh Giang va Tham
tan Tuan phil la Le D~i Cuang tau noi : "Kho tang An Giang tfch trii'chua dugc d6i
dao, vi~c chi dung l~i r¢ng, the ma thOc hla trong h~t con duang thu ho~ch. V~y xin
cho nang gia, mua them thoc". Vua y cho. L~i sai l~y 3 v~n h¢c

b
kho Vinh Long, 2
v~n h¢c thOc b kho Dinh TUOngchb den, cApphat cho.
Sai D~i ly tg Thieu khanh, Nguy~n Van Nhi, d6ng ly thanh tra N¢i Vl;lphil.
Ngay Tan Mao, te xuan huang. Vua se minh, sai hoang truang tir la TruOng
Khanh cOng te thay.
Dinh l~ quan vien trong Kinh va ngoai cac dnh viet chuc ham mlnh vao chuang
sa
va cOng van. (pham nhii'ng vien do biln chuc kiem lanh nha khac, ho~c kiem
quan cOng vi~c 2, 3 nha, ho~c dugc gia ham thl khi tu bao, cOng van d~u viet ca.
COn khi dang t~p tau, M sg vi~c quan h~ den nha nao, thl chi viet chuc ham
b
nha
~y de to ro vi~c mlnh giii'. Vien nao neu dugc gia ham thai bao, thieu bilo, tuc la hu
ham, thl trong t~p tau, khOng nen viet vao ; con trong cOng van thl viet th~ng la thai
bao, thieu bao. Neu dugc gia ham tham tri, b6 chfnh, tuc la thgc ham; pham trong
gi~y to phai tau, phai tu, d~u cho viet luOn ca vao. Neu dugc gia c~p ky ll;lCho~c bi
giang, luu, ciing ghi vao dum ch6 ten mInh).
836-1142.pdf
D¢ nh!
leY -
Quy€n CLXY - Thlfc ll:lcve'TJuinh t6 Nhdn hoclIlg
de'
Cho thJ! Chuang
ca
Than SIkh H~u dinh th6ng ch€ Mai C6ng Ngon d6i quyen
nnh Antri¢n th6ng ch€ dinh Hung nhu¢.
Sai v¢ Hii'u nhi dinh Vii lam, v¢ Phi ky' vi¢n ThU<Jl1gtu di thU Ha N¢i ; H~u v¢
dinh Ti~n phong di thU Nam Dinh ; Tien v¢ dinh Than
ca

di thU Hai Duang ; v¢
NhAt thu¢c Hii'u quan Hii'u bao di thU San Tay ; Hii'u v¢ dinh Tien phong di thU BAc
Ninh. Truac kia, chuan dinh hAng nam 2 v¢ Hnh Kinh, 2 v¢ Ngh¢ An, va 1 v¢ Thanh
Hoa chia di dOn thU5 dnh. Vua ngh! cac h~t Ayd~u la dnh lan, mm binh duqc gi~c
cUOp,nen c6 tr<;>ngbinh de trAn giu, cho nen mai c6l¢nh nay. L~i phai Ta v¢ dinh
H6 uy di thU Ninh BInh, Trung v¢ dinh Long vo chia m¢t niia di thU Ngh¢ An, m¢t
ni'ra di thU Thanh Hoa. Bi~n binh ci'r di d6 d~u duqc thuang
1
thang luang an va
tien. V¢ uy H~u v¢ dinh Tien phong la Nguy~n Van Luqc xin dem theo thu¢c binh
di thU. Vua chuan cho chi€u theo toan s6, cApcho luang thang. Khi xong vi¢c cong
tr<1v~, se l~i thi hanh theo l¢ truac. (L¢ dinh : Quan v¢ eArn binh duqc m¢ 6 nguai
thu¢c binh, nhung chi c6 4 nguai duqc cApm6i nguai m6i thang 5 tien va
1
phuang
g~o). sAc sai : tir nay, pham cac Quan v¢ <1Kinh M c6 duqc phai di thu, ciing cho
nhuth€.
Di~u Ph6 v¢ uy Tien v¢ dinh H6 uy Nguy~n Hoang Thoa lam PM v¢ uy Hii'u
v¢ dinh Tien phong. Vua sai b¢ Binh truyen Chi huAn thi Thoa rAng: "Nguai duang
tre tu6i, trAm ngh! den cha nguai, Nguyen Hoang Duc, la cong than cua nha nuac,
cho nen cAt nhAc nguai khong theo thu b~c. Nguai phai dng cam kich va c6 gAng
han len,
10
toan bao dap, khong lam sa sut ti€ng nha, duqc nha an nuac mai maio
N€u khong ngh! can th~n giu gIn, ma cu ph6ng tung lam can, thl khong nhUng phiii
t¢i vai trieu dInh, ma l~i con lam nhl;lcden cha nguai : t¢i to lAm d6
!".
Dinh l~i chuang trlnh cach thuc giang hQc <1T~p thi¢n duOng. Giao d~o
Nguyen Dang Tuan tau n6i : "cac hoang tii hQc <1T~p thi¢n duOng, ti€n, lui, di,
dUng phan nhieu chua hqp Ie. N€u chi lam nhUng nghi ti€t giang t~p thong thuOng,

sq
kh6 thanh duc. V~y xin cham chuac quy thuc, chuang trinh nam Minh M¢nh
thu 4 (1823) d~t lam dieu l¢ de vi¢c d~y tre duqc dung dAn". Vua y lai tau.
(M9t :
v~ kinh sach de giang d~y, cac sach Ti€u JU!C
(1),
Tit thu(2), Ngii kinh
(3),
Chu
sti(4)
(1) Tilu ht;Jc:
SIkh dung cho cac tro nho, n~i dung dl,lYv~ cac nghi tiet nhu ray nUGc, quet tUGC,
thua giri, lui tm., trau d6i dl,loduc cho thieu nhi. C6 nhilng IOl,linhu
Tilu ht;Jctt;lpchu
cua Luu Tir Tri"mg
dai T6ng va
Tiiu ht;Jcvt;lnngilcua
La Trl,lch Nam dai Thanh.
(2) Tli thu :
b6n sach cua nha Nho :
Dt;liht;Jc.Trung dung, Lut;lnngil. Mt;lnhtii.
(3) Ngii kinh:
niim kinh cua nha Nho:
Dich, Thi. Thu, Ll
va
Xuan tllU.
(4) Chu sii :
cac b¢ sir cua Trung Qu6c nhu
Sii
IcY.

Tiin Han thu, Ht;luHan thu, C/fUDuung thu.
Tan Duimg thu, Tuy thu
835-1141.pdf
deu co nghTa ly udn suc cua thcinh hien, chinh sq cac trieu d~i deu co du
a
trong do.
Trong nba hQC,cu dung nhUng sir sach do giang d~y nhu truac.
- Hai : ve thu tq giang d~y, cho tuy thee suc ma hQc t~p. Trong cac hoang
tir,
tu hoang tir thu 7 d€n hoang tir thu 13, tu6i da hai lan, ma hQc viln da hai th6ng,
nen giang d~y Ttt thu, r6i d€n Ngil kinh, l~i xem them Chu
sit.
ve Kinh, Truy¢n,
giang d€n thien nao, truac hay giang chinh van, phai dQc th~t thuQc long d~ bi€t rut
lily y nghTa chinh tam, tu than va d~o ly hi€u, de, trung, tin. Chu
sit,
thi chi giang ky
sq tich, kh6ng cAn Mt dQc thuQc long. Hoang tir thu 15 d€n hoang tir thu 30, tu6i
tuy tre d~i, nhung da hai bi€t hQc t~p, nen giang cho Tie'u lu?c,r6i d€n Ttt thu, d~
bi€t ngAm nghTlai cua thcinh hien. Hoang tir thu 31 tra xu6ng, tu6i con tha ilu, nen
giang KIwi tam baDgiam va sach Tie'ulu?cd~ bi€t nhUng nghi ti€t ti€n, lui, Ung d6i,
dgi khi Ian han, bily gia mai giang d€n Ttt thu, Ngil kinh, Chu
sit.
- Ba : ve ngay giang d~y, h~ l~ vAnthee nhu truac. Ngay Ie, d~y Truy¢n hay
Kinh, truac giang chfnh van
(I),
r6i d€n ban cM
(2)
d~ cho sang nghTa ra. Ngay Ie,
d~y Chu

sit
cling c6t phan tich cho ro y nghTa. Khi giang d~y, n€u co nghTa gi nga,
thi, ve Ttt thu, co Dfli tDemphf:l/f:lc, ve Ngil kinh, co Ngil kinh khdm dinh ; ve Chu
sit,
co Nglf pile cUdnggiam ; tra cUu co cac sach Tlf die;z.H€t thiiy deu do NQi cac
phcit sach c6ng ra d~ dung tra
cUu.
- B6n : ve gia giilc tm hQc, h~ l~ vAnnhu truac. M6i bu6i sang, d6ng h6 cat
ro d€n dgt 2, thi phiii dQc thuQc long th~t ky bai hQc h6m truac, ng6i ngay ngiin
nghe giang, kh6ng dugc di dUng IQn xQn 6n ao. Cha cho giang vien giang xong, ai
nily deu dQCl~i vai Mn cho hi~u
sa
qua nghTa sach. D6ng h6 cat ro d€n dgt 7, dgt 8,
cho deu ve phU. D€n chieu, d6ng h6 cat ro d€n dgt 7, deu te tqu hQp l~i nghe giang
va bOi han. M~t trai l~n, l~i ve phU.
- Niim : ve Ie chau bOi, cac hoang tir tu6i tu 15 tra len, hAng thcing nhAm ngay
17, thee ban thu, Ian lugt vao hau cung Tu ThQ ; nhAm ngay m6ng 1, 11,21, ba
ngay ily deu vao thuang trqc di~n can Chfnh. Con tu 14 tu6i tra xu6ng, thee l~
thuang, cu hQc t~p. NhUng ngay 6, 16,26, sang sam, cac truang sir do NQi cac gm
cho the bai d~ dung trong vi~c ti€n len hau vua va lui ve. D€n chieu d6ng h6 cat ro
d€n dgt 6, d~u vilo hau va dem thee sach hQc t~p, cha xem vua co bOi. COn s6 nh~t
ky ghi vi~c giang d~y trong ky nay, vAndo cac trubng sir chuy~n nQp cho NQi cac
de luu chieu.
(1) Chinh Vlin :
viin boo cua
Kinh. Truy¢n.
(2) Ban chu :
chi nhilng 10i chu gilli cua cae tien nho. eM y€u IIIcua Chu Hi dOi T6ng.
836-1142.pdf
D¢ nhj

ky -
Quyln
CLXV -
TIlI!Cl/:lc ve'TMnh
16
NMn hoang
de'
- Sau :
ve vi~c h¢ gia, cac hoang tir duqc thee hAu xe vua di tuan du, thl giang
t~p vien, khi di duang thuy, duqc cung ng6i thuyen, khi di duang b¢, duqc cung di
duang, sam Mm cung 6, mong de khuyen ngan, gil1p ich.
- Bdy :
cac bien binh, d6ng b¢c 6 ben cac hoang tir, neu c6 ngubi nao lam tro
mua vui, bay nhiing vi~c trai Ie,
de
earn d6 kheu gqi, m¢t khi vi~c phat giac, l~p tac
trj t¢i du6i di, chQn ngubi khac thay vao phl;lCdjch. Den nhu
cuai
nglJa, bAncung la
2 m6n trong ll;lcngh~, thee c6 hQc, kh6ng the thieu duqc, nhung phiii
tit
15 tu6i tr6
len
mai
duqc t~p, ma khi t~p, phiii c6 chuemg trInh, ky h~n. Theo nhu
truac,
m6i
thang h~n 3 lan, phiii nhclm vao nhiing ngay m6ng 1, 11, 21 nhan bu6i sang vao
hau, den chieu, duqc den ch6 dien t~p voi, t~p
cuai

3 lan, kh6ng duqc ng6ng cu6ng
phi ph6ng,
truac
phai do quan thj v~ phai uy, I, 2 van vo trong vi~n Thuqng
ta
thee
di. Hoang tir nao chua tUng duqc ban nglJa, kh6ng duqc nu6i rieng. Den nhu t~p bAn
thl sApd~t 6 nai tmh mjch, ciing nhclm bu6i chieu Mm ffy, h¢i nhau dien t~p. Quan
thj v~
truac
phai 1 ngubi trong d¢i Kim sang chi bao vi~c bAn, kh6ng duqc m¢t
minh cfft len di Mn. L~i nil'a, ngay thuang cac hoang tir di nghe giang, thl dung 1
truang sir, 1 sull't d¢i, 1 thu l~i thlJc th\l, thee di de ran d~y Iii d6ng b¢c.
- Tam :
cac hoang tir
tit
11 tu6i tr6 len, dii hai Ian deu hQCt~p 6 T~p thi~n
duang ;
tit
10 tu6i tr6 xu6ng, tu6i con nho, cho phep 6 phU rieng, li~u phai m6i phU
1 giang t~p, ho~c 1 chanh tlJ,
ca
thee nh~t ky
tai
giang.
- Chin: Truac dii djnh c6 7 giang t~p, 2 chanh tlJ, nay d~t them 3 giang t~p, 2
chanh W de gil1p vi~c giang d~y.
- M
uili :
cac b¢ sach c6ng va 1 d6ng h6 cat de 6 nha hQc, chQn trong cac nba

hQc Iffy m6i nai m¢t thu¢c l~i, thay phien Ian luqt thuang trlJc, kiem vi~c coi giil' va
ghi ch6p vao nh~t ky, s6 sach).
ThlJ Thuqng thu b¢ C6ng, Bui ph6,
tit
mua d6ng nam ngoai, chang ho lac cO
l~i phat, tinh the ngay cang tram trQng, dang sa xin dem chUt hai tan ve que lang,
lbi Ie rfft thanh khAn. Vua dl;lrAng: "Bui pM duqc uy d\lng dii lau, hem 30 nam vAn
to ra la ngubi thanh liem can mAn. Nay tu6i gia, b~nh n~ng, khAn khoan xin ve huu,
cMc kh6ng phai VImu6n cau an, huang nhan. Nhung di duang xa, e rAng earn m~o
gi6 suemg, con c6 dieu chua ti~n. V~y
truac
hiiy gia em Iffycua kho II~ng nhan sam
Cao Ly, phai thj v~ N¢i cac mang ban cho de dieu trj. L~i thuang 200 quan tien,
100 phuemg g~o, chb khi ~nh tlnh giam nh€?,se cho Iffy nguyen ham, huu trio COn
mO ao d~i trieu cffp
truac,
cOng cho dem theo". pM ve r6i, kh6ng bao lau, chet.
Vua rll'tthuemg x6t, sai chieu theo nguyen phAm, cffp cho tien tufft, l~i thuang them
300 quan tien.
835-1141.pdf
CA'tnhilc Han lAm vi¢n Bien tu Le Dang Doanh lam Lang trung b¢ Hl), thiing
thl! B6 chinh Quang Tri, hi¢p cimg An sat Ha Dang Khoa, gift A'nquan phOng Tuan
phii Tri - Elnh.
Qu~n chUa mrac ChAnL~p la NgQc VAncung tien phArov~t dia phuang (500 cAn
b~ch d~u khA'u),sai quan Phien noi vai TrAllTAywang quAnTruang Minh Giang va
Tham tan Le D~i Cuang rAng: "Nguac nha long thuang va an day ciia tri~u dlnh,
dii blnh duqc gi~c Xiem, l~i pMi binh tru phong bao hl), gift cho yen 6n miii mai.
V~y xin dAng san v~t dia phuang de t~ an, xin chuyen dAng thay cho de to chUt
long thanh kinh". Bc;>nTruang Minh Giang dem vi¢c tAu len. Vua ban khen va sai
tra l~i Ie v~t da dAng. Dl} rAng : "ChAn L~p n6i dOi la t6i con ciia tri~u dinh, vAn

kinh can thuy chung. Nay chi nen c6 gAng khuyen khich nhau, gill dat, yen dAn,
mai khoi phl} c6ng tri~u dlnh da gAy dl!llg. Den nhu Ie nghi phAm v~t chilc kh6ng
phai la cai dung de bao dap duqc. KM dem 9 nay th6ng dl} cho qu~n chUa va cac
quan Phien duqc biet".
PhO lanh binh Gia Dinh la Le Van Ban chet. Dung v¢ u9 Nhi V¢ thul)c H~u
bao la Nguyen Van Hl)i lam PhOlanh binh Gia Dinh.
B() Hinh lam
ta
phien chep s6 tu bi giam cA'm
cr
cac dia phuang, co tinh den
tren 100, 200 tU.
Vua dl} Vi¢n Co m~t rAng: "Lii nay lam vi¢c gian ac, ph~m pMp lu~t, bi khep
tl)i den quAn lUll, tram, giao, d~u la nhii'ng ke day rAytl)i ac. Dem giam l~i ml)t noi,
kh6ng khoi xay vi¢c 16i th6i. BA'ynay nhii'ng an pM ngl}c, vuqt ngl}c thuang thuang
xay ra. V~y kh6ng tM kh6ng can th~n han nfta. Nam ngoai, ky thu thcim kh6ng day
1 phan 3 so vOi nam truac, hau nhu gan duqc giam bOt an ngl}c, rut bo hinh ph~t
r6i. The sac trong khoang
3,
4 tMng nay, tu giam l~i nhi~u den nhu v~y ? Ke ra,
quAn lUll la tu ph~m phai pMt ph6i, an da thanh r6i ma con giam
cr
ngl}c, thi sac
cho no phl}c tl)i duqc ? Nhii'ng ph~m nhAn bi gift l~i de d6i chA't,dang nen chieu 19
ma phAn xiI ; neu
Cll'
nUt nUt giam gift ca l~i thi M kh6ng lam cho an ngl}c l~i
dQng them? Nay chucin dinh : tinh 1611(Binh Dinh, Ngh¢ An, Thanh Hoa, Gia
Dinh, Vmh Long, Ha Nl)i, Nam Dinh, Hai Duang, San TAy, HAcNinh), s6 tu giam
kh6ng duqc qua 150 ten; tinh vira (Quang Nam, Quang Tri, Quang Elnh, Binh

Thu~, Ha TInh, Ninh Binh, Dinh Tuang, An Giang, Hung Yen, L~ng San) kh6ng
duqc qua 120 ten; tinh nho (Quang Ngiii, PhU Yen, KMnh Hoa, Bien Hoa, Ha
Tien, Quang Yen, Hung Hoa, Thai Nguyen, Tuyen Quang, Cao BAng) kh6ng duqc
qua 100 ten. Neu g~p nhii'ng an phai tra xet, ma ph~ nhAn va chUng ta co nhi~u,
thi kh6ng ng~i gi,
Cll'
tuy tl)i n~ng hay nhy, chia ra giam gift. Neu s6 phai giam gift
vuqt qua s6 da dinh, thi tAungay dqi Chi".
836-1142.pdf
D~ nhj
IcY -
Quyei,
CLXY - ThLfC /If-Cve'Thanh
td
Nluin hOQng
de'
Rut bOt Twin phil tinh Gia Dinh. Dung nguyen Tham tri Iinh Tuan phU la Doan
Van PhU quy~n giii Allquan phOng t6ng d6c Long Tuang.
Sai 100 bien binh
a
v¢ Yang thanh, v¢ Giam thanh va phU Thira Thien chia
duang di len pMn nui thugng nguyen de tham do, xet hoi. Chuan cho mang nhieu
vai hoa, mu6i, ng<;>cchAu gia, cap cho nguOi Man nui de h<;>huang dan ve phia TAy
vao th~g day nui Vl;lnScm NO'idi qua,
M
co sach Man nao, nui song hiem tra hay
binh di, duang sa xa hay gan, phong tl;lCt6t hay xau, nguai va v~t dong hay thua, va
chim, muong co gi hie'm ll;lthl ve d6 dAng len. Sau do, di khong dugc vi¢c gl, ben
sai phl;lttrugng de qua trach.
Sai bien binh hai v¢ Thil h(l Trung va Tien de'n ch6 dat bO kh6ng

a
phia trang
va ngoai cam dia cac khu t6n lang, cAt pM bl;lir~m, tr6ng nhieu mit, che, th6ng,
hl;lntrang
3
nam phai tr6ng dugc hang vl;lncAy. Co ai gieo tr6ng ng6, d~u thl cho
dugc huang 19i, cha he't 3 nam, pMi vien de'n kham thl!C, se chAm chucrc dinh
ngl;lch thue'.
Ll;li sai Thira Thien va cac tinh Quang Nam, Quang Ngai, Binh Dinh, Quang
Tri si'ra chiia xe "thuy hoa ky te''', gia luy¢n thu6c sung (cho vao c6i gia bAng suc
nucrc, 5 ngay dem, lay ra, gia bang chay tay, m(lt ngay niia, phO'i thanh thu6c
sung(l»). M6i tinh deu dugc 1 thucrc do thi nghi¢m. Chuan dinh : Tir nay h3.ng nam,
nh3.m thugng tuAn tMng 2, khbi c6ng gia luy¢n, sang thu, mua ll;ltthl th6i. Sau do,
truang luy¢n thu6c sung
a
Quang Ngai,
VI
xay ra hoa hOl;lD,bien binh co nguai che't
va bi thuO'Dg.cac d6c bi¢n, chuyen bi¢n deu bi ph~lttrugng, cach chuc ; quan tinh
bi giang chuc. Ben l~p ral¢ cam de th6ng suc (Vi¢c d6n d6c gia luy¢n [thu6c sung]
a
Kinh do b(l,
a
ngoai do tinh, deu ch<;>npMi 1 quiin v¢ ho~c 1 quan cO',m6i tMng
m¢t IAnthay phien.
d
Kinh thl de d6c, doan thira,
a
ngoai thl quan tinh, lanh binh,
cling thay phien nhau de'n nO'ixe "thuy hoa ky te', kiem tra xem xet Sl!qua ll;liben

c6i gia, tir coi soc canh giii de'n khieng vac va lau chui, deu phiii ch<;>nlay may
nguai can th~n te' nhi, chuyen cho nhau thay d6i. Ll;li,2 dAu trl;lcxe va bAu dau trl;lc
xe deu phiii dung sAt, gang ma b<;>c; ngay dem xoay chuyen c<;>sat, thuang phai tucri
dAu de dugc trO'D,nhl;ly va Am am de khoi sinh nong. Thu6c sung dUO'Dggia do,
cling thuang phai ray nucrc thu6c vao, de cho am, kh6ng nen de cho kh6 qua de'n
n6i nay li'ra dugc. Con truang luy¢n va nO'itl;lmgiii v~t li¢u, phai tr6ng hang rao
ngan ra. Trang phl;lm vi gicri hl;lDay, kh6ng dugc chua cat nhiing thu nht; x6p, kh6
no d~ ben li'ra. Ngay dem tuy¢t kh6ng dugc th6i nau. Quan quAn coi lam deu khong
dugc dem theo li'ra de hUt thu6c. Ban dem, m6i xe m(lt h(l chi cho dung den 16ng
(1)
Nguyen van la "sai thanh me" (ph<1ithanh gll-0)chung tOi nga chit me (gll-0) la in I~m, nen
tll-msua Ill-icho c6 nghia.
835-1141.pdf
bfing mai con hai di¢p ho*c den pha Ie, phai r6t dau cham lua
a
nai khac, d6ng
khoa dn tMn, do vien d6c bi¢n niem phong, danh Mu, r6i sau mm vao treo trong
cM xe. Nhan vien t~p nhi;lpva mQi v~t c6 th~ chi;lyva d¢ng deu khong dugc tv ti¢n
cho vao. Ngoai ph~m vi da giai h~n, b6n M gan xung quanh, ph~n nui
a
tren khong
dugc ph6ng hoa d6t co ; b€n song
a
duai, thuyen be di l~i khong dugc d~u l~i, cham
den ho*c th6i nau
a
d6. L~i, khi giii' luy¢n c6 chuyen cha diem tieu, luu hoang va
khi lam thanh thu6c r6i, dem ve n¢p, thl thuyen cha,
a
dAng mlii, phai dm m¢t bai

hi¢u, d~ khi thuyen di, thuyen khac trong tMy phai tranh. Quan quan trong thuyen
cling lam carn san, khong dugc dem lua). Li;li
VI
ch6 xe "thuy hoa ky te'" cua Thira
Thien d*t
a
Doanh Khe thu¢c Hiiu Tr~ch truac da dbi de'n be'n song Li;liBAng (ten
xa), nen chulln cho : tir nay, nam nao c6 gia luy¢n thu6c sung thll~p dan
a
bb song,
hgp te' Than song L~i BAng va Than thu6c sung.
U
dung Thai lao
(l),
te' vao thang
trQng xuan, con mie'u Doanh Khe dvng
truac
thl bo di ngay.
Thang Th6ng che' dinh Than
ca
Ph~m Hiiu Tam len thv Do th6ng, van ti;lmgiii'
an tri¢n Tien quan, kiem quan nhii'ng Hnh t~p am Hoa danh, Giao duang.
Cho nguyen Lanh binh Quang Nam Nguyen Van Lugng thang thl,lChuang ca,
thv Th6ng che' dinh Than
ca.
Lugng, m¢t M toi cli khi vua chua len ngoi, la ngubi
thanh thvc m¢c m~c, nen vua mu6n dung lam to. Khi Lugng vao l~y, vua thay gia
ye'u, buac di kh6 nhQc, khong kham n6i vi¢c theo hau. D*c cach cho lay ham
Chuang ca, lui ve Quang Nam, Hnh quan chuyen giii cong vi¢c tuan phOng 2 thanh
An Hai va Di¢n Hai. Con an tri¢n Th6ng che' dinh ThAn

ca
giao cho Ph~m Hiiu
Tam kiem Hnh. Lanh binh mai Quang Nam la Tran
Eli
Vinh l~i rut ve giii' nguyen
chuc cli V¢ uy H~u v¢ dinh Long vo.
T6ng d6c Ha Ninh, D~g Van Thiem, tau n6i : "5 huy¢n Thanh Liem, Blnh
Ll,lc, PM Xuyen, Duy Tien va Nam Xang trong h~t, bay nay, to thue' phai theo n¢p
kho tinh. Va li;li,nhii'ng huy¢n ay cach tinh thanh Hung Yen gAn han, xin d6i n¢p
ve Hung Yen cho ti¢n".
Vua chulln y lbi tau. Li;lichulln y lbi ban cua b¢ H¢, pham cong vi¢c coi giii',
thu chi, v~n chu~n cua kho tang deu do Ha N¢i phai lam, Hung Yen chi phai bien
binh coi giii ma thOi. D*ng Van Thiem ben xin : dvng
a
trong thanh Hung Yen I
kho tien, 1 kho th6c d~ chua tien va th6c thue' mua h~ dung d~ cap phat ; l~i dvng 1
kho
a
bai song ngoai tinh thanh d~ chua g~o thue' mua dong d~ ti¢n vi¢c chuyen
chao COn l¢ thue' huy¢n Kim Bang cling xin dem theo n¢p
a
d6 cho gan. Vua y cho.
Bay dan chay Ian
a
chUa Thien Ml,l. Kie'n An cong ten Ia Dai, de'n trong coi.
Dai ve n6i : "Vi tri d*t
a
dan
sa
da phie'm li;lmve khoa nghi, ma nghia van trong cac

836-1142.pdf
D¢ nhi
ky -
Quyln CLXY - Thlfc
/If-C
ve'Thanh (6 NJuin hoang
de'
so
di¢p cling e6 sai lam, can b~y". Vua n6i : "Bay dan ehay, e6t d~ ti€n pMe eho
cae b~e ton thAn da m~t, th€ ma b<;mnguai thua hanh noi theo th6i hii, ti,lsl! eau
pMe, li,limUll tinh ki€m an, thl!e dang khinh bi
!
Khong k~ vi¢e phao phi eua eong,
la t<;>inha, d€n nhu so, di¢p li,lilam sai, lam ean b~y, tue la khinh nhan ton linh, thl
la t<;>ito". Lien sai quan N<;>ieae la Ha [Tong] Quyen, quan b<;>L~ la D~ng Due
Thi¢m di d€n ki~m tra xet xem, ba bat va sua d6i. Vien ngoi,li lang sung eoi di,loll;le
truang la Ngo NgQe Qu9 va bQn nguai ehuyen vi¢e
so
di¢p, l~ pham, deu bi phi,lt
roi, phi,lttruqng e6 phan bi¢t. D6ng 19Ton Th~t Tuang va Nguy~n Due Trinh deu bi
phi,lt.Li,lidl;lsai dem d€n truae cae Hnh vi b neridan ehay, d6t tien gi~y ma, hi,lnd€n
ngay tandan phai diI 100000 quan. (D6ng 19 Bui COng Huyen phai lam truae phai
di Tr~n Tay, nen dung Tuang thay).
Quang Tri m~t mua, dAn kh6 ki€m an. Ra l¢nh sai quan dnh phat th6e kho
eho vay (hi,lng trang meli nguai 1 Me th6e ; hi,lng Iao va tan t~t meli nguai m<;>t
nua h<;>e).
Chuan djnh l¢ ehia d~t eel sung eho eae rinh thanh tu Quang Blnh d€n Blnh
Thu~n va eae phao dai thu<;>eeae tinh thanh (tmh thanh Quang Blnh : 4 eel tuang
quan euang phao, 4 eel phaeh san euang phao, 12 eel h6ng y euang phao, 16 eel qua
san d6ng phao, 12 eel truang thanh h6ng y euang phao, 10 eel phaeh san euang

phao, 8 eelthanh eong euang phao, t~t ea 66 eel. Tinh thanh Quang Tri : 4 eelMng y
euang phao, 4 eelphaeh san euang phao, 4 eel thanh eong euang phao, 1 eel qua san
euang phao, 9 eel qua san d6ng phao. Thanh \'mh Ninh thu<;>eearn L<>: 2 eel Mng
y euang phao, 6 eel phaeh san euang phao, 8 eel qua san d6ng phao, t~t ea 38 eel.
Tinh thanh Quang Nam : 1 eel Wang quAn euang phao, 14 eel Mng y euang phao, 5
eelphaeh san euang phao, 16 eelqua san d6ng phao. Thanh Di¢n Hai : 2 eeldi,liluan
xa thao nghieh wang quan d6ng phao, 10 eeldi,liluan xa euang phao, 34 eelqua san
d6ng phao, 2 eel di,liluAn xa thao nghieh Wang quan d6ng phao, 26 eelh6ng y euang
phao. Thanh An Hai : 6 eel di,liluAn xa thao nghieh tu&1g quan d6ng phao, 21 eel
qua san d6ng phao, 24 eel h6ng y euang phao. Phao dai Dinh Hai : 7 eel h6ng y
euang phao, 16 eel qua san d6ng phao, t~t ea 184 eel. Tinh thanh Quang Ngai : 8 eel
h6ng y euang phao, t~t ea
22
eel. Tinh thanh Blnh Dinh : 1 eel tuang qUAneuang
phao, 15 eel Mng y euang phao, 4 eel phaeh san euang phao, 16 eel qua san d6ng
phao, t~t ca 36 eel. Tinh thanh PM Yen: 10 eel Mng y euang phao, 7 eelphaeh san
euang phao, 12 eelqua san d6ng phao, t~t ca 22 eel
(1).
Tinh thanh Khanh Hoa: 8 eel
Mng y euang phao, 4 eel phaeh san euang phao, 10 eelqua san d6ng phao, t~t ca 22
835-1141.pdf
e6. Tinh thanh Blnh Thu~n : 8 e6 h6ng y euang phao, 4 e6 phaeh san euang phao,
10e6 qua san dOngphao, t~tea 22 e6).
Tu~n pM Hung Yen Ha Thue Luang m~t phai nguoi do xet duge tlnh hlnh t~
h~i eua vien ehue lam vi~e
a
kho (he n¢p 100h¢e thoe, thl m~t 3 quan ti~n ngo~i l~,
l~i phai eho nguoi thir thoe va
earn
6ng g~t 1 quan ti~n), Luang tAuxin dem b<;meai

trung va d~ lInh each ehue, khep t¢i, trlrng tri theo lu~t. Vua sai truy~n Chi ban
khen, thubng 30 quan ti~n eho thu¢e binh diiphai di.
Tie'ptl;ledao s6ng Ph6 Lgi. Sai Kinh doiin thue 1000 nguoi dAnde'nlam. Vua
thAnde'n xem, thubng chung eho 200 quan ti~n. DAn
sa
t~i co nguoi e~y lua
a
eM
dm neu va
a
bo s6ng, d~e each ra l~nh ph~ttrttgng qua traeh, rOitfnh mau cap tra
20 h¢e thoe. De'nkhi s6ng dii dao xong, nucrengQtehliy m~nh, sAceho Kinh doiin
truy~n bao dAn trong h~t ~tuy theo hlnh the' hai ben bo s6ng ma dan nucrevao
ru¢ng, l~i lam them ngoi l~eh, tnuang mang, de'nky nucrem~n dAnglen thl dong
l~p l~i de 19ieho ngh~ n6ng. Thubng gia e~p, ky h;leva ti~n co thu b~e khae nhau
eho d6e bi~n HOHl;lUva nhii'ngnguro h¢i bi~n, tuy bi~n.
L~i ehuAneho d~t tr~m Thu~n Lan
(a
hai xiiTri~u Thuy, Duang N6)
a
bo nam
s6ng [Ph6 Lgi]. D~t 2 vien eai tr~m, eho ngo~i uy d¢i trttbng thu¢e pM ThiraThien
sung lam va 30 Hnhtr~m, l~y dAn
sa
t~i sung vao ; e~p eho 2 ehie'ethuy~n, 2 con
ng\!a, eung vOibai tr~m, co hi~u, ehu6ng dOng,dao va giao. Khi ehuyen d~ e6ng
van ho~e eua e6ng, tir Kinh thanh de'ntr~m thl do duang b¢, tir tr~m de'n eira bien
Thu~n An thl do duang thuy (Tir Kinh thanh de'n tr~m, [gi~y to] : phi d~ thl 2
chuyln
(1) ;

t6i khAnthl3 chuyln, 2 phan
(2) ;
khAnvirathl3 chuyln, 8 phan ; blnh
thuang thl 4 chuye;l, 8 plui'n. Tir tr~mde'neira bien Thu~n An, [gi~yto] : phi d~ thl
7 phan ; t6i khAnthl 1 chuyln, 2 phan ; khAnvila 1 chuyln, 4 phan ; blnh thuang
thll chuyen, 8 plui'n).
C~p quAnphl,leeho cae co binh
a
me Ky, m6i co 500 nguoi, ao qulin m6i thu
360 ehie'e(ao dung vai den lot trong bAngvai do, e6 va tay ao d~u vi~n do~n vii do ;
qulin dung vai mau vang). KMng du, ehie'us6li~u giam, co vi~e thl m~e, v6 s\! thl
tMi. ChuAndinh : 3 nam ll~n d6i.
Ngay Quy Miio, duy~t binh. Vua sApng\! ra NgQM6n eoi duy~t thl vila g~p
mua ret lu6n m~y ngay, nen sai b¢ Binh va N¢i cae h¢i l~i, diem Hnh.
Gia g~o
a
Kinh su b6ng giam xu6ng. PM doiin dem vi~e tAulen. Vua bao
Trttang Dang Que'
a
Co m~t vi~n rAng: "TrucredAy,
a
Kinh, ban g~o ra vcrigia h~,
the'ma gia g~o
a
ngoai van ehua giam xu6ng ; nay co
1,
2 thuy~n g~o
a
Gia Dinh
836-1142.pdf

D¢ nhj
kY -
Quy€n CDW - Tht!c ll:lcve'Thanh 16 Nluln hoang
de'
d€n bu6n ban thi gia g~o b6ng giam, tram lAy lam l~ va nga. ChAc r~ng truac kia
ban g~o ra, c6 nhi~u nha giau sai nguai di mua, chu kh6ng phai chi c6 dan ngheo
th6i dau. Ngay Ay, tram thuang sai thi v¢ an m~c gia lam nguOi ngheo, d€n xin
mua, phai vien tr6ng thAy lam lfi cfing ban cho. V~y thi trong dam Ayc6 sl! tra tr(m
cfing kh6 phan bi¢t duqc. Nay, khi g~o kern, ma ban ra vm gia h~ la d~ CUll gil1p
nguOi ngheo, th€ ma ke giau nhan d6 lUng do~n, thl!c dang gi~n
!
Va, v~ luong thl!c
cua dan, tram rAt quan tam, nen muon sai dem so th6c g;;t.ocua nha giau dch trll,
luqng tinh nhan khAu,
de
dii cho an, con thira dem ban. Nhung l~i
sq
ke thira hanh
l;;t.it~ sl! lam kh6 dan, thi cfing kh6ng phai la chinh sl! tot, cho nen kh6ng thi hanh
d6 th6i
!".
L~i ken linh 4 tinh : Gia Dinh, Bien Hoa, Vinh Long, Dinh Tuang. Truac day,
b(>Binh vi thAy solinh hi¢n t~i cua 4 tinh c6 it, nen ban xin theo nhu l¢
a
An Giang,
Ha Tien, 5 dinh lAy 1 lam linh, l~i tuy~n d~ gil1p vao vi¢c canh gill. Vua sai dinh
than h(>il;;t.i,dem s6 tuy~n 4 tinh xet ky ng~ch binh va so h(>,tinh d6 d6ng 5 nguai
lAy 1, lam danh sIkh tau len.
Vua d1,1rang: "Quan linh d~ gill
nuac,

tic thuqng c6 von da c6 r6i. Gill trong
nuac,
d~p gi~c ngoai, ng~ch binh kh6ng nhieu kh6ng duqc. Hoang khao, Th€ t6
Cao hoang d€ ta, khi mm
a
Gia Dinh, nhan dan huang U'ngd~u vui lam linh, kh6ng
dqi phai tuy~n ll!a. BAy gia, sau khi sau tinh Nam Ky trai qua nhi~u Ian binh lira,
nhan dan chua sinh t1,1,ma so quan hi¢n c6 con d6ng
tai
4 v~n, trong d6 binh d6ng
gill, ngoai thi di danh gi~c nghich cfing van thira suc. Cuoi clIng lAyl~i duqc nghi¢p
lan, c6 ca phuong Nam. Sau khi d~i dinh, Hoang khao ta l~i nghT d€n dan Nam Ky
bAy lau vAtva vi
nuac,
d~c cach cho nghi ngoi ngoai l¢ thuang. Cho nen,
a
Kinh thi
3 nguai dan lAy 1 lam linh, ma
a
Nam Ky thi8 nguOi lAy 1, rAtnh~ so vm h;;t.tkhac,
duqc yen vui diem tTnhtrong 35 nam. Tram noi nghi¢p lan, kinh theo phep xua, bAy
nay cfing chua no ban den. ChAng nga hoa binh lau ngay, nguOi ta kh6ng biet den
vi¢c binh, nha c6 dAt cat mau mo, dan chUng dan sinh luai bi€ng. Them vao d6, ke
chuyen vi¢c coi gill trAn ngoai, xao lang b6
M
vi¢c vo bi, th~m chi toan thanh trong
r6ng, kh6ng linh canh gill, den n6i thU nghich Le Van Kh6i thira co n6i d~y, t\1t~p
lU hung d6 H6i luong, BActhu~n, chi c6 vai ch\1c ten ma gill thanh, gi€t quan, nhu
vao cM dAtkh6ng nguOi, lam tl!a tre con dlIa ngich, cuoi clIng gay thanh V1,1an Ian.
Va bQn gi~c Xiem tham lqi, quen nghTa, doc h€t quan, cu6'p bien cuong, giet h~i

dan den, quAy roi lang m~c. Ngay Ay, trong thanh n€u c6 mAy tram quan, ngoai
bien neu c6 vai nghin linh, thil~p tuc gi€t het duqc nghich t~c, va
sam
trir ti¢t duqc
gi~c Xiem, lam gi d€n n6i lira d6m chay lan, dot dan ca canh d6ng ; t6 ki€n d1,1cde
lam
nuac
hau d€n l1,1ttrai
!
Xet ra, vi nhieu nguyen do, ma quan it van la
ca
chinh.
Nay nghT d€n, dau long, dau no n6i tm
!
Hi¢n nay, tuy gi~c cu6'p da yen, trong em
835-1141.pdf
ngoai am, nhung co phong
bi
mai
khOng 10, da yen ll;limuon yen han, n€u de hoi
h~n v~ sau, sac bAng
dl,t
bi chinh don ngay bay
gia
!".
Ben chuan cho b¢ Binh ban,
r6i li~n giao xuong cho dinh tMn quy ll;li: 4 tinh Gia Dinh, Bien Hoa, Vinh Long,
Djnh Tuang thu¢c Nam Ky theo nhu l~ 2 tinh An Giang, Ha Tien, cu 5
nguai
dan

thi lay 1 sung vao ngl;lch lfnh. Khi co nhi~u lfnh thi co tM thay ban nhau, ai cling
duqc nghi ngoi. Phong thU da thira, sai phai ll;likhOng thi€u, loai hOi tanh chAng
dam sinh long xam luqc quay nhieu, gi~c cUOpsac dam ng~m mUll vi~c gi
!
Tuy co
kho nhQc ngay nay, nhung
nuac
nha duqc huang cai vui vO cung mai maio Huong
chi lay lfnh Nam Ky hao v~ cho dan Nam Ky, ti€ng la gill
nuac,
thl,tc la gill nha. So
sanh vai lfnh Kinh, lfnh trl,tc
(I),
lfnh ky
(2)
hAng nam phai di thU, l~n l¢i may nghin
d~m, d6n thU lau hang han nam, dAng kho nhQc, dAng nhan rOi, khac nhau la th€
nao
!
Ll;li,dan ky va trl,tc, cu 3 dinh lay 1 lfnh, ru¢ng dat da
it,
binh lfnh, quan ll;lill;li
nhi~u, thi dAng nh~\ dAng n~ng ll;likhac nhau la th€ nao
!
Va ll;li,cling Ia dan Nam
Ky, ma An Giang va Ha Tien
truac
day da 5 dinh lay 1, linh vui vai hang ngli, dan
vui vai xom lang. Huong chi 4 tinh Gia Dinh, Bien Hoa, Vmh Long, Dinh Tuang,
ru¢ng deu phi nhieu, nhi~u

nguai
trung nghia, ha ll;lichAng bAng binh va dan 2 tinh
An Giang va Ha Tien hay sac ? Dan ta khOng mat luang tri, luang nang, chAc rAng
ai cling thay nghe, thi nen suy nghi carn khich. Tren tir doc, phu, bo, an, duai d€n
phil, huy~n, giao quan, nen db dl;ltuyen bo cho long dan tham nhu~n. NhUfig t6ng
ly trong dan, nen khuyen bao huang thOn ; nhUfig cha, anh trong dan nen dl;lydO
con em : yen ph~n minh, gill phap lu~t, ua chu¢ng di~u nghia, sot sAng vi~c cOng,
khOng nen tranh n~ng, tim nh~, khOng duqc tron linh, be dat. N€u chua lam linh,
nghe co l~nh sai phai ma tron ngay, thi phai thee lu~t trj t¢i n~ng, quy€t khOng
khoan tha. Ho~c gia phil huy~n t6ng ly tu tinh dung tung giA'ugi€m, khOng lay ke
giau co khoe ml;lnh de di~n vao binh ngl;lch, ho~c chua chap nuOi duang linh tron,
khOng bAt giai ngay, ho~c
muqn ca
tron tranh khOng chju sung dien, ho~c an hoi l¢
ma tha ra, ho~c bia d~t man tra : nhUng moi t~ hl;liay m¢t khi phat giac, cling se
trirng trj n~ng them b~c nlla, quy€t khOng dung tha duqc. Lam vi~c cot cho ngl;lch
linh thuang du, thi quan va dan cac nguai d~u duqc huang phuc thai binh, ha chAng
d~p lAm sac
!".
Khi danh sach tuyen linh dang len, cho d6n b6 thanh cac quan hi~u (Gia Dinh
gian binh mai va cli, tren 6140
nguai,
d~t lam 10 co: Gia Trung, Gia Ta, Gia HUll,
Gia Tien, Gia H~u, Djnh Trung, Djnh Ta, Dinh HUll, Djnh Tien, Dinh H~u ; 2 thuy
co : Gia Djnh Ta, Gia Djnh HUll. Bien Hoa tren 1810
nguai,
d~t lam 2 CO : Bien
(1) Tn!c :
tue HihJ trge (Quang Tri. Quang B1nh) va Tii trge (Quang Nam, Quang Ngai).
(2) Ky : uk HihJ

ky
(Ha TInh, Ngh~ An, Thanh Hoa) va Tii
ky
(B1nh Dinh,
Phl1
nn, Blnh
Thu~, Khanh Hoa).
836-1142.pdf
D¢ nhj
kY -
Quyln C~ - TllllC ll;tcve'Thanh t6 Nhan hoang
de'
Hoa Ta, Bien Hoa HUu ; 2 thuy co : Bien Hoa Ta, Bien Hoa HUu. Vinh Long tren
5400 nguai d*t lam 8 co : Vinh Ta, Vmh HUu, Vmh Tien, Vinh H~u, Long Ta,
Long HUu, Long Tien, Long H~u ; 2 thuy co : Vmh Long Ta, Vinh Long HUu. Dinh
Tuang tren 3570 nguai d*t lam 5 co : Dinh Tuang Trung, Tien, Ta, HUu, H~u ; 2
thuy co : Dinh Tuang Ta, HUu. Con cae danh s~c truac nhu Gia Ti~p, Bien Long,
Vinh Bao, Long Blnh, Dinh Uy, Dinh Vo deu bo ca). GUi cho cac tinh gQi tuy~n,
dinh nhilm ngay m6ng I thang 5 phai t~p hqp cho du s6, r6i luu l~i thao dien 1
thang. Den m6ng I thang 6 chia lam 3 ban, duy co nhfing lfnh duqc phai di tM
a
Trfin Tay, Ha Tien thl 6 thang thay phien I Hln. Thuang cho tit dlnh thAn den bQn
nguai thita bi~n duqc gia cfip, ky Il;lCva tien, co tUng b~c khac nhau.
o
Quang Nam, Quang Tri, m¢ binh 2 co co thieu nhieu. ChuAn cho cac quan
tinh can cu vao s6 hi~n t~i, d6n vao lam 4 d¢i co Quang Nam va 3 d¢i co Quang
Tri. Neu thieu thl m¢ them.
Dong thuyen hi~u Nam Hung. Sai thl,1'Chuang co Thuy quan la Doan Kim coi
cong vi~c lam.
B~t dau dinh thu b~c ban Cung Giai. Vua dl;lrilng : "Vuong d~o phai tit chb tri

nha truac. Cho nen Kinh Djch co que Gia Nhan, Kinh
Li
co thien N¢i T~c, the thl
trong noi khue phong chinh la nen tang cho mQi phong hoa. Xet trong
Chu Ii,
tit
phi tan tra xu6ng deu co chuc Vl;lphai lam, co chuc nit quan d6ng sir, ghi lai chep
vi~c d~ thu~t giao hoa trong cung ma gay thanh n¢i chinh. Tram tit khi len ngoi den
nay,
ma
r¢ng duang giao hoa van tri, to di~m quy mo thai blnh. Vi~c trieu chinh
vi~c bien phOng, deu Ian Iuqt tien hanh ca. NMn nghI : duc hoa trong cung neu th6i
thuan nha, duang 16i nghi Ie n6i ve dang tin. Ngoi cM quy
(I)
trong cung con tr6ng
d~ dqi b~c co duc hien, ma chinh sl,1'va nghi Ie trong cung cling nen phan bi~t thu
b~c d~ to ro tr~t tV. Bfiy nay tuy co vi hi~u, nhung cfip b~c chua duqc ro r~t l~m.
Nay d*c cach cMm chuac xua nay, d*t ra cach chuc n¢i quan g6m co cUu giai
(2).
(Tren nluft giai, d*t m¢t hoang quy phi d~ giup hoang h~u la ngoi chu quy trong
cung, gill n¢i chinh cho duqc te chinh. Quy phi, hien phi, than phi la nh(ft giai. Gia
phi, thl;lc phi, hu~ phi la nhj giai. Quy tan, hien tan, trang tan la tam giai. Duc tan,
thl;lc tan, hu~ tan la tu giai. An tan, hoa tan, I~ tan la ngii giai. My nMn la bat giai.
Tai nMn la citu giai). D~ cho ngQc cu, ngQc hoang
(3)
dmg vai ho~ d6 va sir sach co
tr~t tv sang to r~ch roi, neu duqc duc hoa nghiem tuc, hoa thu~n.
(1)
Chu
quy: chi nguai vg, co nhi¢m Vl,ltrOng nom vi¢c an u6ng

a
trong nha.
(2) CUll
giai :
tir nha't giai Mn cim giai g6m 9 b~c.
(3) Cu, hoang : hai thU ngQc, ngui'ri xua dung de deo lam d6 trang suc.
Day
dung cu va hoang de
tugng trung cho phl,l nil quy t(ic.
835-1141.pdf
L~i d~t Llf.c thltr;mg
(I)
de dinh ro chuc ph~n phiii lam (Thlt9'ng nghi : giii nghi
l~, tiet van; Thlt9'ng tran : giii cua bau, cMu ngqc ; Thlt9'ng khi : giii d6 dung, d6
chai ; Thltr;tngphuc : gill chan, n¢m, giu<'mg,man; Thltr;mgthifc : giii thuc an ngon,
tra, hoa quii ; Thltqng
y :
giii mil, giay, ao, xiem. Do la Llf-c thltqng). Chia d~t nii
quan lam Llf.cdang
(2)
de giup vi¢c. (Ll;lCthuqng quiin sq cung vai tu nghi va tu tran
deu la thl; dang (h~ng dau). Ll;lCthuqng th6ng sq cung vai tu huang va tu khi deu la
thu dang (h~ng thu hai). Ll;lc thuqng thira sq cung vai tu y va tu thiing deu la trung
dang (h~ng trung). Ll;lCthuqng tuy sq cung vm cac ban quiin ban deu la a dang
(h~ng thu). Ll;lCthuqng tong sq cung vm cac ban lanh ban deu la hr.;dang (h~ng
duai). Chuc ml;lc cac ban va dau ml;lc cung n6 deu la mr.;tdang (h~ng cu6i). Ban co
8 : ban Thieu Quang, ban Thuy. Nh~t, ban Kim Hoa, ban Huang Cam, ban Tu<'mg
Loan, ban Nghi Phuqng, ban Tien Que, ban Ngqc Mai). Quy dinh luang Mng nam
va chi phi Mng thang, co tang b~c khac nhau (Hoang quy phi: Mng nam, 1.000
quan tien, 300 phuang g~o ; Nhat giai : Mng nam 500 quan tien, 250 phuang g~o ;

Nh; giai : 450 quan tien, 200 phuang g~o ; Tam giai : 400 quan tien, 180 phuang
g~o ; Tu giai : 350 quan tien, 140 phuang g~o ; Ngfi giai : 320 quan tien, 120
phuang g~o ; Llf-cgiai : 300 quan tien, 100 phuang g~o ; That giai : 280 quan tien,
84 phuang g~o ; Bat giai : 240 quan ti~n, 60 phuang g~o ; Ci£ugiai : 180 quan tien,
48 phuang g~o ; ThU dang: m6i thang 6 quan tien, 3 phuang g~o ; Th{( dang: m6i
thang 5 quan tien, 2 phuang g~o ; Trung dang : m6i thang 4 quan ti~n, 2 phuang
g~o ;
A
dang: m6i thang 3 quan tien, 1 phuang g~o trAng ; Hr.;dang: m6i thang 2
quan tien, 1 phuang g~o trAng ; Mr.;tdang: m6i thang 1 quan 5 tien, 1 phuang g~o
trAng). L~i chuan dinh l¢ ban phong (Hoang quy phi: dung sach Yang. Sau phi (3)
dung sach b~c m~ Yang. Chin ta'n
(4)
cung vai cac ti¢p dlt, quy nhan, my nhan, tai
nhan : dung sach b~c. Tai nhan kh6ng vao ban thu nao : dung thai tn,lc
(5).
Nil
quan, tir thu dang den hr.;dang: dung long tien trl;lc
(6).
Mr.;tdang: do b(>truyen
sAc, dung giay h(>i).
Dung thq Th6ng chanh su Le Van Trung lam Hiiu thi lang b(>Binh. Cho Tran
Chan lam Lang trung N(>iVl;l,l~i thang thq Tii thi lang b(>C6ng, van chuyen gill
(1) L~c thuqllg :
sau yeu chu(>ng.
(2) L~c ddng : sau hl;Ulg.
(3)
Sliu
phi:
Quy phi, hien phi, tMn phi, gia phi, th\lc phi, hu~ phi.

(4) Chill tdll :
Quy tan, hien tan, trang tan, duc tan, th\lc tan, hu~ tan, an tan, hoa tan, I~ tan.
(5)
Thai tr~c :
sac phong Mng l\la mau, co tr\lc (nhu kieu tranh boi cua Trung Qu6c xua).
(6) Lollg tibl tr~c :
sAcphong bllng giily ve rOng, co tr\lc.
836-1142.pdf
D¢ nhj
kY -
Quyln CL»!- Th¥c ll:lcve'Thanh
16
Nhan hoang
de'
vi~c Nl)i Vl;lphil. Thang Lang trung,
M
ly ~n quan phOng Nl)i Vl;llaNguy~n DAcTri
len th1;lThong chinh su, bi~n ly cong vi~c bl) Binh.
VOi : th1;lB6 chinh Cao BAng Vii DTnh, An s,lt Bien Hoa Nguy~n Vi~n Du va
An sat Thai Nguyen Nguy~n Doiin Dan v~ Kinh. Dilng An sat L~ng San, gia ham
B6 chinh, Tran Huy Phac, lam B6 chinh Cao BAng. D6i : th1;lLang trung bl) Binh
Ph~m Khoi lam th1;lAn sat L~ng San ; th1;lLang trung bl) Hl) Tran NgQc Hai lam
th1;lAn sat Bien Hoa ; th1;lLang trung bl) Hinh Vii Duc Quy~n lam th1;lAn sat
Thai Nguyen.
Cho : Ph~m Si Ai lam Lang trung b<)L~i, Vii Vinh lam Lang trung b<)Hl),
Nguy~n Hii'u T6 lam Lang trung bl) L~, Nguy~n Dang Khoa lam Lang trung b<)
Binh, Le Van D~t lam Lang trung bl) Hinh, Vii TrQng D~i lam Lang trung b<)COng,
Hoang Kim Dimg lam Vien ngo~i lang b<)Hl), van sung lam Ph6 su CI,lCBao tuy~n.
Dilng : Th1;lPM v~ uy Ti~n nUt dinh Vii Him Nguy~n Van DU<1llglam Ph6 v~
uy Di~u Yo. D6i b6 nguyen V~ uy Hoan diing Doan Van Stich lam PM v~ uy Ti~n

v~ dinh H6 uy.
Chuang co Imh Kinh tugng Nh~t v~, tuac Thong CU<1llgnam,
U
Van Thuy
m~t. Thuy trai di tr~n m~c dii lau, chien dich Cam Ll), danh d~p gi~c Xiem, c6 cong
lao ro r~t. Vua r~t thu<1llgtiec, truy t~ng la Th6ng che, thuang 500 quan ti~n, 3 cay
g~m Trung Qu6c.
H<1ll50 linh Giao Duong
a
cac tinh Nam Ky v~ den Kinh. Vua nghT tlnh xa
nha cua que hU<1llg,thuang cho ao quan va ti~n, sai th1;lDo th6ng Ph~m Hii'u Tam
quan linh.
Ban bai tho ng1;lche cho trong Kinh va ngoai cac tinh. Vua dl,lNl)i cac rAng:
"Mila xuan nam nay, pMc lanh lien tiep. cac tinh tau bao tin mirng gia g~o blnh
thuang, trl)m cUOpyen l~ng, tram r~t mirng
!
NghT den pMc trai ch6ng ch~t, th1;lcla
co co thinh trio Nhung c6t
a
nguai cam quy~n th6ng tri chu khong c6t
CJ
phap lu~t
th6ng trioLong tram con l~y lam
10.
Mong rAng toi con trong ngoai d~u sieng nang
chuc nghi~p, de d~o thinh tri ngay ml)t tien len th~t t6t. Tram ben dem y chinh ~y
lam thanh bai tho, cho khAc in son, ban c~p cho cac ~n quan cac nha
a
Kinh va cac
d6c phil, b6, an

a
ngoai de mQi nguOi d~u biet y tram".
Sai th1;lTh6ng che Mai COng Ngon d6c su~t 200 bi~n binh xay ba h6 ben hii'u,
truac lang Thien Thl,l
(l).
Quan tinh Hung Yen tau noi : "Dan huy~n D6ng An (6 xii : PM Khe, Quan
Xuyen, Nghi Xuyen,
C6c
Dang, Phil Sa, Kinh Khe) trong tinh truac bi va de,
W
835-1141.pdf
g~p n~n djch, nen ng~ch Hnh va s6 th6c thue con thieu nhi~u. V~y xin CUll chii'a
cho. D~c cach chuan cho b¢ H<)ban : s6 thue thieu, cho chia n<)plam 3 nam, s6
Hnh thieu cho hoan bAt I nam.
Chuan djnh : pharo tr~t cac v¢ thuy quAIl thu<)c cac bao
(1)
dIng ngang nhu
Cam binh.
Vua cho rtmg quim vien cac v¢ nhi~u ngum mai dugc thang thl;l, n6i chung
chua c6 thlJc bO, ben dl;lchuan cho : V¢ uy Nhat v¢ thu<)c Trung bao Nguy~n Van
L\JU, V¢ uy Nhat v¢ thu<)c Ti~n bao Doan Van B~t, V¢ uy Nhat v¢ thu<)c Hii'll bao
U
Phl;l Khue, V¢ uy Nhj v¢ thu<)c Hii'll bao Nguy~n Van Gia, V¢ uy Bat v¢ Thuy
qUAnNguy~n Van Ky, tat ca d~u do nguyen Tong tam pham, thang thlJ V¢ uy cac
v¢ ham Chanh tam pham. ThlJ V¢ uy Nhj v¢ thu<)c Ti~n bao Man Van N<)i, do
nguyen Chanh tu pham, thang thlJ V¢ uy, ham Chanh tam pham ; Ph6 v¢ uy NMt
v¢ thu<)c Trung bao Hoang Trj, Ph6 v¢ uy Nhj v¢ thu<)c Trung bao Nguy~n Van
LAn, Ph6 v¢ uy Nhj v¢ thu<)c Ti~n bao Nguy~n Lgi, Ph6 v¢ uy NMt v¢ thu<)c Hii'll
bao Dinh Van An, Ph6 v¢ uy Nhj v¢ Thuy quAn Nguy~n Van Phap, Ph6 v¢ uy Ci'tu
v¢ Thuy quAn Phan C6ng Quy, d~u do nguyen Chanh tu pham, thang thlJ Ph6 v¢ uy

cac v¢, ham Tong tam pham. ThlJ Ph6 v¢ uy Ngl1 v¢ Thuy qUAnDoan LAu, do
nguyen Tong tu pharo, dugc thang thlJ Ph6 v¢ uy, ham Tong tam pharo.
Hit TInh tAu bao mua d6ng nam ngoai, toan h~t dugc yen 6n. Vua dl;lr~ng :
"D6i v& tu6'ng cuOp
b
dnh nguai la Phan 00, Dinh Li¢t dli nhi~u Ian gia h~n na bAt
ma chua dugc dem den d~ lam an. Gan dAy, Quang Blnh c6 xay ra
Vl;l
cuOp, xet ra
thl dang cUOpphan nhi~u la nguai dnh nguai. The la nhii'ng ten t<)iph~m tr6n b dnh
nguai chua tru dugc het, den n6i tinh ben bj xam nhi~u cUOpb6c. Nay nen chQn
phai b<)bi~n den hi¢p dong vOi Quang Blnh, tuan tra na bAt, chu kh6ng dugc chia
ranh giOi ma nhln nhau".
Ph6lanh binh Djnh Tubng Nguy~n Viet Trung, tu6i gia, hUll tri. Dung thlJ V¢
uy v¢ H~u nhat dinh Vl1 lAm la T~ Van Linh lam Ph6 lanh binh Djnh Tuang, ham
Chanh tam pham.
XAy dAp hai ba ta, hii'll phfa d6ng cau NglJ Ha. Sai thlJ D6 th6ng Ph~ Hii'll
TAm coi c6ng vi¢c lam. L~i sai dao vet long s6ng, tu thuy quan D6ng Thanh den
thuy quan TAyThanh, ch~y dai mlii den cau ~ch H6, h~n d~u phai sAu 3 thuac.
B<)Binh tau n6i : "BQn tM ml;lc, tM binh b don bao cac dnh San TAy, HAc
Ninh, Quang Yen, Hung Hoa, Tuyen Quang, Cao &fig, danh sAc kh6ng nhat tri.
V~y xin : pham cac tM ty, th6 hao, d~u do dnh cap cho b~g thf sai, tong ci'tupham
836-1142.pdf