luận văn thạc sĩ vai trò của thẩm phán tòa án nhân dân cấp quận huyện trong xét xử các vụ án hình sự trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn thành phố hà nội giai đoạn 2009 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

HỒNG THỊ THOA

VAI TRß CủA THẩM PHáN TòA áN NHÂN DÂN
CấP QUậN, HUYệN TRONG XéT Xử CáC Vụ áN HìNH Sự
(TRÊN CƠ Sở Số LIệU THựC TIễN ĐịA BàN THàNH PHố Hà NộI,
GIAI ĐOạN 2009 - 2013)
Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRỊNH QUỐC TOẢN

HÀ NỘI - 2014

z


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tơi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được cơng bố trong
bất kỳ cơng trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tơi đã
hồn thành tất cả các mơn học và đã thanh tốn tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tơi có thể bảo vệ Luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Hồng Thị Thoa

z


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục bảng
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA THẨM
PHÁN TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP QUẬN, HUYỆN TRONG
XÉT XỬ CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ ..................................................... 8
1.1.

Khái niệm Thẩm phán và vai trị của Thẩm phán Tòa án
nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án hình sự ............ 8

1.1.1. Khái niệm Thẩm phán .......................................................................... 8
1.1.2. Vai trò của Thẩm phán nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử
vụ án hình sự ...................................................................................... 12
1.2.

Mối quan hệ pháp luật giữa Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp
quận, huyện với các chức danh tư pháp khác trong xét xử các

vụ án hình sự ...................................................................................... 14

1.2.1. Mối quan hệ bên trong Tòa án ........................................................... 15
1.2.2. Quan hệ bên ngồi Tịa án .................................................................. 19
1.3.

Một số nguyên tắc cơ bản của hoạt động xét xử các vụ án
hình sự và sự tác động của chúng tới vai trò của Thẩm phán
Tòa án nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử vụ án hình sự ... 23

1.3.1. Ngun tắc suy đốn vơ tội ................................................................ 23
1.3.2. Ngun tắc độc lập xét xử .................................................................. 24
1.3.3. Nguyên tắc Tòa án xét xử tập thể và quyết định theo đa số .............. 27

z


Chương 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG
HÌNH SỰ VỀ VAI TRÒ CỦA THẨM PHÁN TÒA ÁN NHÂN
DÂN CẤP CẤP, HUYỆN TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ
VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG ............................................................. 28
2.1.

Những quy định của pháp luật về vai trò của Thẩm phán
Tòa án nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án
hình sự ............................................................................................... 28

2.1.1. Khái quát những quy định của pháp luật tố tụng hình sự về vai
trị của Thẩm phán Tịa án nhân dân cấp quận, huyện ở Việt Nam
từ Cách mạng Tháng tám năm 1945 đến trước khi ban hành Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2003 ............................................................ 28
2.1.2. Các quy định của pháp luật hiện hành về vai trò của Thẩm phán
Tòa án nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án hình sự .... 37
2.2.

Vai trị Thẩm phán của các Tòa án nhân dân cấp quận,
huyện thành phố Hà Nội trong thực tiễn xét xử trên cơ sở dữ
liệu địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2009 - 2013.................. 43

2.2.1. Khái quát tình hình xét xử các vụ án hình sự của Tịa án nhân
dân cấp quận, huyện ở Hà Nội trong giai đoạn 2009 - 2013 ............. 43
2.2.2. Thẩm phán với việc thực hiện các nguyên tắc cơ bản của tố tụng
hình sự ................................................................................................ 48
2.2.3. Thẩm phán với việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo quy
định của pháp luật tố tụng hình sự ..................................................... 59
2.2.4. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế ........................................... 66
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ
TĂNG CƯỜNG VAI TRÒ CỦA THẨM PHÁN NHÂN DÂN
CẤP QUẬN, HUYỆN TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ ...... 69
3.1.

Mục đích, u cầu và phương hướng hồn thiện pháp luật và
tăng cường vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp
quận, huyện trong xét xử vụ án hình sự ........................................ 69

z


3.1.1. Mục đích, u cầu .............................................................................. 69
3.1.2. Phương hướng hồn thiện .................................................................. 72

3.2.

Giải pháp hoàn thiện pháp luật ...................................................... 74

3.3.

Một số giải pháp khác tăng cường vai trò Thẩm phán của Tòa án
nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án hình sự ................ 80

3.3.1. Giải pháp đổi mới cơ chế tuyển chọn, bổ nhiệm Thẩm phán của
Tòa án nhân dân cấp quận, huyện ...................................................... 80
3.3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đào tạo, bồi
dưỡng Thẩm phán của Tòa án nhân dân cấp quận, huyện ................. 84
3.3.3. Giải pháp nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của Thẩm
phán trong công tác xét xử các vụ án hình sự cấp quận, huyện ......... 87
3.3.4. Giải pháp nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp
của Thẩm phán của Tòa án nhân dân cấp quận, huyện ...................... 89
3.3.5. Giải pháp đổi mới chế độ, chính sách đối với Thẩm phán của
Tịa án nhân dân cấp quận, huyện ...................................................... 96
3.3.6. Giải pháp tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của
Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp quận, huyện ................................... 98
3.3.7. Giải pháp về điều kiện đảm bảo nâng cao năng lực đội ngũ Thẩm
phán Tòa án nhân dân cấp quận, huyện ........................................... 100
KẾT LUẬN .................................................................................................. 105
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 107

z


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLTTHS:

Bộ luật tố tụng hình sự

HĐXX:

Hội đồng xét xử

TAND:

Tồ án nhân dân

TANDTC:

Tịa án nhân dân tối cao

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

z


DANH MỤC BẢNG
Số hiệu bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 2.1: Bảng thống kê số liệu giải quyết tất cả các vụ việc nói
chung và án hình sự nói riêng của cấp quận, huyện từ
năm 2009 đến năm 2013

z

46


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bộ máy nhà nước được
tổ chức theo nguyên tắc tập trung quyền lực có sự phân cơng và phối hợp chặt
chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện ba quyền: lập pháp, hành
pháp, tư pháp. Thực hiện quyền tư pháp mà chủ yếu là quyền xét xử là một
trong những chức năng rất quan trọng của Nhà nước Việt Nam và được giao
cho Toà án nhân dân (TAND). Toà án có vị trí trung tâm trong các cơ quan tư
pháp. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị “Về Chiến
lược Cải cách tư pháp đến năm 2020” đã khẳng định: “Tổ chức các cơ quan
tư pháp và các chế định bổ trợ tư pháp hợp lý, khoa học và hiện đại về cơ cấu
tổ chức và điều kiện, phương tiện làm việc; trong đó xác định tồ án có vị trí
trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm” [10]. Tồ án nhân dân có vai trị
quan trọng trong việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an tồn xã hội, tạo
mơi trường ổn định cho sự phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc. TAND là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý,
quyền con người, đồng thời là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật và pháp chế
xã hội chủ nghĩa, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm. Tịa
án thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình thơng qua đội ngũ Thẩm phánnhững người có trách nhiệm chính trong công tác xét xử và giải quyết các vụ

án hình sự, dân sự, hơn nhân-gia đình, kinh tế, lao động, hành chính và những
vụ việc khác do luật quy định.
Thẩm phán chính là những người đại diện cho Tịa án để thực hiện các
chức năng nêu trên. Thẩm phán có vị trí, vai trị rất quan trọng, họ có nhiệm
vụ cùng với các cơ quan chức năng có liên quan góp phần làm cho xã hội hoạt
động theo các quy định của pháp luật Thẩm phán với tư cách là người đại

1

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

diện cho Nhà nước, họ được pháp luật quy định quyền ban hành các quyết
định công nhận, hướng dẫn, dẫn dắt và quyết định các vấn đề có liên quan đến
quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan tổ chức. Đặc biệt trong các vụ
án hình sự, vai trò của Thẩm phán xét xử được thể hiện rõ nét nhất. Thẩm
phán là người điều khiển, dẫn dắt việc tranh tụng để việc tranh tụng diễn ra
một cách tơn nghiêm, có trật tự, đi đúng vào trọng tâm của vụ án. Để từ đó,
các chứng cứ, các sự thật khách quan của vụ án đều được đưa ra làm rõ tại
phiên tòa. Trên cơ sở tranh tụng khách quan, hội đồng xét xử (HĐXX) sẽ áp
dụng pháp luật một cách đúng đắn để đưa ra một bản án với các quyết định
hợp tình, hợp lý.
Từ khi được hình thành và phát triển đến nay, đội ngũ Thẩm phán nước
ta đã cơ bản hồn thành tốt nhiệm vụ chính trị của mình. Trong đó, đội ngũ
Thẩm phán TAND cấp quận, huyện có ảnh hưởng rất lớn đến nhiệm vụ chính
trị của hệ thống Tịa án nói riêng và của Bộ máy nhà nước nói chung. Hiện

nay, số lượng Thẩm phán TAND cấp quận, huyện là nhiều nhất so với số
lượng Thẩm phán cả nước và hàng năm, số lượng vụ án hình sự họ tham gia
làm chủ tọa phiên tòa là rất lớn. Mặt khác, cấp sơ thẩm là nơi tiếp cận đầu tiên
của một quá trình tố tụng nên có ảnh hưởng quan trọng đến những giai đoạn
tố tụng tiếp theo của một vụ án. Do đó, vị trí, vai trị của Thẩm phán TAND
cấp huyện trong xét xử các vụ án hình sự cũng là một nội dung rất quan trọng
không thể thiếu trong công cuộc cải cách tư pháp hiện nay như Nghị quyết số
49 của Bộ chính trị đã “xác định rõ hơn vị trí, quyền hạn, vai trò của người
tiến hành tố tụng”. Do vậy, việc nghiên cứu vị trí, vai trị của Thẩm phán cấp
huyện trong quá trình xét xử các vụ án hình sự là một việc làm cần thiết góp
phần thực hiện thành công cuộc cải cách tư pháp ở nước ta.
Mặt khác, theo Nghị quyết 49 của Bộ chính trị thì “Cơng tác tư pháp
nước ta cịn bộc lộ nhiều hạn chế. Đội ngũ Thẩm phán xét xử còn thiếu, nhất

2

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

là ở các tồ án cấp huyện; một số khơng ít các Thẩm phán chưa nêu cao tinh
thần trách nhiệm trong cơng tác, thiếu thận trọng, tỉ mỉ thậm chí cịn cẩu thả
nên dẫn đến tình trạng có nhiều sai sót trong thực tiễn xét xử. Có khơng ít
trường hợp do tắc trách không kiểm tra dẫn đến việc nhầm lẫn, sai sót trong
các văn bản do Tịa án ban hành, đặc biệt là trong các bản án, quyết định của
Tịa án. Mặt khác, năng lực chun mơn nghiệp vụ, kiến thức pháp luật và
kinh nghiệm thực tế trong công tác của đội ngũ Thẩm phán hiện còn chưa

đồng đều, nhất là đối với các Thẩm phán ở những địa phương vùng sâu, vùng
xa. Một số Thẩm phán chưa tích cực học tập, nghiên cứu các văn bản pháp
luật để củng cố kiến thức, trình độ nghiệp vụ chun mơn. Nhiều cán bộ bằng
lịng với kiến thức đã có, khơng thường xuyên cập nhật kiến thức mới, nhất là
trong thời đại kinh tế trí thức hiện nay, nên đã phạm sai lầm khi giải quyết các
vụ án. Tại báo cáo tổng kết công tác năm 2012 TANDTC cũng đã khẳng định:
Một số Thẩm phán, cán bộ chưa nêu cao tinh thần trách
nhiệm trong cơng tác, chưa tích cực học tập để nâng cao năng lực,
trình độ chun mơn, nghiệp vụ nên nhiều vấn đề đã được quy định
trong pháp luật đã được hướng dẫn cụ thể nhưng chưa nắm được để
áp dụng trong cơng tác xét xử [35].
Trước tình hình trên và trong bối cảnh Việt Nam từng bước đi vào quỹ
đạo tồn cầu hóa, hội nhập với thế giới, nhất là đang thực hiện cải cách tư
pháp theo tinh thần Nghị quyết số 08 ngày 2/1/2002 của Bộ Chính trị về một
số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới; Nghị quyết số 49
ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020
và xây dựng Nhà nước pháp quyền và xã hội dân sự ở Việt Nam, cũng như
hàng loạt vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến Tòa án và Thẩm phán ở
nước ta vẫn tiếp tục đặt ra và cần giải đáp. Bởi vậy, việc tiếp tục nghiên cứu
lý luận, thực tiễn để làm sáng tỏ về mặt khoa học và đưa ra những giải pháp

3

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

quan trọng nâng cao năng lực đội ngũ Thẩm phán của các Tòa án các cấp là
đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận vừa có tính thực tiễn.
Việc xác định đúng vị trí, vai trị của Thẩm phán trong tố tụng tại Tòa
án là một vấn đề quan trọng. Xây dựng được Nhà nước pháp quyền XHCN
địi hỏi nhiều biện pháp đồng bộ, trong đó việc làm sao cho mọi người nhận
thức một cách đúng đắn vị trí vai trị của Thẩm phán, hồn thiện hệ thống
pháp luật, hồn thiện những mơ hình tố tụng, tổ chức bộ máy, các chế độ
chính sách đãi ngộ đối với Thẩm phán, nhằm tạo điều kiện cho đội ngũ Thẩm
phán thực hiện tốt vai trị của mình là một nhiệm vụ vơ cùng cần thiết. Vì vậy,
việc nghiên cứu đề tài “Vai trò của Thẩm phán TAND cấp quận, huyện trong
xét xử các vụ án hình sự (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn Thành phố Hà
Nội, giai đoạn 2009 - 2013)” là cần thiết và mang tính khách quan.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Từ khi có chủ trương đổi mới của Đảng và Nhà nước, Việt Nam đã có
một số cơng trình nghiên cứu đề tài về cải cách tư pháp và vị trí, vai trị của
đội ngũ Thẩm phán. Cụ thể có thể kể đến một số cơng trình khoa học như:
Cải cách hệ thống tư pháp ở Việt Nam, đề tài cấp nhà nước độc lập, mã số:
92-98-353 do ông Nguyễn Văn Yểu làm Chủ nhiệm đề tài,1993; Người
Thẩm phán nhân dân của Thông tin Khoa học pháp lý Viện Khoa học pháp
lý, Bộ tư pháp, 2002; Chuyên đề Cải cách tư pháp của Tạp chí Nghiên cứu
lập pháp; Hệ thống tư pháp và cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay do GS.
TSKH Đào Trí Úc chủ biên , Nhà xuất bản Khoa ho ̣c xã hội , 2002; Cải cách
tư pháp trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền do PGS.TSKH Lê
Cảm, và TS Nguyễn Ngọc Chí chủ biên, Nxb ĐHQGHN, 2004; Thể chế tư
pháp trong Nhà nước pháp quyền của tập thể tác giả do PGS.TS.Nguyễn
Đăng Dung chủ biên. Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2005; Đổi mới tổ chức và hoạt
động của các cơ quan tư pháp theo hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền

4

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

Việt Nam, luận án tiến sỹ luật học, Đại học luật Hà Nội, 2003; Lê Thành
Dương, Đổi mới tổ chức và hoạt động của TAND ở nước ta trong giai đoạn
hiện nay, luận án tiến sĩ luật học, Viện nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật,
Hà Nội, 2002; Những vấn đề lý luận và thực tiễn về cải cách hệ thống Tòa
án Việt Nam theo định hướng xây dựng nhà nước pháp quyền, luận án tiến
sỹ của Đỗ Thị Ngọc Tuyết, đã bảo vệ năm 2006 tại khoa Luật, ĐHQGHN.
Ngoài ra, tháng 7/2009 với sự hỗ trợ của Chính phủ Ôxtrâylia, TANDTC đã
cho ra mắt “Sổ tay Thẩm phán”. Sổ tay Thẩm phán sẽ đóng góp cho q
trình hình thành nên một hệ thống tư pháp hiệu quả, công bằng và minh
bạch, tăng cường năng lực thể chế của hệ thống Tịa án thơng qua việc nâng
cao tính chun nghiệp của Thẩm phán khi thực hiện các hoạt động tư pháp
của mình. Sổ tay Thẩm phán cũng đóng góp vào sự độc lập của ngành Tòa
án Việt Nam. Đặc biệt, ngày 09 tháng 07 năm 2010, Ban Chỉ đạo cải cách tư
pháp Trung ương đã xây dựng đề án đổi mới tổ chức và hoạt động của Toà
án, Viện kiểm sát và cơ quan điều tra theo Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ
Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.
Ngồi ra cịn có các bài viết của nhiều tác giả liên quan đến đội ngũ
Thẩm phán được cơng bố trên các tạp chí như: Tạp chí TAND, Tạp chí Dân
chủ và pháp luật, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, Tạp chí Nghiên cứu lập
pháp... Các nghiên cứu đã đánh giá năng lực của đội ngũ Thẩm phán và đề ra
những khuyến nghị để nâng cao.
Có thể nói, qua nghiên cứu, khảo sát nội dung các sách chuyên khảo,
các luận án, các bài báo khoa học đã công bố ở Việt nam trong thời gian qua,

nhất là từ khi có Nghị quyết 49 của Bộ chính trị về cải cách tư pháp ở Việt
Nam đến năm 2020, cho thấy hầu hết các cơng trình đó là những cơng trình
nghiên cứu cơ bản và trực diện về tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án,
còn về Thẩm phán chưa được khoa học pháp lý Việt Nam quan tâm một cách

5

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

đúng mức. Những nghiên cứu về Thẩm phán chỉ mới dừng lại ở các cơng
trình nghiên cứu đơn lẻ, hoặc là chỉ đề cập đến một số vấn đề liên quan đến
địa vị pháp lý của Thẩm phán, chưa có một cơng trình khoa học nào nghiên
cứu có hệ thống, tồn diện và sâu sắc về vai trị của đội ngũ Thẩm phán của
các Tòa án các cấp trước yêu cầu cải cách tư pháp do Bộ Chính trị đề ra. Bên
cạnh đó, ở nước ta cũng chưa có cơng trình nghiên cứu chun sâu nào đánh
giá tồn vai trị đội ngũ Thẩm phán của các Tòa án hiện nay ở nước ta, vì vậy
những bất cập, hạn chế của đội ngũ Thẩm phán của các Tòa án các cấp hiện
nay, nhất là ở Hà Nội chưa được phân tích có hệ thống để đưa ra những kiến
nghị, giải pháp đồng bộ tăng cường vai trò đội ngũ Thẩm phán của các Tòa án
cấp huyện đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc nâng cao vai
trò đội ngũ Thẩm phán của Tòa án quận, huyện trong xét xử vụ án hình sự
đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ được những vấn đề lý luận về vai trò của đội ngũ Thẩm phán
của Tòa án cấp quận, huyện trong xét xử vụ án hình sự đáp ứng với yêu cầu
cải cách tư pháp hiện nay.
- Phân tích, đánh giá đúng thực trạng đội ngũ Thẩm phán của các Tòa
án cấp quận, huyện ở Hà Nội hiện nay trong xét xử vụ án hình sự, đồng thời
chỉ ra được những tồn tại, hạn chế của đội ngũ này và những nguyên nhân của
tồn tại, hạn chế đó.
- Đề xuất được những giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao vai trò
đội ngũ Thẩm phán đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay ở Hà Nội.

6

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài này được nghiên cứu trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác-Lenin và
thực tiễn, đồng thời sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Thống
kê, phân tích, tổng hợp, đối chiếu so sánh và điều tra điển hình để làm sáng tỏ
đề tài nghiên cứu.
5. Kết cấu của Luận văn
Ngồi lời nói đầu, kết luận văn danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Một số vấn đề chung về vai trò của Thẩm phán Tòa án
nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án hình sự.

Chương 2: Những quy định của pháp luật về vai trò của Thẩm phán
Tòa án nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án
hình sự và thực tiễn áp dụng.
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và tăng cường vai
trò của Thẩm phán nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử
vụ án hình sự.

7

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA THẨM PHÁN
TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP QUẬN, HUYỆN TRONG XÉT XỬ
CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Khái niệm Thẩm phán và vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân
dân cấp quận, huyện trong xét xử các vụ án hình sự
1.1.1. Khái niệm Thẩm phán
Hoạt động xét xử là yêu cầu khách quan, là một trong những chức năng
của Nhà nước xuất hiện cùng với sự ra đời của nhà nước. Tuy nhiên, đội ngũ
Thẩm phán ra đời khá muộn (chỉ vào cuối chế độ phong kiến, đầu chế độ tư
bản mới xuất hiện Thẩm phán) mặc dù nhiệm vụ xét xử đã có từ rất lâu và
khơng thể thiếu trong bộ máy Nhà nước. Khi mà quyền lực nhà nước được
chia thành 3 quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp độc lập, kiềm chế đối
trọng nhau thì cũng đồng nghĩa với sự tách biệt của Toà án ra khỏi quyền

hành pháp và lập pháp. Từ đó một đội ngũ chuyên làm nhiệm vụ xét xử là
Thẩm phán ra đời.
Theo từ điển Luật học và Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân
năm 2002 có định nghĩa thì: “Thẩm phán là người được bổ nhiệm theo quy
định của pháp luật để làm nhiệm vụ xét xử những vụ án và giải quyết những
việc khác thuộc thẩm quyền của Toà án” [49].
Từ định nghĩa trên, ta thấy, Thẩm phán là một chức danh tư pháp, chỉ
người làm việc trong Toà án, nhân danh Nhà nước tham gia vào các hoạt
động xét xử. Hiện nay, quá trình tố tụng hình sự Việt Nam được chia thành
nhiều giai đoạn khác nhau, với nhiều cơ quan tiến hành tố tụng khác nhau, mà
trong đó vị trí, vai trị của mỗi cơ quan là khác nhau. Mỗi cơ quan tiến hành tố
tụng được xác lập quyền và nghĩa vụ thông qua các chủ thể khác nhau gọi là

8

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

những người tiến hành tố tụng. Những người tiến hành tố tụng này có chức
năng nhiệm vụ và quyền hạn riêng nhưng đều có trách nhiệm là phát hiện
nhanh chóng, chính xác và xử lý cơng minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội,
không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. TAND là một trong
những cơ quan tiến hành tố tụng có vị trí và vai trị quan trọng, là cơ quan
cuối cùng kết thúc một quá trình tố tụng. Trong TAND, Thẩm phán là người
có vị trí và vai trị then chốt để thực thi nhiệm vụ tố tụng của Tòa án.
Ở nước ta, từ năm 2002, Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm TAND đã

ghi nhận Thẩm phán là một chức danh tư pháp mà trước đó về mặt pháp lý
Thẩm phán chỉ được coi là một chức vụ. Qui định này đánh dấu một bước
ngoặt về nhận thức để xây dựng đội ngũ Thẩm phán chuyên nghiệp, đáp ứng
các yêu cầu của hoạt động xét xử, nhất là xét xử các vụ án hình sự. Tuy nhiên,
cho đến nay ở nước ta chưa có văn bản pháp luật nào của Nhà nước quy định
về khái niệm chức danh tư pháp. Có quan điểm cho rằng những người nào
trực tiếp thực hiện quyền lực tư pháp thì mới là chức danh tư pháp. Do vậy
chức danh tư pháp bao gồm Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán, Thư ký
Toà án, Hội thẩm. GS. TS Võ Khánh Vinh cho rằng chức danh tư pháp bao
gồm những người thực hiện nhiệm vụ trong các cơ quan tư pháp (điều tra,
truy tố, xét xử, thi hành án) được đào tạo kỹ năng thực hành nghề và hành
nghề theo một chun mơn nhất định, có danh xưng, được bổ nhiệm hoặc
thừa nhận theo pháp luật khi đáp đứng đầy đủ các tiêu chuẩn và điều kiện xác
định theo quy định của pháp luật [52, tr.5]. Trong các chức danh tư pháp thì
Thẩm phán được xác định là một chức danh tư pháp quan trọng và có ý nghĩa
quyết định đến việc thực hiện quyền tư pháp. Thẩm phán (hoặc cùng với Hội
thẩm) nhân danh Nhà nước để đưa ra phán quyết và khi bản án có hiệu lực
pháp luật thì tất cả cơ quan, tổ chức và mọi công dân đều phải chấp hành, kể
cả những cơ quan nhà nước. Có thể thấy, Thẩm phán là một chức danh tư

9

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

pháp quan trọng mang tính chun nghiệp của Tịa án nói riêng và trong bộ

máy nhà nước nói chung.
Dưới góc độ xã hội, Thẩm phán được xem như là một nghề theo sự phân
công của xã hội. Hoạt động xét xử là một hoạt động nghề nghiệp đặc thù so với
các nghề nghiệp khác ở chỗ hoạt động xét xử của Thẩm phán địi hỏi một trình
độ chun mơn cao trong các lĩnh vực pháp luật, chính trị và xã hội. Hầu hết họ
phải có kiến thức uyên thâm trên mọi lĩnh vực bởi lẽ họ là ngời đại diện cho
nền công lý, cho lẽ phải cho công bằng của tồn xã hội. Tính chun nghiệp
của Thẩm phán trong hoạt động xét xử là một trong những đặc tính quan trọng
khơng những thể hiện trình độ cao về nghề nghiệp của Thẩm phán mà còn
khẳng định vị thế của Thẩm phán trong bộ máy nhà nước và đối với xã hội.
Theo đó, hoạt động xét xử của Thẩm phán có những đặc trưng riêng. Thứ nhất
là tính đặc thù trong áp dụng pháp luật, thể hiện ở chỗ Thẩm phán với vai trò là
người đưa ra phán quyết dựa trên những chứng cứ khách quan, thực tế, không
định kiến với mục đích duy nhất là bảo vệ cơng lý. Tất cả mọi tranh luận tại
phiên Toà phải đảm bảo sự bình đẳng cho các bên trong vụ án. Mọi hành vi ép
buộc làm ảnh hưởng tới sự khách quan đối với phán quyết của Thẩm phán đều
trái với mục đích áp dụng pháp luật. Đặc thù này khẳng định Thẩm phán phải
là người hết sức vô tư, tôn trọng bằng chứng, xem xét đúng đắn các bằng
chứng thực tế mà mỗi bên đương sự đưa ra trong quá trình giải quyết vụ án của
mình. Thứ hai là hoạt động xét xử chính là một cuộc đấu tranh tìm ra sự thực
khách quan, hoạt động này chịu sự giám sát nghiêm ngặt của các cơ quan, tổ
chức và cá nhân. Trong quá trình xử lý vụ án, Thẩm phán phải sử dụng năng
lực và toàn bộ kiến thức cần thiết nhằm giải quyết đúng đắn vụ án trên cơ sở
bằng chứng thực tế. Đây là cả một quá trình tố tụng phức tạp đòi hỏi ngay từ
đầu người Thẩm phán phải thực sự toàn tâm toàn lực. Họ phải rất khéo léo và
nhạy bén tại phiên toà, giai đoạn tố tụng cuối cùng rất quan trọng. Để không bị

10

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

cám dỗ trên con đường tìm kiếm lẽ phải, cuộc đấu tranh tinh thần của ngời
Thẩm phán đòi hỏi họ phải ln kiên quyết, vững vàng ý chí. Mục tiêu cuối
cùng mà người Thẩm phán phải đạt được và cũng là mục đích mà tồn bộ nhân
dân hướng tới sau một vụ án đó là một phán quyết thấu tình đạt lý, đảm bảo
tính đúng đắn của bản án, khơng bỏ lọt kẻ phạm tội. Phán quyết đó cịn mang
tính giáo dục ý thức pháp luật trong toàn bộ dân chúng. Chính vì thế hoạt động
xét xử của Thẩm phán được toàn xã hội giám sát. Nguyên tắc Toà án xét xử
cơng khai, khi xét xử có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân chính là sự giám
sát ở bên trong phiên toà. Khi xét xử Hội thẩm nhân dân ngang quyền với
Thẩm phán, cùng Thẩm phán đa ra quyết định đúng pháp luật.Thứ ba là hoạt
động này đòi hỏi một con người toàn diện, bản lĩnh vững vàng, phẩm chất đạo
đức trong sáng, vô tư khách quan. Đây khơng những là đặc thù nghề nghiệp
Thẩm phán mà cịn là các tiêu chuẩn mà pháp luật đặt ra đối với ngời Thẩm
phán hiện nay. Chỉ có thể có kiến thức rộng rãi trên nhiều lĩnh vực, luôn đấu
tranh cho công bằng vô tư, một tâm hồn trong sáng và một bản lĩnh vững vàng
thì nghề Thẩm phán và người Thẩm phán mới tạo dựng được sự tin tưởng và
tôn kính. Bởi lẽ cần thiết có một chuẩn mực lý tưởng được xã hội thừa nhận,
nắm giữ cán cân công lý để điều chỉnh xã hội đi đúng hướng của nó. Người
Thẩm phán phải bênh vực cho ngời bị hại, khơng thiên vị hay dao động ý chí
trước bất kỳ sự việc nào. Tất cả những yêu cầu trên sẽ góp phần tạo dựng nên
hình ảnh một nghề biểu tượng cho sự khát khao công lý. Thứ tư là hoạt động
xét xử của Thẩm phán tuân theo một trình tự tố tụng chặt chẽ do pháp luật quy
định. Phán quyết của Thẩm phán có liên quan trực tiếp tới quyền lợi và nghĩa
vụ của cá nhân, tổ chức có liên quan. Để bảo đảm phán quyết đó thấu tình đạt

lý thì hoạt động xét xử phải tuân theo một trình tự tố tụng chặt chẽ là điều dễ
hiểu. Việc quy định như vậy tránh sự tuỳ tiện lạm quyền, bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Vi phạm các quy định của pháp luật tố tụng,

11

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

bản án dù có hiệu lực pháp luật cũng sẽ được Toà án cấp trên xem xét lại theo
thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm. Có thể thấy, chỉ khi nào thực sự coi Thẩm
phán là một nghề, có vị trí, chức danh nhất định trong xã hội thì họ mới có cơ
sở và điều kiện pháp lý để phát huy hết năng lực, phấn đấu cho sự nghiệp của
mình.Khi thực thi quyền hạn của mình, Thẩm phán đã thực hiện cơng việc
thuộc nghề nghiệp của mình mà xã hội đã phân cơng, đó là nghề xét xử.
Như vậy, từ các phân tích trên có thể đưa ra định nghĩa khái niệm
Thẩm phán như sau: Thẩm phán là người được bổ nhiệm theo quy định của
pháp luật để làm nhiệm vụ xét xử những vụ án và giải quyết những việc khác
thuộc thẩm quyền của Tồ án.
1.1.2. Vai trị của Thẩm phán nhân dân cấp quận, huyện trong xét xử
vụ án hình sự
Trong tố tụng hình sự nói chung và trong xét xử sơ thẩm các vụ án
hình sự nói riêng, Thẩm phán cấp quận, huyện đóng một vai trị vơ cùng
quan trọng. Ở nước Cộng hồ XHCN Việt Nam, bộ máy nhà nước được tổ
chức theo nguyên tắc tập trung quyền lực có sự phân cơng và phối hợp chặt
chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện ba quyền lập pháp, hành

pháp, tư pháp. Hiến pháp 2013 quy định “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử
của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp”
[32, Điều 102, Khoản 1, tr.54]. Việc thực hiện quyền tư pháp mà chủ yếu là
quyền xét xử là một trong những chức năng rất quan trọng của Nhà nước Việt
Nam và được giao cho TAND. Tồ án có vị trí trung tâm trong các cơ quan tư
pháp. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02-6-2005 của Bộ Chính trị “Về Chiến
lược Cải cách tư pháp đến năm 2020” đã khẳng định: “Tổ chức các cơ quan
tư pháp và các chế định bổ trợ tư pháp hợp lý, khoa học và hiện đại về cơ cấu
tổ chức và điều kiện, phương tiện làm việc; trong đó xác định Tồ án có vị trí
trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm” [10].

12

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z


luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

Hoạt động xét xử của Toà án được thực hiện thơng qua Hội đồng xét
xử (HĐXX) trong đó Thẩm phán là nhân vật trung tâm với tư cách là người
đại diện cho Nhà nước thực thi công lý. Thẩm phán là người thay mặt Nhà
nước giữ vai trò quyết định trong việc kết thúc một quá trình tố tụng, phán
quyết một hay một vài người nào đó là có tội hay không và hậu quả pháp lý
kèm theo nếu họ có tội.
Khi làm chủ toạ phiên tồ, Thẩm phán là người tổ chức và điều khiển
phiên toà, xét hỏi, xem xét vật chứng, ra bản án, quyết định thay mặt HĐXX
tun bản án nhân danh Nước cơng hồ xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Vai trò
của Thẩm phán cấp quận, huyện trong việc xét xử các vụ án Hình sự thể hiện

cụ thể như sau:
- Đối với thủ tục bắt đầu phiên toà, Thẩm phán với tư cách là chủ toạ
phiên tồ có vai trị quan trọng, chỉ đạo và điều hành, tiến hành những thủ tục
cần thiết để các thủ tục xét hỏi, tranh luận, nghị án và tuyên án có được tiến
hành tiếp hay khơng và nếu được tiến hành thì các thủ tục đó được diễn ra
một cách thuận lợi, đúng pháp luật, đảm bảo cho việc xét xử khách quan,
đúng người, đúng tội và đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa.
- Đối với thủ tục xét hỏi tại phiên tòa, vai trò của Thẩm phán được thể
hiện một cách trực tiếp nhất. Thẩm phán là người trực tiếp xét hỏi bị cáo,
người bị thiệt hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và
nghĩa vụ liên quan..., xem xét các vật chứng, đọc biên bản, công bố lời khai,
công bố tài liệu, xem xét tại chỗ... áp dụng các biện pháp được BLTTHS quy
định để xem xét, đánh giá các tình tiết của vụ án một cách khách quan, toàn
diện, nhằm xác định sự thật của vụ án, đồng thời loại bỏ những tình tiết khơng
liên quan đến vụ án.
- Đối với việc tranh tụng diễn ra tại phiên tồ thì vai trò của Thẩm phán
được hiện một cách rõ nét đầy đủ nhất. Bởi vì cũng chính tại phiên tồ là nơi
diễn ra đỉnh điểm của sự tranh tụng, nó hàm chứa đầy đủ các dấu hiệu, đặc

13

luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013luan.van.thac.si.vai.tro.cua.tham.phan.toa.an.nhan.dan.cap.quan.huyen.trong.xet.xu.cac.vu.an.hinh.su.tren.co.so.so.lieu.thuc.tien.dia.ban.thanh.pho.ha.noi.giai.doan.2009.2013

z