Đề Cương Văn 9 Hk2.Pdf

ĐỀ CƯƠNG

NGỮ VĂN 9

HỌC KÌ 2

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


MÙA XUÂN
NHO NHỎ

Thanh Hải

Bài làm:

Con người được ban tặng cho cuộc sống để
sống, tận hưởng đồng thời cần biết tận hiến. Sống một
cuộc đời có ý nghĩa là nguồn cảm hứng mãnh liệt nhất
thôi thúc nhà thơ Thanh Hải cầm bút viết bài thơ: “Mùa
xuân nho nhỏ”. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được sáng
tác vào tháng 11 năm 1980. Điều đặc biệt ở chỗ, đó là
khoảnh khắc hấp hối của thi nhân trên giường bệnh. Thi
phẩm vừa là tiếng lịng thi sĩ, vừa là thơng điệp nhân sinh
sâu sắc mà Thanh Hải dành tặng cho độc giả hôm nay
và cả mai sau.
Thanh Hải là một trong những cây bút nổi
bật cho hồn thơ thời chống Mỹ cứu nước. Thơ ông giản
dị, đôn hậu và chân thành. Với hồn thơ giản dị, mộc mạc
đậm tính Huế, nhà thơ thực sự đã đã mang đến vẻ đẹp
cho cuộc sống này. Trước lúc lâm chung, Thanh Hải vẫn

dành trọn từng giây từng phút cho văn chương nghệ
thuật, cho đời và cho người. Bài thơ: “Mùa xuân nho nhỏ”
ra đời trong hoàn cảnh như vậy nên nhan đề bài thơ
cũng đặc biệt ý nghĩa. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là
một sáng tác độc đáo, một
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


phát hiện mới mẻ của nhà thơ. Hình ảnh “Mùa xuân nho
nhỏ” là biểu tượng cho những gì tinh túy, đẹp đẽ nhất
của sự sống và cuộc đời mỗi người. Nó thể hiện quan
điểm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung,
giữa cá nhân và cộng đồng. Đồng thời, qua nhan đề
còn thể hiện nguyện ước cao đẹp của nhà thơ. Nhà thơ
muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với
tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm
nhường là một mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân
lớn của thiên nhiên, đất nước, của cuộc đời chung và
khát vọng sống chân thành, cao đẹp của nhà thơ. Đó
cũng chính là chủ đề của bài thơ mà nhà thơ muốn gửi
gắm.
Trước tiên, nhà thơ bộc lộ cảm xúc của mình trước
mùa xuân của thiên nhiên. Bức tranh mùa xuân thiên
nhiên trong sáu câu thơ đầu được vẽ bằng vài nét phác
họa nhưng rất đặc sắc:
“Mọc giữa dịng sơng xanh
Một bơng hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi

Tơi đưa tay tơi hứng”.
Ngay ở dịng đầu tiên, với phép đảo trật tự ngữ
pháp, động từ “mọc” được đặt trước hình ảnh “dịng
sơng xanh” và “hoa tím biếc”, tác giả đã gợi được
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


cái sức sống trỗi dậy, vươn mình của vạn vật trước
mùa xuân. Những câu thơ mở ra không gian cao rộng
của bầu trời, rộng dài của dịng sơng, màu sắc hài
hịa của bơng hoa tím biếc và dịng sơng xanh – đặc
trưng của xứ Huế. Bức tranh thiên nhiên còn rộn rã,
tươi vui với âm thanh tiếng chim chiền chiện hót vang
trời, tiếng chim trong ánh sáng xuân lan tỏa khắp
bầu trời như động thanh: “từng giọt long lanh rơi”.
Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân đất trời thể hiện
cái nhìn trìu mến với cảnh vật, trong những lời bộc lộ
trực tiếp như lời trò chuyện với thiên nhiên: “ơi, hót
chi…, mà…”. Đặc biệt, cảm xúc của nhà thơ được thể
hiện trong một động tác trữ tình đón nhận vừa trân
trọng vừa tha thiết trìu mến với mùa xuân: đưa tay
hứng từng giọt long lanh của tiếng chim chiền chiện.
“Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”.
Cụm từ “giọt long lanh” có thể hiểu câu thơ theo
nhiều cách khác nhau. Trước hết, “giọt long lanh” là
những giọt mưa mùa xuân, giọt sương mùa xuân,
trong sáng, rơi xuống từng nhành cây, kẽ lá như
những giọt ngọc. Cùng với đó, “giọt long lanh” có thể
hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng

chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác)
chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận bằng
thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác: “Tơi đưa tay tơi
hứng”. Dù hiểu theo cách nào thì hai câu thơ vẫn thể
hiện cảm xúc say sưa ngây ngất của tác giả trước
cảnh đất trời xứ Huế vào xuân, thể hiện mong muốn
hòa vào thiên nhiên đất trời trong tâm tưởng giữa
mùa đông giá lạnh khiến ta vô cùng khâm phục.
Nếu như ở khổ thơ thứ nhất, ta bắt gặp một bức
tranh thiên nhiên đầy xuân sắc xuân tình, thì ở khổ thứ
hai, ta không khỏi xao xuyến trước bức tranh lao
động tươi vui, phấn khởi của con người:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xơn xao”
Hình ảnh lộc xn theo người cầm súng, tràn
theo người ra đồng làm đẹp ý thơ với cuộc sống lao
động và chiến đấu, xây dựng và bảo vệ, hai nhiệm vụ
không thể tách rời. Những người chiến sĩ, người nông
dân đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
Hình ảnh “người cầm súng” khiến chúng ta liên
“Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”.

Cụm từ “giọt long lanh” có thể hiểu câu thơ theo
nhiều cách khác nhau. Trước hết, “giọt long lanh” là
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


những giọt mưa mùa xuân, giọt sương mùa xuân,
trong sáng, rơi xuống từng nhành cây, kẽ lá như
những giọt ngọc. Cùng với đó, “giọt long lanh” có thể
hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng
chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác)
chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận bằng
thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu
sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác: “Tôi đưa tay tôi
hứng”. Dù hiểu theo cách nào thì hai câu thơ vẫn thể
hiện cảm xúc say sưa ngây ngất của tác giả trước
cảnh đất trời xứ Huế vào xuân, thể hiện mong muốn
hòa vào thiên nhiên đất trời trong tâm tưởng giữa
mùa đông giá lạnh khiến ta vô cùng khâm phục.
Nếu như ở khổ thơ thứ nhất, ta bắt gặp một
bức tranh thiên nhiên đầy xuân sắc xuân tình, thì ở
khổ thứ hai, ta không khỏi xao xuyến trước bức tranh
lao động tươi vui, phấn khởi của con người:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xơn xao”
Hình ảnh lộc xuân theo người cầm súng, tràn
theo người ra đồng làm đẹp ý thơ với cuộc sống lao

động và chiến đấu, xây dựng và bảo vệ, hai nhiệm vụ
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


không thể tách rời. Những người chiến sĩ, người nông
dân đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
Hình ảnh “người cầm súng” khiến chúng ta liên tưởng
đến những người chiến sĩ ra trận mà trên vai, trên
lưng họ có cành lá ngụy trang. Những cành lá ấy
mang lộc biếc, chồi non, mang theo mùa xuân của
thiên nhiên, cây cỏ. Từ “lộc” trong “lộc giắt đầy trên
lưng” làm cho người ta liên tưởng đến người lính khi
ra trận, mang theo sức sống của cả dân tộc. Chính
màu xanh sức sống đó đã tiếp cho người lính có thêm
sức mạnh, ý chí để họ vươn xa ra phía trước tiêu diệt
quân thù. Đất nước có được mùa xuân tươi đẹp
chẳng phải nhờ các chiến sĩ dũng cảm đó sao? Bên
cạnh đó, chúng ta cũng thấy những người lao động,
những người ươm mầm cho sự sống, ươm những hạt
mầm non trên những cánh đồng quê hương hiện lên
thật bình dị: “người ra đồng”. Khác với từ “lộc” xuất
hiện trước đó, từ “lộc” trong “lộc trải dài nương mạ”
cho ta nghĩ tới những cánh đồng trải dài mênh mông
với những chồi non mới nhú lên xanh mướt từ những
hạt thóc giống đầu mùa xn. Từ “lộc” cịn mang ý
nghĩa chung, nó là sức sống, sức mạnh của con người.
Có thể nói, chính con người đã tạo nên sức sống của
mùa xuân thiên nhiên đất nước.
Nhà thơ Thanh Hải phải là một người say mê
vẻ đẹp của mùa xuân đất nước, mê luyến sự sống tươi

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


đẹp thì mới cảm nhận mùa xuân đất nước bằng hai
từ láy gợi cảm ““hối hả”, “xôn xao”. Từ “Hối hả” gợi ra
một khơng khí vội vã, khẩn trương, liên tục không
dừng lại. Từ “xôn xao” khiến ta nghĩ tới những âm
thanh liên tiếp vọng về, hòa lẫn với nhau xao động.
Đây chính là tâm trạng tác giả, là cái náo nức trong
tâm hồn. Tiếng lòng của tác giả như reo vui nao nức
trước tinh thần lao động khẩn trương của con người.
Mùa xuân đất nước được làm nên từ cái hối hả ấy.
Sức sống của đất nước, của dân tộc, cũng được tạo
nên từ sự hối hả, náo nức của người cầm súng, người
ra đồng. Như vậy, hình ảnh mùa xuân đất nước đã
được mở rộng dần. Đầu tiên, nó chỉ gói gọn trên đơi
vai, tấm lưng của người ra trận sau đó đã được mở
rộng thành một cánh đồng bao la. Nhưng tất cả đều
chung một chí hướng, cùng thi đua xây dựng và bảo
vệ đất nước trong hồn cảnh mới. Hẳn Thanh Hải
phải có một tấm lịng sâu nặng với non sơng gấm
vóc Việt mới có những ý thơ hay như vậy.
Nhà thơ tin tưởng, tự hào về tương lai tươi sáng
của đất nước cho dù trước mắt cịn nhiều vất vả, khó
khăn. Và đất nước được hình dung bằng một hình ảnh
so sánh thật đẹp mang nhiều ý nghĩa.
“Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

Cứ đi lên phía trước”
“Sao” là một nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp
vĩnh hằng vượt qua mọi giới hạn khơng gian và thời
gian. “Sao” cũng là hình ảnh rạng ngời trên lá cờ Tổ
quốc. Qua hình ảnh so sánh: “Đất nước như vì sao”,
tác giả Thanh Hải bộc lộ niềm tự hào về một đất
nước Việt Nam anh hùng giàu và đẹp. Đất nước mãi
trường tồn, vĩnh cửu cùng vũ trụ, không bao giờ mất đi
và cũng không một thế lực nào ngăn cản được. Nhất
định đất nước cũng sẽ tỏa sáng như những vì sao
trong hành trình đi đến tương lai rực rỡ, đi đến bến
bờ hạnh phúc. Đó là chí quyết tâm, niềm tin sắt đá,
niềm tự hào lạc quan của cả dân tộc. Ở câu thơ thứ
hai, phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện
quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước,
vượt qua mọi khó khăn. Trong lúc đang bị bệnh nặng
nhưng nhà thơ vẫn lạc quan, tin tưởng, ngợi ca sức
sống của quê hương, của dân tộc khi mùa xuân về
quả thực đáng quý!
Từ cảm xúc dạt dào, ngây ngất trước cảnh
sắc đất nước, sâu thẳm trái tim nhà thơ bộc lộ niềm
khao khát cao đẹp của một tâm hồn trong ngần. Nhà
thơ bộc lộ ước nguyện của mình- muốn làm những
việc hữu ích, dâng hiến cho đời. Điều đó được ơng
bày tỏ qua những hình ảnh tự nhiên, giản dị, đẹp và
giàu ý nghĩa. Nhà thơ đã lấy cái đẹp tinh túy của
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS

của thiên nhiên để diễn tả vẻ đẹp của tâm hồn:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hịa ca
Một nốt trầm xao xuyến”.
Chao ơi! Nhà thơ muốn “con chim hót” giữa
mn ngàn tiếng chim vơ tư cống hiến tiếng hót vui,
muốn làm “một nhành hoa” giữa vườn hoa xuân rực rỡ
vô tư cống hiến hương sắc cho đời, muốn làm “một
nốt trầm” giữa bản hòa tấu mn diệu, muốn làm
“một mùa xn nho nhỏ” góp vào mùa xuân lớn của
đất nước, của cuộc đời chung. Ở phần đầu bài thơ,
tác giả đã phác họa hình ảnh màu xuân bằng các
chi tiết bông hoa và tiếng chim hót. Cấu tứ lặp lại như
vậy tạo ra sự đối ứng chặt chẽ. Hình ảnh chọn lọc ấy
trở lại đã mang một ý nghĩa mới: niềm mong muốn
được sống có ích, cống hiến cho đời là một lẽ tự
nhiên. Điệp từ “ta” như một lời khẳng định. Nó khơng
chỉ là lời tâm niệm thiết tha, chân thành của nhà thơ
mà nó cịn đề cập đến một vấn đề lớn là khát vọng
chung của nhiều người.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.”
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


Ước nguyện hóa thân đó vơ cùng cháy bỏng, nhưng

được tác giả âm thầm “lặng lẽ dâng cho đời”. Từ láy
“nho nhỏ”, “lặng lẽ” là cách nói khiêm tốn, chân
thành mà giản dị, là cách sống cao đẹp. Tác giả
muốn mỗi người là một mùa xuân nhỏ hòa vào cuộc
sống, là ước nguyện sống có ích, được cống hiến cho
đời như Tố Hữu viết trong “Một khúc ca xuân” :
“Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà khơng có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình.”
Có lẽ, đối với Thanh Hải, “Mùa xuân nho nhỏ” là
một ẩn dụ đầy sáng tạo, cũng là cách thể hiện thiết
tha, cảm động. Nó đã khắc sâu ý tưởng: “Mỗi cuộc
đời đã hóa núi sơng ta” (Nguyễn Khoa Điềm). Đó
khơng phải mong muốn trong một lúc mà là cả một
cuộc đời: “Dù là tuổi hai mươi. Dù là khi tóc bạc”.
Điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ tha thiết, sâu
lắng, ý thơ được nhấn mạnh làm cho người đọc
không chỉ xúc động trước một giọng thơ ấm áp, mà
còn xúc động trước lời tâm sự thiết tha của một con
người đã từng trải qua hai cuộc kháng chiến, đã
cống hiến trọn cuộc đời và sự nghiệp cho cách mạng
vẫn tha thiết được sống đẹp, sống có ích với tất cả
sức sống tươi trẻ của mình cho cuộc đời chung. Bài
thơ được viết một tháng trước khi nhà thơ trở về với
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


cát bụi nhưng không gợn chút băn khoăn về bệnh tật,
những suy nghĩ riêng tư cho bản thân mà chỉ “lặng lẽ

cháy bỏng một khát khao được dâng hiến”.
Bài thơ khép lại bằng những câu thơ ngợi ca
quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế. Như
một nhịp láy lại, khúc dân ca dịu dàng, đằm thắm
làm tăng giá trị biểu hiện của các khổ thơ trên, đem
lại thi vị Huế trìu mến, tha thiết:
“Mùa xuân ta xin hát
Khúc Nam ai Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nhịp phách tiền đất Huế”.
Đoạn thơ kết thúc như một khúc hát ca ngợi mùa
xuân, để lại dư vị sâu lắng. Nhà thơ muốn hát lên điệu
Nam ai, Nam bình, điệu dân ca thiết tha của xứ Huế
để đón mừng mùa xuân. Câu ca nghe như một lời từ
biệt để hòa vào vĩnh viễn. Nhưng đây không phải là
lời ca buồn thuở trước mà “nhịp phách tiền đất Huế”
nghe giòn giã, vang xa – “Nước non ngàn dặm mình.
Nước non ngàn dặm tình” còn ngân nga mãi mãi.
Phải yêu đời lắm, phải lạc quan lắm nhà thơ Thanh
Hải mới có thể hát lên trong hồn cảnh đang ốm
nặng như vậy. Điều đó làm ta càng thêm yêu quý
tiếng hát và tấm lòng nhà thơ. Như vậy, xun suốt
bài thơ khơng chỉ có hình tượng mùa xn mà cịn
nhiều hình tượng khác. Từ tiếng chim chiền chiện
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


tượng trưng cho khúc hát của đất trời đến làm một
nốt trầm nhập vào bản hòa ca của đất nước, và đến
đây là khúc hát tạo ấn tượng cho bài ca không dứt,

một bài ca yêu cuộc sống. Bài thơ được nhạc sĩ Trần
Hoàn phổ nhạc thành bài hát và trở thành một khúc
ca xuân quen thuộc, xúc động, còn mãi với đời.
Mạch cảm xúc trong bài thơ “Mùa xuân nho
nhỏ” được diễn đạt thành công, mang lại nhiều dư vị
trong lịng người đọc là nhờ sự thành cơng về mặt
nghệ thuật. Bài thơ được làm bằng thể thơ năm chữ
gần với điệu dân ca, âm hưởng trong sáng, nhẹ
nhàng, tha thiết, điệu thơ như điệu của tâm hồn, cách
gieo vần tạo sự liền mạch của dịng cảm xúc. Hình
ảnh thơ cũng rất tự nhiên, giản dị kết hợp với những
hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng. Đặc biệt một số
hình ảnh cành hoa, cánh chim, mùa xuân được lặp đi
lặp lại và nâng cao, gây ấn tượng đậm đà. Cấu tứ
bài thơ chặt chẽ, chủ yếu dựa trên sự phát triển của
hình tượng mùa xuân: từ mùa xuân đất trời đến mùa
xuân của đất nước, đến mùa xuân của con người.
Hơn thế nữa, giọng điệu bài thơ phù hợp với cảm xúc
của tác giả: đoạn đầu vui, say sưa với vẻ đẹp của
mùa xuân thiên nhiên, rồi phấn chấn, rồi hối hả trước
khí thế lao động của đất nước. Và cuối cùng là trầm
lắng, hơi trang nghiêm mà thiết tha bộc bạch, tâm
niệm.
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


Có thể nói, đã có rất nhiều thi nhân Việt
Nam bộc lộ xúc cảm trước mùa xuân, nhưng “Mùa
xuân nho nhỏ” của Thanh Hải vẫn mang nét độc đáo,
riêng biệt. Bài thơ đã để lại cho đời một ý nghĩa thật

lớn lao. Tác giả không chỉ biểu hiện một bức tranh
thiên nhiên làm say mê lòng người mà còn như một
dịp cất lên tiếng lòng thiết tha của một người con
u nước. Đó cũng là lịng say mê, là niềm tin mãnh
liệt vào sức sống lâu bền của dân tộc ta.

Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


VIẾNG

Viễn Phương

LĂNG BÁC

Bài làm:

Thời gian có thể phủ bụi dường như tất cả
nhưng có những giá trị, những con người càng rời xa
thời gian, càng sáng, càng đẹp. Đã gần nửa thế kỷ
trơi qua, Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại cống hiến và
hy sinh cả cuộc đời mình cho quốc gia, dân tộc - vẫn
chiếm trọn tình cảm của mỗi người con Việt Nam.
“Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị. Màu quê
hương bền bỉ đậm đà. Ta bên Người, Người tỏa sáng
trong ta…” (Tố Hữu). Và một lần nữa, ta lại không khỏi
bồi hồi trước những dòng thơ trong bài thơ Viếng
lăng Bác của nhà thơ Viễn Phương. Bài thơ chính là
tấm lịng “tủy cốt chung tình” khơng chỉ của tác giả,
mà cịn của tồn thể đồng bào Việt.

Nhắc đến Viễn Phương, Mai Văn Tạo có lần
từng nhận xét: “Thơ Viễn Phương nền nã, thì thầm,
man mác, bâng khuâng, day dứt, không gút mắc, cầu
kỳ, kênh kiệu, khoa ngơn. Hình ảnh nào trong đời sống
anh cũng tìm thấy chất thơ. Khơng đợi đến “Tiếng tù
và trong sương đêm”, “Hoa lục bình trơi man mác tím,
bơng lau bát ngát nắng chiều” hay “Chòm xanh điên
điển nhuộm vàng mặt nước”…
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


Một mái lá khô hanh trong rừng vắng anh cũng
đưa vào đấy cái thực, cái hư, rất thơ mà thực, rất thực
mà thơ” Quả thật như vậy, các sáng tác của Viễn
Phương đã thể hiện rất rõ điều đó. Ơng có rất nhiều
thi phẩm hay nhưng nổi bật nhất phải kể đến Viếng
lăng Bác.
Bài thơ được in trong tập “Như mây mùa xuân”
năm 1978 với những dòng cảm xúc chân thành, sâu
sắc, niềm thành kính và biết ơn của nhà thơ cũng như
toàn thể đồng bào miền Nam, của nhân dân toàn
quốc dành cho người cha vĩ đại của dân tộc. Bởi lẽ
đó, bài thơ cũng được coi như một nén tâm hương
chân thành dâng lên Người. Trước hết có thể thấy
hiện lên ở khổ thơ đầu là cảm xúc tự hào, niềm xúc
động khi được đến thăm lăng Bác để thỏa nỗi lòng
của thi nhân:
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam

Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Câu thơ mở đầu thay cho một lời chào, một lời
giới thiệu về hành trình của những đứa con từ miền
Nam ra Hà Nội thăm Bác Hồ kính yêu. Cách xưng hô
“con -Bác” của người Nam Bộ gợi đến những tình
cảm rất thân thương và gần gũi. Nó cho thấy mối
quan hệ giữa Bác và những đứa con tựa như tình cha
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


con ruột thịt.
Tác giả như một đứa con lâu ngày mới có dịp về
thăm vị cha già kính u. Với từ “thăm”- một cách nói
giảm nói tránh, tác giả cố giấu đi, nén lại trong lòng
cảm xúc đau thương mất mát không thể nào bù đắp
được của cả dân tộc và cũng như để nói với tự lịng
mình: Bác cịn sống mãi với non sơng đất nước, cịn
sống mãi “như trời đất của ta”, trong “từng ngọn lúa
mỗi nhành hoa” (Tố Hữu).
Hình ảnh “hàng tre bát ngát” hiện ra trong sương
mờ buổi sớm trên con đường đến thăm Bác, đó là
hình ảnh tả thực, hình ảnh của quê hương thân
thương, n bình, gần gũi ln ở bên Người. Một câu
cảm thán tác giả sử dụng để bộc lộ cảm giác ngỡ
ngàng về hình ảnh hàng tre:
Ơi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Đó là hình ảnh ẩn dụ tuyệt đẹp cho người dân
Việt Nam, là biểu tượng cho dân tộc Việt Nam trải
qua “bão táp mưa sa”- thành ngữ chỉ muôn vàn khó
khăn gian khổ để rồi thi nhân như khẳng định chắc

nịch rằng: mỗi cây trẻ như một con người Việt Nam
bền bỉ, kiên trung, vững vàng nay trở về kính cẩn
nghiêng mình trước anh linh của Bác. Ba hình ảnh đã
tạo nên một trường liên tưởng độc đáo, thú vị: Lăng
Bác hiện lên như một làng quê yên bình với những
con người bình dị, gần gũi vơ cùng.
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


Chầm chậm theo dòng người vào trong lăng,
nơi Bác đang n nghỉ, tâm hồn nhà thơ chứa chan
lịng thành kính, biết ơn và ngưỡng mộ sâu sắc đối với
Bác Hồ:
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân.
“Mặt trời đi qua trên lăng” là mặt trời của vũ trụ,
của thiên nhiên ngày ngày sưởi ấm Trái Đất, mang lại
sự sống cho vạn vật mn lồi. Tác giả cũng nhận ra,
trong lăng cũng có một “mặt trời”, một “mặt trời rất
đỏ”. Đó cũng chính là hình ảnh ẩn dụ tuyệt đẹp chỉ
Bác Hồ kính u vì Bác như vầng mặt trời có cơng lao
to lớn cho tồn thể dân tộc, dìu dắt ta từ chỗ lầm
than đến ngày tự do huy hoàng.
Đồng thời phép ẩn dụ cũng như một cách thể
hiện tấm lịng thành kính của chính tác giả với Bác
Hồ. Cụm từ “ngày ngày” đã khẳng định quy luật bất
biến của con người cũng như tự nhiên: nơi lăng Bác
dịng người nối dài vơ tận khơng ngừng nghỉ, lặng lẽ,

kính cẩn, trang nghiêm để được vào lăng viếng Bác.
Dịng người ấy là tấm gương điển hình trên các mặt
trận lao động, sản xuất, chiến đấu, đại diện cho gần
sáu mươi dân tộc anh em từ khắp nơi trên mọi miền
Tổ quốc tụ họp lại đây. Họ kết thành hình ảnh một
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


“tràng hoa” - hình ảnh ẩn dụ giàu ý nghĩa tượng trưng
cho những gì tốt đẹp nhất, tinh túy nhất của thiên
nhiên, của con người Việt Nam thành kính dâng lên
Bác, dâng lên “bảy mươi chín mùa xn”.
Phép hốn dụ, cũng là cách nói trang trọng
nhằm diễn đạt ý tứ sâu xa: bảy mươi chín tuổi đời của
Bác là bảy mươi chín mùa xuân tươi đẹp, một cuộc
đời đẹp và tràn đầy ý nghĩa. Bác đã đem lại cho ta
một mùa xuân vĩnh hằng, mùa xuân của độc lập tự do
và hạnh phúc.Với những cảm xúc và suy nghĩ của
riêng mình, lời thơ của Y Phương đã chạm vào trái tim
của tất cả chúng ta khi nghĩ về Bác:
Vì sao trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người Hồ Chí Minh.
Mạch cảm xúc của tác giả tiếp tục với những
dòng cảm xúc tiếc thương vô hạn, cho dù cố giấu đi
những dòng cảm xúc ấy nhưng vẫn đủ sức lay động
trái tim của hàng triệu người:
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim.

Vẫn là phép nói giảm, nói tránh “giấc ngủ bình
n”, tác giả như cố gắng muốn xua đi sự thật phũ
phàng: Bác khơng cịn nữa. Hai câu thơ như tái hiện
trước mắt độc giả hình ảnh chân thực: Bác đang nằm
.
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS


trên kính, ánh đèn hồng chiếu xuống khiến cho gương
mặt Bác trở nên hồng hào và sáng dịu hiền như vầng
trăng.
“Trời xanh” và “ánh trăng” được nhắc đến vừa
là hình ảnh thực, vừa có ý nghĩa ẩn dụ thể hiện sự bất
diệt và trường tồn của thiên nhiên. Kết hợp với cặp
quan hệ từ “vẫn biết - mà sao”, tác giả như muốn lấy
quy luật của tự nhiên để khẳng định quy luật của con
người, nhằm tự trấn an lòng mình: vẫn biết Bác ln
sống mãi trong lịng dân tộc nhưng sự thật phũ phàng
rằng Bác đã ra đi mãi mãi khiến tác giả thấy “nghe
nhói ở trong tim”
Từ “nghe nhói” là nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi
cảm giác một cách rõ nét nhất cảm giác đau đớn tột
cùng của tác giả khi nghĩ sự thật rằng Bác khơng cịn
nữa. Đó là nỗi đau q lớn khiến tác giả khơng giấu
nổi nghẹn ngào. Có lẽ cũng bởi vậy mà mới nghĩ đến
việc ngày mai phải xa Bác kính u, lịng tác giả và
những đứa con miền Nam đã dâng niềm xúc động
bồi hồi:
Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác

Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này…
Lời thơ nghẹn ngào, nức nở, cảm xúc nhớ thương
được bộc lộ một cách trực tiếp, “thương trào nước
Fanpage: Kingedu.vn - Giáo dục THCS