Bài giảng Thuốc tác dụng trên hệ thần kinh thực vật

THUỐC TÁC DỤNG TRÊN
HỆ THẦN KINH THỰC VẬT

GV: Nguyễn Thùy Dương
Bộ môn Dược lực- Trường ĐH Dược Hà Nội

1

NỘI DUNG

• ĐẠI CƯƠNG DƯỢC LÝ DẪN TRUYỀN TRÊN
HỆ THẦN KINH THỰC VẬT (3T)

• THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ ADRENERGIC
(2T)

• THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ CHOLINERGIC
(2T)

2

Tài liệu học tập:
Bộ Y tế (2016), Dược lý học tập 1, NXB Y học
Tài liệu tham khảo:
1. Bertram G. Katzung, Susan B. Masters, Anthony J. Trevor (2012),
Basic and Clinical Pharmacology 12th Edn., The McGraw-Hill.
2. Laurence L. Bruton, Keith L. Parker, Donald K. Blumenthal, Iain I.O.
Buxton (2011), Goodman & Gilman’s Pharmacological Basic of
Therapeutics 12th ed., The McGraw-Hill.
3. Rang H. P., Dale M. M., Ritter J. M., Flower R. J. (2011), Rang and
Dale's Pharmacology 7th ed, Churchill Livingstone

4. Richard A. Harvey, Michelle A Clark, Richard Finkel, Jose A. Rey,
Karen Whalen (2012), Lippincott's Illustrated Reviews:
Pharmacology 6th Edn, Lippincott Williams & Wilkins

3

!"#$%&'($)*#$%+,

ĐẠI CƯƠNG DƯỢC LÝ DẪN TRUYỀN TRÊN
HỆ THẦN KINH THỰC VẬT

1. Trình bày được định nghĩa, vị trí, cơ chế phân tử
và đáp ứng khi kích thích các hệ a và b-
adrenergic, muscarinic, nicotinic

2. Phân loại được các thuốc tác dụng trên các hệ
phản ứng của TKTV

4

!"#$%&'()$*+$,&-%$./$,0($1234+($125(
67$168($9#(6$16:%$*;1

Nội dung

• Đặc điểm hệ dẫn truyền trên TKTV

• Chất dẫn truyền thần kinh của TKTV

• Các hệ phản ứng của hệ TKTV

• Cơ chế phân tử khi kích thích các receptor
thuộc hệ TKTV

• Phân loại thuốc tác dụng trên hệ TKTV

5

!<= >?@A BC DEF GHIJKF GHLF 191*

Hệ thần kinh

TK ngoại biên TK trung ương
PNS CNS

Nhánh ly tâm Nhánh hướng tâm

TK vận động TK tự động (autonomic TKTV (vegetative
(somatic nervous system ANS) nervous system)
nervous
system) - Giao cảm - Phó giao cảm

- TK ruột (ENS)

6

Đặc điểm hệ dẫn truyền trên TKTV
• Trung tâm hệ thần kinh thực vật
• Các sợi và synap thần kinh thực vật

Lippincott’s Illustrated Reviews

Of Pharmacology 5th Ed 7

8

Đặc điểm hệ dẫn truyền trên TKTV

• Đặc điểm của TK giao cảm và phó giao cảm

Giao cảm Phó giao cảm

Vị trí trung tâm Vùng ngực và vùng Não và vùng tủy cùng
thắt lưng của tủy sống

Độ dài sợi Sợi trước hạch ngắn Sợi trước hạch dài
Sợi sau hạch dài Sợi sau hạch ngắn
Vị trí của hạch Gần tủy sống Trên hoặc gần cơ quan
Nhánh trước hạch Lan tỏa Ít
Phân bố Rộng Giới hạn/khư trú
Kiểu đáp ứng Khuếch tán Rời rạc

9

hypoglycemia, cold, and exercise (Figure 3.3).

Đặc điểm hệ dẫn truyền trên TKTV

Red = sympathetic actions LACRIMAL GLANDS
Blue = parasympathetic actions

Stimulation of tears
EYE
SALIVARY GLANDS
Contraction of iris radial
muscle (pupil dilates) Thick, viscous secretion
Contraction of iris sphincter Copious, watery secretion
muscle (pupil contracts)
Contraction of ciliary muscle HEART
(lens accommodates for near vision)
Increased rate; increased contractility
TRACHEA AND BRONCHIOLES Decreased rate; decreased contractility

Dilation GASTROINTESTINAL SYSTEM
Constriction, increased secretions
Decreased muscle motility and tone;
ADRENAL MEDULLA contraction of sphincters

Secretion of epinephrine and norepinephrine Increased muscle motility and tone

KIDNEY GENITALIA (female)

Secretion of renin (B1 increases; Relaxation of uterus
A1 decreases)
BLOOD VESSELS
URETERS AND BLADDER
(skeletal muscle)
Relaxation of detrusor; contraction Dilation
of trigone and sphincter
Contraction of detrusor; BLOOD VESSELS
relaxation of trigone and sphincter

(skin, mucous membranes, and
GENITALIA (male) splanchnic area)
Constriction
Stimulation of ejaculation
Stimulation of erection Lippincott's Illustrated Reviews: Pharmacology 6th Edn 10

uction in the Effector Cell 45
Đặc điểm hệ dẫn truyền trên TKTV

otransmitters) from the nerve terminals. This release is Endocrine signaling Target
he arrival of the action potential at the nerve ending, Hormone cell

polar•izatTionr.uAynềinncretaisne ihn óintarachellọulacr Cgai2ữ+ inaitiates Blood vessel

synaptic vesicles with the presynaptic membrane and

r contencts.áTche tnếeurbotràanosmitters rapidly diffuse across

eft, or space (synapse), between neurons and combine

eceptors o–n tNheộpiosttisếyntaptic (target) cell.

receptors: All neurotransmitters, and most hormones Direct contact Gap
junction
– Tại chỗ Signaling
cell Target
mediators, are too hydrophilic to penetrate the lipid bilay- cells
et cell plasma membranes. Instead, their signal is medi- Synaptic signaling

nding to sp–ecQificureacesptyonrsaonpthe cell surface of target

ote: A receptor is defined as a recognition site for a sub-
has a binding specificity and is coupled to processes
ally evoke a response. Most receptors are proteins (see
]

eurotransmitters: Although over 50 signal molecules in Target
s system have been identified, norepinephrine (and the cell

ated epinephrine), acetylcholine, dopamine, serotonin,

glutamate, and γ-aminobutyric acid are most commonly Nerve Neuro-
the actions of therapeutically useful drugs. Each of these cell transmitter
gnals binds to a specific family of receptors. Acetylcholine

Lippincott's Illustrated Reviews: Pharmacology 6th Edn 11

Trung tâm TKTV

e e’

Tủy
thượng thận

CQ đáp ứng CQ đáp ứng 12

!"#$%&'()$*+$,&-%$./$,0($1234+($125($67$
168($9#(6$16:%$*;1

• Đặc điểm hệ dẫn truyền trên TKTV

• Chất dẫn truyền thần kinh của TKTV
• Các hệ phản ứng của hệ TKTV
• Cơ chế phân tử khi kích thích các receptor

thuộc hệ TKTV
• Phân loại thuốc tác dụng trên hệ TKTV

13

%BMG$DEF$GHIJKF$=NO$191*

Lippincott's Illustrated Reviews: Pharmacology 6th Edn 14

Chất dẫn truyền của hệ TKTV TKVĐ

Trung tâm TKTV
e e’

Tủy Ach
thượng thận

Adrenalin

Noradrenalin

P?FB GQFR BST UV =BIJ@F BWO =BMG DEF GHIJKF GBXF Y?FB

• Sinh tổng hợp và chuyển hóa catecholamin
– Sinh tổng hợp
– Chuyển hóa: COMT, MAO

• Sinh tổng hợp và chuyển hóa acetylcholine
– Chuyển hóa: AChE

16

Sinh tổng hợp, giải phóng và chuyển hóa
các catecholamin

• Ức chế catechol-O-
methyltransferase
(COMT)

• Ức chế monoamin
oxidase (MAO)

à tăng nồng độ CAT

17

CHAPTER 6 Introduction to Autonomic Pharmacology 85

Sinh tổng hợp, giải phóng và chuyển hóa các catecholamin

Axon Na+ • Norepinephrine transporter
Dopa (NET) bị ức chế bởi cocain
A Tyrosine (ngoại vi), thuốc chống trầm
cảm 3 vòng (TƯ)
Tyr Metyrosine
• Vesicular monoamine

Tyrosine transporter (VMAT) bị ức chế
hydroxylase bởi reserpine

Nerve Dopamine H+ Reserpine • SNAPs, synaptosome-
terminal associated proteins
VMAT Hetero- Presynaptic
Calcium receptor receptors • VAMPs, vesicle-associated
channel NE membrane proteins
Ca2+ ATP, P Autoreceptor
• Chất k.thích gián tiếp:
Bretylium, VAMPs NE, tyramin, amphetamin,
guanethidine ATP, P ephedrin làm tăng gp NE, là
Cocaine, cơ chất của VMAT

NET tricyclic

antidepressants

SNAPs NE

Diffusion

Postsynaptic cell

Adrenoceptors Other Basic and Clinical Pharmacology 12th Edn
receptors
18

Axon Na+
Choline

Hemicholiniums

CHT

Sinh tổng hợp, AcCoA + Choline
dự trữ, giải
phóng và ChAT
chuyển hóa
Ach Nerve ACh H+ Vesamicol
terminal
• Ach nhanh chóng bị VAT Hetero- Presynaptic
AchE thủy phân à Calcium receptor receptors
ức chế AchE làm channel ACh
tăng nồng độ Ach ở Ca2+ ATP, P Acetylcholine
khe synap autoreceptor
Botulinum
toxin VAMPs

ACh
ATP, P

Acetylcholinesterase SNAPs ACh

Choline
Acetate

Katzung BG, Masters SB, Trevor Ạ (2012), Postsynaptic cell
Basic and Clinical Pharmacology 12th Edn.,
Cholinoceptors Other
The McGraw-Hill receptors 19

%BMG DEF GHIJKF UV HZ=ZTG[H$=NO BC 191*