Lập trình quỹ đạo cuộc đời

LẬP TRÌNH

UỸ ĐẠO
CUỘC ĐỜI

Life Trajectory Programming

hệ tư duy, triết học thực dụng
và các sự thật

KIEN TRAN

Tác giả Bestseller Cẩm Nang Tự Học IELTS và
Chuyến Tàu Một Chiều Không Trở Lại


LẬP TRÌNH QUỸ ĐẠO CUỘC ĐỜI
Tác giả: Kiên Trần

Bản quyền © 2019, Trần Trung Kiên

Sách được xuất bản theo hợp đồng chuyển giao bản quyền giữa
Tác giả và Cơng ty Cổ phần Văn hóa Sách Sài Gòn – Saigon Books.

Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ. Mọi hình thức xuất bản,
sao chụp, phân phối dưới dạng văn bản in ấn hoặc văn bản điện tử, đặc
biệt là hành vi phát tán hơn 10% nội dung ấn phẩm trên mạng internet
mà khơng có sự cho phép bằng văn bản của Cơng ty Cổ phần Văn hóa

Sách Sài Gòn đều vi phạm pháp luật và tổn hại đến
quyền lợi Công ty.

Thiết kế bìa: Kiên Trần
Trình bày: Xuân Thảo
Biên tập viên Saigon Books: Minh Trâm

CÔNG TY CỔ PHẦN VĂN HĨA SÁCH SÀI GỊN
Trụ sở: 473/8 Tô Hiến Thành, Phường 14, Quận 10, TP. HCM

Điện thoại: (028) 6281.5516 – (028) 6293 8228
Email:

Fanpage: www.facebook.com/saigonbooks
Website: www.saigonbooks.vn

LỜI MỞ ĐẦU

Đây không phải sách phát triển bản thân.
Đây là sách giúp bạn am hiểu bản thân và lập trình nên
Quỹ Đạo Cuộc Đời cho riêng bạn.
Bạn không thể phát triển nếu bạn không am hiểu cách bản
thân bạn và xã hội vận hành.
Đúng vậy, nhiều sách trên thị trường hiện nay xem bạn
giống như robot – có thể huy động sự kiên nhẫn, động lực, ý
chí, sức mạnh theo ý muốn. Sai sai sai.
Họ khuyên bạn trở thành người tốt, liêm khiết (integrity)
nhưng họ chỉ dừng lại ở giáo điều. Sai sai và sai. Kết quả là
sau khi đọc xong, bạn quên 90% nội dung và tự hỏi tại sao
quỹ đạo cuộc đời không thay đổi. Bạn thấy hay nhưng khơng
hồn tồn bị thuyết phục.
Lập trình Quỹ Đạo Cuộc Đời đem đến cho bạn những hệ

tư duy khiến bạn hiểu vấn đề một cách tường tận qua những
ví dụ và lập luận logic. Bạn có cơ hội được đi sâu khám phá
bản chất của mọi hành vi. Mình muốn bạn trước khi phát
triển bản thân, có thể nhận thức được mọi thứ rõ như ban
ngày. Đọc vị được chính bạn, sau đó đến người khác và các
chiến thuật tồn tại ở cái thế kỷ 21 hỗn loạn này.

- 5 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

Bạn cần tư duy thực tế. Bạn sẽ hiểu quyền lực khơng xấu, chỉ có âm mưu quyền
lực mới có thể xấu hoặc tốt và nhu cầu quyền lực là nhu cầu
Tư duy thực tế khơng dễ. Nó địi hỏi bạn nghi ngờ và đơi hết sức chính đáng, nên làm.
khi chống lại những thứ bạn khẳng định là đúng. Nó địi hỏi
bạn trần trụi với chính bản thân mình, đơi khi điều này làm Bạn sẽ hiểu tại sao trí thơng minh khơng quan trọng bằng
tổn thương nghiêm trọng tới cái tơi, nhưng nó lại có lợi ích trí nhớ.
khủng khiếp trong dài hạn.
Bạn sẽ dửng dưng với kết quả và tập trung vào mục tiêu
Sự thật, bạn không phải robot. Và xã hội của chúng ta hành động – thứ thực sự mang đến kết quả.
tồn tại một cách khách quan đến mức vơ tình, khơng khoan
nhượng. Nó khơng xấu, cũng khơng tốt. Nhưng nó rất Bạn hiểu về cơ chế phịng thủ của chính bạn. Bạn nhận ra
khách quan. bạn từng khốc liệt trong việc bảo vệ cái tôi mong manh, và sẽ
biết cách bảo vệ cái tôi hợp lý.
Cái khoảnh khắc bạn mong chờ thực tế phải theo ý bạn,
bạn rơi vào tình tế bất lợi. Cuốn sách này cho bạn một góc Bạn sẽ hiểu việc đeo nhiều mặt nạ là điều cần thiết.
nhìn thực tế, tự nhiên, khách quan và chỉ ra những chiến
thuật tư duy, hành động để bạn sống trong cái thực tế tự Và rất nhiều thứ khác.
nhiên, khách quan đến mức vơ tình này. Đó là lý do ban đầu
mình nói đây khơng phải sách phát triển bản thân mà là am Tuy nhiên, mình xin nói với bạn một vài điều trước khi

hiểu bản thân. Bạn có thực sự am hiểu mọi suy nghĩ và hành bạn bắt đầu đọc tiếp cuốn sách này.
vi của bạn như bạn nghĩ?
Cái khó của việc viết nên cuốn sách này không phải ở độ
Chúng ta sẽ hiểu lời khuyên “hãy kiên nhẫn” sai như dài. Cái khó là cắt đi những phần không cần thiết. Đây là sự
thế nào. tôn trọng thời gian của độc giả. Mình khơng muốn bạn buồn
ngủ vì vậy mình đã chắt lọc những thơng tin quan trọng và
Chúng ta sẽ hiểu lời khuyên “hãy biết quý thời gian” là thực tế nhất. Mình biết bạn có nhiều việc khác quan trọng
nơng cạn và không thực tiễn như thế nào. phải làm. Mình cũng vậy. Đơi khi mình khơng muốn cắt
nhưng mình vẫn phải cắt. Nếu bạn đã đọc cuốn Kien Tran’s
Chúng ta cũng sẽ hiểu về bản chất của sự tức giận và ứng IELTS Handbook chắc bạn cũng biết đến triết lý “Less is more”.
dụng nó vào mục đích tốt đẹp.
Một số hệ tư duy của sách có thể đối lập với nhau. Hãy
- 6 - coi đây là điều bình thường. Hệ tư duy giống như ống kính

- 7 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời MỤC LỤC

của máy ảnh. Mỗi một ống kính (lens) có một chức năng khác LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................5
nhau và phục vụ mục đích sử dụng khác nhau, chẳng hạn QUỸ ĐẠO CUỘC ĐỜI.................................................................13
như lens chụp chân dung và lens chụp phong cảnh. Nhưng CHƯƠNG 1. 3 Kỹ năng sinh tồn quan trọng nhất...................19
khi bạn kết hợp sử dụng hai loại lens này, bạn nhìn ra những CHƯƠNG 2. Hệ tư duy thứ bậc – status-ranking game..........32
thứ bình thường bạn khơng nhìn được. Cuộc đời vốn phức CHƯƠNG 3. Đừng lắng nghe bản thân bạn,
tạp và đa sắc màu, bạn cần biết khi nào sử dụng lens nào thay
vì kỳ vọng một cái lens hồn hảo trong mọi trường hợp. hãy nói chuyện với nó...........................................45
CHƯƠNG 4. Đừng cố đúng, mà hãy cố bớt sai -
Mỗi hệ tư duy đều được viết theo khía cạnh tập trung.
Và trong phạm vi của sách, mình chỉ có thể đưa ra khía cạnh don’t try to be right, try to be less wrong..........54
tối ưu nhất cho bạn. Đơi khi bạn chỉ cần hiểu là được, sau đó CHƯƠNG 5. Nhìn cuộc đời dưới góc độ thí nghiệm..............59
thực hành và đi tiếp. Đừng mắc bẫy “Cái gì cũng có hai mặt”, CHƯƠNG 6. Đừng tập trung vào kết quả,

bạn sẽ làm chậm đi quá trình phát triển của bạn. Tin mình
đi, là một người viết trên 5.000 bài viết trên Facebook, mình hãy tập trung vào việc bạn có thể làm................68
chứng kiến cái bẫy này rất nhiều. CHƯƠNG 7. Đừng kiên nhẫn, hãy đặt kỳ vọng thực tế.........74
CHƯƠNG 8. Sự tập trung của bạn là một
Ví dụ bài viết tập trung về “Lợi ích của sữa mẹ” thì lại
mong tác giả bàn thêm cả về tác hại của sữa mẹ cho nó “cân tài ngun hữu hạn...............................................80
bằng”. Hồn tồn vơ lý. Hoặc bài viết nói về “Tại sao nên tập CHƯƠNG 9. Bất an – gốc rễ của mọi hành vi và tội ác...........88
tạ” thì lại “phản biện” cáo buộc tác giả lờ đi những tác hại của CHƯƠNG 10. Năng lượng tức giận.............................................96
tập tạ rồi kết luận người viết “phiến diện”. Hãy thả lỏng, coi
việc đọc cuốn sách này như một bộ phim. Khi bạn đi xem
phim kinh dị, chém giết, chắc chắc bạn không mong chờ yếu
tố lãng mạn, bay bổng rồi đúng không?

Bạn chỉ cần biết, cuốn sách này được viết một cách minh
bạch nhất, bằng cả trái tim, và sự tôn trọng sự thật, tôn trọng
độc giả của tác giả. Chúng ta sẽ cùng nhau thay đổi quỹ đạo
cuộc đời từng bậc thang một.

- 8 -

CHƯƠNG 11. Giá trị con người bạn CHƯƠNG 27. Đừng địi hỏi sự cảm thơng...............................213
qua con mắt bạn (self-worth)............................101 CHƯƠNG 28. Ikigai (生き甲斐) – tại sao mình ikigai? .........218
CHƯƠNG 29. Lá chắn xã hội và
CHƯƠNG 12. Quyền lực là một dạng tiền tệ..........................114
CHƯƠNG 13. Quyền lực tối bản chất của nghệ thuật thuyết phục ............222
CHƯƠNG 30. Nhu cầu nhìn thấy bản thân phát triển..........229
– thủ đoạn điều khiển người khác ..................122 CHƯƠNG 31. Tại sao bạn nên học làm video..........................235
CHƯƠNG 14. Trí nhớ và cuộc đời..............................................130 CHƯƠNG 32. Hành trình của năng lực....................................241
CHƯƠNG 15. Bản chất của đọc sách.........................................139 CHƯƠNG 33. Khả năng làm việc linh hoạt..............................249
CHƯƠNG 16. Lối sống xao lãng ................................................145 CHƯƠNG 34. Công cụ lao động 2.0..........................................256

CHƯƠNG 17. Mỗi ngày là một cuộc đời...................................152 CHƯƠNG 35. Cuộc sống trong hang động..............................267
CHƯƠNG 18. Small but bold – nhỏ nhưng có võ...................163 CHƯƠNG 36. Sức mạnh của sách dạy con...............................273
CHƯƠNG 19. Đeo nhiều mặt nạ (multi personas). ................168
CHƯƠNG 20. Defense mechanism – cơ chế phòng thủ........174 LỜI NHẮN CỦA TÁC GIẢ.........................................................279
CHƯƠNG 21. Nỗi sợ cô đơn.......................................................181
CHƯƠNG 22. Phong trào cô đơn (phần 1)...............................187
CHƯƠNG 23. Phong trào cô đơn (phần 2)...............................193
CHƯƠNG 24. Phong trào cô đơn (phần 3)

– tìm người trong mộng.....................................200
CHƯƠNG 25. Phong trào cơ đơn (phần 4)

– cách tạo duyên số ...........................................205
CHƯƠNG 26. Phong trào cô đơn (phần 5)

– người phụ nữ hiện đại ...................................208

QUỸ ĐẠO CUỘC ĐỜI

Bạn có biết cái khoảnh khắc bạn cầm cuốn sách này lên và
ra quầy thanh toán, tính tiền, mình giàu lên 12.000 VND?

Đúng vậy. Mặc dù cũng chính cái khoảnh khắc này tài
khoản ngân hàng của bạn giảm đi một phần, bạn lại khơng
ghét mình. Bạn cũng khơng ghét người bán hàng. Bạn đưa
tiền cho chị thu ngân kèm một lời “Cảm ơn”. Mình là người
khiến tài khoản của bạn giảm đi, nhưng bạn lại “cảm ơn”.

Tại sao “mất” tiền mà bạn vẫn cười tươi? Tại sao bạn lại
“Cảm ơn”?

Bởi bạn tin rằng thứ bạn thu về có giá trị cao hơn thứ
bạn “mất” đi. Bạn tin rằng Quỹ Đạo Cuộc Đời của bạn sẽ
đổi hướng sau khi đọc xong cuốn sách này. Bạn tin rằng cái
khoản tiền bạn vừa đưa chị thu ngân chẳng bõ bèn gì. Và tất
nhiên cái số tiền 12.000 mà mình vừa mới “giàu lên” không
khiến cho bạn “nghèo đi”. Bạn mất đi tiền, nhưng lại thu về
một thứ có giá trị cao hơn thứ bạn đánh đổi (ít nhất là bạn tin
vào điều này). Nghĩa là cả hai chúng ta đều giàu lên.

Khi bạn nhìn hành vi dưới con mắt như trên, bạn đang tư
duy như một nhà tư bản thực thụ.

- 13 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần
định Quỹ Đạo Cuộc Đời của bạn, và làm thế nào để xoay
Tại sao mình viết cuốn sách này? chuyển Quỹ Đạo này theo chiều hướng tích cực?

Mình TIN rằng mình khơng chỉ đang thay đổi Quỹ Đạo Đây là một vấn đề vơ cùng quan trọng.
Cuộc Đời của chính mình mà cịn thay đổi Quỹ Đạo Cuộc Đời Bởi bạn hãy nhớ chỉ cần lệch một li cũng đủ làm lệch
của hàng trăm ngàn con người. Mình giàu lên 12.000 VND chuyển cả một quỹ đạo.
trên mỗi một Quỹ Đạo Cuộc Đời mà mình thay đổi.
Từng hành động đơn giản và nhỏ nhặt nhất của bạn trong
Đối với mình, khoản 12.000 VND/Quỹ đạo này là một hiện tại sẽ quyết định những sự kiện, vận số, và cảm xúc của
dạng cổ tức công dân. Nôm na là một dạng phần thưởng nho bạn trong cả tương lai gần lẫn xa.
nhỏ cho sự ảnh hưởng tích cực đến thế giới này.
Trong khi đó hành động của bạn đến từ những mẩu vụn
Khoản 12.000 VND không hề đến một cách tự nhiên. Và suy nghĩ và những dịng suy nghĩ bạn có trong đầu. Những
cuốn sách này khơng thể ra đời nếu như trước đây mình mẩu vụn và những dịng này được hình thành từ vơ vàn các

khơng được sự dạy dỗ, ni nấng từ bố mẹ mình. Bố mẹ nguồn khác nhau. Nó có thể được hình thành một cách rất
chính là những ngườimột trong những tác nhân quan trọng logic mà cũng có thể rất ngẫu nhiên. Những mẩu vụn suy
nhất định hình nên Quỹ Đạo Cuộc Đời của chúng ta. Sở dĩ nghĩ và những dòng suy nghĩ này là thứ xoay chuyển quỹ
chúng ta đứng ở đây, ngay chính thời điểm này bởi chúng ta đạo cuộc đời của bạn một cách mạnh mẽ nhất.
đang đi trên một quỹ đạo được vẽ ra và được gây ảnh hưởng
trong quá khứ. - 15 -

Ngay cả tựa cuốn sách này cũng chưa chắc đã là Lập trình
Quỹ Đạo Cuộc Đời nếu như hơm trước đó mình khơng giở lại
sách vật lý, chương về chuyển động, và liên tưởng đến một
cái quỹ đạo chuyển động khác lớn hơn – Quỹ Đạo Cuộc Đời.
Rất ngẫu nhiên nhưng nó cũng đã quyết định Quỹ Đạo của
cuốn sách này.

Và cuốn sách này sẽ tập trung vào chính “hiện tượng vật
lý” trên. Chúng ta sẽ cùng trả lời câu hỏi: Thứ gì đã quyết

- 14 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

Tuy nhiên điều đáng nói ở đây là chúng ta thường lờ Trước khi bắt đầu, mình xin nói trước là cuốn sách này sẽ
chúng đi, cho rằng chúng khơng quan trọng lắm vì chỉ có nhiều liên hệ tới những ý tưởng cốt lõi trong sách Chuyến
đơn thuần là những “suy nghĩ thoáng qua”. Nhiều người tàu một chiều không trở lại. Đây cũng là một cuốn sách thiên về
thậm chí cịn không nhận thức được chúng. Bị điều khiển tư duy ở tầng sâu, và nhiều hệ tư duy trong đó đều có liên
bởi chính mẩu vụn suy nghĩ và dịng suy nghĩ tiêu cực của quan tới mục tiêu của cuốn sách này.
bản thân mà khơng nhận ra. Hay nói nơm na, hành động
theo cảm tính rồi khơng hiểu tại sao mọi sự kiện mang Cuối cùng, chúc mừng bạn. Quỹ Đạo Cuộc Đời của bạn sẽ
tính hệ quả trong đời lại xảy đến và cảm xúc của bản thân được thay đổi từ thời điểm này. Hãy cùng bắt đầu.
lại ở trạng thái như hiện tại.

- 17 -
Sự thật là bạn sống với những vụn và dịng suy nghĩ này
khơng chỉ hằng ngày, mà còn hằng đêm. Sức chi phối của
chúng mạnh hơn bạn nghĩ. Mục tiêu của chúng ta là hiểu và
kiểm soát chúng, thay thế chúng bằng những vụn, dịng suy
nghĩ có tính chất giúp quỹ đạo cuộc đời của bạn đi lên thay vì
đi xuống hoặc sang ngang.

Để làm được điều này, chúng ta khơng thể nhìn vào từng
mẩu suy nghĩ hay dòng suy nghĩ. Chúng ta phải nhìn vào cả
một hệ tư duy.

Hệ tư duy là khung sườn của suy nghĩ, là tác nhân cốt yếu
quyết định gần như mọi hành vi của bạn. Nó nằm ở tầng sâu
nhất của tư duy và tạo nên màu sắc đặc trưng của mẩu suy
nghĩ hay dòng suy nghĩ mà bạn có.

Cuốn sách này sẽ giúp bạn thay đổi Hệ tư duy. Từ đó,
những mẩu vụn suy nghĩ và những dòng suy nghĩ của bạn sẽ
dần dần đổi màu một cách tự nhiên.

- 16 -

CHƯƠNG 1

3 KỸ NĂNG SINH TỒN
QUAN TRỌNG NHẤT

Có 3 kỹ năng sinh tồn quan trọng nhất mà bạn cần biết:
(1) Lập trình máy móc (programming);

(2) Lập trình bộ não của bản thân (self-awareness);
và (3) Lập trình xã hội (human nature).
Thành thục được 3 kỹ năng này, xác suất thành công của
bạn là 100%. Thậm chí bạn chỉ cần 2/3 cũng quá đủ chứ chưa
nói gì đến 3/3.

- 19 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

Lập trình máy móc là một phạm trù rộng bao gồm tất cả thống hơn và có thể dành thời gian cho các vấn đề liên quan
các kỹ năng/kiến thức/kinh nghiệm tạo nên sản phẩm hoặc đến con người.
tạo nên máy móc phục vụ con người.
Lập trình bộ não là phạm trù rộng bao gồm tất cả các kỹ
Những người giỏi lập trình máy móc thường là kỹ sư, nhà năng điều khiển bộ não của chính bạn. Phần lớn chúng ta
khoa học, nhà sáng chế, lập trình viên, vân vân. Họ được đào không hề hiểu bộ não và hành vi của mình như ta vẫn tưởng.
tạo về “ngơn ngữ” để giao tiếp với máy móc và họ thành thạo Chúng ta thường tư duy bề nổi và những hành vi thường
khả năng tạo nên sản phẩm hoặc tạo nên “nơ lệ máy móc” mang tính cảm xúc hoặc bản năng. Có thể mười năm trước
phục vụ cuộc đời họ. Do thời gian và năng lượng/năng lượng/ bạn từng nghĩ rằng bạn thông minh và hiểu bản thân, nhưng
năng lực? của con người là có hạn cịn máy móc là vơ hạn. bây giờ ngẫm lại đôi khi bạn sẽ thấy khá buồn cười và không
Mức độ thành cơng của nhóm người biết lập trình máy móc hiểu tại sao hồi đó bạn lại tự tin như vậy.
là vơ hạn.
Và trong tương lai, mười năm sau chẳng hạn, bạn nhìn
Tất nhiên bạn không nhất thiết phải đi học, thi cử lấy bằng lại và cũng sẽ cười bản thân bạn bây giờ. Bạn cần hiểu rằng
để trở thành người giỏi lập trình máy móc. Lập trình máy chúng ta khơng hiểu chính mình như ta vẫn nghĩ. Và bộ não
móc là một hệ tư duy và việc học ngôn ngữ để giao tiếp với của bạn không được tồn quyền kiểm sốt bởi bạn như bạn
máy là thứ có thể tự học. Hãy tưởng tượng quỹ đạo cuộc đời vẫn nghĩ.
của hai con người sau. Một người thành thạo lập trình máy
tính, có đủ kiến thức tạo ra phần mềm, tạo ra website, tạo ra Bộ não vận hành phần lớn theo bản năng và kích
hệ thống tự động hóa và các giải pháp tối ưu, tự động hóa, thích bên ngồi.

v.v.; cịn người kia thì hồn tồn khơng. Quỹ Đạo Cuộc Đời
của họ sẽ khác nhau thế nào? Bạn cần nhận thức rất rõ về bản thân bạn (self-awareness)
để có thể lập trình nó và khiến nó làm theo ý muốn của
Bạn cần biết ít nhất một vài ngơn ngữ máy móc để giải bạn. Hay nói cách khác, khái niệm self-awareness là nền
phóng sức lao động và thời gian của bạn, từ đó bạn mới có tảng của việc lập trình bộ não. Bạn không thể vận hành
thể “đẩy” quỹ đạo cuộc đời sang một hướng khác. Biết được não của bạn nếu bạn không nhận thức được suy nghĩ của
ngơn ngữ máy móc đồng nghĩa với ứng dụng công nghệ vào chính bản thân bạn.
việc giải quyết vấn đề hằng ngày. Thành thạo dạng ngôn ngữ
này, bạn sẽ giải quyết được nhiều vấn đề liên quan đến hệ Ví dụ bạn nói tiếng Anh sai ngữ pháp nhưng không
nhận thức được bạn nói sai, vậy thì bạn sẽ loay hoay mãi mà
- 20 -
- 21 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

bkhông biết phải sửa chỗ nào. Hay việc bạn đối xử không marketing, thương lượng, lãnh đạo, truyền thông là các ví dụ
tốt với người unhưng khơng nhận thức được suy nghĩ và điển hình của lập trình xã hội.
hành vi của mình, kết quả là bạn sẽ khiến họ tức giận, tệ hơn
là đổ vỡ mối quan hệ. Khơng khó để nhận ra rằng người có kỹ năng lập trình
xã hội thường vô cùng giàu có và thành cơng, nếu khơng
Trí tuệ cảm xúc cũng phụ thuộc vào self-awareness. Khơng thì cũng đạt đến một đỉnh cao nào đó. Họ điều khiển xã hội
có self-awareness nghĩa là trí tuệ cảm xúc thấp; và ngược lại, theo ý muốn của họ. Mặc dù mình khơng phải fan cứng của
người có ý thức cao về bản thân là những người có trí tuệ cảm Bán Hàng Đa Cấp nhưng mình phải cơng nhận kỹ năng Lập
xúc cao. Trình Xã Hội của bên kinh doanh đa cấp vô cùng lợi hại và
đáng học hỏi. Họ điều khiển và lập trình mọi suy nghĩ, tư duy
Đáng tiếc thay trường học lại không phải là nơi lý tưởng của thành viên mới dễ như việc giải toán đố lớp 2. Tuy nhiên
để luyện self-awareness. Sự nhận thức dường như là phạm đây mới chỉ là một phần nhỏ của lập trình xã hội.
trù quan trọng bậc nhất nhưng lại hay bị bỏ qua nhất. Tâm lý
học là công cụ tuyệt vời để tăng self-awareness. Những người Bạn có thể thấy nhiều ví dụ khác như các YouTuber nổi
được đào tạo về tâm lý học thường nhận thức rõ hơn về cách tiếng hay chính trị gia. Tổng thống Mỹ Donald Trump là một

vận hành của những suy nghĩ và hành vi, và họ luôn đặt câu bậc thầy về lập trình xã hội. Từ một người bị báo chí, dân tình
hỏi cho bộ não hoặc thiết kế các kích thích để khiến bộ não chế nhạo, Trump từng bước trở thành Tổng thống của đất
của chính họ phục vụ cho họ. Hay nói cách khác, họ và bộ nước quyền lực nhất thế giới.
não của họ nói chung một ngôn ngữ.
Bản thân mình cũng là một người biết chút ít về lập
Cuốn sách này sẽ giúp bạn hiểu hơn về não của bạn và trình xã hội. Nếu bạn đang cầm cuốn sách này trên tay, có
các hệ tư duy giúp bạn kiểm sốt bộ não của mình hiệu quả thể bằng cách nào đó bạn được thuyết phục là cuốn sách
hơn. Qua đó, bạn nhận thức rõ ràng hơn về suy nghĩ của này sẽ giúp bạn.
mình – giống như đeo kính râm khi trời nắng sẽ giúp bạn
thấy đường rõ hơn. Hệ tư duy là một lăng kính, là cách bạn Lập trình xã hội khơng chỉ bao gồm các kỹ năng thương
nhìn vào bộ não cũng như nhìn ra thế giới. lượng, thuyết phục, marketing, lãnh đạo, truyền thông thuần
túy. Gốc rễ của lập trình xã hội nằm ở Bản chất của con người
Lập trình xã hội là tập hợp các kỹ năng giúp bạn tương (Human nature). Con người về bản chất là động vật và chúng
tác với con người và thế giới bên ngoài. Kỹ năng thuyết phục, ta hành động theo bản tính và bản năng. Bạn khát nước?

- 22 - - 23 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

Bạn chạy đi tìm uống nước. Bạn đói, bạn chạy đi tìm thức Hay nói cách khác, đừng cố gắng thay đổi bản thân, hãy
ăn. Bạn bất an, bạn tìm cách làm giảm sự bất an. Bản chất của hiểu bản thân và từ đó thay đổi mơi trường xung quanh.
con người gần như là thức bất biến, hãy nhớ dù bạn thơng Mình muốn bạn ghi câu này ra giấy hoặc bất cứ đâu và nhắc
minh đến đâu, bạn cũng không thể thay đổi nó. Bạn chỉ có lại mỗi ngày. Nó rất rất quan trọng.
thể hiểu, dung hịa và sử dụng nó vào mục đích của bạn. Việc
hiểu về bản chất của con người là điều kiện cần để thuyết Hãy thử tưởng tượng viễn cảnh xảy ra nếu bạn làm điều
phục, marketing, lãnh đạo, thương lượng, truyền thông ngược lại: cố gắng thay đổi bản thân nhưng không thay đổi
thành công. Bạn không thể thuyết phục nếu bạn không hiểu môi trường (kích thích).
cách tư duy của con người.
Ví dụ, nếu bàn làm việc của bạn bừa bộn, bẩn thỉu, đầy rác
Mình xin nhắc lại, bộ não vận hành dựa trên bản năng và và bạn cố ép bản thân bạn ngồi làm việc trên cái bàn đó trong

kích thích bên ngồi. Hiểu được bản năng của con người sẽ 1 tiếng. Mình cá chỉ sau 5 phút bạn đã muốn đứng dậy làm
giúp bạn “thiết kế” những kích thích bên ngồi phù hợp để việc khác để tránh phải nhìn vào cái bàn đó. Việc bạn đáng ra
lập trình bộ não của bạn cũng như lập trình xã hội. phải làm chính là dành 5 phút để dọn sạch mặt bàn trước khi
dành 1 tiếng đắm chìm vào khơng gian đó. Bởi về bản năng,
Mặc dù bạn gần như bất lực trước việc thay đổi và khống con người không thể tập trung vào một thứ nếu có q nhiều
chế bản năng, bạn lại có tồn quyền kiểm sốt những kích kích thích gây mất tập trung xung quanh. Khi bạn dọn sạch
thích bên ngồi giúp bạn điều khiển hành vi của bạn/xã hội cái bàn là khi bạn hiểu bộ não của bạn, bạn thay đổi kích thích
dựa trên bản năng. bên ngồi hoặc yếu tố mơi trường để định hướng bản năng
của mình làm việc mà bạn cần mà vẫn tôn trọng bản năng của
- 24 - bạn. Đây là điều kỳ diệu của tâm lý học trong việc lập trình bộ
não cũng như lập trình xã hội.

Bạn bớt khống chế, bớt kiêu ngạo và bạn hành động một
cách logic, thuận bản năng hơn.

Bạn đặt bản thân của bạn tách biệt với bộ não của bạn.

Não của bạn làm việc cho bạn. Và bạn làm việc cho não của
bạn thông qua yếu tố môi trường. Hai bên cùng có lợi. Não của

- 25 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

bản thỏa mãn nhu cầu bản năng còn bạn thỏa mãn mục đích Cách để kích thích nó chính là thuyết phục rằng việc tập gym
cá nhân của mình. Bạn và nó tách biệt. Bạn giúp nó giúp bạn. giúp máu lưu thông lên não nhanh hơn làm tăng phản xạ của
não. Ngay lập tức bạn sẽ đứng dậy tập gym vì bây giờ não của
bạn hiểu rằng: “Tập gym không phải chỉ để tăng cơ bắp mà
còn tăng phản xạ của não”.

Trong khi đó, hãy xem xét trường hợp ở dưới – là trường Chúc mừng bạn đã lập trình bộ não thành công.
hợp phần lớn chúng ta không nhận ra sự mâu thuẫn giữa não Vậy là chúng ta có 3 phạm trù kỹ năng sinh tồn:
bộ và bản thân giống như Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc. Bạn (1) Lập trình máy móc (programming)
muốn đứng lên tập gym nhưng nó khơng cho bạn. Quỹ đạo (2) Lập trình bộ não (self-awareness)
cuộc đời của bạn bị đóng băng bởi hai bên khơng tìm ra được (3) Lập trình xã hội (human nature)
tiếng nói chung. Phần lớn chúng ta chỉ cần học được 2/3 cách lập trình là đã
xây dựng được một quỹ đạo tích cực và trở nên rất thành cơng.
Một lưu ý quan trọng khác đó là: một khi bạn đã tách bộ
não và bản thân bạn ra rồi thì chính bản thân bạn cũng có thể - 27 -
đóng vai trị yếu tố kích thích bên ngồi.

Ví dụ, bạn hiểu rằng não bạn khơng muốn bạn tập gym,
nhưng nó lại rất quan tâm đến việc cải thiện trí thơng minh.

- 26 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

Mặc dù có cả 3 kỹ năng thì càng tốt, nhưng bạn nên nhớ mỗi Khơng thiếu những thí sinh thực hiện bài thi mạo hiểm,
phạm trù đều rất rất rộng và sâu. Bạn có thể cho rằng bạn giỏi đặt tính mạng lên bàn cân, nhưng về sau họ vẫn thua ca sĩ.
ở một phạm trù rồi nhưng mình xin nói ln bạn sai hồn Mặc dù ca sĩ thì rất nhiều, phần dự thi cũng rất an toàn, chỉ
toàn nếu bạn nghĩ vậy. Giới hạn của mỗi phạm trù là vô tận việc hát mà đến bài hát cũng khơng phải do mình sáng tác
– như giới hạn của vũ trụ. Thà trau dồi thật kỹ lưỡng 2/3 kỹ nhưng vẫn đoạt cúp. Còn người thi mạo hiểm, họ sáng tạo,
năng còn hơn là chỉ biết mỗi thứ một tí. liều mạng, và phần thi đòi hỏi sự chuẩn bị, luyện tập cả thập
kỷ trời. Vẫn thua ca sĩ. Tại sao lại như vậy?
Còn nếu bạn thắc mắc rằng bạn “biết” cả 3 thứ này rồi
mà sao cuộc đời vẫn éo le. Đó là bởi bạn mới chỉ nghĩ rằng Tin hay không tùy bạn nhưng âm nhạc có sức mạnh
bạn “biết”. Bạn chưa giỏi như bạn nghĩ. Bạn chưa đạt đến lập trình xã hội cao và dễ hiểu hơn đối với phần đông
cảnh giới thực sự. Có những người hít đất 20 cái rồi cho rằng khán giả. Khi bạn hay khán giả nghe nhạc là lúc việc bình
mình đã khỏe. Có những người lập trình được vài chương chọn trở nên cảm tính thay vì cơng bằng. Phần thi mạo

trình excel và tự cho là mình đã giỏi. Chưa. Cịn rất xa. Có hiểm tuy lạ và có tính giải trí nhưng khơng phải ai cũng
những người đọc xong một cuốn sách về marketing và nghĩ hiểu được. Mức độ lập trình xã hội thấp hơn. Khơng phải
rằng mình đã biết lập trình xã hội. Chưa. Cịn rất xa. Tóm lại ai cũng nhìn thấy hàng thập kỷ luyện tập của người trình
bạn cần nhận thức (self-aware) là khơng những cần tập trung diễn tiết mục mạo hiểm, nhưng gần như ai cũng giãn cơ
trau dồi 2/3 hoặc 3/3 phạm trù kỹ năng trên mà còn phải ý bắp khi nghe giọng hát hay mặc dù bài hát được trình bày
thức được rằng khả năng cao là bạn chưa trau dồi đủ. dễ có đến cả trăm người từng hát qua.

Và bạn cũng nên lưu ý 3 phạm trù kỹ năng này không hề Rất bất cơng bằng nhưng lại hợp lý nếu nhìn vào bản
cao siêu. Bản thân nó là một hệ tư duy. chất con người.

Cười cũng là một dạng thuộc lập trình xã hội. Khi bạn cười, Chính vì sự “bất cơng” này nên việc bạn áp dụng và
bạn truyền tín hiệu tích cực và thân thiện tới não của người trở thành cao thủ lập trình xã hội chắc chắn sẽ thay đổi
đối diện. Và nó khơng hề cao siêu. Quỹ Đạo Cuộc Đời của bạn. Bạn không cần tài giỏi và
khổ luyện như thí sinh mạo hiểm nhưng bạn cần lấy yếu
Nếu bạn xem chương trình America’s Got Talents của Mỹ, tố lập trình xã hội, lập trình bộ não và lập trình máy móc
bạn sẽ thấy có một sự bất cơng như sau: làm kim chỉ nam. Làm hệ tư duy. Bất kỳ việc gì bạn làm,

- 28 - - 29 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

hãy ln tự hỏi nó thuộc phạm trù nào? Hoặc liệu nó có trù của chương này đều có thể thay đổi quỹ đạo cuộc đời bạn
thuộc phạm trù nào không? một cách khủng khiếp.

Chơi Piano có thể là một dạng lập trình bộ não, lập trình Thậm chí nếu bạn kết hợp 2 phạm trù lại với nhau nơm na
xã hội, cũng có thể không. Nếu bạn chơi piano để hiểu hơn theo kiểu vừa giỏi về viết phần mềm lại vừa giỏi bán hàng (tỷ
về âm nhạc và hiểu hơn về cách bạn học một nhạc cụ thì đây phú cơng nghệ), hay vừa giỏi kiểm sốt cuộc đời lại vừa giỏi
là lập trình bộ não. Nếu bạn chơi Piano để “tán gái”, “tán trai” thuyết phục, ảnh hưởng tới cộng đồng (diễn viên, ca sĩ, giám
hoặc đi biểu diễn kiếm tiền thì đây là cịn là một dạng lập đốc, vân vân), sự kết hợp sẽ khiến mức độ thành cơng tăng
trình xã hội. theo cấp số mũ.

Tuy nhiên không phải cứ nằm trong một trong 3 phạm NOTES
trù kỹ năng nghĩa là tốt.
1. Có 3 kỹ năng sinh tồn bạn cần biết. Ít nhất 2/3. Lập
Việc bạn lướt Facebook có thể cho là một dạng lập trình trình máy móc, lập trình bộ não và lập trình xã hội.
xã hội nhưng mức độ của nó rất yếu nếu bạn chỉ lướt mà
khơng đóng góp gì to lớn cho cộng đồng. Và chính vì nó yếu 2. Lập trình máy móc giúp bạn điều khiển máy móc,
và thời gian bạn bỏ ra quá nhiều, bạn đang đánh mất cơ hội sáng chế giải pháp và tự động hóa cuộc đời.
để làm những việc khác có tính lập trình cao hơn. Bạn cần
để ý cả chi phí cơ hội (opportunity cost). Nếu hiệu quả của 3. Lập trình bộ não giúp bạn hiểu bản thân, nói chuyện
việc lướt Facebook quá thấp, và bạn biết bạn hồn tồn có được với bản thân và làm chủ bản thân.
thể thay thế nó bằng cơng việc có chiết xuất lập trình máy
móc/bộ não/xã hội cao hơn, hãy bỏ nó. Nói nơm na, đừng 4. Lập trình xã hội giúp bạn hiểu xã hội và điều khiển
lướt Facebook nhiều. xã hội theo ý muốn của bạn.

TẠI SAO QUỸ ĐẠO CUỘC ĐỜI BẠN THAY ĐỔI? - 31 -

Thay vì khơng biết nên làm việc gì, nay bạn đã có hướng
đi rõ ràng. Như bạn đã thấy, nó đơn giản hơn bạn nghĩ. Việc
bạn tập trung vào bất kỳ phạm trù kỹ năng nào trong 3 phạm

- 30 -

CHƯƠNG 2 Kiên Trần

HỆ TƯ DUY THỨ BẬC Mình đã hỏi câu này tới rất nhiều người. Phần lớn chọn đất
– STATUS-RANKING GAME nước 10 ngàn đô la/năm nhưng thu nhập hằng năm của bản
thân là 40 ngàn. Và lựa chọn này khơng có gì sai. Bản chất của
“Trò chơi thứ bậc là trò chơi có kẻ thắng người thua. con người là muốn được ngưỡng mộ, được tơn trọng và có
Trò chơi làm giàu là trò chơi mà tất cả cùng thắng.” tiếng nói. Việc bạn thu nhập 40 ngàn/năm nhưng “oai” hơn so

với người khác khi ra đường khác với việc bạn được thêm 10
Phần lớn chúng ta không thực sự muốn giàu có. Chúng ta ngàn đô, giàu hơn thật nhưng không “oai” được với ai.
chỉ muốn hơn người khác. Đây là sự khác biệt về hệ tư duy
khủng khiếp, có thể thay đổi quỹ đạo của cả một đời người. Ẩn sâu dưới sự “oai” và sự lựa chọn đất nước 10 ngàn
USD/năm là hệ tư duy Status-Ranking (trò chơi thứ hạng)
Trước khi đi sâu hơn mình muốn bạn làm một thí nghiệm cắm vào gốc rễ của phần lớn chúng ta dù nhiều hay ít. Đây
tâm lý sau: là hệ tư duy phổ biến hơn ở một số nước phương Đông như
Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc và ít phổ biến hơn ở các
Thí nghiệm 1: nước châu Âu và châu Mỹ.
Nếu cho bạn lựa chọn sống ở một đất nước mà thu nhập
trung bình là 70 ngàn USD/năm nhưng thu nhập của riêng Status-ranking game về bản chất là một trị chơi quy mơ
bạn là 50 ngàn USD/năm. Và đất nước mà thu nhập trung lớn và có nhiều “người chơi” khơng kể độ tuổi. Mặc dù khơng
bình là 10 ngàn USD/năm nhưng thu nhập của riêng bạn là ai thừa nhận mình đang chơi trị này nhưng không ai muốn
40 ngàn USD/năm. thua kém ai.
Hãy thử tự trả lời một cách chân thật nhất, nếu đây khơng
phải là một bài thí nghiệm mà là thực tế, bạn sẽ chọn nước nào? Cha mẹ ép con phải vào trường danh giá, du học Mỹ trường
top, lấy bằng thạc sĩ tiến sĩ để làm “rạng danh dịng họ”. Khơng thể
- 32 - để thua thằng Hải hàng xóm được. Cha mẹ nó cũng ép ghê lắm,
suốt ngày cắm đầu vào học. Nếu bạn là người trong cuộc, bạn sẽ
nghĩ rằng tất cả những sự hối thúc cố gắng này là tốt cho bạn,
nhưng việc tương lai của bạn tốt lên chỉ là ưu tiên số hai. Ưu
tiên số một là phải “oai” và mở mày mở mặt, ra đường có cái
để khoe, để tự hào. Lấy vợ/chồng cũng phải xem gia thế, trình
độ, tiền tài của bên đối diện.

- 33 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

Hệ tư duy trò chơi thứ hạng nói thầm với bạn rằng nếu bạn Nhưng về bản chất cả hai cùng giàu. CEO có tiền, nhân viên

khơng hơn người khác, bạn đừng hịng hạnh phúc và bình “quèn” có cơ hội kiếm tiền và không bị thất nghiệp. Cả hai
an. Mặc dù cái lợi ở đây là nó là động lực khiến bạn cố gắng bên đều giàu. CEO và nhân viên cũng cần phải ăn. Họ đi siêu
hơn, nhưng cái hệ tư duy này nếu khơng có điểm dừng sẽ thị mua đồ ăn và trả tiền cho người bán hàng và người bán
trở nên vô cùng độc hại và nguy hiểm: Thay vì đơn thuần hàng lại giàu lên. Cả ba đều giàu. Người bán hàng trong siêu
cố gắng để có một cuộc sống tốt hơn hiện tại, những “người thị lại mua iPhone và lại làm Apple giàu lên. Apple lại trả tiền
chơi” quá tập trung vào thứ hạng, liên tục so sánh bản thân cho CEO và nhân viên Apple. Sự giàu có này xoay vịng khiến
với người khác và liên tục đánh giá người khác dựa trên thứ tất cả đều giàu bởi mỗi nhóm người ở trên đều tạo ra sự giàu
hạng, từ đó tạo nên một xã hội sặc mùi cạnh tranh và đấu đá. có. Apple tạo ra iPhone – là thứ người tiêu dùng cần. Nhân
viên tạo ra dịch vụ – là thứ Apple cần. Người bán hàng siêu
Về bản chất, thứ hạng là một trị chơi khơng có hai người thị bán thức ăn – là thứ cả hai bên kia cần. Sự giàu có được tạo
cùng thắng. Nếu tôi thắng, anh thua và ngược lại. ra vô hạn, tất cả từ một con số khơng!

Trong khi đó hệ tư duy Wealth Creation (kiến tạo sự giàu Thí nghiệp thứ 2 mà mình muốn bạn tham gia:
có) là một hệ tư duy mà tất cả đều là người chiến thắng. Việc
bạn cố gắng giàu hơn, giỏi hơn và hạnh phúc hơn không phải Bạn cũng được chọn sống ở một trong hai đất nước, nhưng
để ra oai với người đối diện. Cái nhu cầu ra oai và đòi hỏi sự lần này một đất nước mà tất cả những người đi làm được kỳ
tán thưởng của bạn cũng thấp hơn, và quan trọng nhất là việc nghỉ 1 tuần/năm, riêng bạn được nghỉ hẳn 3 tuần/năm. Và
bạn chiến thắng không khiến cho người khác thua cuộc. Và một đất nước tất cả đều được nghỉ 2 tháng/năm, riêng bạn
việc người khác giàu có không khiến bạn nghèo đi. Tại sao? chỉ được nghỉ 1 tháng/năm. Bạn muốn chọn đất nước nào để
sống hơn?
Status hay ranking (thứ hạng) là thứ cần phải tranh giành
nhau. Nó là một trị chơi. Thứ hạng là thứ có giới hạn. Một Khác với thí nghiệm 1. Phần lớn những người mình hỏi
núi khơng thể có hai hổ. Một đất nước khơng có hai tổng đều chọn sống ở nước cho nghỉ 1 tháng/năm bất chấp việc
thống. Một công ty cũng khơng có nhiều giám đốc điều hành. người khác được những 2 tháng. Điều này được giải thích bởi
việc chúng ta nhìn tiền bạc, vật chất, danh vọng dưới dạng
Trong khi đó Wealth (sự giàu có) là thứ có thể được tạo thứ hạng xã hội, cạnh tranh; trong khi đó kỳ nghỉ lại khơng
ra một cách vơ hạn. CEO của Apple có mức lương là 16 triệu phải thứ có tính cạnh tranh cao. Chúng ta thường không so
đô la trong khi nhân viên chỉ nhận lương cơ bản 15 đô/giờ. sánh “đẳng cấp” qua việc ai có kỳ nghỉ dài hơn ai. Hay nói

- 34 - - 35 -

Lập trình quỹ đạo cuộc đời Kiên Trần

cách khác, chúng ta nhìn kỳ nghỉ dưới con mắt lợi ích cho Sau khi biết được ai là nhân viên chính thức và ai là nhân
bản thân trong khi đó ta nhìn thứ hạng dưới con mắt hơn/ viên hợp đồng, Sanjana chơi trò hai mặt. Đối với người làm
thua người khác. hợp đồng, cô tỏ thái độ lạnh nhạt và thiếu hợp tác, trong khi
đối với nhân viên chính thức như mình và một vài người
Khi bạn chuyển từ hệ tư duy status-ranking sang hệ tư khác, cô tiếp cận để làm thân. Rất nhiều lần Sanjana bí mật
duy giàu có, bạn sẽ hạnh phúc, giàu có, tích cực, năng suất mách tội người khác dù là lỗi nhỏ nhất.
hơn và góp phần tạo ra một mơi trường hợp tác và giúp cho
tất cả cùng giàu – trong đó có bạn. Điều này làm mình tự hỏi tại sao San khơng thể thư giãn
hơn và làm việc vui vẻ, hài hòa như bọn Tây và Á kia mà cứ
HIỆN TƯỢNG SANJANA phải giở trò như vậy. Mình thực sự đã nói chuyện với San
Sanjana là tên một nhân viên làm hợp đồng ngắn hạn nhiều lần để huấn luyện thái độ làm việc nhưng những trò
tấn cơng lại càng cẩn thận và tính tốn hơn.
của mình, gốc Ấn Độ, sang Canada từ năm 15 tuổi và đã ở
Canada được hơn 10 năm. Đây là một nhân viên mà có lẽ Không ai lạ gì mục tiêu mà San khao khát đạt được là trở
mình sẽ phải nhắc đến nhiều lần trong cuốn sách này bởi thành nhân viên chính thức. Đối với San, cái vị trí này là một
một tính cách cực kỳ rõ ràng, hồn hảo cho việc thí nghiệm dạng thứ hạng mà cô đang theo đuổi. Mà đã là thứ hạng thì
tâm lý học. nó hữu hạn. Sau khi tìm hiểu, mình nhận ra San khơng chỉ
theo đuổi thứ hạng của công ty một cách đơn thuần. Nguyên
Ngay từ ngày đầu tiên đi làm, sau khi được giới thiệu với do sâu xa khiến cô thèm khát thứ hạng đến mức muốn dùng
các đồng nghiệp khác, Sanjana hỏi từng người một xem họ mọi thủ đoạn để ngáng chân người khác nằm ở cách mà cô
làm hợp đồng ngắn hạn hay là nhân viên chính thức. Tất cả được ni dạy từ hồi cịn ở Ấn Độ. Không phải vơ đũa cả
mọi người đều thấy kỳ quặc trước câu hỏi này của cô, kiểu nắm nhưng có một số vùng ở Ấn Độ rất coi trọng thứ hạng,
“Tại sao nó lại hỏi mình câu này đầu tiên? Nó muốn gì?”. cấp bậc và địa vị xã hội. Mọi người ln phải sống trong tình
trạng so sánh và bị so sánh.
- 36 -
Nếu ước mơ được làm nhân viên chính thức tại một cơng
ty lớn của San trở thành hiện thực, San có thể oai hơn với gia

đình và có thể vênh mặt hơn với lũ bạn của San. Đặc biệt San
muốn ra oai với gia đình của bên người yêu, họ luôn đánh

- 37 -