Nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh ngân hàng chính sách xã hội tỉnh quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN

PHẠM THỊ THU THỦY

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO
TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI

TỈNH QUẢNG BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

ĐÀ NẴNG, 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN

PHẠM THỊ THU THỦY

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO
TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI

TỈNH QUẢNG BÌNH

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã số: 8340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. HOÀNG THỊ TUYẾT

ĐÀ NẴNG, 2021

LỜI CẢM ƠN

Để hồn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tác giả đã nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo công tác tại Trường Đại học
Duy Tân – Đại học Đà Nẵng. Trước hết, tác giả xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô
giáo đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt những kiến thức quý báu cho tác giả trong
suốt thời gian học tập tại trường.

Đặc biệt, xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến cơ giáo TS. Hồng Thị Tuyết đã
dành thời gian, tâm huyết hướng dẫn, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.

Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn các anh chị đồng nghiệp đang công tác
tại Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Bình đã hết lịng hỗ trợ,
cung cấp số liệu và đóng góp ý kiến quý báu giúp tác giả hoàn thành luận văn.

Cuối cùng, xin trân trọng cảm ơn gia đình và tồn thể bạn bè đã quan tâm,
động viên, giúp đỡ và đóng góp ý kiến chân thành giúp tác giả hoàn thành luận văn.

Tác giả luận văn

Phạm Thị Thu Thủy

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi
nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Bình” là cơng trình nghiên cứu
của riêng tôi.

Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, không
trùng lặp với các đề tài khác và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào
khác./.

Tác giả luận văn

Phạm Thị Thu Thủy

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài..............................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................2
5. Bố cục của luận văn...............................................................................................4
6. Tổng quan vấn đề nghiên cứu................................................................................4
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY
HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI..................................6
1.1. TỔNG QUAN VỀ CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH
SÁCH XÃ HỘI.........................................................................................................6
1.1.1. Ngân hàng Chính sách xã hội..........................................................................6
1.1.2. Hộ nghèo và các tiêu chí xác định hộ nghèo..................................................11
1.1.3. Cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội......................................12
1.2. CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH
XÃ HỘI................................................................................................................... 20
1.2.1. Khái niệm về chất lượng cho vay hộ nghèo...................................................20
1.2.2. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo..............................22
1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng cho vay hộ nghèo.......................................23
1.3. CÁC HOẠT ĐỘNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO
TẠI NHCSXH.........................................................................................................28

1.3.1. Tăng trưởng nguồn vốn.................................................................................28
1.3.2. Công tác tổ chức và thực hiện cho vay..........................................................28
1.3.3. Hoạt động kiểm tra, giám sát các khoản vay.................................................29
1.3.4. Kiểm soát nợ xấu...........................................................................................29
1.3.5. Nâng cao chất lượng nguồn lực.....................................................................29
1.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ
NGHÈO................................................................................................................... 30

1.4.1. Các nhân tố khách quan.................................................................................30
1.4.2. Các nhân tố chủ quan.....................................................................................33
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................35
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ
NGHÈO TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH
QUẢNG BÌNH.......................................................................................................36
2.1. TỔNG QUAN VỀ CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH TỈNH
QUẢNG BÌNH........................................................................................................36
2.1.1. Q trình hình thành và phát triển.................................................................36
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ.....................................................................................37
2.1.3. Mơ hình tổ chức và bộ máy hoạt động...........................................................37
2.1.4. Kết quả hoạt động tại chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng
Bình giai đoạn 2018-2020.......................................................................................41
2.2. THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI CHI
NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH QUẢNG BÌNH..................44
2.2.1. Thực trạng xác định nguồn vốn cho vay........................................................44
2.2.2. Thực trạng tổ chức và triển khai cho vay.......................................................47
2.2.3. Thực trạng hoạt động kiểm tra, giám sát........................................................52
2.2.4. Thực trạng kiểm soát nợ xấu.........................................................................52
2.2.5. Thực trạng chất lượng nguồn lực...................................................................57
2.2.6. Chất lượng cho vay hộ nghèo thông qua khảo sát..........................................60
2.3. ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI CHI NHÁNH

NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH QUẢNG BÌNH.............................65
2.3.1. Kết quả đạt được............................................................................................65
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân.....................................................................67
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................73
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO
TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH QUẢNG BÌNH
................................................................................................................................. 74

3.1. ĐỊNH HƯỚNG, MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG CỦA CHI NHÁNH NHCSXH
TỈNH QUẢNG BÌNH GIAI ĐOẠN 2021-2025......................................................74
3.1.1. Định hướng nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh Ngân hàng
Chính sách xã hội tỉnh Quảng Bình đến năm 2025..................................................74
3.1.2. Mục tiêu nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo...........................................75
3.2. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI CHI
NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH QUẢNG BÌNH..............76
3.2.1. Giải pháp về tăng trưởng nguồn vốn cho vay................................................76
3.2.2. Giải pháp về công tác tổ chức và thực hiện cho vay......................................77
3.2.3. Giải pháp về công tác kiểm tra, giám sát các khoản vay................................88
3.2.4. Giải pháp về kiểm soát và xử lý nợ xấu.........................................................89
3.2.5. Giải pháp về nâng cao chất lượng nguồn lực.................................................92
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ......................................................................................98
3.3.1. Kiến nghị với cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương....................................98
3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam.................................99
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3......................................................................................100
KẾT LUẬN..........................................................................................................101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
BẢN SAO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

STT Chữ viết tắt Ý nghĩa

1 NHCSXH Ngân hàng Chính sách xã hội

2 BĐD Ban đại diện

3 HĐQT Hội đồng quản trị

4 NHTM Ngân hàng thương mại

5 NHNo&PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn

6 NHNg Ngân hàng Phục vụ người nghèo

7 Tổ TK&VV Tổ tiết kiệm và vay vốn

8 UBND Ủy ban nhân dân

9 LĐTB&XH Lao động Thương binh và Xã hội

10 HĐND Hội đồng nhân dân

11 CT-XH Chính trị - xã hội

12 XĐGN Xóa đói giảm nghèo

13 MTQG Mục tiêu quốc gia

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Số hiệu Tên bảng Trang
bảng
2.1 Cơ cấu nguồn vốn qua các năm (2018 – 2020) 41
2.2 Cơ cấu dư nợ qua các năm (2018- 2020) 43
2.3 Kết quả thu chi tài chính giai đoạn 2018-2020 44
Tình hình xây dựng kế hoạch và thực hiện kế hoạch cho
2.4 45
vay hộ nghèo giai đoạn 2018 - 2020
2.5 Nguồn vốn cho vay hộ nghèo giai đoạn 2018- 2020 46
2.6 Doanh số cho vay, doanh số thu nợ cho vay hộ nghèo 48
2.7 Dư nợ cho vay hộ nghèo theo địa bàn đến 31/12/2020 49
2.8 Dư nợ cho vay hộ nghèo theo đơn vị nhận uỷ thác 50
Dư nợ cho vay hộ nghèo theo thời hạn cho vay giai đoạn
2.9 51
2018 – 2020
2.10 Nợ quá hạn, nợ khoanh cho vay hộ nghèo giai đoạn 2018- 53

2.11 2020 54
Nợ quá hạn, nợ khoanh cho vay hộ nghèo theo địa bàn giai
2.12 55
đoạn 2018 - 2020
2.13 Nợ quá hạn cho vay hộ nghèo ủy thác qua các tổ chức Hội 58
2.14 61
2.15 giai đoạn 2018-2020 61
2.16 Thực trạng nguồn nhân lực giai đoạn 2018 - 2020 62
2.18 Phân bố khảo sát theo địa bàn 63
Nhu cầu vay vốn và số tiền được vay
2.18 Thời gian cho vay và số lần vay vốn 63
Vấn đề chậm trả nợ

Sự hài lòng của hộ nghèo khi vay vốn tại NHCSXH tỉnh

Quảng Bình

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Số hiệu Tên sơ đồ, biểu đồ Trang
1.1 Quy trình cho vay hộ nghèo 16
2.1 Mơ hình tổ chức của chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình 38
Biểu đồ tỷ trọng dư nợ hộ nghèo theo địa bàn đến
2.1 49
31/12/2020
2.2 Tỷ trọng dư nợ hộ nghèo theo đơn vị ủy thác giai đoạn 2018 50

-2020

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Phát triển kinh tế gắn với giảm nghèo bền vững và đảm bảo an sinh xã hội là

quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Để thực hiện các chủ trương trên, Đảng và
Nhà nước đã đề ra nhiều giải pháp hỗ trợ giảm nghèo bền vững, trong đó có chính
sách tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác.

Xuất phát từ những yêu cầu trên, ngày 04/10/2002 Chính phủ ban hành Nghị
định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính

sách khác, đồng thời Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg về
việc thành lập Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) trên cơ sở tổ chức lại
Ngân hàng Phục vụ người nghèo để thực hiện nhiệm vụ cho vay hộ nghèo và các
đối tượng chính sách khác.

Trên nền tảng là một tổ chức tín dụng Nhà nước mang tính chất đặc thù, hoạt
động khơng vì mục tiêu lợi nhuận. Trong những năm qua NHCSXH Việt Nam nói
chung và chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình nói riêng đã và đang chuyển tải
nguồn vốn tín dụng ưu đãi đến với hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác, góp
phần thực hiện có hiệu quả chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững, giải quyết
việc làm, xây dựng nơng thơn mới. Trong đó, cho vay hộ nghèo là một trong những
chương trình cho vay chiếm tỷ trọng dư nợ lớn tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng
Bình. Đây là một trong những chính sách của Nhà nước nhằm giúp hộ nghèo có
điều kiện tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất kinh doanh, tạo
việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, vươn lên thốt nghèo bền vững,
góp phần quan trọng thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia XĐGN, xây dựng
nông thôn mới.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động cho vay hộ nghèo tại
chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình vẫn cịn một số hạn chế. Mặt khác Quảng
Bình là một trong những địa phương thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai, bão
lụt, hạn hán, dịch bệnh nên cũng ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng. Để người

2

nghèo tiếp cận và sử dụng vốn vay có hiệu quả, thốt nghèo, chất lượng tín dụng
được nâng cao là vấn đề được cả xã hội quan tâm. Do đó, việc nghiên cứu thực
trạng nhằm tìm ra các giải pháp nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh
NHCSXH tỉnh Quảng Bình có ý nghĩa hết sức quan trọng.

Từ những lý do nêu trên, tôi quyết định chọn đề tài: “Nâng cao chất lượng
cho vay hộ nghèo tại chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Bình”
làm nội dung nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về chất lượng và nâng cao chất
lượng cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội.

- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác nâng cao chất lượng cho vay hộ
nghèo tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình qua 3 năm 2018-2020.

- Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng cho
vay hộ nghèo tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh
NHCSXH tỉnh Quảng Bình.

Phạm vi nghiên cứu:
Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác nâng cao chất lượng
cho vay hộ nghèo, từ đó đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng cho vay hộ
nghèo tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình.
Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng
Bình.
Về thời gian: Từ năm 2018 đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng một số phương pháp sau:
a. Phương pháp thu thập dữ liệu
Thu thập dữ liệu thứ cấp: Từ các báo cáo thống kê định kỳ, báo cáo kết quả
hoạt động của chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình; các tài liệu, nghiên cứu khoa

3

học, các cơng trình nghiên cứu luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ và các cơng văn, Nghị
định của Chính phủ, các thơng tư, văn bản của các cơ quan ban ngành có liên quan.

Thu thập dữ liệu sơ cấp: Thông qua bảng khảo sát các hộ nghèo được chọn
ngẫu nhiên tại một số xã, phường trên địa bàn tỉnh nhằm nắm bắt tình hình đáp ứng
nhu cầu vay vốn của Ngân hàng. Bảng khảo sát được thiết kế để thu thập các thông
tin liên quan đến mục đích sử dụng vốn vay, định mức cho vay, mức độ đáp ứng
nhu cầu của nguồn vốn vay cũng như các yếu tố đánh giá chất lượng cho vay như:
độ tin cậy, sự đảm bảo, chất lượng phục vụ, sự cảm thơng … dưới góc độ người đi
vay vốn, từ đó giúp tác giả có cái nhìn khái quát và toàn diện hơn chất lượng cho
vay hộ nghèo để đưa ra những giải pháp phù hợp.

b. Phương pháp quan sát: Quan sát thực tế hoạt động cho vay hộ nghèo, các
quy trình nghiệp vụ để nắm bắt, hiểu rõ hoạt động cho vay hộ nghèo tại chi nhánh
NHCSXH tỉnh Quảng Bình.

c. Phương pháp thống kê: Thống kê các thông tin, số liệu về tình hình cũng
như chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình trong
thời gian qua.

d. Phương pháp so sánh: Là phương pháp sử dụng các số liệu (số tuyệt đối,
số tương đối, số bình quân) của từng thời kỳ, từng giai đoạn nghiên cứu để so sánh
nhằm thấy được mức độ tăng, giảm từ đó làm rõ hoạt động cho vay hộ nghèo của
chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình.

đ. Phương pháp phân tích tổng hợp: Là phương pháp phân tích, đánh giá
tình hình cũng như chất lượng cho vay hộ nghèo của chi nhánh NHCSXH tỉnh

Quảng Bình trong thời gian qua, trên cơ sở đó tìm ra những tồn tại, hạn chế và
nguyên nhân của hạn chế để đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cho
vay hộ nghèo của chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình.

e. Phương pháp phỏng vấn: Đề tài tập trung phỏng vấn chuyên sâu một số
cán bộ tín dụng, khách hàng đang giao dịch tại trụ sở Ngân hàng cũng như tại điểm
giao dịch xã để có góc nhìn tồn diện hơn về thực trạng cho vay hộ nghèo. Đồng
thời tiến hành phỏng vấn nhanh Chủ tịch UBND cấp xã, Trưởng ban XĐGN cấp xã,

4

tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác, Tổ trưởng Tổ TK&VV… nhằm tìm hiểu ý
kiến về những hạn chế trong quá trình cấp vốn tín dụng hộ nghèo.
5. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được bố cục thành 3 chương như
sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận về nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại
NHCSXH

Chương 2: Thực trạng nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh
NHCSXH tỉnh Quảng Bình

Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh
NHCSXH tỉnh Quảng Bình.
6. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

Từ khi NHCSXH được thành lập và đi vào hoạt động đến nay, đã có nhiều
cơng trình nghiên cứu khoa học trong nước, nghiên cứu về chương trình cho vay hộ

nghèo ở những cấp độ và giác độ khác nhau, có thể nêu một số cơng trình nghiên
cứu ở Việt Nam như sau:

Nguyễn Thị Mai Hoa (2012) “Hoàn thiện hoạt động tín dụng ưu đãi hộ
nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội, chi nhánh Đà Nẵng”, luận văn thạc sĩ.
Luận văn đã đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động cho vay hộ nghèo tại
chi nhánh NHCSXH thành phố Đà Nẵng, đánh giá kết quả đạt được, những hạn chế
và nguyên nhân trong hoạt động này; Đề xuất khuyến nghị nhằm hoàn thiện hoạt
động cho vay hộ nghèo tại Chi nhánh NHCSXH thành phố Đà Nẵng. Tuy nhiên,
luận văn chưa đánh giá một cách tổng thể hiệu quả chương trình tín dụng đối với hộ
nghèo, chưa có sự so sánh giữa các địa phương để rút ra những đặc điểm chung làm
cơ sở đề xuất các giải pháp cần thiết, toàn diện.

Lê Văn Thịnh (2016) “Phân tích tình hình cho vay Hộ nghèo tại Ngân hàng
Chính sách xã hội chi nhánh tỉnh Đắk Lắk”, luận văn thạc sĩ. Luận văn đã hệ thống
hóa cơ sở lý luận về phân tích tình hình cho vay hộ nghèo của NHCSXH; Phân tích
thực trạng cho vay hộ nghèo tại NHCSXH tỉnh Đắk Lắk và đúc kết các kết quả, hạn

5

chế và nguyên nhân trong cho vay hộ nghèo của NHCSXH; Đề xuất các giải pháp
hoàn thiện hoạt động cho vay hộ nghèo tại NHCSXH tỉnh Đắk Lắk. Tuy nhiên, luận
văn chưa nêu bật được nguyên nhân khách quan, chủ quan và chưa đưa ra được các
giải pháp đồng bộ để hoàn thiện hoạt động cho vay hộ nghèo.

Lê Thị Hương (2020) “Hoàn thiện hoạt động cho vay hộ nghèo tại Phịng
giao dịch Ngân hàng chính sách xã hội huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình”, luận
văn thạc sĩ. Luận vănđã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về nghèo đói và cho
vay hộ nghèo tại Ngân hàng chính sách. Phân tích và đánh giá thực trạng cơng tác
cho vay hộ nghèo tại Phịng giao dịch NHCSXH huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng

Bình để rút ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân. Tuy
nhiên, việc phân tích chưa bao quát hết các vấn đề về cho vay hộ nghèo của một chi
nhánh, kết quả nghiên cứu theo hướng chủ quan từ phía một Phịng giao dịch, thiếu
việc so sánh, đánh giá với các huyện, thị xã, thành phố khác trên cùng địa bàn.

Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu trên tác giả đã hệ thống hóa những
vấn đề lý luận cơ bản về cho vay hộ nghèo, sự khác nhau cơ bản giữa cho vay hộ
nghèo của NHCSXH và NHTM, đồng thời đánh giá thực trạng và đề xuất một số
giải pháp nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo tại NHCSXH. Tuy nhiên, các tác
giả đều chưa đánh giá được những nguyên nhân khách quan, chủ quan và chưa đưa
ra được các giải pháp cần thiết, đồng bộ để nâng cao chất lượng cho vay hộ nghèo.

Tùy theo tình hình đặc điểm kinh tế xã hội của từng vùng miền, từng địa
phương khác nhau, hoạt động cho vay hộ nghèo tại nơi đó có những điểm khác
nhau. Vì vậy, hoạt động cho vay hộ nghèo tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình
cũng có những điểm khác biệt so với các chi nhánh khác. Tuy nhiên chưa có cơng
trình nào nghiên cứu về chất lượng cho vay hộ nghèo ở tỉnh Quảng Bình. Vì vậy,
trong luận văn này, tác giả tập trung nghiên cứu, trình bày một cách hệ thống về cho
vay hộ nghèo và chất lượng cho vay hộ nghèo tại NHCSXH, đi sâu phân tích thực
trạng, nguyên nhân khách quan, chủ quan, từ đó đề ra các giải pháp nâng cao chất
lượng cho vay hộ nghèo tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình. Đề tài của tác
giả đã đề cập một cách hệ thống, toàn diện, cụ thể chất lượng cho vay hộ nghèo tại
chi nhánh NHCSXH tỉnh Quảng Bình.

6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO VAY HỘ NGHÈO

TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI

1.1. TỔNG QUAN VỀ CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH
SÁCH XÃ HỘI
1.1.1. Ngân hàng Chính sách xã hội
1.1.1.1. Khái niệm Ngân hàng Chính sách xã hội

Ngân hàng Chính sách xã hội là loại hình ngân hàng đặc biệt, được thành lập
để thực hiện các chương trình tín dụng cho những chương trình, mục tiêu kinh tế -
xã hội của Nhà nước. NHCSXH là một pháp nhân, có vốn điều lệ, có con dấu, có tài
sản và hệ thống giao dịch từ Trung ương đến địa phương, có bộ máy quản lý và
điều hành thống nhất trong phạm vi cả nước. Thời gian hoạt động là 99 năm và hoạt
động khơng vì mục đích lợi nhuận [7].
1.1.1.2. Đặc trưng của Ngân hàng Chính sách xã hội

* Chức năng, nhiệm vụ
Theo Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg ngày 04/10/2002 của Thủ tướng
Chính phủ về việc thành lập NHCSXH, NHCSXH có chức năng và nhiệm vụ chủ
yếu sau:
NHCSXH được thành lập để thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi đối với
người nghèo và các đối tượng chính sách khác.
Hoạt động của NHCSXH khơng vì mục đích lợi nhuận, được Nhà nước bảo
đảm khả năng thanh toán, tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng 0% (không phần trăm), không
phải tham gia bảo hiểm tiền gửi, được miễn thuế và các khoản phải nộp ngân sách
Nhà nước.
NHCSXH được thực hiện các nghiệp vụ: huy động vốn, cho vay, thanh toán,
ngân quỹ và được nhận vốn uỷ thác cho vay ưu đãi của chính quyền địa phương,
các tổ chức kinh tế, chính trị - xã hội, các hiệp hội, các hội, các tổ chức phi Chính
phủ, các cá nhân trong và ngoài nước đầu tư cho các chương trình dự án phát triển

7

kinh tế xã hội [2].
NHCSXH là một trong những cơng cụ địn bẩy kinh tế của Nhà nước nhằm

giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách có điều kiện tiếp cận vốn
tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện
điều kiện sống, vươn lên thốt nghèo, góp phần thực hiện chính sách phát triển kinh
tế gắn với xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, vì mục tiêu dân giàu - nước
mạnh - dân chủ - công bằng - văn minh.

* Mục tiêu hoạt động
Khách hàng của NHCSXH phần lớn là những đối tượng hầu như khơng thể
tiếp cận được với vốn tín dụng thơng thường của các NHTM. Do đó khả năng sinh
lời từ hoạt động cho vay những đối tượng khách hàng này của NHCSXH là rất thấp,
thậm chí khơng có lợi nhuận. Vì vậy, NHCSXH hoạt động khơng vì mục tiêu lợi
nhuận mà giá trị hướng tới là vì hạnh phúc của người nghèo, vì an sinh xã hội.
* Cơ cấu tổ chức của NHCSXH
NHCSXH là ngân hàng trực thuộc Chính phủ, được tổ chức theo 3 cấp: Hội
sở chính ở Trung ương, Chi nhánh ở cấp tỉnh, Phòng giao dịch ở cấp huyện. Mỗi
cấp đều có bộ máy quản trị và bộ máy điều hành tác nghiệp.
Bộ máy quản trị NHCSXH, gồm: Hội đồng quản trị ở Trung ương; Ban đại
diện Hội đồng quản trị ở cấp tỉnh, cấp huyện.
Bộ máy điều hành tác nghiệp của NHCSXH, gồm: Hội sở chính ở Trung
ương; Chi nhánh cấp tỉnh và Phịng giao dịch cấp huyện.
Mơ hình NHCSXH với cơ chế quản trị và điều hành đã được xác lập như
trên là một trong những giải pháp thành cơng trong việc "xã hội hố”, "dân chủ hố"
của hoạt động tín dụng chính sách, trực tiếp góp phần thực hiện dân chủ, cơng bằng
xã hội. Đây là mơ hình đặc thù, huy động sức mạnh của cả bộ máy chính trị xã hội
cùng chung sức thực hiện chương trình giảm nghèo, giải quyết việc làm, thể hiện
tính sáng tạo trong mơ hình quản lý tại Việt Nam.

* Về đối tượng khách hàng vay vốn
Đối tượng khách hàng vay vốn của NHCSXH là hộ nghèo, các đối tượng

8

chính sách khác theo quy định của Chính phủ và các đối tượng được các tổ chức, cá
nhân ủy thác cho NHCSXH cho vay. Đây là những khách hàng rất ít có các điều
kiện để tiếp cận với dịch vụ tín dụng của các NHTM; là các khách hàng dễ bị tổn
thương, cần có sự hỗ trợ tài chính từ Chính phủ và cộng đồng để vươn lên tự cải
thiện điều kiện sống của chính họ.

* Về nguồn vốn
Trong khi hoạt động đặc trưng của các NHTM là huy động các nguồn vốn
nhàn rỗi để cho vay đáp ứng nhu cầu vốn cho sự phát triển kinh tế, thì nguồn vốn
của NHCSXH được tạo lập theo các hình thức như:
Cấp vốn điều lệ và hàng năm được Ngân sách Trung ương, địa phương cấp
để thực hiện các chương trình tín dụng cho các đối tượng chính sách theo vùng,
theo đối tượng.
Nguồn vốn ODA dành cho chương trình tín dụng chính sách của Chính phủ.
Nguồn vốn của Chính phủ vay dân dưới các hình thức phát hành trái phiếu
của Chính phủ để chỉ định thực hiện chương trình tín dụng chính sách.
Do đặc điểm cơ cấu nguồn vốn có nguồn gốc hoặc phụ thuộc vào Ngân sách
Nhà nước nên khối lượng nguồn vốn của NHCSXH tăng trưởng thường được xác
định theo kế hoạch được Chính phủ phê duyệt.
* Về sử dụng vốn
Xuất phát từ đặc thù về đối tượng khách hàng vay vốn NHCSXH thường là
những đối tượng dễ bị tổn thương, gặp khó khăn, sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng
kinh tế kém phát triển, ít có điều kiện tiếp cận với dịch vụ tín dụng của các
NHTM… nên NHCSXH cũng có những đặc thù về sử dụng vốn riêng như:
Món vay nhỏ, lẻ, chi phí quản lý cao.

Vốn tín dụng đầu tư mang tính rủi ro cao, các hộ gia đình nghèo thiếu vốn
sản xuất, chủ yếu sống ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nơi môi trường thiên
nhiên bị tàn phá, thường xuyên xảy ra bão lụt, hạn hán. Mặt khác, bản thân họ dân
trí thấp, thiếu kiến thức làm ăn, trong sản xuất kinh doanh dễ bị thua lỗ.
Các quy định về đảm bảo tiền vay, các quy trình về thẩm định dự án, các thủ

9

tục và quy trình vay vốn, quy định mức đầu tư tối đa, thời hạn vay vốn, quy định về
trích lập và xử lý rủi ro, quy trình xử lý nghiệp vụ có những khác biệt so với các
quy định của NHTM.

Thực thi các chính sách cho vay có ưu đãi như: ưu đãi về các điều kiện vay
vốn, ưu đãi về lãi suất cho vay…

Phương thức cho vay: Sử dụng hình thức tín chấp cộng đồng và ủy thác một
số nội dung công việc cho 04 tổ chức chính trị xã hội (Hội Nơng dân, Hội Liên hiệp
Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh), thơng
qua các tổ, nhóm.
1.1.1.3. Vai trị của Ngân hàng Chính sách xã hội đối với xóa đói giảm nghèo

NHCSXH có vai trị quan trọng trong nền kinh tế, góp phần thực hiện mục
tiêu của Chính phủ vì sự phát triển cân đối của nền kinh tế và vì một xã hội ổn định,
dân giàu, nước mạnh. Điều đó được thể hiện ở vai trị của NHCSXH đối với
XĐGN.

Thứ nhất, NHCSXH phát huy sức mạnh tổng hợp, khai thác được tiềm năng
to lớn về trí tuệ, sức của, sức người của toàn xã hội phục vụ cho sự nghiệp XĐGN:
là sự kết hợp giữa chính sách của Chính phủ; kỹ thuật sản xuất, chăn ni của chính
quyền địa phương và nỗ lực thoát nghèo của người dân tạo lên sự đồng thuận mạnh

mẽ vì mục tiêu chung. Khoản vay cho hộ nghèo là một hình thức thơng qua đó các
tổ chức chính trị cùng tồn thể xã hội giúp về vốn và cách sử dụng vốn để hộ nghèo
có thêm động lực vươn lên thoát nghèo.

Thứ hai, NHCSXH là một kênh dẫn vốn tin cậy, chuyên phục vụ người
nghèo: NHCSXH thực hiện phương thức quản lý tín dụng chính sách đặc thù thơng
qua hình thức: (i) Phân cơng, phân cấp trách nhiệm trong việc xác định hộ nghèo và
các đối tượng chính sách đủ điều kiện vay vốn; (ii) Thực hiện dân chủ, công khai
trong cộng đồng dân cư; (iii) Kết hợp sự tham gia của 04 tổ chức chính trị - xã hội
nhận ủy thác, với vai trò giám sát xã hội và làm uỷ thác một số nội dung công việc
trong quy trình nghiệp vụ tín dụng chính sách, góp phần chuyển tải vốn tín dụng