Hội họa sơn mài tại thành phố hồ chí minh từ năm 1986 đến năm 2020

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.65 MB, 299 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O Bà VN HÓA, THà THAO V DU LCH

<b>TRịNG ắI HC Mỵ THUắT TP. Hổ CHÍ MINH </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O Bà VN HĨA, TH THAO V DU LCH

<b>TRịNG ắI HC Mỵ THUắT TP. Hổ CH MINH </b>

<b>Ngụ Viầt Hựng </b>

<b>HịI HA SĂN MÀI T¾I THÀNH PHä Hỉ CHÍ MINH TĆ NM 1986 ắN NM 2020 </b>

<b>LUắN N TIắN S) NGHặ THUắT Chuyờn ngành: Lý lu¿n và Lßch sĉ Mÿ thu¿t </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<i><b>Nghiên cÿu sinh xin cam đoan luÁn án tiÁn s* Hội họa sơn mài tại Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 1986 đến năm 2020 là cơng trình nghiên cÿu cąa </b></i>

NCS viÁt. Các kÁt quÁ nghiên cÿu và kÁt luÁn trong luÁn án này là trung thực, khách quan và ch°a tāng bÁo vá á bÃt kỳ hãc vá nào. Viác tham khÁo các tài liáu đ°āc trích d¿n và ghi ngn đúng quy đánh.

Tơi xin hồn tồn cháu trách nhiám vß lßi cam đoan cąa mình.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b><small>CHĂNG 2: NHắN DIặN HịI HA SĂN MI T¾I THÀNH PHä Hỉ CHÍ MINH GIAI ĐO¾N TĆ NM 1986 Đ¾N NM 2020 ... 52 </small></b>

<small>2.1 Nái dung nghá thuÁt và thá lo¿i hái hãa s¢n mài t¿i Thành phỗ Hộ Chớ Minh giai on t nm 1986 n nm 2020 ... 52 </small>

<small>2.2 Hình thÿc nghá thuÁt hái hóa sÂn mi ti Thnh phỗ Hộ Chớ Minh giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 ... 73 </small>

<small>2.3 ChÃt liáu và kỹ thuÁt thá hián nghá thuÁt hái hóa sÂn mi ti Thnh phỗ Hộ Chớ Minh giai đo¿n tā nm1986 đÁn nm 2020 ... 93 </small>

<b><small>CH¯¡NG 3: Đ¾C ĐIÂM VÀ NHĊNG ĐĨNG GĨP CA HịI HA SĂN MI TắI THNH PHọ Hổ CH MINH GIAI ĐO¾N TĆ NM 1986 Đ¾N NM 2020 ... 104 </small></b>

<small>3.1 Đặc điám nghá thuÁt hái hãa s¢n mài ti Thnh phỗ Hộ Chớ Minh giai on t </small>

<b><small>DANH MĀC CƠNG TRÌNH CĂA TÁC GIÀ ĐÃ CƠNG Bä ... 146 </small></b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

Thnh phỗ Hộ Chớ Minh (Tp.HCM) là mát trong những trung tâm kinh tÁ, chính trá, vn hóa xã hái cąa phía Nam nói riêng và cÁ n°ớc nói chung, là n¢i hái tă các tri thÿc, nhà khoa hãc cũng nh° đái ngũ vn nghá s* á mãi mißn đÃt n°ớc và quỗc t n hóc tp, nghiờn cu, sỏng to. Do ú, nÂi õy cng ộng thòi l mụi tròng thn lāi cho hái hãa s¢n mài ln có sự cÁp nhÁt, thay đổi mang tính giao thoa, đát phỏ, tỡm tũi cỏi mi da trờn nòn tng sÂn mi truyòn thỗng Viỏt Nam.

Cỏt mỗc ỏnh du nòn hỏi hóa sÂn mi ti Tp.HCM chớnh thc ra đßi đ°āc tính ká tā khi Tr°ßng V¿ Gia Đánh đ°āc thành lÁp vào nm 1913 với viác bá mơn s¢n mài nằm trong ch°¢ng trình đào t¿o. Bên c¿nh đó, sự ra đßi cąa Tr°ßng Mỹ tht Đơng D°¢ng vào nm 1925 cùng sự tiÁp cÁn những ph°¢ng tián biáu đ¿t cąa hái hãa ph°¢ng Tây đã t¿o nên sự thay đổi lớn trong cÁm quan thm m truyòn thỗng - phÂng ụng ca ng°ßi Viát. Ká tā đây, q trình thă nghiám, tìm tịi cąa các nghá nhân và giáo s°, hãa s* Tròng M thut ụng DÂng ó giỳp cho hái hãa s¢n mài Viát Nam d¿n có những thay đổi và chuyán h°ớng tinh tÁ vß kỹ thuÁt chÃt liáu nh° cách xă lý bß mặt, màu sắc... Riêng á phía Nam, t¿i Tp.HCM, chÃt liáu nhựa s¢n Phú Thã và s¢n Nam Vang khi pha trán l¿i với nhau đã t¿o nên sự khác biát vò cht liỏu sÂn mi, lm nờn mỏt cht liáu đác đáo mang đÁm nét đáa vn hóa n¢i đây. Tā đó góp ph¿n làm nên dián m¿o cąa nghá tht s¢n mài Viát Nam nói chung, cũng nh° nét riêng biát cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM nói riêng.

Trong dịng chÁy cąa nßn mỹ thuÁt Viát Nam đ°¢ng đ¿i, hái hãa s¢n mài ti Tp.HCM cú nhng yu tỗ khỏc biỏt to nờn những giá trá đặc tr°ng n¢i đây. Chẳng h¿n, Tp.HCM có nhißu lāi thÁ vß mặt đáa lý, là mát điám gặp gÿ quy tă tÃt cÁ các sinh ho¿t nghá tht chung cąa ph°¢ng Đơng và ph°¢ng Tây. Nm

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

1986, Tp.HCM đón nhÁn t° t°áng vß đổi mới cąa ĐÁng đã mang l¿i những thành tựu vß kinh tÁ và tác đáng tích cực đÁn khÁ nng sáng t¿o cąa các hãa s* so với giai đo¿n tr°ớc đó: tích cực giao l°u ho¿t đáng nghá thuÁt với sự xuÃt hián cąa nhißu cc trián lãm trong và ngồi n°ớc, tā đó có đißu kián hịa nhÁp với thÁ giới, t¿o cho hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM đa sắc, đa d¿ng các hình thÿc t¿o hình nghá tht mới.

Có thá nói, hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM tā sau nm 1986 có sự kÁ thāa giỏ trỏ ca k thut v ph mi truyòn thỗng, đã t¿o nên những sắc thái riêng và khẳng đánh những đặc tr°ng cąa hái hãa s¢n mài n¢i đây. Giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 có sự má ráng quan niám nghá thuÁt, đát phá trong sáng t¿o cá nhân, đặc biát là các hãa s* trẻ. Hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM đã phát trián m¿nh với nhißu hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt khác nhau nh°: Hián thực, Siêu thực, LÁp thá, Biáu hián, Trāu t°āng&

Tr°ớc tình hình ho¿t đáng sáng tác chÃt liáu s¢n mài đ¿y sơi nổi trong thßi gian qua, đÁn nay đã có khơng ít hãc giÁ nghiên cÿu, phân tích vß nghß s¢n, đé s¢n trang trí mỹ nghá á các lng nghò hay tranh sÂn mi truyòn thỗng, hiỏn đ¿i. Những nái dung nghiên cÿu này trÁi đßu á đa d¿ng các lo¿i hình nghiên cÿu nh°: cơng trình nghiên cÿu khoa hãc, kỷ u hái thÁo, bài viÁt ngắn, bài báo đng trong các t¿p chí thc l*nh vực mỹ tht. Có thá thÃy, dù đã có nhißu bài viÁt liên quan đÁn tác giÁ, tác phÁm thá lo¿i hái hãa s¢n mài đ°¢ng i, khụng ớt triỏn lóm vò chuyờn ò sÂn mi truyòn thỗng v hiỏn i, tuy nhiờn hiỏn nay v¿n h¿u nh° ch°a có cơng trình nào nghiên cu mỏt cỏch hỏ thỗng, sõu rỏng vò hỏi hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n 1986-2020 cũng nh° các thÁ há hãa s* đ°āc đào t¿o á các ngơi tr°ßng chính quy vß nghá tht và ho¿t đáng sáng tác t¿i Tp.HCM.

Do vÁy, đá có cỏi nhỡn sõu rỏng hÂn vò hỏi hóa sÂn mi t¿i Tp.HCM, NCS đặt ra măc tiêu nghiên cÿu nhằm làm rõ ph°¢ng thÿc biáu đ¿t và đặc điám

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

thm m cựng nhng yu tỗ tác đáng làm nên sự khác biát, nét đặc tr°ng cąa

<i><b>hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM. Do vÁy, NCS đã chãn đß tài nghiên cÿu Hội họa sơn mài tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ năm 1986 đến năm 2020 </b></i>

làm đß tài luÁn án cąa mình.

<b>2. Māc đích nghiên cąu </b>

<i><b>Mục đích nghiên cứu </b></i>

Phân tích và là làm rõ những thay đổi vß nái dung và hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt trong sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020. Tā đó thÃy đ°āc đặc điám và những đóng góp vß giá trá nghá thuÁt cąa hái hãa s¢n mài ỗi vi M thut Viỏt Nam.

<i><b>Nhim v nghiờn cu </b></i>

- Nghiờn cu nhng yu tỗ ỏa lý, vn hóa, kinh tÁ, chính trá, xã hái và đã tác đáng đÁn sự thay đổi trong quan niám nghá thuÁt, tâm lý và t° duy sáng t¿o cąa các hãa s*.

- Xác đánh có sự thay đổi vß nái dung và hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt trong các tác phÁm hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020, nh°: Hián thực, Siêu thực, LÁp thá, Biáu hián, Trāu t°āng&

- Xác đánh các đặc điám và những đóng góp vß mặt nghá tht cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 n nm 2020 ỗi vi hỏi hóa sÂn mi Viát Nam đ°¢ng đ¿i.

<b>3. Đåi t°ÿng và ph¿m vi nghiờn cu </b>

<i><b>i tng nghiờn cu </b></i>

ỗi tng nghiờn cu cąa luÁn án là các tác phÁm hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM, bao gém các thá lo¿i phong cÁnh, chân dung, t*nh vÁt, tranh sinh ho¿t.

<i><b>Phạm vi nghiên cứu </b></i>

<i>Về không gian: LuÁn án tÁp trung nghiên cÿu hái hãa s¢n mài cąa các </i>

hãa s* sỗng v sỏng tỏc trờn ỏa bn Tp.HCM. Lun ỏn tÁp trung vào các tác

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

phÁm đo¿t giÁi trong các cuác trián lãm nh°: Trián lãm cąa Hái Mỹ thuÁt Tp.HCM, Trián lãm cąa Hái Mỹ thuÁt Viát Nam, Trián lãm câu l¿c bá s¢n mài Sài Gòn, Trián lãm Festival trẻ, Trián lãm câu l¿c bá s¢n mài cąa Hái Mỹ thuÁt Tp.HCM, Triỏn lóm M thut Ton quỗc cỏc tròng Vn húa Nghỏ thut, Triỏn lóm M thut Ton quỗc và các trián lãm nhóm. Các tác phÁm thuác bá s°u tÁp cąa các BÁo tàng Mỹ thuÁt.

Mặt khác, khÁo cÿu trực tiÁp các tác phÁm t¿i x°áng v¿ cąa hãa s*, luÁn án lựa chãn những phiên bÁn tác phÁm tiêu biáu in trong vựng tÁp, t¿p chí, sách chun ngành có uy tín.

tā nm 1986 đÁn nm 2020. Tā đó, ln án so sánh những hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt trong các tác phÁm giai đo¿n này với giai đo¿n tr°ớc nm 1986 đá cho thÃy có những thay đổi sau: Đa d¿ng các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt mới nh°: Siêu thực, Biáu hián, LÁp thá, Trāu t°āng& và phát trián phong cách cá nhân ngày càng rõ nét.

<b>3. Câu hãi nghiên cąu và giÁ thi¿t khoa hác </b>

Tā măc đích nghiên cÿu, câu håi đ°āc đặt ra là:

<b>Câu hãi 1: Những tác đáng vß mặt đáa lý, giao l°u vn hóa, kinh tÁ, xã hái </b>

đÁn hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 nh° thÁ nào?

1986 đÁn nm 2020 có các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt nào tiêu biáu?

đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 là gì?

Tā các câu håi trên, NCS đi đÁn giÁ thuyÁt khoa hãc sau sau:

Tā buổi đ¿u trong bỗi cnh giao lu vn húa ụng - Tõy nhng nm cuỗi th k XIX u th k XX, hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM đ°āc hình thành, t¿o

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

b°ớc ngoặt trong lách să mỹ tht Viát Nam nói chung, tiÁn trình phát trián cąa hái hãa s¢n mài Viát Nam nói riêng. Giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM đã có những chuyỏn bin sau i hỏi ng ton quỗc ln thÿ VI tā đó, sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM phát trián m¿nh m¿ phong phú vß nái dung, đß tài và đa d¿ng vß hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt.

NhÁn dián Hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM thơng qua nái dung, đß tài các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt đá thÃy đ°āc sự chuyán biÁn vß quan niám nghá thuÁt. Những thay đổi trong hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt đã làm nÁy sinh những trào l°u, các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt mới có sự đan xen vß ngơn ngữ t¿o hình đã t¿o nên những đặc điám riêng. Tā đó, các hãa s* lựa chãn chÃt liáu, kỹ thuÁt thá hián phù hāp với măc đích sáng t¿o riêng, chÃt liáu kỹ thuÁt thá hián tác phÁm là những ph°¢ng thÿc mang đặc tr°ng cąa vùng đÃt Nam bá. Hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM đ°āc hình thành và ra đßi tā khi Tr°ßng v¿ Gia Đánh đ°āc thành lÁp vào nm 1913 trong viác kÁt hp gia yu tỗ vn húa nghỏ thut Viỏt Nam và ph°¢ng Tây (Pháp). KÁt q là mát hình thÿc đác đáo cąa hái hãa s¢n mài lÃy cÁm hÿng tā cách t¿o hình cąa ph°¢ng Tây nh°ng să dăng nhựa cây s¢n Phú Thã và s¢n Nam Vang đá thá hián, những biáu đ¿t vß nái dung, t° t°áng trong tác phÁm đã truyßn tÁi những câu chuyán, phÁn ánh nhißu mặt trong đßi sỗng xó hỏi, truyòn ti thụng iỏp ngòi hóa s*.

Hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM trong giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 đã cho thÃy những đặc điám nghá thuÁt thông qua nái dung, hình thÿc t¿o hình và nghá thuÁt thá hián màu sắc có sự đa d¿ng vß hình thÿc biáu hián nghá thuÁt. Những thay đổi vß quan niám sáng t¿o nghá thuÁt t¿o hình trong giai đo¿n này đã mang l¿i những hiáu quÁ tích cực trong nhÁn thÿc cąa cąa cơng chúng, đóng vai trị quan trãng trong phÁn bián xã hái đ°¢ng đ¿i, đã mang l¿i mát dián m¿o

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

mới so với giai đo¿n tr°ớc. Sự đổi mới nh°ng mang tính kÁ thāa và giao l°u tiÁp thu có chãn lãc hình thÿc t¿o hình nghá tht trên thÁ giới đã mang l¿i giá trá vß nái dung, hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt cao; đá réi tā đó có sự tác đáng tích cực n nòn hỏi hóa sÂn mi Viỏt Nam. c iỏm chÃt liáu và kỹ thuÁt thá hián cąa hái hãa s¢n mài đ°āc nhÁn thÃy tā viác các hãa s* să dăng chÃt liáu s¢n n¢i đây đã đem l¿i mát hiáu quÁ thÁm mỹ cao mà còn bßn chắc, lÃy kỹ thuÁt v¿ phą mài truyßn thỗng lm nòn tng cho s phỏt triỏn. K thut v ph mi truyòn thỗng, vi lỏch s v kỹ thuÁt phong phú, là c¢ sá vững chắc đá hãa s* có thá khám phá và phát trián sự sáng t¿o cąa mình t¿o nên những giá trá nghá thuÁt đóng góp vào sự phát trián kinh t, vn húa, xó hỏi ca Thnh phỗ.

<b>4. PhÂng pháp nghiên cąu </b>

Các ph°¢ng pháp nghiên cÿu că thá cąa đß tài luÁn án này đã đ°āc xác đánh gém những ph°¢ng pháp sau:

<i><b>4.1. Phương pháp phân tích mỹ thuật học </b></i>

Đây là ph°¢ng pháp chớnh trong nghiờn cu, phõn tớch da trờn hỏ thỗng các t° liáu phê bình mỹ thuÁt, các bài viÁt phê bình các tác phÁm hái hãa s¢n mài đá phân tích ngơn ngữ biáu đ¿t, tìm ra đặc điám trong sáng tác cąa các hãa s* sÂn mi ti Thnh phỗ Hộ Chớ Minh t nm 1986 đÁn nm 2020.

Dựa trên kiÁn thÿc mỹ tht hãc vß ngơn ngữ cąa hái hãa nh°: các hình thÿc t¿o hình nghá tht, màu sắc, đ°ßng nột, hỡnh khỗi, bỗ cc, khụng gian& ỏ phõn tích, chÿng minh că thá qua đó tìm ra những sắc thái mang đặc tr°ng trong các tác phÁm tiêu biáu cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020. Phân tích, so sánh nhằm làm rõ các đặc điám cąa sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM, so sánh đặc điám cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM với giai đo¿n tr°ớc và sau nm 1986. Qua đó, tìm ra đặc tr°ng khác biát với các vùng mißn khác.

<i><b>4.2. Phương pháp tiếp cận liên ngành </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

Ph°¢ng pháp tiÁp cÁn liên ngành trong luÁn án đ°āc NCS chú trãng các t°¢ng tác hữu ích cąa các kÁt quÁ nghiên cÿu tā các ngành khoa hãc liên quan nh°:

Vn hóa hãc nghá thuÁt, Dân tác hãc vn hóa, xã hái hãc nghá thuÁt, mỹ hãc, Giao l°u và tiÁp biÁn vn hóa.. Đây là nái hàm áp dăng đá phân tích dißn giÁi vß đặc tr°ng cąa các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt nh°: hình thÿc t¿o hình Hián thực, Siêu thực, LÁp thá, Biáu hián, Trāu t°āng...

<i><b>4.3. Phương pháp nghiên cứu tư liệu </b></i>

NCS xác đánh nhÁn thÿc ln vß phân tích và gii thớch cỏc khỏi niỏm v mỏt sỗ thut ng liờn quan n vn ò nghiờn cu. Hỏ thỗng, phân tích và chÿng minh những quan điám, những ỏnh giỏ vò hỏi hóa sÂn mi ca cỏc nh nghiên cÿu nghá thuÁt và các hãa s* thông qua các vựng tÁp, t¿p chí.

Những báo cáo cơng trình khoa hãc, các kỷ u và hái thÁo nghiên cÿu khoa hãc chuyên ngành, các luÁn án đã bÁo vá thành cơng, sách xt bÁn vß nghiên cÿu TriÁt hãc, Vn hóa hãc, Nghá thuÁt hãc, Mỹ thuÁt hãc, Những nßn tÁng cąa mỹ thuÁt&, cąa các hãc giÁ Viát Nam và n°ớc ngoài.

Tin hnh kho sỏt thc t mỏt sỗ tỏc phm, tìm hiáu trao đổi trực tiÁp với các hãa s* làm c¢ sá phân lo¿i các hình thÿc t¿o hình nghá tht trong hái ho¿ s¢n mài; đánh giỏ vò bỗi cnh cng nh quỏ trỡnh giao lu, tiÁp biÁn vn hóa tác đáng đÁn hái hãa sÂn mi ti Tp.HCM v xỏc ỏnh cỏc yu tỗ ỗi vi s hỡnh thnh cỏc hỡnh thc to hình nghá tht trong tác phÁm hái ho¿ s¢n mài, tā đó khÁo sát thực tÁ trong ph¿m vi nghiên cÿu.

<i><b>4.4. Phương pháp điền dã, phỏng vấn </b></i>

NCS thực hián khÁo sát các tác phÁm tiêu biáu cąa hái hãa s¢n mài trong giai đo¿n này đ°āc tr°ng bày trong bÁo tàng, trián lãm, và khÁo sát thực tÁ tác phâm á các x°áng v¿ cąa hãa s* và nhà s°u tÁp, luÁn án lựa chãn những phiên bÁn tác phÁm tiêu biáu in trong vựng tÁp, t¿p chí, sách chuyên ngành có uy tín và các vựng tÁp tranh trián lóm ton quỗc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

Thc hiỏn phÂng phỏp phồng vn trong quỏ trỡnh iòn dó ò tài, các dữ liáu c¢ bÁn đ°āc thực hián qua quá trình phång vÃn trực tiÁp với hãa s* đã sáng tác, liên quan tác phÁm hái hãa đã lựa chãn trong luÁn án. Ph°¢ng pháp này s¿ mang đÁn tính mới cąa luÁn án, đÁm bÁo đá tin cÁy các thông tin bằng kÁt quÁ chng thc vi tỏc gi ú.

Nhúm ỗi tng phång vÃn bao gém, nhóm chuyên gia chuyên ngành lý luÁn, nhóm chuyên gia thuác l*nh vực hái hãa và nhóm chun gia thc l*nh vực s¢n mài. õy l cỏc t liỏu cú lun c ỗi chng, có c¢ sá khoa hãc làm

<b>5. Nhċng đóng góp căa lu¿n án </b>

LuÁn án là cụng trỡnh nghiờn cu v hỏ thỗng chuyờn sõu vò hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM tā nm 1986 đÁn nm 2020. Qua kÁt quÁ nghiên cÿu đóng góp các luÁn cÿ, luÁn điám vß mặt khoa hãc và thực tißn sau:

LuÁn án xác đánh các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt, tìm ra những đặc điám, nét riêng cąa hái s¢n mài t¿i Tp.HCM đóng góp vào sự phát trián chung cąa hái hãa s¢n mài Viát Nam.

Tā viác nhÁn dián hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM, luÁn án nghiên cÿu ho¿t đáng sáng tác, những thay đổi, hình thành, tác đáng đem l¿i hiáu quÁ trong giao l°u nghá tht. Tā đó, chß ra sự đa d¿ng các hình thÿc t¿o hình nghá tht, có sự thay đổi rÃt tích cực so với giai đo¿n tr°ớc. Nái dung và đß tài phong phú, phÁn ỏnh mói mt ca cuỏc sỗng& l nhng minh chng cho mát giai đo¿n hái hãa s¢n mài phát trián rực rÿ, luÁn án góp ph¿n bổ sung kiÁn thÿc, lý luÁn khoa hãc, làm tài liáu tham khÁo cho các hãa s*, giÁng viên, NCS, sinh viên Đ¿i hãc trong nghiên cÿu giÁng day mỹ thuÁt, l*nh vực vn hóa nghá thuÁt, cho thÃy sự thay đổi trong hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM đã có mát b°ớc đát phá m¿nh m¿, tích cực so với giai đoan tr°ớc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

KÁt quÁ nghiên cÿu cąa luÁn án là c¢ sá đá các ho¿ s* t¿i Tp.HCM cũng nh° cÁ n°ớc có thá tham khÁo góp ph¿n vào viác thực hành, nghiên cÿu tìm

<i><b>h°ớng sáng tác hái ho¿ cąa riêng mình. </b></i>

Các nhà nghiên cÿu lý ln vß nghá tht hái hãa có thá ÿng dăng kÁt quÁ nghiên cÿu đá làm tißn đß cho các sáng tác và h°ớng nghiên cÿu tiÁp theo. Tài liáu tham khÁo cho sinh viên và hãc viên cỏc tròng m thut cú o to vò sÂn mài.

Ngoài ph¿n má đ¿u (9 trang), KÁt luÁn (4 trang), Tài liáu tham khÁo (13 trang), Phă lăc (134 trang).

LuÁn án có (132 trang), chia làm 3 ch°¢ng gém:

<i>Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cÿu, c¢ sá lý ln và thực tißn </i>

<b>(42 trang). </b>

<i>Chương 2: NhÁn dián hái hóa sÂn mi ti Thnh phỗ Hộ Chớ Minh giai </i>

đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 (52 trang).

<i>Chương 3: Đặc điám và giá trá nghá thuÁt cąa hái hóa sÂn mi ti Thnh </i>

phỗ Hộ Chớ Minh giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 (42 trang).

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>TèNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU, C¡ Sà LÝ LU¾N VÀ THČC TIÄN </b>

Hái hãa sÂn mi ti Tp.HCM phn ỏnh s kt nỗi nghỏ thut truyòn thỗng v nhng giỏ trỏ t hỏi hãa s¢n mài Viát Nam, l¿i có sắc thái riêng, qua tāng giai đo¿n lách să. Trong thực tÁ đã có nhißu cơng trình nghiên cÿu vß hái hãa sÂn mi Viỏt Nam, nhiòu sỏch, vng tp hỏi hóa sÂn mi, nhiòu bi vit liờn quan n tác giÁ, tác phÁm thá lo¿i tranh s¢n mài hián i, cựng vi nhiòu tỏc phm sÂn mi c giÁi th°áng và đ°āc s°u tÁp t¿i các bÁo tàng trong c nc

<b>ca cỏc hóa s* sinh sỗng v sáng tác tranh s¢n mài t¿i Tp.HCM. </b>

<b>1.1. Téng quan tình hình nghiên cąu </b>

Trong quá trình nghiên cÿu, khÁo sát thu thÁp tài liáu, tiÁp thu những ý kiÁn, những quan điám cąa các nhà nghiên cÿu i trc, NCS nhn thy cú mỏt sỗ cụng trình tiêu biáu có liên quan đÁn đß tài đá tham khÁo và áp dăng vào

<i><b>1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu liên quan đến hội họa sơn mài truyền thống Việt Nam </b></i>

Sách <i>Nghệ thuật trang trí ở Bắc kỳ [68] cąa Marcel Bernanose xuÃt bÁn </i>

nm 1962, đã đ°āc dách sang tiÁng Viát (t° liáu dách cąa Vián Mỹ thuÁt - ký hiáu D-10/Cđ-79) cú phn gii thiỏu vò sÂn. Trong cụng trỡnh ny, Marcel Bernanose đã giới thiáu ngắn gãn vß đặc tính cąa s¢n, cách khai thác nhựa s¢n, kỹ thuÁt làm đé s¢n và t°āng s¢n.

Sách <i>Lắc - ca - dơ và Lắc - cơn [31] cąa G.B¢-Fuc (t° liáu dách cąa Vián </i>

Mỹ thuÁt - Mỹ nghá). Nái dung tài liáu bao gém ba ph¿n. Ph¿n thÿ nhÃt, giới thiáu cây s¢n (Rhus succedanea), đặc tính thực vÁt cąa cây, cách tréng và thu ho¿ch; nhựa s¢n cąa cây s¢n, sự khác nhau giữa s¢n và cánh kiÁn, lách să vß

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

nghò sÂn ỏ ụng DÂng, mu sc v ng dng; lách să nghiên cÿu và bình luÁn, nghiên cÿu ca G.Bộc-tÂ-rng vò Lc-ca-dÂ, cu to tỏc dng ca lắc-ca-d¢ trong những phÁn ÿng oxy-hóa, khÁ nng oxy-hóa cąa lắc-ca-lắc-ca-d¢, những nghiên cÿu tr°ớc đây. Ph¿n thÿ hai, trình bày những nghiên cÿu vß lắc-cơn, tính chÃt cąa lắc-cơn, oxy - hóa hydro lắc-cơn, tính chÃt, tính hịa tan cąa axit béo, tính hịa tan cąa axit stearic, đặc tính cąa nhựa s¢n và lắc-cơn. Ph¿n viÁt vß lắc cơn, tác giÁ phân tích sâu tā góc đá hóa hãc, giÁi thích vß viác t¿i sao những thā s¢n să dăng các buéng Ám đá đÁm bÁo t¿o thành n°ớc s¢n khơ bóng. Nghiờn cu ca G.BÂ-Fuc cú giỏ trỏ vò mt khoa hãc vß viác nghiên cÿu tính chÃt, đặc điám cąa s¢n ta.

Cơng trình <i>Nghề sơn cổ truyền Việt Nam [48] cąa tác giÁ Lê Huyên do </i>

Nhà xuÃt bÁn Mỹ thuÁt xuÃt bÁn nm 1995. Tác giÁ tiÁp cn nghiờn cu nghò sÂn trong gúc nhỡn lỏch să. Cơng trình giới thiáu q trình phát trián cąa nghò sÂn ỏ ộng bng Bc Bỏ qua cỏc t° liáu khÁo cổ hãc, các sÁn phÁm nghß đ°āc l°u giữ l¿i t¿i đình, chùa, đßn, miÁu, phą v mỏt sỗ lng nghò. Tỏc gi quan tõm đÁn kỹ thuÁt đé s¢n thÁ kỷ XVII - XIX vò cht liỏu, dng c nghò sÂn cng nh mỏt sỗ k thut, to hỡnh trờn ộ sÂn. c biát tác giÁ nghiên cÿu vß lo¿i hình và chÿc nng cąa đé s¢n thÁ kỷ XVII - XIX cáng với đặc tính và thÁ m¿nh cąa đé s¢n. Cơng trình góp ph¿n xác đánh giá trá cąa nghò sÂn trong kho tng vn húa nghỏ thut Viát Nam.

Cơng trình <i>Kỹ thuật Sơn mài [22] cąa Ph¿m Đÿc C°ßng (1982), giới </i>

thiáu vß lách să nghß s¢n mài, đặc biát là sự tìm hiáu nghiên cÿu cụng phu vò cỏc k* thut ca nghò sÂn truyòn thỗng: khõu chun bỏ nguyờn vt liỏu, ch tỏc cho mát sÁn phÁm s¢n mài với các kỹ thut bo qun nha cõy sÂn, pha sÂn sỗng thành s¢n chín, kỹ tht và các b°ớc tiÁn hành đá hồn thành mát tÃm vóc hay bß mặt cho mát sÁn phÁm s¢n mài. Kỹ thuÁt bÁo quÁn sÂn chớn ỳng cỏch giỳp tng còng ỏ bòn, đá kÁt dính, đá bóng và giữ gìn vẻ đẹp cąa tác phÁm

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

nghá thuÁt qua thßi gian. Cơng trình này mang tính chÃt là sách giỏo khoa vò nghò sÂn mi vi cỏc k thuÁt thá hián màu sắc, với các ph°¢ng pháp thực hành các thá lo¿i s¢n mài.

Cơng trình phõn tớch k thut vò cht liỏu sÂn c s dăng trong tranh s¢n mài Viát Nam thÁ kỷ XX [151] cąa hai tác giÁ Bettina Ebert and Michael R. Schilling nghiên cÿu tranh s¢n mài Viát Nam. Măc đích chính cąa cơng trình là hiáu sâu hÂn vò cỏc cht liỏu v k thut s dng trong những bÿc tranh s¢n mài đác đáo này, thơng qua phân tích kỹ tht cąa các m¿u s¢n đ°āc lÃy tā tranh s¢n mài và các tác phÁm s¢n mài đ°āc lÃy á các vùng khác nhau á Viát Nam, song song với viác lÃy m¿u là các cuác phång vÃn sâu với các nghá nhân, hóa s* sÂn mi Viỏt Nam. Nguộn gỗc v sự phát trián cąa tranh s¢n mài Viát Nam đ°āc đặt ra, và mơ tÁ các quy trình thá hián mát bÿc tranh s¢n mài. Các ph°¢ng pháp phân tích đ°āc să dăng đá phân tích các m¿u s¢n mài cũng nh° phác thÁo ph°¢ng pháp luÁn đ°āc să dăng đ°āc mô tÁ ngắn gãn.

KÁt q cąa các phân tích đ°āc tóm tắt và thÁo luÁn. Các m¿u đ°āc phát hián có chÿa các thành ph¿n thu đ°āc tā các loài cây bÁn đáa á Viát Nam và Campuchia, và thú vá là mỏt sỗ mu cú s kt hp ca ht iòu, d¿u làm khô, nhựa cây, và các chÃt phă gia làm khơ.

Ngồi ra, phân tích chß ra rng mỏt sỗ cỏc mu cú cha cỏc thnh phn sÂn khụng phi ca Chõu . Cuỗi cựng, nghiờn cÿu này giúp hình thành các ph°¢ng pháp xă lý kỹ thuÁt chÃt liáu cho tranh s¢n mài Viát Nam.

<i>Cơng trình Vietnamese Painting: From Tradition to Modernity [155</i>] cąa Corinne Menonville do Les Editions d'Art et d'Histoire xuÃt bÁn l¿n đ¿u nm 2003, trình bày quan điám lách să vß nghá thuÁt hái hãa Viát Nam t truyòn thỗng n hiỏn i. Cụng trỡnh cho thÃy sự chun biÁn vß hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt và ngôn ngữ hái hãa á Viát Nam, song có nghiên cÿu và phân tích vß nghá thuÁt tranh s¢n mài Viát Nam.

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

<i>Bên c¿nh đó, cịn có thá ká đÁn Cultural Representation in Transition: </i>

New Vietnamese Painting [146] cąa Monia Singhakowin nm 1996, giới thiáu vß 70 tác phÁm hái hãa cąa 20 hãa s* Viát Nam tham gia trián lãm cùng tên Cultural Representation in Transition: New Vietnamese Painting (Đ¿i dián vn hóa trong q trình chun đổi: những tác phÁm hái hãa Viát Nam mới) đ°āc tổ chÿc t¿i Bangkok. Cơng trình giới thiáu những tác phÁm tham gia trián lãm và cho thÃy sự phÁn ánh những vÃn đß đang dißn ra hàng ngày á xã hái Viát Nam trong sáng tác hái hãa&

<i>Địa chí vn hóa Thành phố Hồ Chí Minh (tÁp III ph¿n nghá thuÁt) [29] </i>

do hai tác giÁ Tr¿n Vn Giàu, Tr¿n B¿ch Đằng (chą biên) đã quy tă đ°āc những nhà nghiên cÿu hàng đ¿u á tāng l*nh vực. Trong đó, l*nh vực mỹ tht có các bài nghiên cÿu vß mỹ tht rÃt bổ ích cho viác nghiên cÿu đß tài cąa NCS nh° bài <Mỹ thuÁt Sài Gòn tā đ¿u thÁ kỷ đÁn nm 1975= cąa tác giÁ Huỳnh Hữu Ąy, <Nghá tht t¿o hình thßi kháng chiÁn= cąa hóa s* Quỏch Phong, <M thut ỏ Thnh phỗ sau 30/4/1975= cąa hai tác giÁ Ph°ớc Sanh - Nguyßn Trung... Cơng trình đã giúp cho NCS có cái nhìn bao qt vß vn hóa - nghá tht Thành phỗ Hộ Chớ Minh. T viỏc hỡnh thnh nờn hái hãa s¢n mài đÁn sự hình thành và phát trián cąa các tr°ßng mỹ thuÁt cũng nh° các phong trào ho¿t đáng mỹ thuÁt cąa phía Nam.

Nhißu bài viÁt mang tính chun khÁo đng trên các t¿p chí, kỷ u hái

<i>thÁo khoa hãc vß hái hãa s¢n mài nh°: Tranh sơn mài Việt Nam - Thực trạng và phát triển, Đß tài nghiên cÿu khoa hãc cÃp Bá. Vián Vn hóa Nghá thuÁt </i>

Viát Nam cąa Tr¿n Quỳnh Nh° [90], <Phân tích thực tr¿ng nghß sÂn mi truyòn

<i>thỗng trong bỗi cnh kinh t thỏ tròng= ca Chu Anh PhÂng, Tp chớ Vn húa ngh thut, sỗ 325, tr 91-93 [97], Giỏo trỡnh k thut chÁt liệu sơn mài cąa Nguyßn Vn Minh, Th° vián cąa Tr°ßng Đ¿i hãc Mỹ thuÁt Tp.HCM [82], ChÁt liệu sơn mài và những thành tựu trong Mỹ thuật giai đoạn từ nm 1986 đến </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

<i>nay </i>cąa Nguyßn Vn Minh, Tài liáu Hái thÁo Mỹ thuÁt Si Gũn-Thnh phỗ Hộ Chớ Minh ln th nht, Hái Mỹ thuÁt Viát Nam và Liên hiáp Vn hãc Nghá thuÁt Tp. HCM [79]&, mang những gāi ý mới cho h°ớng nghiên cÿu liên quan đÁn đß tài giúp NCS tiÁp thu phát trián trong luÁn án.

Nhìn chung, nghiên cÿu cąa các hãc giÁ, nhà nghiên cÿu n°ớc ngồi vß mỹ tht Viát Nam nói riêng và hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM khơng nhißu. Đây đßu là những tài liáu quý gāi mỏ, lm tiòn ò cho NCS ỳc kt cÂ sỏ luÁn giÁi các vÃn đß trong luÁn án.

<i><b>1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu về hội họa sơn mài hiện đại Việt Nam </b></i>

<i>Kỷ yÁu Hái thÁo Sơn ta và nghề sơn truyền thống Việt Nam [119], </i>

Tr°ßng Đ¿i hãc Mỹ thuÁt Viát Nam, Vián Mỹ thuÁt (2002). TÁp hāp các bài viÁt, ý kin, phõn tớch v ỏnh giỏ vò nghò sÂn, nghỏ thut sÂn mi Viỏt Nam, lng nghò sÂn truyòn thỗng, ộng thòi ò cp n vn ò o to v ỏp dng chuyỏn giao cụng nghỏ truyòn thỗng cáng với viác tu bổ phăc héi đé s¢n trong các di tích lách să vn hóa, qua đó khẳng đánh t¿m quan trãng, vai trị giữ gìn v phỏt huy loi hỡnh nghỏ thut truyòn thỗng.

<i>K yÁu hái thÁo khoa hãc Tranh sơn mài: ChÁt liệu và nghệ thuật [13] </i>

BÁo tàng Mỹ thuÁt Viát Nam dißn ra vào tháng 6 nm 2018 với 23 bài viÁt phân tích sâu vß các vÃn đß nh°: Nghỏ thut sÂn mi Viỏt Nam trong bỗi cnh Âng i, my vn ò sÂn ta sÂn mi Viỏt Nam hián nay, tranh s¢n mài Viát Nam vÃn đß tên gãi và đặc tr°ng nghá thuÁt, hián trng v gii phỏp chỗng ụ xy húa bò mặt những tác phÁm s¢n mài t¿i bÁo tàng Mỹ thuÁt Viát Nam, s¢n mài Châu Âu sự phát trián vß phong cách và kỹ tht& Bên c¿nh đó cịn có bài viÁt vß vÁt liáu mới Composite đã tham gia vào sáng tác t¿o thành tác phÁm tranh s¢n mài đá có đ°āc những biÁn đổi vß dián m¿o. Cùng bên c¿nh đó với sự kÁt hāp giữa các vÁt liáu phong phú trong thá hián cąa các hãa s* đã t¿o nên những dián m¿o mới cąa tranh s¢n mài.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

c biỏt, vò nghỏ thut sÂn mi viỏt nam có các cơng trình nghiên cÿu

<i>tổng hāp cąa Quang Viát trong quyán Hội họa sơn mài Việt Nam [133] v mỏt </i>

sỗ bi vit gn õy ca ụng trờn T¿p chí Mỹ thuÁt cąa Hái Mỹ thuÁt Viát Nam, đã giới thiáu chi tiÁt vß lách să nghß sÂn, s ra òi v phỏt triỏn ca hỏi hóa s¢n mài Viát Nam qua các trích d¿n t° liỏu nc ngoi, cỏc nhõn chng, ỗi chiu v bình chú hÁt sÿc sâu sắc.

tàng Mỹ thuÁt Viát Nam, tr 95-105 [70], <TrÁn B¿ch Đằng mát bÿc tranh s¢n

<i>mài quý cąa Ngun Gia Trí= cąa n H°ng, Tạp chí mỹ thuật, sỗ 337-338, tr </i>

144-145 [46], <Vn ò hỡnh thc v chÃt liáu trong nghá tht đ°¢ng đ¿i= cąa

<i>Ph¿m Bình ChÂng, Tp chớ Nghiờn cu M thut, sỗ 2 (14), tr 84-90 [21], Nghệ thuật sơn mài Việt Nam trong bối c¿nh đương đại (Nhìn từ triển lãm mỹ thuật Việt Nam nm 2015), cąa Tr¿n Thá Bián, Bài tham gia tãa đàm Tranh s¢n </i>

mài: ChÃt liáu và nghá thuÁt, Tài liáu cąa BÁo tàng Mỹ thuÁt Viát Nam, tr 20-24 [6], <i>Sơn Nam Vang vàng son một thu, ca Bo tng M thut Thnh phỗ </i>

Hộ Chớ Minh - Tròng i hóc M thut Thnh phỗ Hộ Chớ Minh - Hỏi m thut Thnh phỗ Hộ Chí Minh - Câu l¿c bá s¢n mài tài liáu tãa đàm, phòng nghiên cÿu s°u t¿m, cąa BÁo tàng Mỹ ThuÁt Tp. HCM& đã nhÁn đánh, phân tích, tổng hāp vß tác giÁ, tác phÁm cąa mát giai đo¿n sáng tác, so sánh giữa các tác giÁ và tác phÁm, tìm ra các điám t°¢ng đéng và khác biát trong phong cách và ý t°áng. Chß ra các đặc điám cąa giai đo¿n sáng tác có những pha trán vß ngơn ngữ t¿o hình. Thụng tin vò tin trỡnh phỏt triỏn ca tranh sÂn mài cũng nh° vai trị, khÁ nng dißn tÁ cąa chÃt liáu s¢n mài, trình bày những đúc kÁt kinh nghiám và những thành quÁ, những nét đặc tr°ng trong nghá tht thá hián mang tính trun thỗng ca nghỏ thut hỏi hóa sÂn mi Viỏt Nam.

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<i><b>1.1.3. Những cơng trình nghiên cứu,bài viết về hội họa sơn mài tại Thành phố Hồ Chí Minh </b></i>

Cơng trình <i>Sơn mài Việt Nam [98] cąa Nguyßn Đng Quang do Nhà xuÃt </i>

bÁn trẻ xuÃt bÁn nm 1995, giới thiáu vß kỹ thuÁt và chÃt liáu sÂn mi miòn Nam c biỏt l s tỡm tũi nghiờn cu vò nha cõy sÂn t thiờn nhiờn mà ông cha ta đã tāng khai thác tā x°a. Đá v¿ s¢n mài, nhựa cây s¢n đ°āc lÃy tā vùng Đông Nam Á, Đông Bắc Á, NhÁt BÁn và Trung Hoa, còn t¿i Viát Nam nhựa s¢n đ°āc lÃy tā cây s¢n vùng Phú Thã, Tuyên Quang thuác trung du Bắc Bá Viát Nam là giỗng sÂn Rhus Succedanea, tuy thuỏc vựng nhiỏt i nhng là vùng tiÁp giáp với khí hÁu ơn đới. Do đó <tā những nm 60, cây s¢n này đã đ°āc tréng á Lâm Đéng, có g¿n 500 m¿u= [98 tr.47], tr°ớc đó, nhÃt là trong thßi chiÁn tranh, Si Gũn miòn Nam ch yu dựng sÂn Campuchia, tā khi tréng cây s¢n này t¿i Lâm Đéng thỏ tròng miòn Nam cú thờm loi sÂn ny trc đó làm s¢n mài chą u bằng s¢n Phú Thã. Cơng trình này mang tính chÃt là sách tham kho vò nghò sÂn mi vi cỏc k* thut thá hián màu sắc, kỹ thuÁt mài, với các ph°¢ng pháp thực hành thá hián các thá lo¿i s¢n mài khác nh° s¢n khắc, s¢n khÁm, s¢n lên kim lo¿i và cách làm vóc&

Cơng trình <i>Mỹ thuật Sài Gịn Thành Phố Hồ Chí Minh [51] cąa Hái Mỹ </i>

thuÁt Viát Nam (2014), đã tÁp hāp 18 bài viÁt vß mỹ tht Tp.HCM, nhìn chung các bài viÁt cąa các nhà nghiên cÿu lý luÁn cũng nh° bÁn thân các nghá s* phân tích rÃt sâu vß đặc điám và q trình phát trián cąa mỹ thuÁt Tp.HCM tr°ớc và sau đổi mới. Thßi kỳ đổi mới các bài viÁt đßu có chung mát nhÁn đánh; <Đây là thßi kỳ phát trián đa d¿ng nhÃt cąa nßn Mỹ thuÁt Viát Nam tā tr°ớc tới nay=, <Mỹ thuÁt Viát Nam đã hòa nhÁp và có vá thÁ trong khu vực và thÁ giới=, thßi kỳ này đã dißn ra mát cuác <cách m¿ng= vß quan niám cũng nh° ngơn ngữ, hình thÿc và nái dung. Sự <đổi mới= này khơng chß á mát vài cá nhân, vài tác phÁm mà dißn ra trong cÁ khu vực Nam Bá với các thÁ há kÁ tiÁp nhau. Cơng

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

trình với các nhóm bài viÁt đã phân tích khá kỹ vß những thành tựu mà mỹ thuÁt thßi kỳ đổi mới á t¿i Tp.HCM đã đ¿t đ°āc.

<i>Đáng chú ý có cơng trình nghiên cÿu Nghệ thuật tạo hknh Việt Nam hiện đại [129] cąa Huỳnh Hữu Ąy. Đây là cơng trình nghiên cÿu khá cơng phu, tổng </i>

kÁt các thành quÁ mỹ thuÁt đ¿t đ°āc tā thßi kỳ bá Pháp xâm l°āc cho tới những Ánh h°áng du nhÁp tā vn hóa Mỹ, trong đó tác giÁ đã viÁt khá kỹ vß những trào l°u, xu hng sỏng tỏc cựng mỏt sỗ tỏc gi, tỏc phm tiêu biáu á Sài Gòn giai đo¿n 1954-1975

Cơng trình <i>Mỹ thuật Việt Nam thế kỷ 20 (2010) cąa Nguyßn Quân [103] </i>

phân kỳ lách să Viát Nam với các giai đo¿n sau: Những nm đ¿u thÁ kỷ XX; thßi kỳ 1925-1945; thßi kỳ 1945-1975; thßi kỳ 1975-1986; và thßi kỳ đổi mới (tā nm 1986). Đặc biát ph¿n phă lăc với 107 trang Nguyßn Quân viÁt và phân tích rÃt sâu vß nghá tht t¿o hình Viát Nam hián đ¿i, chß ra sự má ráng vß đß tài và thành cơng vß hình t°āng, sự phát trián vß các chÃt liáu và thá lo¿i, lo¿i hình nghá tht t¿o hình.

Cơng trình <i>Họa sĩ - kẻ sáng tạo nên mknh [45] cąa Ngun H°ng đã nêu </i>

những vÃn đß t¿o hình mỹ thuÁt, sự tiÁp nhÁn và thay đổi lớn vß t° t°áng cąa giới mỹ thuÁt trong quá trình tiÁp biÁn thay đổi cąa xã hái với sự phÿc t¿p bao trùm đã t¿o nên nhißu khuynh h°ớng với khÁ nng thá hián tā thÃp đÁn cao.

<i>LuÁn án tiÁn s* lý luÁn và lách să Mỹ thuÁt Sơn mài Bknh Dương - chÁt liệu và nghệ thuật thể hiện (2013) cąa Ngun Vn Minh [80] là cơng trỡnh </i>

nghiờn cu sõu vò nghỏ thut sÂn mi phớa Nam. Nghiên cÿu này đóng góp nhÁn thÿc vß sự hình thành và phát trián, vß các giá trá ca sÂn mi ng dng Bỡnh DÂng; ộng thòi, giúp các nhà quÁn lý, nhà doanh nghiáp và ng°ßi lm nghò sÂn nõng cao hÂn ý thc gi gỡn, trõn tróng nghò sÂn mi trong bỗi cnh òi sỗng xó hỏi v nghỏ thut cú nhiòu chuyỏn biÁn. Tā đó rút ra những bài hãc hữu ích cho viác bÁo tén, phát huy các giá trá nghá tht cąa s¢n mài phía Nam

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

nói chung và s¢n mài Bình D°¢ng n¢i riêng. Tác giÁ đã đß cÁp đÁn chính sách đổi mới <má căa=, các hãa s* có <đißu kián tiÁp cÁn nhißu xu h°ớng sáng tác trên thÁ giới, tā các tr°ßng phái, thá lo¿i nh°; Ân t°āng, Trāu t°āng, Biáu hián, Siêu thực, LÁp thá&= [80, tr.36] cùng các chÃt liáu vô cùng phong phú, các hình thÿc biáu đ¿t đa d¿ng trên thÁ giới cũng dißn ra g¿n nh° vÁy trên đÃt n°ớc ta nh°ng với quy mơ nhå h¢n. Các xu h°ớng mỹ thuÁt trên thÁ giới là chÃt xúc tác, kích thích, góp ph¿n vào sự tìm kiÁm giá trá nghá thuÁt mới cąa các hãa s* đã m¿nh d¿n tìm tịi sáng t¿o, khơng ng¿n ng¿i ÿng dăng, thă nghiám chÃt liáu mát cách táo b¿o. Vß nái dung, ng°āc l¿i các thÁ há tr°ớc, hã v¿ nhißu tranh h° cÃu, t°áng t°āng, mang tính chą quan cá nhân. Nái dung nghá thuÁt cąa các hãa s* ngày nay đa d¿ng, nhißu lớp Án dă, ký hiáu, phÁn ánh đúng tính chÃt phÿc t¿p cąa thßi bình, cąa xã hái và t° duy con ng°ßi đ¿u thÁ kỷ XXI.

<i>LuÁn án tiÁn s* lý luÁn và lách să mỹ thuÁt Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh thời kỳ đổi mới (giai đoạn 1990-2005): Đặc điểm và các xu hướng phát triển (2012) cąa Tr°¢ng Phi Đÿc [27] nghiên cÿu đß cÁp đÁn nghá thuÁt t¿o </i>

hình khơng cịn rÁp khn cách nhìn, cách biáu hián hián thực mà chuyán sang giai đo¿n phát trián nhißu cách biáu hián khác nhau. Tác giÁ phân tích sâu vß mỹ tht Tp.HCM đa d¿ng trong các hình thÿc t¿o hình nghá tht, trong đó có phõn tớch nhn xột vò tranh sÂn mi thòi kỳ này.

<i>Sách Vựng tập của họa sĩ Hoàng Trầm [143], tác giÁ Nguyßn Quân đã </i>

giới thiáu các tác phÁm cąa hãa s* Hoàng Tr¿m và đ°a ra nhÁn đánh: <Đây khơng chß là những m¿u mực t¿o hình cąa trào l°u nghá thuÁt xã hái chą ngh*a mà còn cÁm đ°āc cái tình, cái chÃt Nam Bá c°¢ng nghá, bác trực, đôn hÁu không thá khác đ°āc cąa tác giÁ và các nhân vÁt trong tranh=. T° liáu cąa sách đã giúp NCS phát trián trong ph¿n khẳng ỏnh vò c iỏm hỏi hóa sÂn mi ti TP.HCM mang đÁm dÃu Ãn vn hóa và lách să ca Thnh phỗ, ộng thòi thỏ hiỏn s a d¿ng và sáng t¿o trong viác să dăng kỹ thuÁt chÃt liáu.

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Nguén t° liáu xung quanh h°ớng nghiên cÿu hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM tā nm 1986 đÁn nm 2020 vi cỏc cụng trỡnh v bi vit ó cụng bỗ gúp phn nghiờn cu vò nghò sÂn, lỏch s cht liỏu sÂn, s ra òi ca hỏi hóa s¢n mài Viát Nam cũng nh° hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM, đặc điám hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM so vi sÂn mi cỏc vựng miòn khỏc qua các giai đo¿n. Trong quá trình nghiên cÿu, NCS ch°a thÃy có cơng trình nào tÁp trung nghiên cu mỏt cỏch chuyờn sõu v hỏ thỗng vò hỏi hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM. Các hãc giÁ n°ớc ngoi v trong nc khi nghiờn cu vò sÂn mi Viát Nam nói chung và Tp.HCM nói riêng, mặc dự cú nhiòu iỏm chung vò phÂng phỏp tip cn cũng nh° viác phân chia các giai đo¿n trong lỏch s sÂn mi Viỏt Nam, òu lun gii thành cơng cho quan điám có Ánh h°áng m¿nh m¿ ca bỗi cnh chớnh trỏ, xó hỏi v kinh t thỏ tròng. Trờn cÂ sỏ ú, NCS nhn thy c¿n tÁp trung nhÁn dián đặc điám cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020, đá tìm ra các đặc điám, giá trá và những thành tựu trong quá trình phát trián hái hãa s¢n mài.

<i><b>1.2.1. Các khái niệm sử dụng trong nghiên cứu của luận án Khái niệm hội họa </b></i>

Theo tā đián Mỹ tht phổ thơng thì hái hãa là (A. painting; P. peinture) nghá thuÁt dùng màu sắc, hình mÁng, đ°ßng nét đá dißn đ¿t cÁm xúc cąa ng°ßi v¿ tr°ớc con ng°ßi, thiên nhiên, xã hái.

Hái hãa là sự biáu hián ý t°áng và cÁm xúc nhằm t¿o ra giá trá thÁm mỹ nhÃt đánh thông qua ngôn ngữ thá giác trên mt phng hai chiòu. Cỏc yu tỗ ca ngụn ngữ thá giác gém: đ°ßng nét, hình d¿ng, màu sắc, kÁt cÃu..., đ°āc să dăng bằng nhißu cách khác nhau nhằm t¿o nên cÁm giác vß khơng gian, chun đáng và ánh sáng trên mặt phẳng. Những yÁu tỗ ny c sp xp bỗ cc trờn bò mt

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

tranh nhằm thá hián các hián t°āng thực tÁ hoặc thiên nhiên, biáu đ¿t mát câu chuyỏn hoc cú thỏ to ra mỏt bỗ cc thá giác hoàn toàn trāu t°āng. Hãa s* să dăng những ph°¢ng tián biáu đ¿t nh° màu bát, màu d¿u, màu n°ớc..., và lựa chãn mát hình thÿc thá hián nh°: tranh t°ßng, tranh giá v¿, trang sách, màn Ánh hoặc bÃt kỳ cąa mát hình thÿc hián đ¿i nào đá v¿. Mßi hãa s* s¿ có nhng chón la riờng vò phÂng tiỏn biỏu t, hình thÿc cũng nh° kỹ thuÁt thá hián nhằm t¿o ra những hình Ánh thá giác đác đáo.

Theo tā đián thuÁt ngữ mỹ tht phổ thơng <s¢n mài chÃt liáu v¿ tranh truyòn thỗng ỏc ỏo ca Viỏt Nam bao gộm sÂn ta cáng với các màu son, vàng b¿c, sau này khi phát trián cịn có thêm các màu bát và màu trắng cąa vå trÿng, vå trai. Các chÃt màu đ°āc v¿ lên mặt nßn là tÃm vóc. Trong q trình làm tranh, ng°ßi ta dùng kỹ tht mài (ít hay nhißu l¿n) đá săa chữa tranh, đá làm mặt tranh phẳng đßu, mán và êm hÂn vỡ tranh c v nhiòu lp chộng lờn nhau, sau cùng là đánh bóng= [85, tr.130]. Qua chặng òng phỏt triỏn t ộ sÂn c truyòn n sÂn mi nghỏ thut, nghò lm sÂn ca ụng cha ta òu c gói l <sÂn ta=. Núi l s¢n ta đá phân biát với lo¿i s¢n tổng hāp cąa Pháp và các n°ớc du nhÁp vào n°ớc ta dùng cho s¢n nhà, s¢n căa, gãi chung là <s¢n Tây=. S¢n ta bao gém tồn bá kỹ tht làm s¢n, có khâu nhựa s¢n c¿n pha d¿u trÁu, có khâu c¿n phÁi pha nhựa thơng, nh°ng nc sÂn ỏo cuỗi cựng vn l loi sÂn pha d¿u trÁu, s¢n phą bên ngồi, nên cịn đ°āc gãi là s¢n quang d¿u. Những hàng mỹ nghá nh: trỏp, qu, lng, thỳng, cÂi tru& òu lm bng chÃt s¢n quang d¿u. Mặt hàng dân dăng này khi đ°āc trang trí tồn bằng nét v¿ thÁp b¿c phą s¢n quang d¿u thì đ°āc đặt tên là hàng nét.

Vào giai đo¿n khoÁng tr°ớc những nm 20-30 th k XX, sÂn ta chò dựng trong trang trí đé thß cúng, làm hàng mỹ nghá. Vào thòi gian ny, mỏt sỗ hóa s* Viỏt Nam u tiờn ang hóc tròng M thut ụng DÂng, c sự h°ớng

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

d¿n cąa các giáo s°, đã cùng với các nghá nhân, kiên trì tìm tũi, thỏ nghiỏm k thut dựng sÂn sỗng cú pha nhựa thơng đá t¿o ra s¢n cánh gián, cho khÁ nng mài và đánh bóng đ°āc. Tā đó k thut lm sÂn mi c nhiòu nghỏ nhõn, hãa s* áp dăng và hã đặt luôn cái tên k thut ú l <sÂn mi= (nhng ngòi Phỏp không dùng thuÁt ngữ này mà v¿n gãi là <la laque= - l cht sÂn cú nguộn gỗc tho mác đá phân biát với <la gomme laque= hoặc <stick-laque= - là chÃt s¢n cơng nghiáp đ°āc pha chÁ t cụn trựng; hay <le laque= - chò cht sÂn en v sÂn son ca Trung Quỗc) [158, tr.5].

Trên thÁ giới chữ <lacquer= chß chung các đé dùng phą s¢n, chúng gém các đé thą cơng m nghỏ cú tớnh trang trớ cao, cỗt nòn (phn bên trong) th°ßng bằng gß, mùn c°a ép, hay mây tre đan, bên ngồi phą s¢n& Cịn cái mà ta gãi là s¢n mài thì thêm hẳn mát b°ớc là mài, nÁu khơng mài, khơng thành& s¢n mài (mà cịn mài đi mài l¿i)& th°ßng chß dùng cho tranh s¢n mài Viát Nam. Trong tā <lacquer painting= nay đã đ°āc dùng rÃt phổ biÁn, l¿i không chÿa tā mài này, thành ra ng°ßi ta <đánh ộng= vi nhau.

Trờn thc t, lm nghò sÂn (thą cơng mỹ nghá) và tranh s¢n mài (hái hãa sÂn mi) khỏc nhau khỏ nhiòu c vò cụng đo¿n l¿n vÁt liáu, cách thực hián. à trong ngành phân biát rÃt rõ cái gì là đé s¢n mỹ nghá và đâu là tranh s¢n mài. Mãi ngòi vn dựng ch <lacquer painting= ỏ chò tranh sÂn mài.

Trong các tr°ßng mỹ tht, nói đÁn chữ ny, ngòi ta ngh* n tranh sÂn mi, nhng á bên ngồi thì khái niám <tranh s¢n mài= đ°āc <ỏm chò= rỏng hÂn rt nhiòu. Nh vy, sÂn mài là mát chÃt liáu mỹ thuÁt đá chß các tác phÁm hái hãa s¢n mài, nh°ng tā lâu do thói quen trong dân gian và trong cÁ các lng sÂn truyòn thỗng, ngòi ta thòng gói chung các sÁn phÁm có să dăng s¢n ta là <s¢n mài=. să dăng thuÁt ngữ s¢n mài cho các d¿ng kỹ thuÁt và lo¿i hình sÁn phÁm, tác phÁm có să dăng s¢n ta nh°: s¢n mài mỹ nghá (s¢n mài ÿng dăng), s¢n mài nhẵn (phẳng), s¢n mài đắp nổi&

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

ThuÁt ngữ chß các ho¿t đáng sáng t¿o hái hãa (tranh v¿) bằng chÃt liáu s¢n ta, phą dày và mài v¿. Đây là những tác phÁm biáu đ¿t t° t°áng và tình cm ca ngòi nghỏ s* trc cuỏc sỗng xó hái, thơng qua ngơn ngữ t¿o hình và ph°¢ng thÿc dißn tÁ, tái t¿o thÁ giới khách quan bằng các hình t°āng đián hình mang tính kinh vián, bao gém: khÁ nng biáu cÁm, sự dißn đ¿t và yu tỗ thm m. Hỏi hóa sÂn mi c xem là mát ngành cąa mỹ thuÁt t¿o hình và đ°āc thá hián thơng qua nhißu thá lo¿i nh°: s¢n mài phẳng, s¢n mài đắp nổi&

<i>Sơn mài phẳng </i>

XuÃt phát tā kỹ thuÁt v¿ lặn (v¿ chìm), nhißu lớp, sau đó mài phẳng đá t¿o các hiỏu ng bò mt, cuỗi cựng l ỏnh búng bng tay với bát than (bát chu). Đây là kỹ tht khá phÿc t¿p, địi håi nhißu thßi gian và kinh nghiám. Mặt tranh luôn phẳng nh°ng v¿n đÁm bÁo đ°āc quy trình khắt khe qua nhißu cơng đo¿n tā gắn vå trÿng đÁn nét đen, tā thá hián màu sắc đÁn cách xă lý vàng, b¿c& tā mài v¿ đÁn đánh bóng. D¿ng tranh s¢n mài phẳng này đã và đang đ°āc rÃt nhißu hãa s*, nghá nhân tuân thą trong quá trình sáng tác và thao tác.

Dựa trên khÁ nng kÁt hāp cao cąa chÃt liáu s¢n ta với các chÃt liáu khác, s¢n mài đắp nổi l dng sÂn mi cho phộp to nòn tranh bng cách pha trán s¢n ta với bát đÃt theo mát tỷ lá nhÃt đánh đá đắp nổi các chi tiÁt trong tranh theo nguyên tắc cąa nghá thuÁt ch¿m nổi hoặc t¿o đá cao thÃp và chi tiÁt cho bß mặt cąa tranh theo nái dung và cách t¿o hình riêng, sau đó ÿng dăng các kỹ thuÁt v¿ màu, kỹ thuÁt xă lý vàng quỳ, bc qu trong sÂn mi truyòn thỗng ỏ v lờn bò mt ca tranh ó c p ni. SÂn mài đắp nổi th°ßng thÃy trong các tÃm bình phong giai đo¿n đ¿u cąa hái hãa s¢n mài (những nm 1930 - 1940), trong các tranh s¢n mài mỹ nghá hián đ¿i cũng nh° trong các tác phÁm s¢n mài đ°¢ng đ¿i cąa các hãa s* trẻ.

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

Tranh đ°āc khắc lên tÃm vóc đã đ°āc chn bá sẵn (s¢n đen, mài phẳng và đánh bóng tr°ớc), sau đó tơ màu vo chò ó khc. SÂn khc ũi hồi thao tỏc tß mß, cơng phu và khÁ nng t¿o hình cao.

S¢n khắc cịn đ°āc gãi là Coromandel là bãi bián cąa bß bián Tây Á, Ân Đá - nằm trong vánh Bengale - là hÁi cÁng rÃt tián lāi cho viác giao th°¢ng giữa châu Âu với Trung Quỗc v cỏc nc Tõy . Bói biỏn Coromandel trá thành tên gãi mát lo¿i tranh s¢n khắc trng ca Trung Quỗc, nhiòu ngòi hiỏu nhm l s¢n khắc đ°āc sÁn xuÃt t¿i vùng này, thực ra là do trong viác chuyán giao các mặt hàng ti õy cú nhng sn phm sÂn khc v ngòi ta đã đặt cho nó là <Coromandel=. D¿ng s¢n khc ny ó ra òi t lõu ỏ Trung Quỗc, đ°āc phát trián m¿nh vào thßi nhà Minh-Thanh (Tk XIV- XIX). à n°ớc ta, nó cũng đ°āc bắt đ¿u tā viác trang trí cho các đé dùng, các tÃm bình phong, và đặc biát, cùng với sự ra òi ca tranh sÂn mi, tranh sÂn khc cng đ°āc các hãa s* Viát Nam khơng ngāng tìm tòi, nghiên cÿu và ÿng dăng trong sáng tác dựa trờn nòn vúc ca sÂn mi. Nhiòu tỏc phm sÂn khc ó khng ỏnh c nột p truyòn thỗng và giá trá nghá thuÁt bên c¿nh các tác phÁm hái hãa khác, t¿o nên sự phong phú trong sáng t¿o nghá thuÁt cąa chÃt liáu s¢n mài.

Hián nay, có nhißu ý kiÁn khơng nhÃt trí với viỏc trc õy ngòi ta thòng gỏp sÂn mi và s¢n khắc vào mát thá lo¿i chÃt liáu, với lý gii l sÂn mi v sÂn khc chò chung nhau á nßn vóc, ngồi ra, hồn tồn khác nhau vß ngơn ngữ và kỹ tht thá hián. Trong lun ỏn, NCS chò ò cp n tranh sÂn khắc nh° là mát trong những thành quÁ sáng tác, đánh dÃu sự xuÃt hián cąa hái hãa sÂn mi VN trờn cÂ sỏ kt hp yu tỗ cổ truyßn dân gian và bác hãc với nhißu d¿ng thá hián cąa chÃt liáu, trong đó có tranh sÂn khc.

Vò hỏi hóa sÂn mi Âng i qua thá nghiám cąa các hãa s* (nhÃt là hãa s* tr), sÂn mi ó cú nhiòu <bin thỏ=. Khụng ít tác phÁm trên nßn vóc cịn đắp

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

nổi, gắn đá, đéng xu, cng dây thép, dây sāi& đã thực sự chuyán sang mát d¿ng mới: să dăng s¢n ta v¿ trên vóc kÁt hāp với các chÃt liáu tổng hāp. Đá phân biát với các tác phÁm đã đ°āc đánh hình vß mặt kỹ tht cąa cha ơng tr°ớc đây, nhißu ý kiÁn cąa các hãa s*, nhà nghiên cÿu s¢n mài cho rng chò nờn gói ú l <sÂn ta tổng hāp= hoặc <tranh s¢n= [158].

Nh° vÁy, tā những khái niám thuÁt ngữ nêu trên trong c¢ sá lý lun ca ò ti, NCS muỗn lm rừ cm t <Hỏi hóa sÂn mi ti Thnh phỗ Hộ Chớ Minh= să dăng trong luÁn án đ°āc hiáu theo ngh*a ráng là nghiên cÿu sự phát trián chung cąa l*nh vực này trên các khía c¿nh: Đái ngũ sáng tác; các khuynh h°ớng, trào l°u, phong cách sáng tác; đánh h°ớng và xu h°ớng phát trián cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM. Theo ngh*a hẹp, nghiên cÿu Hái hãa s¢n mài Tp.HCM là viác khÁo sát că thá các tác phÁm tranh s¢n mi ca cỏc hóa s* ang sỗng, lm viỏc, ho¿t đáng sáng tác, tham dự các cuác trián lãm t¿i Tp.HCM nhằm xác đánh: Nái dung, ý t°áng; Ngơn ngữ, hình thÿc t¿o hình (các ngun lý, u tỗ to hỡnh), cht liỏu v k thut thỏ hián các tác phÁm hái hãa s¢n mài đá nhÁn dián nét đác đáo, trong sáng tác cąa các hãa s* t¿i Tp.HCM.

<i><b>Thuật ngữ được đề cập trong nội dung vấn đề nghiên cứu </b></i>

-<i> Tạo hknh </i>

<T¿o ra cỏc hỡnh thỏ bng hỡnh khỗi, òng nột, mu sắc= [10, tr.1428]. <Nghá tht t¿o hình= là ph°¢ng thÿc phÁn ánh hián thực và truyßn đ¿t t° t°áng tình cÁm bằng hình t°āng, nhằm t¿o ra các hỡnh thỏ thụng qua ngụn ng hỡnh khỗi, òng nét, màu sắc.

-<i> Nội dung </i>

<Cái đ°āc chÿa bên trong hình thÿc, là bÁn chÃt sự vÁt: Nái dung và hình thÿc phÁi t°¢ng hāp, hài hịa nhau= [10, tr.1280]. <Nái dung là sự biáu hián, ý ngh*a chą yÁu, hoặc giá trá thÁm mỹ cąa mát tác phÁm nghá thuÁt. Nái dung có liên quan đÁn những tính chÃt cąa cÁm quan, tính chą quan, tâm lý hoặc cÁm

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

xúc mà chúng ta cÁm nhÁn á mát tác phÁm nghá thuÁt, khác hẳn với sự cÁm nhÁn cąa chúng ta ỗi vi nhng khớa cnh cú tớnh mụ t ca tác phÁm mà thơi= [88, tr.8]. Đánh ngh*a vß nái dung đã mÃt đi hoặc biÁn đổi tā ý ngh*a nguyên thąy cąa nó. <Theo quy °ớc, nái dung có liên quan đÁn tồn bá thơng điáp cąa tác phÁm đ°āc nghá s* trián khai và đ°āc dißn dách bái ng°ßi th°áng ngo¿n= [88]. Tuy vÁy, ngày nay chúng ta thÃy rằng nái dung th°ßng xuÃt phát tā những trÁi nghiám riêng t° cąa ng°ßi nghá s*. <Đó là những trÁi nghiám quá riêng t° đÁn nßi đơi khi ng°ßi th°áng lãm nghá tht khó có thá am hiáu đ°āc thơng điáp trā khi hã có cùng những trÁi nghiám nh° ng°ßi nghá s*= [88].

-<i><b> ti </b></i>

<ỗi tng ỏ nghiờn cÿu hoặc miêu tÁ, thá hián trong cơng trình khoa hãc hoặc tác phÁm vn hãc, nghá thuÁt= [150, tr.226]. Theo truyòn thỗng thỡ ò ti ca mỏt tác phÁm nghá thuÁt là con ng°ßi, đé vÁt hoặc mát chą đß. <Ngày nay, với sự xuÃt hián cąa thßi đ¿i trāu t°āng, đß tài cąa tác phÁm nghá tht cũng có thá liên quan đÁn hình dỏng cỏ biỏt ca nhng yu tỗ ca nghỏ thut và đôi khi đÁn sự ghi l¿i sinh lực và chuyán đáng cąa ng°ßi nghá s*= [88]. Nh° vÁy, <đß tài có thá đăng ch¿m với hình dáng cąa tác phÁm nghá thuÁt, th°ßng đ°āc hiáu nh° là cái vẻ bß ngồi hoặc sự cÃu t¿o cąa tác phÁm= [88].

-<i><b> Chủ đề </b></i>

Trong khÁo cÿu nghá tht có tính mơ tÁ, thì chą đß có liên quan đÁn những con ng°ßi hoặc những sự vÁt đ°āc trình bày, cũng nh° liên quan đÁn những trÁi nghiám mà nghá s* đã să dăng làm nguén cÁm hÿng. <Trong những lo¿i hình trāu t°āng hoặc phi khách quan cąa nghá thuÁt, thì chą đß liên quan đÁn những dÃu hiáu có tính hình Ánh đ°āc nghá s* să dăng. Trong tr°ßng hāp này thì chą đß khơng mÃy liên quan n bt c gỡ c tri nghiỏm trong bỗi cÁnh tự nhiên= [88, tr.10-11].

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

-<i> Thể loại </i>

<Là sự phân chia theo nái dung và đß tài cąa tác phÁm. Có thá là tranh lách să, tranh phong cÁnh, tranh t*nh vÁt, tranh sinh ho¿t&= [103, tr.330].

-<i> Hknh thức </i>

<Cái bên ngoài, cái chÿa đựng nái dung= [10, tr.809]. Trong tác phÁm Mỹ hãc, Hegel viÁt: <Những hình t°āng và âm thanh có tình cÁm tính hián ra trong nghá tht khơng chß vì bÁn thân mình và sự biáu hián trực tiÁp cąa mình, mà cịn đá trong hình thÿc này có thá thåa mãn những nhu c¿u tinh th¿n cao nhÃt, bái vì chúng có khÁ nng đánh thÿc và ch¿m đÁn tÃt cÁ những gì sâu thẳm cąa ý thÿc cũng nh° gāi lên tiÁng vang cąa chúng trong tinh th¿n= [34, tr.45].

-<i><b> ChÁt liệu </b></i>

Theo tā đián thuÁt ngữ mỹ thuÁt phổ thơng, <chÃt liáu là vÁt chÃt, ph°¢ng tián chą yÁu mà ng°ßi ta dùng đá thá hián mát tác phÁm nghá tht. Ví dă: s¢n d¿u, lăa, s¢n mài, màu n°ớc, bát màu, chì, mực nho, giÃy dó& (trong hái hãa); đÃt nung, th¿ch cao, đéng, đá, gß& (trong điêu khắc). VÁt chÃt đ°āc đặt trong

<b>tác phÁm chính là chÃt liáu xây dựng nên tác phÁm đó= [85, tr.33]. </b>

ChÃt liáu thá giác đá chß các hình thÿc dißn tÁ chÃt cąa bß mặt vÁt thỏ bng sỏng tỗi, m nht trờn mt phng, khơng gian mà ta hồn tồn có thá cÁm nhÁn đ°āc bằng thá giác chÿ không thá tiÁp xúc trực tiÁp bằng xúc giác. Nh° vÁy, chÃt liáu vāa là mát khái niám că thá, vāa là mát khái niám trāu t°āng. Că thá khi ta hiáu chÃt liáu là vÁt chÃt, là cái hữu hình, cái có thá sß đ°āc, thÃy đ°āc và trāu t°āng khi chÃt liáu là cÁm giác vß chÃt, là cái vơ hình, hay nói cách khác, là xúc cÁm vß chÃt liáu thơng qua nghá tht thá hián cąa hãa s*.

ChÃt liáu t¿o hình khơng những gây Ãn t°āng hÃp d¿n ng°ßi xem bái tính vÁt lý cąa nó, mà cịn t¿o nên sự say mê lắng đãng trong lịng ng°ßi xem bằng ngơn ngữ biáu cÁm riêng cąa tāng chÃt liáu. <NÁu hiáu chÃt (matière) là lớp biáu bì màu (épiderme coloré) cąa bÿc tranh thì nó phÁi đ°āc hián ra trong

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

hiáu q đißu hịa cąa hình và sắc. KÁt cÃu (texture), á khía c¿nh nào đó, cũng vy= [133, tr.40]. Do ú, mỗi quan hỏ tÂng tác á hai mặt lý tính và cÁm tính này đòi håi phÁi đ°āc đặt ra khi nghiên cÿu vß chÃt liáu.

-<i> Sơn ta </i>

Theo tā đián tht ngữ mỹ tht phổ thơng, s¢n ta là <nhựa ca cõy sÂn, móc nhiòu ỏ vựng rng nỳi trung du n°ớc ta - nhÃt là vùng Phú Thã. Cây s¢n ta tā lâu đã đ°āc tréng theo quy hoch. Nha cõy sÂn c ch ỏ dựng nhiòu trong nghá tht t¿o hình, mỹ nghá, cơng nghá v xut khu. SÂn ta khụng giỗng sÂn tõy. S¢n tây đ°āc làm bằng hóa chÃt, pha lång, có nhißu màu, đựng trong háp và th°ßng dùng đá sÂn lờn gò, kim loi, nhm trang trớ hoc ỏ chỗng gò, chỗng m, chỗng mỗi mót&= [85, tr.125]. Nhựa cây s¢n tự nhiên, là mát nguén chÃt liáu đ°āc să dăng trong nghá thuÁt t¿o hình và mỹ nghá. Nó có đặc tính linh ho¿t, khơng thÃm n°ớc, tính cách đián, đá bßn vững và có khÁ nng t¿o chÃt cÁm thÁm mỹ đác đáo. S¢n ta có tên khoa hãc là Rhus Succedanea, có đặc tính cao trong đá kÁt dính, axít, mài mịn& Nhß các đặc tính này khi chun sang các lo¿i s¢n chín nh° cánh gián, then cho hiáu quÁ trong trẻo, sâu thẳm, có đá bóng cao, có khÁ nng dißn tÁ trong hái hãa.

-<i> Sơn Nam Vang </i>

Là lo¿i s¢n khai thác á vùng Nam Vang (Phnom Penh, Campuchia), cây s¢n á đây có tên khoa hãc là Malanorrhera. Nhựa s¢n Nam Vang đÁm và đặc h¢n s¢n ta nh°ng các đặc tính lý húa v thòi gian khụ òu khụng tỗt bng s¢n ta. Nh°ng s¢n Nam Vang l¿i có sự t°¢ng đéng với s¢n Phú Thã, cÁ hai lo¿i s¢n này đßu có đá bßn cao và khÁ nng chỏu c yu tỗ mụi tròng nh nhiỏt ỏ, ỏnh sỏng, v ỏ m rt tỗt <Thòi chin tranh chỗng M, do t nc bỏ chia ct nờn cỏc lng nghò sÂn mi ỏ phớa Nam khụng cú s¢n ta chuyán vào phÁi dùng s¢n Nam Vang là chính. Hián nay do giá thành h¿, ng°ßi ta v¿n dùng s¢n Nam Vang trán với s¢n ta theo tỷ lá nhÃt đánh làm sÁn phÁm= [119, tr.37].

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

<i><b>1.2.2. Lý thuyết áp dụng trong luận án Lý thuyết vùng văn hóa </b></i>

LuÁn án să dăng lý thuyÁt vùng vn hóa đá áp dăng trong quá trình nghiên cÿu. Theo quan điám cąa các hóc gi Trn Quỗc Vng, Ngụ c Thỏnh vò sự phân bổ đáa lý cũng nh° các hián t°āng vn hóa, thì vùng vn hóa Nam Bá, trong đó có vùng đÃt Gia Đánh - Sài Gịn c¿n xác đánh khơng gian vn hóa, n¢i tén t¿i nghỏ thut th cụng v nghò sÂn ta. T ú, trong tiÁn trình lách să phát trián mỹ thuÁt cąa vùng đÃt Gia Đánh x°a, làm c¢ sá nhÁn dián hái hãa s¢n mài t¿i Tp. HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020. Qua đó, đá thÃy rằng: Tā đ¿u thÁ kỷ XX sự tÁp trung trong và quanh Tp.HCM ngày nay, có ba ngơi tr°ßng liên tiÁp đ°āc thành lÁp trong thßi kỳ này c¿n đ°āc l°u ý: Tr°ßng Mỹ nghá Thą D¿u Mát, Tr°ßng Mỹ nghá Biên Hịa, Tr°ßng v¿ Gia Đánh <đã phát trián và tén t¿i cùng với dòng vÁn đáng cąa lách să đÃt n°ớc. Tā dòng nghỏ thut cung ỡnh chớnh thỗng n nòn nghỏ thuÁt cąa nhân dân mà bÃt cÿ n¢i đâu trong òi sỗng bỡnh thòng chỳng ta cng cú thỏ gặp. Đặc biát n¢i các tranh t°āng dân gian, n¢i các ch¿m khắc&= [130, tr. 384], s¢n son thÁp vàng, cÁn xà cā, giữa những đình, chùa đáa phÂng ni ting xa.

T c iỏm vò ỏa vn hóa này, NCS đß cÁp đÁn dÃu vÁt cąa nghò sÂn ta thụng qua nhng cụng trỡnh ỏa ph°¢ng nổi tiÁng tā x°a, ká tā nm 1698 trá đi, sau cuác khai hoang lÁp Ãp cąa Lß Thành h¿u - Nguyßn Hữu CÁnh, ng°ßi Viát đÁn đánh c° trên đÃt Gia Đánh-Sài Gịn, Biên Hịa, Bình D°¢ng đơng đÁo nhÃt. Hành trang mang theo cąa nhng lu dõn khụng chò l lÂng thc, thc phm, m cũn c truyòn thỗng vn húa, nghỏ thut th cụng v nghò sÂn ta. Hó ó thớch ÿng và tÁn dăng mơi tr°ßng tự nhiên, să dăng các vÁt liáu sẵn có đá biÁn chúng trá thành các vÁt dăng thiÁt yÁu phăc vă cho cuác sỗng nh: phÂng tiỏn vn chuyỏn, cụng c sn xuÃt, nhà á và să dăng nhựa cây s¢n trong trang trí đình, chùa, miÁu...

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

ỗi vi nghò sÂn ta, ban u chò mang tớnh chÃt là mát bá phÁn phă thuác cąa nghß mác, đ°āc dùng s¢n phą bên ngồi đá tng đá bòn ca vt dng. Vò sau yu tỗ thm m c chỳ tróng v nõng cao, nghò sÂn mi d¿n tách khåi nghß mác và trá thành nghß đác lÁp mang tính chun mơn cao.

Tā trên nßn tng c, ngòi Phỏp n õy <thnh lp mỏt sỗ cÂ sỏ vn húa cú tớnh cht nòn tng= [130, tr. 265] và do chính nhu c¿u riêng cąa hã mà xây dựng, tổ chÿc l¿i và cũng có thá nói đó là những đóng góp mới.

Nm 1913 chính qun Pháp cho má Tr°ßng v¿ Gia Đánh <là mát tr°ßng nghá thuÁt thực hành= [130, tr. 270] đào t¿o vß sự hiáu biÁt mỹ thuÁt cÁ lý thuyÁt

<b>và thực hành, trong các môn giÁng d¿y có mơn <s¢n nhựa= [98, tr.24] (s¢n ta) </b>

đã đ°āc đặc biát chú ý. Tā ngơi Tr°ßng này các th hỏ nghỏ nhõn hóa s* chuyờn nghò sÂn đ°āc ra tr°ßng, đã cùng các nghá nhân tự do phỏt triỏn nghò sÂn ta trờn ỏa bn Nam Bá să dăng nhựa s¢n Phú Thã và s¢n Nam Vang đá thực hành nghß. Với đà phát trián đó các hãa s* s¢n mài Sài Gịn-Gia Đánh đã đ°a <nghá thuÁt s¢n mài đÁn những vinh quang cao nhÃt cąa mát phong cách nghá thuÁt riêng= [130, tr. 269].

Trong tiÁn trình hình thành và phát triỏn sÂn mi miòn Nam <Sau khi hai miòn Bắc, Nam chia cắt nm 1954 s¢n mài á tāng mißn có h°ớng đi khác nhau= [62]. à mißn Nam do hồn cÁnh lách să, nßn mỹ tht á <Nam Bá thßi kỳ này có hai lực l°āng hãa s*, lực l°āng hãa s* kháng chiÁn, và lực l°āng hãa s* vùng t¿m chiÁm đây cũng là đặc điám riêng cąa khu vực phía Nam= [3]. Các hãa s* kháng chiÁn v¿ và chiÁn đÃu, bám sát thực tÁ trong chiÁn tranh, truyßn tÁi những hình Ánh sinh đáng vào tác phÁm cąa mình. Các tác phÁm thßi kỳ này thá hián theo hình thÿc t¿o hình hián thực, thành cơng lớn cąa các hãa s* kháng chiÁn là tác phÁm <đ°āc chuyán ra và trián lãm t¿i Hà Nái, gây tiÁng vang lớn cho công chúng yêu nghá thuÁt thą đô v bn bố quỗc t= [110, tr. 15]. Bờn cnh ú sỗ hóa s* trong cỏc ụ thỏ Si Gòn á vùng t¿m chiÁm l¿i tiÁp cÁn và thă nghiỏm

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

mỏt sỗ hỡnh thc to hình nghá tht ph°¢ng Tây. Với các sáng tác mang tính cách tân, t¿o ra khơng khí sáng t¿o có nhißu thay đổi, những hình thÿc t¿o hình trong tác phÁm Ánh h°áng tā các hãa s* ph°¢ng Tây nh° Matisse, Picasso, Braque, Chagall& các tr°ßng phái tiêu biáu trên thÁ giới đßu đá l¿i dÃu Ãn t¿i đây nh°: LÁp thá, Duy sắc, Biáu hián, Dã thú, Siêu thực, Trāu t°āng&

Khi đÃt n°ớc b°ớc vào cơng cc đổi mới, Tp.HCM có nhißu lāi thÁ vß mặt đáa lý, là mát điám gặp gÿ chung cąa ph°¢ng Đơng và ph°¢ng Tây quy tă tÃt cÁ các sinh ho¿t nghá thuÁt, trong đó hái hãa s¢n mài đã hái tă lực l°āng đơng đÁo các hãa s* tā khắp mãi mißn đÃt n°ớc, có đÁn ba lực l°āng chính; mát là tā kháng chiÁn vß, hai là lực l°āng t¿i chß, ba là lực l°āng tā mißn Bắc vào. Đéng thßi, ngay trong đái ngũ các hãa s* này đã xuÃt hián tính đa d¿ng cąa hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM, sáng tác s¢n mài cąa các hãa s* trong giai đo¿n này đã có b°ớc phát trián mới th°ßng nổi bÁt với các đß tài, chą đß, nghá tht t¿o hình s¢n mài giai đo¿n này bắt đ¿u tiÁp xúc với hình thÿc nghá thuÁt mới nh°; lÁp thá, biáu hián, siêu thực, trāu t°āng... Thụng qua nhng yu tỗ ú ó biỏu lỏ đ°āc cá tính cąa mát vùng mißn, qua mát nßn nghá thuÁt đặc sắc.

Nghiên cÿu hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM áp dăng theo h°ớng vùng vn hóa s¿ xác đánh khơng gian vn hóa dựa trên há thỗng giỏ trỏ vn húa dõn tỏc c kt hāp cÁ vß khơng gian và thßi gian, viác áp dăng thuyÁt vùng vn hóa s¿ làm nổi bÁt vò ngnh nghò sÂn ta l mỏt nghò sÂn c truyßn cąa n°ớc ta, đã phát trián vào Nam Bá, trong đó t¿i Gia Đánh-Sài Gịn và các vùng lân cÁn khác, <Chính n¢i đây có thá xem là cái nơi cąa nghá tht s¢n ta, sau này là s¢n mài cąa phía Nam= [130, tr. 388].

Mặt khác khi xác đánh khơng gian vn hóa cąa đáa bàn t¿i Tp.HCM, n¢i các hãa s* sinh sỗng v sỏng tỏc hỏi hóa sÂn mi trong giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020, c¿n xác đánh giá trá vn hóa <vùng= là hái hãa s¢n mài n¢i đây hái tă các hãa s*, đa d¿ng hình thÿc biáu hián nghá thuÁt và lan tåa, nÁu nh° có

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

sự đánh giá vß tính nng đáng, sự phong phú và đa d¿ng trong cách chuyán tÁi ngôn ngữ hái hãa cąa các phong cách sáng tác hián đ¿i á trào l°u sáng tác và ho¿t đáng hái hãa á Tp.HCM giai đo¿n tā nm 1986 đÁn nm 2020 với u th vt trỏi hÂn cỏc tònh, thnh phỗ khác trên khắp cÁ n°ớc thì đó chính là sự t°¢ng tác, Ánh h°áng qua l¿i l¿n nhau giữa các hãa s* á t¿i Sài Gịn và á mißn Bắc tÁp kÁt trá vß, các hãa s* tā hÁi ngo¿i cùng các anh em hãa s* - á R ra v mỏt sỗ tỗt nghiỏp t tròng Đ¿i hãc Mỹ thuÁt Tp.HCM sau những nm 1980. <TÃt cÁ đã đá lá ra rÃt nhißu hy vãng và hÿa hẹn vß mát nßn nghá thuÁt mới, gắn bó nhißu với xã hái cơng nghiáp vß sau= [130, tr. 393].

Chính trong <q trình lách să và hồn cÁnh xã hái đã t¿o nên tính cách vn hóa cąa ng°ßi Sài Gịn, có thá mang tính đ¿i dián cho ng°ßi Nam Bá= [33].

<i><b>Lý thuyết giao lưu tiếp biến văn hóa </b></i>

Lý thuyÁt giao l°u và tiÁp biÁn vn hóa với quan điám cąa Radugin đ°āc NCS áp dăng trong luÁn án đá lý giÁi hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM có cái ngn v ó trỏ thnh mỏt phn trong òi sỗng vn hóa nái sinh có bÁn sắc riêng và phát trián liên tăc trong lách să mỹ thuÁt Viát Nam. Nghò sÂn ó cú nhng thay i, khi sự xuÃt hián do nhu c¿u tự thân cąa ng°ßi Pháp mà đÁn, ph¿n khác do quy luÁt giao l°u vn hóa giữa các vùng đáa lý khác nhau mà hình thành. Trong lách să tiÁp xúc, giao l°u và tiÁp biÁn vn hóa giữa các cáng đéng tác ng°ßi đã tāng dißn ra, <những ng°ßi Viát đÁn khai hoang lÁp Ãp xÿ này, hã đi tìm cái mới nh°ng khơng bao giß tách khåi cái nguộn t tiờn, quờ hÂng= [89, tr.244]. Nhng ngòi dân di c° tā vùng này sang vùng khác hã mang theo những thói quen, phong tăc, tÁp quán, tụn giỏo, tớn ngng, vn húa truyòn thỗng v c nghò sÂn mi& nhng tinh hoa vn húa ca mãi mißn đÃt n°ớc hái tă vß Sài Gịn, đá tā đó đã t¿o ra sự đa d¿ng vn hóa trong lách să mỹ thuÁt. TrÁi qua hàng trm nm, mßi mát vùng mißn, đã tự béi đắp nên cho mình những vùng vn hóa - nghá thuÁt có những sắc thái và đặc điám riêng. NÁu tiÁp nhÁn vn

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

hóa nói chung, nghỏ thut sÂn mi núi riờng t cỏc tỏc ngòi và tā bên ngồi vào thì trong h°ớng tiÁp cÁn và nghiên cÿu cho thÃy, hái hãa s¢n mài Tp.HCM v¿n tiÁp thu tā nghá thuÁt s¢n mài truyòn thỗng bn x, ộng thòi cú s nh hỏng cỏc phÂng phỏp khoa hóc ca ngòi Phỏp mang đÁn. Trong lách să cho thÃy, hái hãa s¢n mi ti Tp.HCM cú tip thu mỏt sỗ k thut thỏ hiỏn ca cỏc hóa s ụng DÂng truyòn li, ng dng v phỗi hp vi k thut sÂn mài mỹ nghá mißn Nam. Qua đó đã t¿o nên mát đặc điám vn hóa nái sinh, xuÃt phát t cỏc lng nghò truyòn thỗng bn ỏa v các th°¢ng nhân đÁn đây đá bn bán, trao đổi hàng hóa, tā đó, đã đ°a đÁn sự giao l°u vn hóa giữa các vùng mißn và các quỗc gia trong khu vc.

Lỏch s trong quỏ trỡnh vÁn đáng, giao l°u và tiÁp biÁn vn hóa có thá nhÁn thÃy, hái hãa s¢n mài t¿i Sài Gịn có những đặc điám riêng. Sài Gịn là căa ngõ giao l°u vn hóa tự nhiên với các nßn vn hóa Đơng, Tây và các vùng vn hóa khác, trong đißu kián nh° vÁy, ká tā khi tiÁp xúc, giao l°u và tiÁp biÁn với vn hóa các n°ớc, mỹ thuÁt đã phát trián rÃt nhanh h¢n hẳn các lo¿i hình nghá tht khác, trong đó hái hãa s¢n mài đã trá thành ngành phát trián m¿nh và có đặc điám riêng. Tā chß cịn s¢ khai đã có những b°ớc tr°áng thành và trÁi qua những kinh nghiám hãc håi tā các làng nghß và những hãa s* trong n°ớc và quỗc t, trong cỏc cuỏc triỏn lóm cỏ nhõn hoc do mát nhóm vài ba hãa s* hāp tác triỏn lóm chung, hoc triỏn lóm Quỗc t M thut Sài Gòn <đã gây tiÁng vang lớn thá hián quyÁt tâm và tham vãng xây dựng Sài Gòn thành mát trung tâm Mỹ thuÁt cąa khu vực và thÁ giới= [62, tr.225]. Mặt khác có thá nhÁn thÃy sự giao l°u và tiÁp biÁn vn hóa tā các cuác trián lãm, trong những dáp giới thiáu cho cơng chúng những hình thÿc nghá tht mới có những tìm tịi, thi mái trong sáng t¿o, tự do trong biáu đ¿t nghá thuÁt hián đ¿i, đã cùng nhau hái hãp, sinh ho¿t nghá thuÁt, hãc tÁp l¿n nhau tā đây đã đánh dÃu mát b°ớc tiÁn mới trong các nái dung và hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt.

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

Thái Bá Vân tāng nói: <Sự má ráng cái nhìn dang ráng cánh tay đÁn tÁn nßn nghá thuÁt khác l¿, đá nắm bắt lÃy nhau là c¿n thiÁt=. Nh° vÁy, sự tiÁp biÁn vn hóa cũng nh° những cuác giao l°u nghá thuÁt nói trên đã Ánh h°áng sâu sắc đÁn t° t°áng các hãa s*, đã t¿o đißu kián cho hã tiÁp cÁn và thă nghiám, tìm tịi những nái dung, hình thÿc t¿o hình nghá tht mới, cąa nghá thuÁt hián đ¿i ph°¢ng Tây vÁn dăng vào nghiên cÿu và sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM.

B°ớc vào giai đo¿n đổi mới, hái hãa s¢n mài Tp có những hãc håi giao lu v tip bin nh: vò phÂng hng nỏi dung và đß tài sáng tác trong hái hãa sÂn mi ti Tp, nghỏ quyt 05-NQ/TW chò rừ: Hng vn nghá n°ớc ta phÁn ánh hián thực sinh đáng, chân thÁt và sâu sắc sự nghiáp cąa nhân dân trong cách m¿ng và kháng chiÁn, trong xây dựng chą ngh*a xã hái và bÁo vá tổ quỗc, cng nh tỏi hiỏn lỏch s kiờn còng, bt khuÃt cąa dân tác. Đặc biát khuyÁn khích các tác phÁm phÁn ánh vß cơng cc đổi mới, thá hiỏn ni bt nhng nhõn tỗ tớch cc trong xã hái, những nhân vÁt tiêu biáu cąa thßi đ¿i; c v cỏi ỳng, cỏi tỗt, cỏi p trong quan há giữa con ng°ßi với con ng°ßi, giữa con ng°ßi với xã hái, với thiên nhiên, phê phán những thói h° tÁt xÃu, lên án cái ác, cái thÃp hèn vì sự hồn thián con ng°ßi.

Tự do sáng tác là mát đißu kián cn bÁn quyÁt đánh đá sáng t¿o ra những tác phÁm hái hãa có giá trá lớn, do vÁy mà tā tr°ớc đÁn nay, ĐÁng và Nhà n°ớc ta luôn ch trÂng bo m quyòn t do ú, luụn khuyn khích vn nghá s* tìm hiáu, khám phá, sáng t¿o, khun khích và u c¿u có những thá nghiám m¿nh b¿o và ráng rãi trong sáng t¿o nghá thut. Ngy nay, trong bỗi cnh ton cu húa, ho¿t đáng sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM đã nhanh chóng đem l¿i những chuyán biÁn mới, các hãa s* đã có những đißu kián thn lāi tiÁp xúc, giao l°u với các nghá s* trên tồn thÁ giới bằng con đ°ßng trực tiÁp, sách báo và vißn thơng đián tă, tā đó đã làm thay đổi t° duy, cách nhìn nhÁn đánh giá vn ò trong sỏng tỏc hỏi hóa sÂn mi ti Tp.HCM.

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

Nhìn vào tiÁn trình ho¿t đáng sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp tā 1986 đÁn nm 2020, đây là giai đo¿n tiÁp xúc, giao l°u và tiÁp biÁn vn hóa m¿nh m¿ nhÃt trong lách să dân tác, hái hãa s¢n mài Tp.HCM trên nßn tÁng cąa nghá thuÁt truyßn thỗng v phÂng phỏp khoa hóc ca nghỏ thut phÂng Tây và trên thÁ giới. Ká tā ngày Ãy, mỹ tht nói chung và hái hãa s¢n mài Tp.HCM nói riêng ln gắn bó mÁt thiÁt với đßi sỗng xó hỏi, vi vn mỏnh t nc v đã đá l¿i những tác phÁm có giá trá, phÁn ánh đặc điám, tính chÃt cąa các giai đo¿n, các lớp vn hóa nghá tht, vùng đÃt, tác ng°ßi t¿i Tp.HCM.

Tā những quan điám trên, NCS áp dăng lý thuyÁt này trong viác lý giÁi những biÁn chuyán trong ho¿t đáng sáng tác hái hãa s¢n mài t¿i Tp, trÁi qua những giai đo¿n phát trián, đã t¿o ra các khuynh h°ớng nghá thuÁt, đ°āc biáu hián trong các tác phÁm ngày nay, thông qua các nái dung, đß tài, chą đß, hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt, chÃt liáu và kỹ thuÁt thá hián nghá thuÁt.

<i><b>Lý thuyết hình thái học nghệ thuật </b></i>

M. Cagan cho rằng ho¿t đáng nghá thuÁt là mỏt nhn thc ca con ngòi bng phÂng tiỏn hình t°āng. Các hình t°āng nghá thuÁt đ°āc sáng t¿o theo hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt và các thá lo¿i nhÃt đánh. Cho đÁn nay ng°ßi ta khơng có mát hình thÿc chung đá biáu thá nghá tht. Chß có những thá lo¿i, các hình thÿc to hỡnh nghỏ thut c thỏ vi ỗi tng phn ánh riêng, ph°¢ng thÿc phÁn ánh riêng, có tác đáng đÁn thá giác cąa cơng chúng và những ng°ßi yêu nghá thuÁt. Hình t°āng nghá thuÁt do các hãa s* sáng t¿o ra đ°āc thá hián trong mát tác phÁm nhÃt đánh, thuác các hình thÿc t¿o hình nghá tht, thá lo¿i nhÃt đánh. Mßi hình thÿc t¿o hình nghá tht <đßu có ngơn ngữ riêng và khÁ nng biáu hián riêng= [74, tr.6]. Thông qua các hình thÿc nghá thuÁt và các thá lo¿i, nghá thuÁt trá nên vô cùng phong phú. Các hình thÿc t¿o hình nghá tht đßu gắn với những cÁm xúc cąa tāng hãa s*, mßi mát hình thÿc nghá thuÁt, thá lo¿i đßu phÁn ánh cuác sỗng v biỏu hiỏn tỡnh cm ca hóa s*. Viỏc nghiên cÿu

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

làm rõ bÁn chÃt, đặc điám các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt, thá lo¿i và những quy luÁt hình thành, phát trián cąa nó có mát ý ngh*a lý luÁn và thực tißn vơ cùng phong phú và c¿n thiÁt, khơng chò ỗi vi cỏc hóa s* sỏng to nghỏ thut m cũn ỗi vi mỏt giai on phỏt triỏn hái hãa s¢n mài. Sự áp dăng lý thuyÁt hình thái hãc cąa nghá thuÁt vào nhÁn dián, phân tích hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM s¿ cho phép NCS lý giÁi những quy luÁt quan trãng cąa mát giai đo¿n lách să phát trián hái hãa s¢n mài hián nay.

Các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt, thá lo¿i đã phÁn ánh các nái dung, t° t°áng thÁm mỹ cąa tāng hãa s*. Đó là do sự phát trián nghá thuÁt sáng t¿o cąa tāng giai đo¿n, và những khÁ nng biáu cÁm cąa tāng hãa s* đã trun tÁi những thơng điáp tā trong cc sỗng, vo nỏi dung, ch ò, ò ti, cỏc hỡnh thÿc t¿o hình nghá tht, thá lo¿i mang tính trí tuá, tính lách să, phÁn ánh mát xã hái đang phát trián á Tp.HCM. Sự xuÃt hián những nái dung, hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt hái hãa, chÃt liáu, kỹ thuÁt, do rÃt nhißu nguyên nhân t¿o ra nh°; sự giao l°u vn hóa Đơng - Tây đã tác đáng và má ra mát giai đo¿n hình thành những quan niám, t° t°áng cąa ng°ßi nghá s*, kÁt hāp với sự nghiên cÿu, tìm tòi, sáng t¿o và cÁi tiÁn kỹ thuÁt, să dăng chÃt liáu trong sáng tác hái hãa cąa tāng giai đo¿n.

Lý thuyÁt hình thái hãc nghá thuÁt đã giúp cho viác nghiên cÿu các quy luÁt trong hái hãa s¢n mài nh°: nái dung, hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt, xuÃt hián trong sự phân kỳ nghá thuÁt, làm c¢ sá cho viác nghiên cÿu làm rõ các giai đo¿n, đặc điám cąa lách să hái hãa s¢n mài t¿i Tp.HCM, gắn với chÃt liáu, kỹ thuÁt qua tāng thßi kỳ.

Viác ph ỏnh vai trũ ca nghỏ thut truyòn thỗng, hoc viác sáng t¿o khơng có cn cÿ s¿ có tác đáng tiêu cực đÁn các quy luÁt hình thành sự phát trián lách să hái hãa s¢n mài. Theo M. Cagan thì bÁn chÃt sự phân chia ra các hình thÿc t¿o hình nghá thuÁt, thá lo¿i khụng chò Ân thun ỏ chò quy ỏnh

</div>

Hội họa sơn mài tại thành phố hồ chí minh từ năm 1986 đến năm 2020

<b>Ngụ Viầt Hựng </b>

<b>HịI HA SĂN MÀI T¾I THÀNH PHä Hỉ CHÍ MINH TĆ NM 1986 ắN NM 2020 </b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về