luận án tiến sĩ nghiên cứu đánh giá an ninh nguồn nước lưu vực sông vu gia thu bồn trong điều kiện biến đổi khí hậu và phát triển lưu vực

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O Bà NƠNG NGHIàP VÀ PTNT TR¯äNG Đ¾I HỉC THĄY LĀI </b>

LÊ NGâC VIÊN

<b>NGHIÊN CĆU ĐÁNH GIÁ AN NINH NGUâN N¯âC L¯U VĀC SÔNG VU GIA - THU BâN TRONG ĐIÀU KIàN </b>

<b>BI¾N ĐäI KHÍ HÀU VÀ PHÁT TRIÂN L¯U VĀC </b>

<b>LUÀN ÁN TI¾N S) KĀ THUÀT </b>

HÀ NàI, NM 2024

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O Bà NƠNG NGHIàP VÀ PTNT TR¯äNG Đ¾I HæC THĄY LĀI </b>

LÊ NGâC VIÊN

<b>NGHIÊN CĆU ĐÁNH GIÁ AN NINH NGUâN N¯âC L¯U VĀC SÔNG VU GIA - THU BâN TRONG ĐIÀU KIàN </b>

<b>BI¾N ĐäI KHÍ HÀU VÀ PHÁT TRIÂN L¯U VĀC </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

i

<b>LäI CAM ĐOAN </b>

Nghiên cąu sinh cam đoan đây là cơng trình nghiên cąu căa bÁn thân. Các kÁt quÁ nghiên cąu và các kÁt luÃn trong luÃn án là trung thāc, không sao chép từ bÃt kỳ mát nguãn nào và d°ãi bÃt kỳ hình thąc nào. Viãc tham khÁo các nguãn tài liãu đã đ°ÿc thāc hiãn trích dÁn và ghi nguãn tài liãu ỳng quy ỏnh.

<b>Nghiờn cu sinh </b>

<b>Lờ Ngỗc Viờn </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

ii

<b>LäI CÁM ¡N </b>

TrÁi qua quá trình hãc tÃp và nghiên cąu, luÃn án căa Nghiên cąu sinh (NCS) đã hoàn thành. Låi đÅu tiên cho phép NCS đ°ÿc gửi låi cÁm ¢n chân thành đÁn Ban giám hiãu và quý ThÅy, Cô giáo Tr°ång Đ¿i hãc Thăy lÿi đã t¿o mãi điÃu kiãn thn lÿi đß NCS hồn thành ln án.

Vãi lịng kính trãng và biÁt ¢n sâu sắc, NCS xin gửi låi cÁm ¢n đÁn PGS.TS Nguyán Mai Đng, GS.TS Lê Đình Thành, hai ng°åi ThÅy đã tÃn tình h°ãng dÁn NCS từ nhÿng ngày đÅu tiên tìm hißu, đánh h°ãng nghiên cąu cũng nh° trong st q trình thāc hiãn và hồn thành ln án.

NCS xin đ°ÿc gửi låi cÁm ¢n đÁn quý ThÅy, Cô giáo Bá môn Thăy vn và BiÁn đåi khí hÃu, Khoa Kỹ tht tài ngun n°ãc, Phịng đào t¿o Nhà tr°ång đã h°ãng dÁn, t¿o điÃu kiãn thuÃn lÿi cho NCS trong quá trình hãc tÃp, nghiên cąu và thāc hiãn luÃn án. Trân trãng cÁm ¢n tÃp thß lãnh đ¿o và viên chąc tr°ång Cao đẳng Công nghã, Kinh tÁ và Thăy lÿi miÃn Trung đã t¿o điÃu kiãn đß NCS đ°ÿc tÃp trung hãc tÃp và hoàn thành đ°ÿc nhiãm vā nghiên cąu.

Trong quá trình nghiên cąu, NCS đã nhÃn đ°ÿc sā t° vÃn, góp ý từ các nhà khoa hóc, chuyờn gia ỗ cỏc bỏ, ngnh trong lnh vc liên quan, sā hß trÿ và thơng tin, tài liãu t cỏc cỏn bỏ qun lý, k thut ỗ các cơng ty khai thác cơng trình thăy lÿi, nhà máy thăy điãn, cơng ty cÃp thốt n°ãc,& nhân õy NCS xin by tò s bit Ân ỏi vói nhÿng giúp đỡ, hß trÿ quý báu này.

Cuái cùng, NCS xin gửi låi cÁm ¢n đÁn gia đình, b¿n bè, đãng nghiãp đã giúp đỡ, đáng viên và t¿o mãi điÃu kiãn thuÃn lÿi cho NCS trong suát thåi gian hãc tÃp, nghiên cąu.

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

iii

Mỉ ĐÄU ... 1

1. Tính cÃp thiÁt căa vÃn đà nghiên cąu ... 1

2. Māc tiêu nghiên cąu ... 3

3. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu ... 4

3.1. Đái t°ÿng nghiên cąu ... 4

3.2. Ph¿m vi nghiên cąu ... 4

4. Câu hßi nghiên cąu và luÃn đißm bÁo vã ... 4

4.1 Câu hßi nghiên cąu ... 4

4.2 LuÃn đißm bÁo vã ... 4

5. H°ãng tiÁp cÃn và ph°¢ng pháp nghiên cąu ... 5

7. CÃu trúc căa LuÃn án ... 6

CH¯¡NG 1 TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU V AN NINH NGUâN N¯âC ... 7

1.1 Tình hình nghiên cąu ANNN trên thÁ giãi... 8

1.1.1 Các đánh nghĩa và ANNN ... 8

1.1.2 Mát sá quan đißm tiÁp cÃn và ANNN ... 10

1.1.3 Mát sá nghiên cąu và ANNN và các khung đánh giá ANNN trên thÁ giãi ... 12

1.2 Tình hỡnh nghiờn cu v ANNN ỗ Viót Nam v lu vāc nghiên cąu ... 19

1.2.1 Tình hình nghiên cąu v ANNN ỗ Viót Nam ... 19

1.2.2 Tỡnh hỡnh nghiờn cu v ANNN ỗ lu vc sụng VGTB ... 22

1.3 Tång hÿp mát sá khía c¿nh, biÁn sá dùng trong các khung đánh giá ANNN ... 22

1.4 Mát sá h¿n chÁ và nghiên cąu ANNN và đánh h°ãng giÁi quyÁt trong luÃn án ... 22

1.4.1 Mát sá h¿n chÁ và nghiên cąu ANNN nói chung và t¿i l°u vāc sông VGTB ... 22

1.4.2 Đánh h°ãng nghiên cąu ... 23

KÁt luÃn ch°¢ng 1 ... 24

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

iv

CH¯¡NG 2 C¡ Sæ KHOA HâC, THĀC TIàN VÀ PH¯¡NG PHÁP ĐÁNH GIÁ AN

NINH NGUâN N¯âC L¯U VĀC SÔNG VU GIA - THU BâN ... 26

2.1 CÂ sỗ khoa hóc, thc tiỏn v ph°¢ng pháp đánh giá ANNN l°u vāc sơng ... 26

2.1.1 Quan đißm đánh giá ANNN ... 26

2.1.2 Nguyên tắc lāa chãn bá chß sá đß xây dāng khung đánh giá ANNN cho l°u vāc sông ... 27

2.1.3 PhÂng phỏp la chón, xỏc ỏnh bỏ chò sỏ đánh giá ... 28

2.1.4 Ph°¢ng pháp xác đánh trãng sá AHP (Analysis Hierarchy Process) ... 32

2.1.5 Ph°¢ng pháp tính tốn các chß sá ANNN (WSI) ... 38

2.1.6 LÃp bÁn đã đánh giá ANNN ... 42

2.2 Xây dāng khung đánh giá ANNN cho l°u vāc sông Vu Gia - Thu Bãn ... 44

2.2.1 Lāa chãn, xác đánh bá chß sá đánh giá ANNN... 44

2.2.2 Tính tốn trãng sá căa các chß sá thành phÅn trong khung đánh giá ... 56

2.3 Tài liãu, sá liãu sử dāng trong tính tốn, đánh giá ANNN ... 58

CH¯¡NG 3 TÍNH TỐN, ĐÁNH GIÁ AN NINH NGN N¯âC L¯U VĀC SÔNG VU GIA - THU BâN ... 66

3.1 Giãi thiãu l°u vāc sông Vu Gia - Thu Bãn ... 66

3.1.1 Vá trí đáa lý, đặc đißm đáa hình và khí hÃu ... 66

3.1.2 Tình hình h¿n hán, lũ lāt t¿i l°u vāc ... 67

3.1.3 Đánh giá s¢ bá và tình hình qn lý, khai thác tài nguyên n°ãc t¿i l°u vāc ... 69

3.2 Đánh giá hiãn tr¿ng ANNN l°u vāc sông VGTB ... 71

3.2.1 Khía c¿nh 1: TiÃm nng nguãn n°ãc (WSI<small>1</small>) ... 71

3.2.2 Khía c¿nh 2: ChÃt l°ÿng n°ãc (WSI<small>2</small>) ... 83

3.2.3 Khía c¿nh 3: Thiên tai (WSI<small>3</small>) ... 93

3.2.4 Khía c¿nh 4: KhÁ nng đáp ąng nhu cÅu n°ãc (WSI<small>4</small>) ... 97

3.2.5 Khía c¿nh 5: Các ho¿t đáng phát trißn trên l°u vāc (WSI<small>5</small>) ... 99

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

v

3.2.6 BÁn đã hiãn tr¿ng ANNN căa l°u vāc ... 109

3.3. Đánh giá ANNN l°u vāc VGTB trong điÃu kiãn có xét đÁn tác đáng căa BĐKH và

3.3.3 Tính tốn xác đánh dián biÁn và giá trá m°a cāc trá bằng ph°¢ng pháp chi tiÁt hóa các mơ hình khí hÃu toàn cÅu (GCM) ... 113

3.3.5 BÁn đã ANNN xét n nh hỗng ca cỏc yu tỏ BKH v PTLV ... 128

3.4. Đánh h°ãng mát sá giÁi pháp cÁi thiãn ANNN hiãn tr¿ng và thåi kỳ t°¢ng lai khi xét đÁn tác đáng căa BĐKH, sā phát trißn căa l°u vāc ... 130

3.4.1 Đái vãi kách bÁn hiãn tr¿ng ... 131

3.4.2 Đái vãi các kách bÁn xét đÁn BĐKH và các ho¿t đáng phát trißn l°u vāc: ... 133

KÀT LUÂN VÀ KIÀN NGHà ... 137

1. Nhÿng kÁt quÁ đ¿t đ°ÿc ... 137

3. Nhÿng đóng góp mãi ... 140

4. Tãn t¿i và h°ãng h°ãng nghiên cąu tiÁp theo... 141

5. KiÁn nghá đß cÁi thiãn ANNN cho l°u vāc sông VGTB ... 141

DANH MĀC CƠNG TRÌNH KHOA HâC ĐÃ CƠNG Bà ... 142

TÀI LIâU THAM KHÀO ... 143

PHĀ LĀC ... 150

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Hình 2.3 S¢ đã khái xây dāng khung đánh giá ANNN ... 31

Hình 2.4 S¢ đã khái xác đánh trãng sá các yÁu tá theo ph°¢ng pháp AHP [59]<i>.</i> ... 35

Hình 2.5 S¢ đã khái tính tốn, xây dāng bÁn đã chß sá ANNN ... 39

Hình 2.6 S¢ đã khái các b°ãc chu¿n hóa các biÁn sá, tính tốn các chß sá WSI ... 41

Hình 2.7 S¢ đã ph°¢ng pháp tính tốn, lÃp bÁn đã chß sá ANNN ... 42

Hình 2.8 SÂ ó phÂng phỏp chp bn ó chò sỏ ANNN ... 43

Hình 2.9 Bißu đã trãng sá các biÁn căa chß thá TiÃm nng n°ãc mặt (WSI<small>1-1</small>) ... 56

Hình 2.10 Bißu đã trãng sá các biÁn căa chß thá Ngn thÁi (WSI <small>2-1</small>) ... 56

Hình 2.11 Bißu đã trãng sá các biÁn căa chß thá Mąc đá cÁi thiãn chÃt l°ÿng n°ãc (WSI <small>2-3</small>) ... 57

Hình 2.12 Bißu đã trãng sá các biÁn căa chß thá Kinh tÁ - Xã Hái (WSI <small>5-2</small>) ... 57

Hình 2.13 Bißu đã trãng sá các biÁn căa chß thá Đơ thá hóa (WSI <small>5-3</small>) ... 57

Hình 2.14 Bißu đã trãng sá các biÁn căa chß thá QuÁn lý l°u vāc (WSI <small>5-4</small>) ... 57

Hình 2.15 Bißu đã trãng sá các chß thá căa Khía c¿nh TiÃm nng ngn n°ãc (WSI <small>1</small>) ... 57

Hình 2.16 Bißu đã trãng sá các chß thá căa khía c¿nh ChÃt l°ÿng n°ãc (WSI <small>2</small>) ... 57

Hình 2.17 Bißu đã trãng sá các chß thá căa khía c¿nh Thiên tai (WSI <small>3</small>) ... 58

Hình 2.18 Bißu đã trãng sá các chß thá căa khía c¿nh Các ho¿t đáng PT trên LV (WSI <small>5</small>) ... 58

Hình 2.19 Bißu đã trãng sá các khía c¿nh trong chß sá ANNN tång hÿp căa L°u vāc 58 Hình 2.20 BÁn đã m¿ng l°ãi tr¿m KTTV l°u vāc sơng VGTB ... 59

Hình 3.1 L°u vāc sơng VGTB [47] ... 66

Hình 3.2 Phân chia các tißu l°u vāc tính tốn ... 72

Hình 3.3 BÁn đã modun dịng chÁy nm l°u vāc sơng VGTB ... 74

Hình 3.4 BÁn đã modun dịng chÁy mùa kiãt l°u vāc sơng VGTB ... 75

Hình 3.5 BÁn đã phân cÃp chß sá modun dịng chÁy nm WSI <small>1-1-1</small> ... 76

Hình 3.6 BÁn đã phân cÃp chß sá modun dịng chÁy mùa kiãt WSI <small>1-1-2</small> ... 76

Hình 3.7 BÁn đã giá trá chß sá C<small>v</small> dịng chÁy kiãt - WSI <small>1-1-3</small> ... 77

Hình 3.8 BÁn đã phân cÃp chß sá biÁn đáng dịng chÁy kiãt - C<small>v-kiãt</small> (WSI <small>1-1-3</small>) ... 78

Hình 3.9 BÁn đã đẳng trá m°a nm l°u vāc sơng VGTB ... 79

Hình 3.10 BÁn đã phân cÃp chß sá L°ÿng m°a bình qn nm (WSI<small>1-2-1</small>) ... 79

Hình 3.11 BÁn đã tiÃm nng n°ãc ngÅm l°u vāc sơng VGTB ... 80

Hình 3.12 BÁn đã phân cÃp chß sá KhÁ nng khai thác n°ãc ngÅm ... 81

Hình 3.13 BÁn đã phân cÃp ANNN chß sá KhÁ nng giÿ n°ãc LVS VGTB ... 83

Hình 3.14 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Ho¿t đáng canh tác nơng nghiãp ... 84

Hình 3.15 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Ho¿t đáng chn nuôi gia súc ... 85

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

vii

Hình 3.16 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Ho¿t đáng chn ni gia cÅm ... 86

Hình 3.17 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Ho¿t đáng ni trãng thăy sÁn ... 87

Hình 3.18 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Ho¿t đáng dách vā du lách ... 88

Hình 3.19 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Sá lÅn v°ÿt ng°ỡng tiêu chu¿n cho phép ... 89

Hình 3.20 BÁn đã phân cÃp ANNN chß sá Tỷ lã sá xã có HT n°ãc thÁi sinh ho¿t chung ... 90

Hình 3.21 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Tỷ lã sá xã có thu gom rác thÁi ... 91

Hình 3.22 BÁn đã phân cÃp chß sá KhÁ nng cÃp n°ãc s¿ch theo QC02 - 2009 BYT .. 92

Hình 3.23 BÁn đã ngÃp lāt tÅn suÃt 5% l°u vāc sông VGTB ... 93

Hình 3.24 BÁn đã ngÃp lāt tÅn st 10% l°u vāc sơng VGTB ... 93

Hình 3.25 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Đá sâu ngÃp lāt WSI<small>3-1-1</small> ... 94

Hình 3.26 BÁn đã chß sá SPI 12 tháng l°u vāc sơng VGTB ... 95

Hình 3.27 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá SPI 12 tháng WSI<small>3-2-1</small> ... 95

Hình 3.28 BÁn đã phân cÃp ANNN ca chò sỏ nh hỗng ca XNM WSI<small>3-3-1</small> ... 97

Hình 3.29 BÁn đã mąc đá thiÁu n°ãc l°u vāc sơng VGTB ... 98

Hình 3.30 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Mąc đá thiÁu n°ãc WSI<small>4-1-1</small> ... 99

Hình 3.31 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá cho/nhÃn n°ãc ... 100

Hình 3.32 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Dân trí ... 102

Hình 3.33 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Thu nhÃp bình quân đÅu ng°åi ... 102

Hình 3.34 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Dách vā y tÁ ... 103

Hình 3.35 BÁn đã hã sá biÁn đåi chß sá NDVI ... 104

Hình 3.36 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Mąc đá suy giÁm diãn tích cây xanh 105 Hình 3.37 BÁn đã phân cÃp ANNN căa biÁn sá MÃt đá dân sá ... 106

Hình 3.38 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Nguãn ván đÅu t° cho các ho¿t đáng cung cÃp n°ãc, quÁn lý, xử lý rác thÁi và n°ãc thÁi ... 107

Hình 3.39 BÁn đã phân cp ANNN ca chò sỏ S phỏt triòn c sỗ h¿ tÅng khu vāc nơng thơn (tß lã sá xã đ¿t chu¿n nơng thơn mãi) WSI<small>5-4-2</small> ... 108

Hình 3.40 BÁn đã phân cÃp ANNN căa chß sá Tỷ lã cán bá quÁn lý lĩnh vāc trong c¢ quan qn lý nhà n°ãc (cÃp hun) có chun mơn phù hÿp ... 109

Hình 3.41 BÁn đã hiãn tr¿ng ANNN l°u vāc sơng VGTB ... 110

Hình 3.42 KÁt qu ca cỏc phÂng phỏp hióu chònh sai sỏ cho các mơ hình RCM: (a) ACCESS (b) CCSM (c), CSIRO (d), HadGEM và (e) MPI-GCM t¿i tr¿m Đà Nẵng 116 Hình 3.43 KÁt q hiãu chßnh sai sá cho các mơ hình ACCESS (a) và CCSM (b), CSIRO (c), HadGEM (d) và MPI-GCM- (e) t¿i tr¿m Nông S¢n ... 117

Hình 3.44 KÁt q đánh giá tháng kê bằng bißu đã Boxplot cho 5 mơ hình GCMs (2 kách bÁn) vãi m°a thāc đo t¿i tr¿m Đà Nẵng. ... 118

Hình 3.45 KÁt quÁ đánh giá tháng kê bằng bißu đã Boxplot cho 5 mơ hình GCM (2 kách bÁn RCP) vãi sá liãu thāc đo t¿i tr¿m Nơng S¢n. ... 118

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

viii

Hình 3.46 Xu thÁ m°a cho kách bÁn RCP 4.5 t¿i các tr¿m: a) Đà Nẵng, b) Hiên, c) Nơng S¢n, d) Hái An, e) Khâm Đąc, f) Trà My ... 119 Hình 3.47 Xu thÁ m°a cho kách bÁn RCP 8.5 t¿i các tr¿m: a) Đà Nẵng, b) Hiên, c) Nơng S¢n, d) Hái An, e) Khâm Đąc, f) Trà My ... 120 Hình 3.48 Hàm phân bá Gama lũy tích căa m°a phân vá thą 95 (P95p, mm), sá ngày m°a lãn nhÃt hàng nm (Prcp, day), l°ÿng m°a 5 ngày liên tiÁp lãn nhÃt (R5dp, mm) cho hiãn t¿i (PD) và t°¢ng lai (FU) căa 5 mơ hình GCMs vãi 2 kách bÁn RCP 4.5 và 8.5 t¿i tr¿m Đà Nẵng... 121 Hình 3.49 Hàm phân phái Gama lũy tích căa m°a phân vá thą 95 (P95p, mm), sá ngày m°a lãn nhÃt hàng nm (Prcp, day), l°ÿng m°a 5 ngày liên tiÁp lãn nhÃt (R5dp, mm) cho hiãn t¿i (PD) và t°¢ng lai (FU) căa 5 mơ hình GCMs vãi 2 kách bÁn RCP 4.5 và 8.5 t¿i tr¿m Nơng S¢n. ... 122 Hình 3.50 Hàm phân phái xác suÃt Gamma (PDF) căa tång sá ngày có m°a (Ptot), tÅn suÃt các đÿt khô h¿n lãn nhÃt hàng nm (Pcdd) và c°ång đá m°a ngày (SDII) cho thåi kỳ hiãn t¿i (PD) và t°¢ng lai (FU) căa 5 mơ hình GCMs vãi 2 kách bÁn RCP4,5 và 8.5 t¿i tr¿m Đà Nẵng... 124 Hình 3.51 Hàm phân phái xác suÃt Gamma (PDF) căa tång sá ngày có m°a (Ptot), tÅn suÃt các đÿt khô h¿n lãn nhÃt hàng nm (Pcdd) và c°ång đá m°a ngày (SDII) cho thåi kỳ hiãn t¿i (PD) và t°¢ng lai (FU) căa 5 mơ hình GCMs vãi 2 kách bÁn RCP4,5 và 8.5 t¿i tr¿m Nơng S¢n. ... 125 Hình 3.52 BÁn đã ANNN l°u vāc trong điÃu kiãn BĐKH (RCP 4.5) và PTLV ... 128 Hình 3.53 BÁn đã ANNN l°u vāc trong điÃu kiãn BĐKH (RCP 8.5) và PTLV ... 129

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

ix

BÁng 2.1 Thang cÃp đá quan hã giÿa các phÅn tử căa ph°¢ng pháp AHP [58] ... 34

BÁng 2.2 Nguyên tắt thiÁt lÃp ma trÃn so sánh cặp (A) theo ph°¢ng pháp AHP [58] .. 36

BÁng 2.3 Quan hã giÿa bÃc căa ma trÃn (n) và chß sá nhÃt quán ngÁu nhiên (RI) sử dāng trong ph°¢ng pháp AHP [58] ... 37

BÁng 2.4 Thang phân cÃp đánh giá mąc đá ANNN ... 40

BÁng 2.5 ĐÃ xt s¢ bá khung đánh giá ANNN l°u vāc sơng VGTB ... 46

BÁng 2.6 Khung đánh giá ANNN l°u vāc sông VGTB ... 52

BÁng 2.7 M¿ng l°ãi các tr¿m đo khí t°ÿng l°u vāc và lân cÃn ... 59

BÁng 2.8 M¿ng l°ãi các tr¿m đo m°a trên l°u vāc sông VGTB ... 60

BÁng 2.9 Tháng kê các tr¿m thăy vn l°u vāc VGTB ... 61

BÁng 2.10 Tháng kê các tr¿m đo mặn l°u vāc VGTB ... 61

BÁng 2.11 Tháng kê các đißm đo mặn khu vāc tßnh QuÁng Nam ... 62

BÁng 2.12 Tr¿m khí t°ÿng hÁi vn l°u vāc sơng VGTB ... 62

BÁng 2.13 Các thơng sá căa các mơ hình GCMs ... 63

BÁng 3.1 Đặc tr°ng dòng chÁy nm, dòng chÁy mùa kiãt và đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN t¿i các tißu l°u vāc ... 72

BÁng 3.2 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Mo đun dòng chÁy

BÁng 3.6 Tháng kê dung tích các Hã chąa các đáa ph°¢ng trong l°u vāc ... 82

BÁng 3.7 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn Dung tích các hã chąa

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

x

BÁng 3.14 Thang đißm đánh giá mąc đá ANNN căa biÁn Tỷ lã sá xã có hã tháng n°ãc thÁi

sinh ho¿t chung ... 90

BÁng 3.15 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Tỷ lã sá xã có thu gom rác thÁi trên đáa bàn ... 91

BÁng 3.16 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá KhÁ nng cÃp n°ãc s¿ch theo QC02 - 2009 BYT ... 92

BÁng 3.17 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Đá sâu ngÃp lāt ... 94

BÁng 3.18 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá SPI (12 tháng) 96 BÁng 3.19 Thang iòm ỏnh giỏ ca bin sỏ Mc ỏ nh hỗng căa XNM ... 97

BÁng 3.20 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn Mąc đá thiÁu n°ãc ... 98

BÁng 3.21 Thang đißm đánh giá mąc đá ANNN căa biÁn Tỷ lã cho/nhÃn n°ãc ... 100

BÁng 3.22 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Dân trí ... 101

BÁng 3.23 Thang đißm đánh giá mąc đá ANNN căa biÁn Thu nhÃp bình qn ... 103

BÁng 3.24 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Dách vā Y tÁ . 104 BÁng 3.25 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Mąc đá suy giÁm diãn tích cây xanh ... 105

BÁng 3.26 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá MÃt đá dân sá ... 106

BÁng 3.27 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Nguãn ván đÅu t° cho các ho¿t đáng cung cÃp n°ãc, quÁn lý, xử lý rác thÁi và n°ãc thÁi ... 107

BÁng 3.28 Thang đißm đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN căa biÁn sá Sā phát trißn CSHT khu vāc nơng thơn ... 108

BÁng 3.29 KÁt q hiãu chßnh sai sá bằng 3 ph°¢ng pháp (LS, LOCI, DM) 6 tr¿m m°a ... 116

BÁng 3.30 Mąc đá tng/giÁm các biÁn sá tính tốn ANNN theo kách bÁn BĐKH ... 127

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

xi

ADB (Asian Development Bank) Ngân hàng phát trißn Châu Á ANNN An ninh nguãn n°ãc

AHP (Analytic Hierarchy Process) Ph°¢ng pháp phân tích hã tháng phân cÃp AWDO (Asian Water Development Outlook) Báo cáo trißn vãng phát trißn n°ãc

Châu Á

BĐKH BiÁn đåi khí hÃu

CSHT CÂ sỗ h tng DCTT Dũng chy tỏi thißu

EPI (Environmental Pressure Index) Chß sá cng thẳng và môi tr°ång GCM (Global Climate Model) Mô hình khí hÃu tồn cÅu

GDP (Gross Domestic Product) Tång sÁn ph¿m quác nái

GWP (Global Water Partnership) Tå chąc cáng tác vì n°ãc Tồn cÅu GWSI (Global Water Security Index) Chß sá ANNN tồn cÅu

IWRM (Integrated Water Resources Management) QuÁn lý tång hÿp tài nguyên n°ãc IWMI (International Water Management Institute) Viãn quÁn lý n°ãc Quác tÁ KTTV Khí t°ÿng thăy vn

KT-XH Kinh tÁ - Xã hái LHQ Liên hiãp quác

MDGs (Millennium Development Goals) Các māc tiêu phát trißn thiên niên kỷ MIWSA (Multistage Integrated Water Security Assessment) Đánh giá tích hÿp

đa tÅng An ninh nguãn n°ãc

NN&PTNT Nơng nghiãp và Phát trißn nơng thơn NMTĐ Nhà máy Thăy điãn

NGTK Niên giám tháng kê

NWSI (National Water Security Index) Chß sá An ninh nguãn n°ãc quác gia OECD (Organization for Economic Cooperation and Development) Tå

chąc Hÿp tác và Phát trißn Kinh tÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

PMF (Probable Maximum Flood) Lũ cāc h¿n

PMP (Probable Maximum Precipitation) M°a cāc h¿n RCC (Relative Carrying Capacity) Sąc cháu tÁi t°¢ng đái

SDGs (Sustainable Development Goals) Các māc tiêu phát trißn bÃn vÿng SPI (Standardized Precipitation Index) Chß sá l°ÿng m°a tiêu chu¿n/Chß sá

khơ h¿n

TNN Tài nguyên n°ãc

TNMT Tài nguyên và Môi tr°ång TTQTMT Trung tâm quan trắc môi tr°ång UNESCO

-IHP

(UNESCO - Intergovernmental Hydrological Programme) Ch°¢ng trình Thăy vn quác tÁ căa UNESCO

UNDP (United Nations Development Programme) ChÂng trỡnh phỏt triòn liờn hp quỏc

UN-WATER (United Nations - Water) Ăy ban n°ãc căa Liên hiãp quác VGTB Vu Gia - Thu Bãn

WEF (World Economic Forum) Dián đàn kinh tÁ thÁ giãi WPI (Water Poverty Index) chß sá nghèo n°ãc

WS (Water Security) An ninh nguãn n°ãc

WSA (Water Security Assessment) Đánh giá An ninh nguãn n°ãc WSI (Water Security Index) Chß sá an ninh nguãn n°ãc

WWC (World Water Council) Hái đãng n°ãc thÁ giãi

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

1

An ninh nguãn n°ãc (ANNN) hiãn nay là vÃn đà có tính tồn cÅu, tác đáng đÁn hÅu hÁt các lĩnh vāc phát trißn kinh tÁ - xã hái nói chung, đặc biãt là sā sáng căa con ng°åi trên toàn thÁ giãi. Mát nghiên cąu gÅn đây căa Tå chąc cáng tác vì n°ãc tồn cÅu (GWP) và Tå chąc Hÿp tác và Phát trißn Kinh tÁ Tồn cÅu (OECD) chß ra rằng mÃt an ninh nguãn n°ãc khiÁn nÃn kinh tÁ toàn cÅu thiãt h¿i gÅn 500 tỷ USD mßi nm và làm giÁm hÂn 1% GDP ton cu [1]. Bỏo cỏo triòn vãng phát trißn n°ãc châu Á (AWDO) nm 2020 [2] đã khẳng đánh: <An ninh nguãn n°ãc là nÃn tÁng căa khÁ nng phāc hãi xã hái, thúc y tng trỗng óng u v hnh phỳc ca ngồi dân. Ba tỷ ng°åi không đ°ÿc tiÁp cÃn vãi cỏc thit bỏ ra tay ó bỏ nh hỗng ht sc nng n bỗi i dỏch Covid-19. iu ny mát lÅn nÿa nhÃn m¿nh tÅm quan trãng căa các chính sách hÿp lý và n°ãc, mát chính sách nåi bÃt trong các māc tiêu phát trißn bÃn vÿng toàn cÅu, đặc biãt là māc tiêu thą 6 (SDG<small>6</small>) và n°ãc s¿ch và vã sinh môi tr°ång=. Cũng nh° nhiÃu n°ãc trên thÁ giãi và trong khu vāc, Viãt Nam đang phÁi đái mặt vãi nhiÃu thách thąc liên quan đÁn viãc quÁn lý, khai thác nguãn n°ãc. Māc tiêu tång quát và đÁm bÁo ANNN và an toàn đÃp, hã chąa n°ãc đÁn nm 2030, tÅm nhìn đÁn nm 2045 trong kÁt luÃn 36-KL/TW [3] căa Bá chính trá đã khẳng đánh: <BÁo đÁm sá l°ÿng, chÃt l°ÿng n°ãc phāc vā dân sinh trong mãi tình huáng; đáp ąng nhu cÅu sử dāng n°ãc cho sÁn xuÃt, kinh doanh căa các ngành, lĩnh vāc, đặc biãt là các ngành kinh tÁ quan trãng, thiÁt yÁu; mãi ng°åi dân, mãi đái t°ÿng đ°ÿc tiÁp cÃn, sử dāng n°ãc công bằng, hÿp lý. Chă đáng tích trÿ, điÃu hịa ngn n°ãc, khai thác, sử dāng hiãu quÁ đi đôi vãi bÁo đÁm an tồn đÃp, hã chąa n°ãc; ąng phó hiãu quÁ vãi các thÁm hãa, thiên tai liên quan đÁn n°ãc, thích ąng vãi biÁn đåi khí hÃu; bÁo vã mơi tr°ång, khắc phāc tình tr¿ng suy thối, c¿n kiãt, ô nhiám nguãn n°ãc=. LuÃt Tài nguyên n°ãc nm 2023 [4] cũng đã khẳng đánh <chiÁn l°ÿc phát trißn tài nguyên n°ãc quác gia phÁi đáp ąng māc tiêu và đÁm bÁo ANNN= (ĐiÃu 11). KÁt luÃn căa Bá chính trá và nái dung LuÃt tài nguyên n°ãc vừa ban hành cho thÃy viãc đÁm bÁo ANNN căa quác gia là mát nhiãm vā rÃt quan trãng trong giai đo¿n hiãn t¿i cũng nh° t°¢ng lai. Thāc tÁ hiãn nay cho thÃy, sā phát trißn KTXH, gia tng dân sá làm phát sinh nhÿng mâu thuÁn lãn trong khai thác, sử dāng, ti nguyờn nóc ỗ hu ht cỏc lu vc sơng. Viãt Nam đ°ÿc đánh giá thc nhóm mÃt ANNN nhÃt trên thÁ giãi và đang

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

2

đái mặt vãi rÃt nhiÃu thách thąc liên quan đÁn viãc sử dāng n°ãc và tác đáng căa BĐKH. H¢n 70% dân sá có nguy c¢ bá Ánh hỗng bỗi cỏc thiờn tai liờn quan n nóc, l mát trong các quác gia hąng cháu thiên tai nhiÃu nhÃt trong khu vāc Đơng Á và Thái Bình D°¢ng, vãi xu h°ãng gia tng luân phiên lũ lāt và h¿n hán. Hàng nm thiãt h¿i do thiên tai liên quan đÁn n°ãc °ãc tính khoÁng 1,5% GDP [5]. Viãc khai thác, sử dāng thiÁu tính bÃn vÿng cùng vãi nhÿng tác đáng ngày càng rõ nét căa biÁn đåi khí hÃu (BĐKH) đã làm cho nguãn tài nguyên n°ãc ngày càng suy thoái, c¿n kiãt. NÁu xét tång l°ÿng n°ãc hàng nm căa cÁ n°ãc, Viãt Nam là quác gia có tài nguyên n°ãc khá dãi dào. Tuy nhiên, nÁu chß tính riêng l°ÿng tài nguyên n°ãc mặt sÁn sinh trên lãnh thồ thỡ ỗ thồi iòm hión ti, Viót Nam đã thuác các quác gia thiÁu n°ãc và gặp phÁi rÃt nhiÃu thách thąc và tài nguyên n°ãc. Xét theo đặc đißm phân bá l°ÿng n°ãc theo thåi gian, khơng gian cùng vãi đặc đißm phân bá dân c°, phát trißn kinh tÁ, mąc đá khai thác, sử dāng n°ãc, tài nguyên n°ãc căa Viãt Nam đang phÁi cháu rÃt nhiÃu sąc ép, tiÃm ¿n nhiÃu nguy c¢ trong viãc bÁo đÁm ANNN quác gia nhÃt là trong điÃu kiãn BĐKH ngày càng gia tng nh hỗng v tỏc ỏ phỏt triòn kinh t xó hái trên các l°u vāc nh° hiãn nay. Tình hình ơ nhiám n°ãc t¿i các dịng sơng, tình tr¿ng ngÃp lāt t¿i các đơ thá, tình tr¿ng xâm nhp mn ỗ óng bng sụng Cu Long v hn hỏn, xõm nhp mn, xúi lỗ bồ biòn ỗ các tßnh duyên hÁi miÃn Trung nhÿng nm gÅn đây là mát minh chąng rõ nhÃt và vÃn đà này. Viãc khai thác nguãn n°ãc từ các hã chąa phāc vā t°ãi cho nông nghiãp, phát điãn và cÃp n°ãc sinh ho¿t ch°a hÿp lý làm phát sinh nhÿng mâu thuÁn trong vÃn đà và chia sẻ n°ãc trên các l°u vāc và viãc duy trì dịng chy tỏi thiòu ỗ h lu.

Khụng nm ngoi thc tr¿ng trên, viãc khai thác tång hÿp nguãn tài nguyên n°ãc trên l°u vāc sông VGTB thåi gian qua ó ny sinh nhiu bt cp v nh hỗng khụng nhß đÁn sā phát trißn kinh tÁ xã hái căa các đáa ph°¢ng, đặc biãt là các thành phá Đà Nẵng, Hái An n¢i ngành du lách, dách vā đang phát trißn m¿nh vãi nhu cÅu cÃp n°ãc là rÃt lãn. Hã tháng sông VGTB là mát trong nhng hó thỏng sụng lón ỗ min Trung, cú đáa hình phąc t¿p, phÅn lãn là núi cao, bá chia cắt m¿nh, đá dác lãn khó xây dāng c sỗ h tng, nht l giao thụng thy; sá l°ÿng và chÃt l°ÿng thÁm thāc vÃt bá suy giÁm m¿nh, thiên tai bão lũ xÁy ra bÃt th°ång và có xu h°ãng gia tng. Tình tr¿ng m°a l gõy xúi mũn t, sc lỗ, gõy ngp lāt ngày càng nghiêm trãng, trong khi đó mùa khơ m°a ít gây khơ h¿n nặng và mặn đã xâm nhÃp sâu vào các con sông vùng h¿ l°u,... Thiãt h¿i do thiên tai liên quan đÁn n°ãc hằng nm đái vãi l°u vāc sông VGTB là khá lãn, theo báo cáo

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

3

căa Chi cāc phòng cháng thiên tai khu vāc miÃn Trung và Tây nguyên, nm 2022 °ãc tính thiãt h¿i do thiên tai căa tßnh QuÁng Nam là gÅn 4900 tỷ đãng trong đó đa phÅn thiãt h¿i là do các hiãn t°ÿng thiên tai liên quan đÁn n°ãc nh° m°a lũ, h¿n hán và xâm nhÃp mặn. Cỏ biót, chò riờng t ma lón ỗ thnh phỏ Đà Nẵng ngày 14 tháng 10 nm 2022 gây sc lỗ, ngp lt nghiờm tróng vói mc ỏ thiót h¿i °ãc tính gÅn 1500 tỷ đãng. Bên c¿nh sā suy giÁm và sá l°ÿng, chÃt l°ÿng n°ãc trong các con sông cũng đã bá suy giÁm mát cách trÅm trãng, tình tr¿ng ơ nhiám ngày càng gia tng v nh hỗng n cỏc ngnh dựng nóc. Nguyên nhân căa sā ô nhiám chă yÁu là do các ho¿t đáng khai thác khoáng sÁn, sā phát trißn căa các thăy điãn, tình tr¿ng phá rừng, xâm nhÃp mặn, sā phát trißn các khu dân c°, cùng vãi sā thiÁu ý thąc căa mát sá c¢ sỗ sn xut, ngồi dõn trong vióc x thi vào nguãn n°ãc.

Thāc tÁ trên cho thÃy rằng cÅn có nhÿng đánh giá mang tính tång hÿp, tồn diãn và mąc đá đÁm bÁo ANNN, thāc tr¿ng khai thác, sử dāng nguãn n°ãc từ đó có các giÁi pháp quÁn lý nguãn n°ãc hÿp lý, đÁm bÁo māc tiêu phát trißn bÃn vÿng t¿i l°u vāc. Các cơng trình nghiên cąu tr°ãc đây tÃp trung nhiÃu vào tính tốn cân bằng n°ãc l°u vāc, điÃu tiÁt lũ, các hißm hãa do thiên tai, giÁi pháp vÃn hành tái °u hã tháng liên hã chąa,&đa phÅn các nghiên cąu, đà tài tÃp trung vào giÁi quyÁt vÃn đÃ, khía c¿nh riêng lẻ, ch°a mang tính tång hÿp các vÃn đà cÅn giÁi quyÁt căa l°u vāc. Các nghiên cąu thiên và chính sách quÁn trá, quÁn lý ch°a nhiÃu, đặc biãt là vÃn đà ANNN trong điÃu kiãn biÁn đåi khí hÃu đái vãi hã tháng sông VGTB ch°a đ°ÿc quan tâm đúng mąc và vÁn còn nhiÃu vÃn đà cn c nghiờn cu trờn c sỗ khoa hóc mỏt cách toàn diãn và bài bÁn. Qua nhÿng phân tích trên, có thß khẳng đánh rằng viãc nghiên cąu đánh giá tình tr¿ng ANNN t¿i l°u vāc sơng VGTB là cÃp thiÁt nhằm xác đánh đ°ÿc hiãn tr¿ng và mąc đá ANNN t¿i l°u vāc. KÁt quÁ nghiên cąu s¿ cung cÃp thơng tin có giá trá cho các nhà quÁn lý, ra quyÁt đánh có thß tham khÁo và đ°a ra các cÁnh báo và ANNN, ho¿ch đánh chiÁn l°ÿc phát trißn, quÁn lý và khai thác nguãn tài nguyên n°ãc trên l°u vāc mát cách hiãu quÁ và bÃn vÿng nhÃt.

1) Đánh giá đ°ÿc tình tr¿ng, mąc đá ANNN căa l°u vāc sông VGTB trong điÃu kiãn hiãn t¿i và t°¢ng lai khi xét đÁn tác đáng căa BĐKH và phát trißn l°u vāc thơng qua Khung đánh giá ANNN.

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

4

2) Từ kÁt quÁ đánh giá tình tr¿ng và mąc đá ANNN, đánh h°ãng đ°ÿc các giÁi pháp đÁm bÁo ANNN trong điÃu kiãn hiãn t¿i và t°¢ng lai.

<b>3. Đái t°āng và ph¿m vi nghiên cću 3.1. Đßi t°ợng nghiên cāu </b>

Đái t°ÿng nghiên cąu căa luÃn án là tình tr¿ng ANNN căa l°u vāc vãi các nái hàm căa nó bao gãm: các u tá tài ngun n°ãc, mơi tr°ång, tác đáng căa BĐKH, và các ho¿t đáng phát trißn KTXH trên l°u vāc.

<b>3.2. Phạm vi nghiên cāu </b>

<i>Phạm vi khơng gian: Tồn bá l°u vāc sơng VGTB bao góm cỏc ỏa phÂng trc thuỏc </i>

tònh Qung Nam và thành phá Đà Nẵng.

<i>Phạm vi thời gian: Đánh giá tình tr¿ng ANNN l°u vāc sơng VGTB thåi iòm hión ti </i>

(nm 2021) v trong tÂng lai ng vãi kách bÁn BĐKH nm 2050 (giÿa thÁ kỷ) theo kách bÁn phát trißn kinh tÁ xã hái, các kách bÁn BĐKH đái vãi tßnh QuÁng Nam và thành phá Đà Nẵng.

<b>4.1 Câu hỏi nghiên cāu </b>

1) Làm thÁ nào đß đánh giá đ°ÿc tình hình và mąc đá ANNN căa l°u vāc hiãn t¿i, t°¢ng lai trong điÃu kiãn BĐKH và phát trißn l°u vāc?

2) Tình hình ANNN l°u vāc sơng Vu Gia - Thu Bón ang ỗ tỡnh trng no, cn lm gì đß đÁm bÁo ANNN căa l°u vāc hiãn ti v trong tÂng lai?

<b>4.2 Lun iòm bo v </b>

1) Có thß đánh l°ÿng đß đánh giá đ°ÿc tình tr¿ng, mąc đá ANNN căa l°u vāc và các đáa ph°¢ng (cÃp qn/hun) trên l°u vāc thơng qua khung đánh giá vãi bá tiêu chí t°¢ng ąng.

2) L°u vāc sông VGTB đang đái mặt vãi nhiÃu vÃn đà bÃt ån và quÁn lý, khai thác tài nguyên n°ãc do tác đáng căa thiên tai và các ho¿t đáng phát trißn KTXH dÁn đÁn khÁ nng khơng đÁm bÁo ANNN. Từ tình tr¿ng, mąc đá ANNN đ°ÿc đánh giá vãi các nguyên nhân dÁn đÁn viãc mÃt ANNN, có thß đà xt đ°ÿc các giÁi pháp phù hÿp đß đÁm bÁo ANNN căa l°u vāc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

5

<b>5.1. H°ãng ti¿p cÁn </b>

1) TiÁp cÃn hã tháng: nghiên cąu vÃn đà ANNN căa l°u vāc mát cách toàn diãn từ đÅu nguãn cho đÁn cửa ra căa l°u vāc, xem xét đÁn các tác đáng bên ngoài (các yÁu tá tā nhiên, thiên tai), các tác đáng phát sinh trong nái t¿i l°u vāc (con ng°åi và các ho¿t đáng phát trißn kinh tÁ - xã hái) Ánh hỗng n tỡnh trng ANNN ca lu vc.

2) Tip cÃn tång hÿp: xét đÁn các mái quan hã qua l¿i giÿa n°ãc và ng°åi dân sáng trên l°u vāc, tác đáng căa các hiãn t°ÿng thiên tai đái vãi viãc khai thác sử dāng tài nguyên n°ãc căa con ng°åi và ng°ÿc l¿i.

<b>5.2. Ph°¢ng pháp nghiên cću </b>

Đß đ¿t đ°ÿc đ°ÿc các māc tiêu đà ra, luÃn án đã kÁ thừa có chãn lãc các kÁt qu nghiờn cu ỗ trong v ngoi nóc, s dāng các ph°¢ng pháp vừa có tính trun tháng vừa cú tớnh hión i, c thò:

1) PhÂng phỏp điÃu tra, phßng vÃn, thu thÃp, tháng kê, tång hÿp thơng tin: sử dāng đß thu thÃp thơng tin, sá liãu, tháng kê, phân tích, xử lý dÿ liãu và KTTV, dân sinh kinh tÁ,& 2) Ph°¢ng pháp phân tích q trình (PAM), sử dāng ngun tắc SMART trong xác đánh, l°a chãn bá tiêu chí.

3) Ph°¢ng pháp mơ hình tốn và GIS: sử dāng các modun tính tốn thăy vn, thăy lāc, và xâm nhÃp mặn trong bá mơ hình Mike 11, Cropwat,& đß tính tốn các giá trá căa các biÁn sá và xây dāng các bÁn đã phân vùng ANNN.

4) Ph°¢ng pháp chuyên gia: Các chuyên gia đ°ÿc tham khÁo ý kiÁn là các nhà khoa hãc, cán bá quÁn lý có kinh nghiãm trên các lĩnh vāc thăy vn, tài nguyên n°ãc, sinh thái môi tr°ång. LuÃn án tham khÁo ý kiÁn các chuyên gia và tính phù hÿp căa bá chß sá đ°ÿc lāa chón, tróng sỏ nh hỗng ca cỏc bin sỏ, phÂng pháp tính tốn giá trá các biÁn sá,&.

<b>6.1. Ý nghĩa khoa hác </b>

LuÃn án đã sử dāng ph°¢ng pháp phân tích q trình PAM (Process Analysis Method) trong xây dāng khung đánh giá ANNN. KÁt quÁ nghiên cąu căa luÃn án s¿ góp phÅn

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

6

hồn thiãn ph°¢ng pháp đánh giá ANNN, đ°a ra c c sỗ khoa hóc cho vióc xõy dāng 1 khung đánh giá ANNN gắn vãi đặc tr°ng riêng căa l°u vāc sông VGTB. Khung đánh giá trong đó có tính tốn đ°ÿc trãng sá đóng góp căa các chß sá thành phÅn giúp thß hiãn c mc ỏ nh hỗng khỏc nhau ca tng tỏc đáng. Đây là mát kÁt quÁ quan trãng giúp viãc đánh giá ANNN có đá tin cÃy cao, phù hÿp vãi tình hình thāc tÁ t¿i l°u vāc. Khung đánh giá ANNN l°u vāc sông VGTB cũng s¿ l c sỗ ò cú thò vn dng phỏt trißn cho các l°u vāc sơng nói chung, nhÃt là nhÿng l°u vāc có các đặc đißm tā nhiên và kinh tÁ - xã hái t°¢ng tā. KÁt quÁ nghiờn cu ca lun ỏn s l c sỗ, tin đà cho các nghiên cąu tiÁp theo t¿i l°u vāc VGTB cũng nh° các l°u vāc khác.

<b>6.2. Ý nghĩa thāc tián </b>

KÁt quÁ nghiên cąu căa luÃn án s¿ là tài liãu tham khÁo có giá trá trong công tác giÁng d¿y, công tác quÁn lý, điÃu hành và cÁnh báo viãc đÁm bÁo ANNN trên l°u vc sụng VGTB.

Ngoi phn mỗ u, kt luÃn và phā lāc, nái dung nghiên cąu căa luÃn án đ°ÿc bá cāc gãm có 3 ch°¢ng vãi cỏc nỏi dung c thò:

ChÂng 1: ỏnh giỏ tồng quan và các nghiên cąu trên thÁ giãi, t¿i Viãt Nam, l°u vāc sơng VGTB và ANNN, các ph°¢ng pháp và khung đánh giá ANNN, phân tích nhÿng h¿n chÁ căa các nghiên cąu hiãn t¿i, các khoÁng tráng trong nghiên cąu từ đó đ°a ra vÃn đà nghiên cąu căa luÃn án.

Ch°¢ng 2: Nghiên cąu ph°¢ng pháp xây dāng Khung đánh giá ANNN phù hÿp vãi điÃu kiãn tā nhiên, đặc đißm kinh tÁ, xã hái gắn vãi BĐKH và các ho¿t đáng phát triòn ti lu vc sụng VGTB.

ChÂng 3: S dāng Khung đánh giá đ°ÿc xây dāng đß đánh giá tình tr¿ng ANNN căa l°u vāc giai đo¿n hiãn t¿i, xét đÁn tác đáng căa BĐKH, phát trißn l°u vāc trong t°¢ng lai từ đó từ đó đà xuÃt, đánh h°ãng các giÁi pháp đß cÁi thiãn mąc đá ANNN căa l°u vāc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

7

<b>CH¯¡NG 1 TâNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĀU VÀ AN NINH NGUàN N¯àC </b>

Cùng vãi các vÃn đà và an ninh l°¢ng thāc, an ninh nng l°ÿng, an ninh môi tr°ång,& An ninh nguón nóc (ANNN) hión nay ó trỗ thnh mát vÃn đà đ°ÿc hÅu hÁt các quác gia trên thÁ giãi đặc biãt quan tâm và viãc đÁm bÁo ANNN đ°ÿc xem nh° là mát māc tiêu sáng cịn trong chiÁn l°ÿc phát trißn căa mßi qc gia. Các ho¿t đáng phát trißn kinh tÁ, xã hái kÁt hÿp vãi áp lāc và nguãn tài nguyên do sā gia tng dân sá, nhÿng tác đáng căa BĐKH ngày càng gây ra nhÿng tác đáng to lãn đái vãi sā phát trißn bÃn vÿng căa mßi qc gia. ANNN đã khơng cịn là mát vÃn đà riêng căa mßi qc gia mà nó đã trỗ thnh vn ton cu, vióc gii quyt cỏc vÃn đà liên quan đÁn ANNN địi hßi phÁi có sā phái hÿp và tháng nhÃt giÿa các bên liờn quan ỗ mói cp ỏ t ỏa phÂng cho đÁn quác tÁ. Tr°ãc thāc tr¿ng đó, Liên hiãp quác, các khái liên minh kinh tÁ, các tå chąc phi chính phă và các n°ãc trên thÁ giãi ó cú nhiu chÂng trỡnh hnh ỏng ỗ cỏc mc đá khác nhau nhằm ąng phó và giÁi quyÁt thāc tr¿ng này. Nm 2015, các quác gia thành viên Liên hiãp qc (LHQ) đã thơng qua Ch°¢ng trình nghá sā 2030 vì sā phát trißn bÃn vÿng đã thơng qua các māc tiêu phát trißn bÃn vÿng (Sustainable Development Goals - SDGs) [6], còn đ°ÿc gãi là các māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu, là māc tiêu phå quát đ°ÿc thiÁt kÁ nhằm chÃm dąt đói nghèo, bÁo vã hành tinh và đÁm bo rng tt c mói ngồi ỗ cỏc quỏc gia thnh viờn LHQ c hỗng hũa bỡnh v thỏnh v°ÿng vào nm 2030. Các māc tiêu phát trißn bÃn vÿng toàn cÅu (SDGs) là sā tiÁp nái căa các māc tiêu phát trißn thiên niên kỷ (Millennium Development Goals - MDGs) [7] sau nm 2015. Māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu bao gãm 8 chă đà lãn vãi 17 māc tiêu. Trong đó, māc tiêu thą 6 (SDG<small>6</small>) đã nêu <ĐÁm bÁo tính sẵn có và qn lý bÃn vÿng n°ãc cũng nh° đáp ąng điÃu kiãn vã sinh cho tÃt cÁ mãi ng°åi=, đây th°ång đ°ÿc gãi là <māc tiêu và n°ãc=. SDG<small>6</small> đã v°ÿt ra ngoài các māc tiêu bó hẹp là cung cÃp n°ãc và vã sinh nh° đã đ°ÿc đà cÃp trong các māc tiêu phát trißn thiên niên kỷ tr°ãc đây mà đã nhÃn ra tÅm quan trãng căa tÃt cÁ các khía c¿nh trong chu trình n°ãc đái vãi q trình phát trißn. Các vÃn đà liên quan đÁn n°ãc đã đ°ÿc gắn trāc tiÁp và gián tiÁp vào 17 māc tiêu nêu ra=. Nh° vÃy, SDG<small>6</small> là mát māc tiêu mà tÃt cÁ các quác gia thành viên LHQ đÃu phÁi nß lāc mãi có thß đß đ¿t đ°ÿc nhÃt là các quác gia chÃm phát trißn. Đ¿t đ°ÿc

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

8

māc tiêu này đãng nghĩa vãi viãc đÁm bÁo đ°ÿc ANNN căa quác gia mình. Do đó tÃt cÁ các qc gia đÃu có nhÿng ch°¢ng trình, kÁ ho¿ch hành đáng căa riêng mình đß đ¿t đ°ÿc māc tiêu này.

Các nghiên cąu và ANNN đã đ°ÿc các nhà khoa hãc trên thÁ giãi liên tāc thāc hiãn, phát trißn nhÿng nm gÅn đây, góp phÅn lãn vào viãc xõy dng v cng cỏ c sỗ khoa hóc cho viãc đánh giá ANNN từ đó đà xuÃt các chính sách, giÁi pháp phù hÿp nhằm đÁm bÁo ANNN cho mßi quác gia.

ThuÃt ngÿ <An ninh= theo nghĩa truyÃn tháng đ°ÿc dùng đß xác đánh các vÃn đà có tính chÃt quan trãng đái vãi sā tãn vong căa thÁ giãi, các châu lāc, khu vāc cũng nh° căa các quác gia. æ cÃp đá quác gia, thuÃt ngÿ này th°ång đ°ÿc dùng đß chß khÁ nng căa cáng đãng trong viãc đÁm bÁo đ°ÿc các nhu cÅu sinh tãn chính đáng căa mình. Nói đÁn an ninh chúng ta th°ång nghĩ đÁn an ninh quác phòng, sā ån đánh căa chÁ đá xã hái, đác lÃp, chă quyÃn và các lÿi ích quan trãng khác. Ngày nay, khái niãm an ninh cịn đ°ÿc sử dāng đß đà cÃp đÁn các vÃn đà có tính an nguy đái vãi thÁ giãi nh° an ninh l°¢ng thāc, an ninh nng l°ÿng, an ninh môi tr°ång,&và an ninh nguãn n°ãc.

ThuÃt ngÿ <An ninh nguãn n°ãc= đã đ°ÿc sử dāng trong giãi hãc thuÃt từ nhÿng nm 1990 tr°ãc khi nó đ°ÿc đ°a vào thāc thi trong các chính sách điÃu hành căa các quác gia và đã liên tāc đ°ÿc phát trißn, hồn thiãn [8]. Nm 2011, trên c sỗ tồng hp, ỏnh giỏ quỏ trỡnh xut hiãn và phát trißn căa khái niãm ANNN, [8] đã công bá nghiên cąu <An ninh nguãn n°ãc: mát khái niãm mãi nåi nh°ng còn nhiÃu bàn cãi=. Nm 2016, trong cuán Så tay An ninh nguãn n°ãc, [9] đã đánh giá: <An ninh nguãn n°ãc là mát khái niãm phå biÁn nh°ng ch°a tháng nhÃt= do sā khác nhau giÿa các quan đißm tiÁp cÃn, điÃu kiãn tā nhiên, xã hái, thß chÁ quÁn lý, c sỗ h tng, s tham gia ca ngồi dân trong xây dāng thß chÁ quÁn lý,& căa mßi l°u vāc, mßi quác gia, mßi thành phá. Cho đÁn nay, khái niãm và ANNN cũng đang dÅn đ°ÿc hồn chßnh theo các nghiên cąu cũng nh° nhÿng ąng dāng căa nó trong thāc tián quÁn lý tài ngun n°ãc. Có thß kß đÁn mát sá đánh nghĩa th°ång đ°ÿc trích dÁn và sử dāng sau đây:

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

9

Nm 2000, t¿i dián đàn n°ãc thÁ giãi (World Economic Forum) lÅn thą hai, Ăy ban n°ãc thÁ giãi (WWC) đã đ°a ra mát tÅm nhìn và n°ãc, sā sáng và mơi tr°ång trong thÁ kỷ 21 gói gãn trong tuyên bá: <N°ãc là sā sáng. Mãi ng°åi, hiãn t¿i và t°¢ng lai đÃu cÅn có đă n°ãc s¿ch đß ng, điÃu kiãn vã sinh phù hÿp, đă l°¢ng thāc và nng l°ÿng vãi chi phí hÿp lý. Viãc cung cp nóc ò ỏp ng nhng nhu cu c bÁn này phÁi đ°ÿc thāc hiãn mát cách công bằng và đÁm bÁo sā hài hòa vãi thiên nhiên= [10], trờn c sỗ ú, Tồ chc cỏng tỏc vì n°ãc tồn cÅu (GWP) đã đ°a ra mát đánh nghĩa tích hÿp và ANNN trong đó xem xét đÁn quyÃn đ°ÿc tiÁp cÃn, sā hÿp lý và chi phí, đáp ąng nhu cÅu căa con ng°åi nh°ng vÁn duy trì đ°ÿc sąc khoẻ hã sinh thái: <An ninh nguón nóc, ỗ mói cp ỏ t hỏ gia đình đÁn tồn cÅu, có nghĩa là mãi ng°åi đ°ÿc sử dāng đă n°ãc an toàn vãi chi phí hÿp lý đß có mát cc sáng trong s¿ch, lành m¿nh và hiãu quÁ, đãng thåi đÁm bÁo mơi tr°ång tā nhiên đ°ÿc bÁo vã và phát trißn= [11].

Kß từ đó, nhiÃu hãc giÁ và các nhà ho¿ch đánh chính sách đã sử dāng thuÃt ngÿ này vãi nhiÃu cách tiÁp cÃn và ý nghĩa khác nhau. Các khái niãm, cách tiÁp cÃn các vÃn đà và ANNN luôn là chă đà đ°ÿc tranh luÃn sôi nåi trong giãi hãc thuÃt cũng nh° trong thāc tián áp dāng vào các chính sách điÃu hnh ỗ cỏc cp ỏ khỏc nhau. Mỏt trong nhng đánh nghĩa đ°ÿc trích dÁn nhiÃu nhÃt là <ANNN là sā sẵn có và sá l°ÿng và chÃt l°ÿng chÃp nhÃn đ°ÿc căa n°ãc đái vãi sąc khße, sinh kÁ, hã sinh thái và sÁn xuÃt căa con ng°åi cùng vãi mąc đá chÃp nhÃn đ°ÿc căa nhÿng răi ro liên quan tãi n°ãc đái vãi con ng°åi, môi tr°ång và nÃn kinh tÁ= [12]. Đánh nghĩa này đã l°u ý cÁ giá trá tiÃm nng căa n°ãc cũng nh° nhÿng tác đáng tiêu cāc căa nó. Nhÿng đánh đåi và kinh tÁ, xã hái, đặc biãt là môi tr°ång là mát vÃn đà cÅn khơng tránh khßi cÅn l°u ý. Bằng cách sử dāng thc tính <có thß chÃp nhÃn đ°ÿc=, [12] đã khẳng đánh rằng bÃt kỳ ho¿t đáng nào tác đáng đÁn ANNN đÃu phÁi đ°ÿc thÁo luÃn ráng rãi và tháng nhÃt trong xã hái.

Nm 2010, nghiên cąu phát trißn Khung ANNN n°ãc cho Canada đß cÁi thiãn tình tr¿ng quÁn lý n°ãc từ đÅu nguãn [13] đã đ°a ra đánh nghĩa: <ANNN là sā tiÁp cÃn n°ãc mát cách bÃn vÿng từ đÅu nguãn vãi sá l°ÿng và chÃt l°ÿng chÃp nhÃn đ°ÿc đß đÁm bÁo sąc khße con ng°åi cũng nh° hã sinh thái=. Nm 2011, [14] đã đ°a ra đánh nghĩa: <ANNN n°ãc là mąc đá có thß chÃp nhÃn đ°ÿc căa các răi ro liên quan đÁn nguãn n°ãc đái vãi con ng°åi và hã sinh thái, cùng vãi viãc cung cÃp đă n°ãc vãi sá l°ÿng và chÃt l°ÿng

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

10

đß hß trÿ sinh kÁ, an ninh quác gia, sąc khße con ng°åi và các dách vā liên quan đÁn hã sinh thái=. Nm 2013, bài báo <An ninh nguãn n°ãc v qun lý thớch ng ỗ cỏc vựng khụ h¿n châu Mỹ= [15] đã đà xuÃt đánh nghĩa: <ANNN là sā sẵn có, bÃn vÿng và sá l°ÿng và chÃt l°ÿng n°ãc cho nhu cÅu xã hái và hã sinh thái nh°ng vÁn đÁm bÁo khÁ nng cháng cháu vãi nhÿng thay đåi bÃt th°ång toàn cÅu=.

Nm 2013, Ăy ban n°ãc căa LHQ (UN-Water) đà xut khỗi u cho nhng ỏi thoi v ANNN t¿i LHQ vãi đánh nghĩa: <ANNN là khÁ nng căa cáng đãng dân c° trong viãc đÁm bÁo sā tiÁp cÃn nguãn n°ãc mát cách bÃn vÿng vãi sá l°ÿng và chÃt l°ÿng chÃp nhÃn đ°ÿc đß duy trì sinh kÁ, thßa mãn nhu cÅu và phát trißn kinh tÁ xã hái, có khÁ nng cháng cháu vãi sā ô nhiám và các thÁm hãa liên quan đÁn n°ãc, bÁo tãn đ°ÿc các hã sinh thái trong mát mơi tr°ång chính trá hịa bình và ån đánh= [16]. GÅn đây nhÃt, báo cáo trißn vãng phát trißn n°ãc châu Á (AWDO 2016) đã đ°a ra mát đánh nghĩa ngắn gãn nh°ng cũng bao hàm các yÁu tá nh° các đánh nghĩa tr°ãc đây đã đà cÃp: <ANNN khơng đ¢n thn là cung cÃp đă n°ãc cho ng°åi dân và các ho¿t đáng kinh tÁ, ANNN cịn cÅn có mát hã sinh thái thăy sinh lành m¿nh và bÁo vã chúng ta cháng l¿i các thÁm hãa liên quan đÁn n°ãc= [17].

Nhìn chung, các đánh nghĩa và ANNN đã dÅn đÅy đă và tồn diãn h¢n, hÅu hÁt các đánh nghĩa đÃu đà cÃp đÁn viãc đÁm bÁo sā phát trißn bÃn vÿng căa hã sinh thái và các đánh nghĩa gÅn đây đã l°u ý đÁn khÁ nng cháng cháu căa cáng đãng đái vãi các răi ro thiên tai liên quan đÁn nguãn n°ãc. Trong các đánh nghĩa này thì đánh nghĩa căa UN-Water [16] đ°ÿc nhìn nhÃn là đã xem xét mát cách tồn diãn nhÃt các khía c¿nh liên quan đÁn tình tr¿ng, mąc đá căa đái t°ÿng đ°ÿc đánh giá và đ°ÿc sử dāng rÃt nhiÃu trong các nghiên cąu hiãn t¿i.

Cùng vãi sā phát trißn kinh tÁ - xã hái tồn cÅu vãi các c¢ hái cũng nh° nhÿng nguy c¢, thách thąc đÁn từ sā gia tng dân sá, sā phát trißn căa khoa hãc, cơng nghã và nhÿng tác đáng khó l°ång căa BKH,&quan iòm tip cn cng nh phÂng phỏp lun ỏnh giỏ ANNN ỗ cỏc quy mụ khỏc nhau ó phỏt triòn v ngy cng hon thión hÂn, giỳp quỏ trình đánh giá ANNN có giá trá ąng dāng vào thāc tián ngày càng cao. Tr°ãc khi các khái niãm ANNN đ°ÿc chính thąc đ°a vào các dián đàn khoa hãc và ch°¢ng trình nghá

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

11

sā quác tÁ (nm 2000), nhiÃu nghiên cąu đã đánh giá ANNN theo quan đißm tiÁp cÃn c¢ bÁn dāa trên mái quan hã <N°ãc - Con ng°åi= đß đánh giá sā đÁm bÁo căa nguãn n°ãc đái vãi con ng°åi nh°: <sā khan hiÁm n°ãc= (là sā thiÁu n°ãc theo nghĩa vÃt lý) <sā cng thẳng và n°ãc= (sā khan hiÁm n°ãc so vãi nhu cÅu sử dāng), hoặc <sā thiÁu n°ãc= (sā khan hiÁm n°ãc do dân sá tng) [18], [19], [20].

Theo quan đißm tiÁp cÃn và sā khan hiÁm n°ãc, nghiên cąu <Đánh giá sā khan hiÁm n°ãc ç tÅm vĩ mơ bằng ph°¢ng pháp tiÁp cÃn vi mô= [18] đã xây dāng mát thang đánh giá tiêu chu¿n vãi các ng°ỡng đß xác đánh mąc đá cng thng nguón nóc trờn c sỗ lng nóc sẵn có bình qn đÅu ng°åi mßi nm căa mát quác gia hoặc mát vùng. Khi giá trá chß sá cng thẳng nguãn n°ãc d°ãi ng°ỡng 1700 m<small>3</small>/ng°åi/nm thì quác gia hoặc vùng đó bắt đÅu xuÃt hiãn tình tr¿ng cng thẳng và ngn n°ãc. Theo ph°¢ng pháp tiÁp cÃn này, chß sá cng thẳng n°ãc mãi chò xem xột s cõn bng ỗ gúc ỏ <thy vn= chą ch°a xét đÁn l°ÿng n°ãc mà ng°åi dân thāc sā đ°ÿc sử dāng.

Cũng trên quan đißm tiÁp cÃn và sā khan hiÁm n°ãc, báo cáo <Đánh giá toàn diãn và nguãn tài nguyên n°ãc ngãt thÁ giãi= [19] đã xây dāng chß sá Tính dá bá tån th°¢ng tài nguyên n°ãc căa các quác gia, đ°ÿc xác đánh bằng tỷ lã % tång l°ÿng n°ãc khai thác hằng nm so vãi tång l°ÿng n°ãc sẵn có. Theo nghiên cąu này, khi mát quác gia khai thác trên 40% tång l°ÿng n°ãc sẵn có thì đ°ÿc coi là khan hiÁm n°ãc mąc đá nghiêm trãng và làm tån th°¢ng đÁn nguãn tài ngun n°ãc căa qc gia đó. Ph°¢ng pháp tiÁp cÃn này còn h¿n chÁ là mãi xét đÁn sā khan hiÁm n°ãc theo nghĩa <vÃt lý=, nghĩa là cha xột n cỏc yu tỏ khỏc nh hỗng n lng nóc nh: iu kión c sỗ h tng chuyßn n°ãc, hiãu suÃt sử dāng n°ãc, sā bå sung căa nguãn n°ãc tái t¿o,&

Đß khắc phāc nhÿng h¿n chÁ do khơng xét đÁn vai trị căa c sỗ h tng ca Chò sỏ tớnh dỏ bá tån th°¢ng tài nguyên n°ãc [19] nêu trên, báo cỏo <Tỡnh trng khan him nóc ỗ th k 21= [20] đã đ°a ra khái niãm <Khan hiÁm n°ãc kinh tÁ= đß xác đánh mąc đá khan hiÁm n°ãc căa các quác gia. Theo đó, các quác gia khai thác ít h¢n 25% l°ÿng n°ãc từ các con sông phāc vā cho các nhu cÅu căa con ngồi v cú c sỗ h tng cn thit v n°ãc đ°ÿc cÁi thiãn đáp ąng nhu cÅu căa con ng°åi đ°ÿc đánh giá là khơng có sā khan hiÁm và n°ãc.

Nhìn chung, hÅu hÁt các ph°¢ng pháp tiÁp cÃn và ANNN giai đo¿n tr°ãc nm 2000 chă

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

12

yÁu tÃp trung vào viãc xem xét nguãn tài nguyên n°ãc phāc vā cho nhu cÅu sử dāng căa con ng°åi, coi con ng°åi là trung tâm trong mái quan hã <N°ãc - Con ng°åi=. Đa sá các nghiên cąu giai on ny u ỏnh giỏ ANNN ỗ trng thỏi <tnh=, chß phÁn ánh tr¿ng thái căa quan hã <N°ãc - Con ng°åi= t¿i mát thåi đißm, mà ch°a xét đÁn sā thay đåi căa các yÁu tá tác đáng theo khơng gian, thåi gian. Do đó, cách tiÁp cÃn này khơng có sā liên hã vãi q khą, ch°a dā báo cho t°¢ng lai và tình tr¿ng ANNN cũng nh° tác đáng tång hÿp căa các yÁu tá. Đß giÁi quyÁt h¿n chÁ này, nghiên cąu [21] (2017) đã xây dāng mát khung đánh giá ANNN vói quan iòm linh hot v nng ỏng hÂn trong ú quan nióm ANNN khụng chò Ân gin là đÁm bÁo sā cân bằng giÿa nhu cÅu và nguãn cung cÃp n°ãc mà là mát vÃn đà phąc hÿp căa sā t°¢ng tác giÿa nguãn n°ãc - con ng°åi. Nghiên cąu đã xem xét đÁn nhÿng tác đáng phąc hÿp đái vãi viãc quÁn lý, khai thác nguãn tài nguyên n°ãc do sā thích ąng căa con ng°åi đái vãi nhÿng thay đåi căa môi tr°ång sáng cũng nh° tác đáng căa nhÿng điÃu kiãn sáng hiãn đ¿i đái vãi môi tr°ång. Nm 2019, nghiên cąu <Khung đánh giá ANNN và mái quan hã N°ãc - Nng l°ÿng - L°¢ng thāc, ąng dāng nghiên cąu t¿i PhÅn Lan= [22] đã đ°a ra mát cách tiÁp cÃn xét đÁn sā tham gia căa các bên liên quan đặc biãt là ng°åi dân - đái t°ÿng sử dāng n°ãc cuái cùng trong đó có xét đÁn mái quan hã giÿa ba trā cát an ninh quan trãng: N°ãc - Nng l°ÿng - LÂng thc. Nghiờn cu ó phỏt triòn mỏt cỏch có cÃu trúc và hã tháng ph°¢ng pháp đánh giá ANNN có xét đÁn các xu h°ãng biÁn đåi căa các điÃu kiãn trong t°¢ng lai vãi mát hã tháng phân cÃp tiêu chí và ANNN. Khung đánh giá này cho phép phân tích các mái quan hã nái bá giÿa các tiêu chí ANNN vãi nhau cũng nh° giÿa ANNN, nng l°ÿng và l°¢ng thāc, mát vÃn đà mà các nghiên cąu tr°ãc đó đã khẳng đánh tÅm quan trãng nh°ng ch°a trißn khai tính tốn cā thß. Nghiên cąu cũng đã chß ra rằng viãc xây dāng khung đánh giá vãi sā tham gia căa các bên liên quan đặc biãt là ng°åi dân s¿ là cách đánh giá đÅy đă ý nghĩa nhÃt qua đó nâng cao nhÃn thąc, t¿o điÃu kiãn thÁo luÃn và tình tr¿ng ANNN cũng nh° đà ra các hành đáng cÅn thiÁt đß cÁi thiãn tình tr¿ng này.

<b>1.1.3 Mßt sß nghiên cāu vÁ ANNN và các khung đánh giá ANNN trên th¿ giái </b>

Cho đÁn nay, các nghiên cąu và ANNN trên thÁ giãi đã có nhiÃu b°ãc tiÁn đáng kß cÁ trong ph°¢ng pháp luÃn cũng nh° trong ąng dāng nhÃt là khi nhÃn thąc và tÅm quan

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

13

trãng căa ANNN đ°ÿc thÁ giãi công nhÃn và đ°a vào các ch°¢ng trình hành đáng cā thß. Māc tiêu thą 7 trong 8 māc tiêu phát trißn thiên niên kỷ - MDGs [7] hay māc tiêu thą 6 trong 17 māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu - SDGs [6] đã thß hiãn rõ điÃu này. RÃt nhiÃu quan đißm tiÁp cÃn, nhiÃu ph°¢ng pháp đánh giá ANNN đ°ÿc các nhóm nghiên cąu, các tå chąc đ°a ra vãi nhÿng °u đißm, nhÿng h¿n chÁ nhÃt đánh và nhìn chung ngày càng tiÁn đÁn nhÿng kÁt quÁ đánh giá sát thāc h¢n, giúp các nhà ho¿ch đánh chính sách có nhÿng qut sách káp thåi và hÿp lý. Theo quy mô, đái t°ÿng nghiên cąu, cách tiÁp cÃn,& có thß kß đÁn mát sá nghiên cąu vói cỏc khung ỏnh giỏ iòn hỡnh sau: ã ANNN ph¿m vi toàn cÅu:

Nm 2013, Ăy ban n°ãc căa LHQ (UN - Water) đã đ°a ra bÁn báo cáo tóm tắt phân tích và <An ninh ngn n°ãc và ch°¢ng trình nghá sā và n°ãc tồn cÅu= [16] chu¿n bá cho viãc xây dāng các māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu (SDGs). Báo cáo này đã chß ra đ°ÿc tÅm quan trãng căa ANNN trong viãc giÁi quyÁt vô sá các thách thąc: từ y tÁ đÁn giáo dāc, công nghiãp đÁn hã sinh thái, các vÃn đà nhân quyÃn cho n n phỏt triòn v tng trỗng kinh t. BÁn báo cáo cũng đã chß ra các khía c¿nh nng đáng và khơng ngừng phát trißn căa ngn n°ãc và các vÃn đà liên quan đÁn n°ãc, cung cÃp mát trißn vãng tồn diãn đß giÁi qut các thách thąc và n°ãc trong khn khå ANNN tồn cÅu. Nm 2016, nghiên cąu [23] đã đà xuÃt khung phân tích đa tiêu chí theo khơng gian đß đ°a ra đánh giá toàn cÅu và ANNN. Các chß sá đ°ÿc chãn dāa trên các khía c¿nh chính căa Māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu và n°ãc (SDG<small>6</small>). Chß sá ANNN tồn cÅu (GWSI) đ°ÿc nhóm nghiên cąu đà xt tính tốn bằng cách tồng hp cỏc giỏ trỏ chò sỏ trờn c sỗ cỏc chò sỏ chi tit v c bn nht, sử dāng ph°¢ng pháp trung bình có trãng sá và thą tā °u tiên, cho phép khai thác đá nh¿y căa các bÁn đã tång hÿp mąc đá ANNN vãi các cách tiÁp cÃn khác nhau căa các nhà ho¿ch đánh chính sách. BÁn đã tång hÿp các giá trá GWSI căa nghiên cąu cho thÃy các khu vāc trên thÁ giãi có mąc đÁm bÁo ANNN rÃt khác nhau do đó các khu vāc, các qc gia cÅn có chiÁn l°ÿc phù hÿp đß đ¿t đ°ÿc māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu liờn quan n nóc (SDG<small>6</small>), c biót l ỗ cỏc lāc đáa Châu Phi và Châu Á.

ĐÅu nm 2023, Viãn nghiên cąu và N°ãc, Môi tr°ång và Sąc khße căa Đ¿i hãc Liên

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

14

hÿp quác đã công bá báo cáo <Đánh giá An ninh ngn n°ãc tồn cÅu 2023= [24]. Trên c¢ sỗ tip cn v ANNN theo ỏnh ngha ca UN-Water [16] trong đó đáp ąng các tiêu chí trong māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu và n°ãc SDG<small>6</small> [6], báo cáo đã đ°a ra 10 khía cnh chớnh ò ỏnh giỏ ỏnh lng s bỏ v tỡnh trng ANNN cho 7,78 t ngồi sỏng ỗ 186 quác gia phân theo 4 khu vāc và các quác đÁo nhß đang phát trißn. Báo cáo đã thiÁt lÃp đ°ÿc bÁn đã tång hÿp đißm sá ANNN ca cỏc quỏc gia theo thang iòm 1-100 tÂng ąng vãi 10 khía c¿nh đ°ÿc đánh giá. KÁt quÁ đánh giá giúp các quác gia có chiÁn l°ÿc hÿp lý đß duy trì mąc đá ANNN cao hoặc cÁi thiãn mąc đá ANNN căa quác gia mình trong tÂng lai.

ã ANNN ỗ quy mụ khu vāc

T¿i khu vāc Châu Á - Thái Bình D°¢ng, báo cáo <Trißn vãng phát trißn n°ãc Châu Á (AWDO)= là mát Ãn ph¿m do Ngân hàng phát trißn châu Á (ADB) tå chąc nghiên cąu và phát hành các nm 2007, 2013, 2016, 2020 đã xác đánh đÁm bÁo ANNN là mát nái dung cát lõi đß có thß thāc hiãn đ°ÿc māc tiêu phát trißn bÃn vÿng t¿i khu vāc này. AWDO nm 2007 [25] khỗi u cho vióc a cỏc vn bt ån trong quÁn lý, khai thác nguãn tài nguyên nóc vo cỏc chÂng trỡnh nghỏ s v phỏt triòn kinh t, xó hỏi ỗ khu vc cng nh nâng cao nhÃn thąc căa nhà lãnh đ¿o và sā cÅn thiÁt phÁi cÁi tiÁn các ph°¢ng cách quÁn lý tài nguyên n°ãc trong khu vāc.

Nm 2013, Ãn ph¿m lÅn thą hai căa AWDO [26] đã cung cÃp cho các nhà lãnh đ¿o trong khu vāc mát cơng cā đánh l°ÿng đß đánh giá tình tr¿ng ANNN căa các quác gia thông qua 1 khung đánh vãi 5 khía c¿nh chính bao gãm: i) ANNN đái vãi các há gia đình; ii) ANNN liên quan đÁn các ho¿t đáng phát trißn kinh tÁ; iii) ANNN đái vãi các đô thá; iv) ANNN đái vãi môi tr°ång và v) KhÁ nng cháng cháu căa cáng đãng đái vãi các thÁm hãa liên quan đÁn n°ãc. KÁt quÁ đánh giá mąc đá ANNN thông qua các chß sá cũng đã chß ra các khía c¿nh, lĩnh vāc cÅn điÃu chßnh đß cÁi thiãn mąc đá ANNN căa quác gia hay tißu vùng đó.

Ân ph¿m lÅn thą 3, AWDO nm 2016 [17] đã cÁi thiãn và tiÁp tāc phát trißn khung đánh giá căa AWDO 2013 vãi ph°¢ng pháp đánh giá đ°ÿc cÁi tiÁn, cÃp nhÃt theo các tiêu chu¿n mãi, trong đó thang đißm đánh giá các chß sá ANNN quác gia (NWSI) đ°ÿc điÃu chßnh từ (1 - 100) so vãi (1 - 5) tr°ãc đây. Đặc biãt, báo cáo đã đ°a ra thông điãp rằng

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

15

<nguãn tài nguyên n°ãc căa mát qc gia hÅu nh° khơng đóng vai trị quan trãng trong viãc đáp ąng An ninh nguãn n°ãc căa quác gia đó=. ThÃt vÃy, mát sá quác gia có ngn tài ngun n°ãc t°¢ng đái thÃp nh° Singapore, Hàn Qc vÁn có thß đ¿t mąc đá An ninh nguãn n°ãc cao, trong khi các n°ãc ván có nguãn n°ãc phong phú nh° Campuchia và Myanmar vÁn cịn khá nhiÃu thách thąc đß đÁm bÁo ANNN.

Mãi đây nhÃt, Ãn ph¿m phát hành nm 2020 [2] đã đ°a ra khung đánh giá trong đó có s thay ồi v phÂng phỏp lun, c sỗ dÿ liãu, các chß sá đã đ°ÿc phát trißn có hàm l°ÿng chun mơn cao cùng vãi sā hißu biÁt sâu sắc căa các chuyên gia đã đánh giá đ°ÿc tình tr¿ng ANNN căa các qc gia thơng qua sā tác đáng chi phái lÁn nhau căa

<i>nm khía c¿nh then chát (key dimensions). Trong đó hai tính nng có sā t°¢ng tác quan </i>

trãng là Qn trá và Tài chính đ°ÿc đánh giá rÃt chi tiÁt nhå sā tham gia tích cāc căa các đái tác uy tín trong giãi hãc thuÃt và các tå chąc quác tÁ. Ân bÁn này làm sáng tß các vÃn đà quan trãng đß đÁm bÁo ANNN và sā tiÁp cÃn bình đẳng đái vãi nhóm ng°åi nghèo v dỏ bỏ tồn thÂng.

ã ANNN ỗ quy mơ qc gia:

Nm 2019, nghiên cąu <Đánh giá tích hÿp và mơ phßng kách bÁn căa hã tháng An ninh nguón nóc ỗ Nht Bn= [27] ó ỏnh giỏ tỡnh trng ca Hó thỏng ANNN (WSS) ỗ Nht BÁn vãi 3 khía c¿nh chính: tài nguyên n°ãc, môi tr°ång n°ãc và các thÁm hãa liên quan

<i>đÁn n°ãc. Nghiên cąu đã sử dāng ph°¢ng pháp phân tích theo cặp (set pair analysis - SPA</i>) đß đánh giá hã tháng ANNN theo khía c¿nh khơng gian, sử dāng ph°¢ng pháp mơ hình hóa hã tháng đáng (system dynamic - SD) đß mơ phßng hã tháng ANNN và nhÿng thay đåi trong t°¢ng lai từ nm 1995 đÁn nm 2025 theo chiÃu thåi gian. Theo nghiên cąu này, mát mơ hình cân bằng khơng chß đ¿t đ°ÿc khi nguãn cung cÃp n°ãc và nhu cÅu n°ãc ån đánh, bÁo vã môi tr°ång n°ãc, giÁm nhẹ các thÁm hãa liên quan đÁn nguãn n°ãc mà cịn tái đa hóa lÿi ích cho cÁ nÃn kinh tÁ và ng°åi dân. Nghiên cąu cũng đã thiÁt lÃp mát bÁn đã tång thß giúp hß trÿ viãc quÁn lý nguãn n°ãc và các khu vāc đÁm bÁo ANNN ỗ Nht Bn.

ã ANNN ỗ quy mô l°u vāc

Nm 2015, nghiên cąu [28] đã a ra mỏt phÂng phỏp ci tin ò ỏnh giỏ tồng hp An ninh nguón nóc ỗ lu vc sơng Hồng Hà, Trung Qc. Theo nghiên cąu này, hã

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

16

tháng chß sá đánh giá ANNN căa l°u vāc sơng Hồng Hà đ°ÿc xây dāng dāa trên ba tißu hã tháng: tißu hã tháng tài ngun n°ãc, tißu hã tháng liên mơi tr°ång n°ãc và tißu hã tháng kinh tÁ xã hái. Đánh giá tång hÿp và ANNN đ°ÿc phát trißn dāa trên sā kÁt hÿp giÿa phân tích theo cặp (set pair analysis - SPA) và quy trình phân tích thą bÃc må

<i>(fuzzy analytical hierarchy process - FAHP) cũng nh° kỹ thuÃt °u tiên thą tā theo mąc đá t°¢ng óng vói gii phỏp lý tỗng (technique for order preference by similarity to ideal solution - TOPSIS</i>), phân tích quan hã xám (gray relational analysis - GRA), mơ hình tÃp hÿp m¢ hã (vague sets - VS) và phÅn tử vÃt chÃt (matter element - ME). Mơ hình đánh giá tång hÿp và ANNN đã đ°ÿc đ°ÿc phát trißn dāa trên các giá trá xÁp h¿ng và hã sá trãng sá căa các mơ hình đánh giá đ¢n lẻ đã chãn và đã đánh giá đ°ÿc mąc đá ANNN, đà xuÃt đ°ÿc các giÁi pháp đÁm bo vióc s dng nóc bn vng ỗ cỏc tònh trong l°u vāc sơng Hồng Hà.

Nm 2018, nghiên cąu [29] đã phát trißn mát Khung đánh giá An ninh nguón nóc ỗ quy mụ lu vc dāa trên các chß sá đánh giá vãi viãc áp dāng ph°¢ng pháp phân tích mơ hình DPSIR (Đáng lāc - Áp lāc - Hiãn tr¿ng - Tác đáng - Đáp ąng) đß xác đánh các đáng lāc thớch hp, cỏc khớa cnh v chò sỏ tÂng ng và ANNN. Khung đã đ°ÿc xây dāng vãi 5 khía c¿nh then chát đ°ÿc xác đánh thơng qua 8 chß sá có tính tång qt đß có thß áp dāng trong các điÃu kiãn khí hÃu và kinh tÁ xã hái đa d¿ng, có thß áp dāng đánh giá cho bÃt kỳ l°u vāc nào vãi nhÿng điÃu kiãn cā thß căa l°u vāc cÅn đánh giá. Nm 2019, nghiên cąu [30] đã đánh giá ANNN tònh Cam Tỳc, mỏt khu vc iòn hỡnh ỗ vùng Tây Bắc Trung Quác theo quan đißm tång hÿp, đa tÅng. Nghiên cąu này đã đánh giá tình trng ANNN (WSA) cho 17 lu vc ỗ ba khu vāc sơng D°¢ng Tử, sơng Hồng Hà và các sơng nái đáa căa tßnh Cam Túc nm 2015, dā báo cho các nm 2020, 2030. Nghiên cąu đã đà xt mát mơ hình đánh giá ANNN tích hÿp đa tÅng (a multistage

<i>integrated water security assessment - MIWSA</i>) trờn c sỗ kt hp gia kh nng chỏu t<i>Ái t°¢ng đái (relative carrying capacity - RCC) xét theo quy mơ dân sá, GDP và tính </i>

dá bá tån th°¢ng tích hÿp (integrated vulnerability - IV) căa hã tháng tài nguyên n°ãc. Nghiên cąu đã cho thÃy nÁu l°u vāc có mąc đá khÁ nng cháu tÁi cao kÁt hÿp vãi mąc đá dá bá tån th°¢ng tích hÿp thÃp s¿ có đ°ÿc mąc đá ANNN tång thß cao. Nghiên cąu đã sử dāng sąc cháu tÁi t°¢ng đái (RCC) thay vì sąc cháu tÁi (CC) căa hã tháng tài

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

17

nguyên n°ãc đß thāc hiãn đánh giá ANNN nên thuÃn lÿi h¢n cho viãc so sánh giÿa các vùng vãi các điÃu kiãn biên khác nhau căa tßnh Cam Túc.

• ANNN các đơ thá

Nm 2018, [31] đã phát trißn mát bá chß sá ANNN sinh ho¿t tång thß, ąng dāng đánh giá cho thành phá Addis Ababa, Ethiopia. Theo nghiên cąu này, khung đánh giá ANNN sinh ho¿t gãm 12 chß sá đ°ÿc thiÁt lÃp vãi 3 khía c¿nh then chát lÃy theo māc tiêu phát trißn bÃn vÿng tồn cÅu và n°ãc (SDG<small>6</small>): khÁ nng cung cÃp n°ãc, điÃu kiãn vã sinh

<i>môi tr°ång và n°ãc cho nhu cÅu vã sinh cá nhân (Water supply, Sanitation, and Hygiene</i>). Nghiên cąu đã phân tích và làm nåi bÃt 3 thách thąc chính mà thành phá Addis phÁi đái mặt đß khắc phāc tình hình: i) thiÁu nng lāc và thß chÁ (tài chính, kỹ tht và nhân sā) sẵn có đß giÁi qut các vÃn đÃ; ii) Tỏc ỏng ca c sỗ h tng c lm khó khn trong viãc tiÁp cÃn, chun đåi sang cơng nghã mãi do tán kém nhiÃu chi phí, thåi gian và công sąc cho viãc nâng cÃp, bÁo trì và trang bá thêm; và iii) Nguãn cung cp ión khụng ỏng tin cy, cú nh hỗng n đá tin cÃy căa dách vā cÃp n°ãc và đÁm bÁo vã sinh. Khung đánh giá đã đ°ÿc phát trißn theo h°ãng chung nhÃt đß có thß áp dāng cho các khu vāc đô thá và vùng ven đơ khác, kÁt q đánh giá theo khung này có thß hß trÿ quy ho¿ch và phát trißn đơ thá.

Nm 2020, nghiên cąu <Đo l°ång ANNN: mát b°ãc quan trãng đß thích ąng BĐKH= [32] đã kÁt luÃn rằng bÁo vã nguãn n°ãc và tng c°ång ANNN là mát vÃn đà vô cùng cÃp thiÁt đái vãi viãc ąng phó, thích ąng vãi biÁn đåi khí hÃu. Đß đánh giá đ°ÿc tình hình cũng nh° tng c°ång mąc đá ANNN cÅn phÁi thiÁt lÃp mát c ch ò cú thò o lồng c mc đá ANNN, nhóm tác giÁ đã phát trißn mát khung đánh giá và áp dāng đß đánh giá tình hình ANNN căa thành phá Bangkok, Thái Lan vãi mąc đá chính xác khá cao. Khung đánh giá có cÃu trúc ba lãp gãm 5 khía c¿nh then chát (các u tá chính căa ANNN, 12 chß sá (các lĩnh vāc đ°ÿc quan tâm trong các khía c¿nh then chát) và mát tÃp hÿp các biÁn tiÃm nng có thß đ°ÿc sử dāng đß đánh l°ÿng các chß sá đó. Các khía c¿nh then chát và các chß sá căa khung là cá đánh, viãc lāa chãn các biÁn tùy thuác vào mßi thành phá và bái cÁnh riêng căa nó. Do có khÁ nng tång quát hóa cao nên khung này có thß phát trißn áp dāng trong các điÃu kiãn khí hÃu và xã hái đa d¿ng h¢n tiÁn đÁn cú thò ỏnh giỏ c ANNN ỗ cp ỏ tỏi °u nhÃt.

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

18 • ANNN có xét đÁn tác đáng căa BĐKH

Tr°ãc nhÿng dián biÁn ngày càng phąc t¿p căa tình tr¿ng suy thoái cùng vãi các thÁm hãa, răi ro liên quan đÁn nguãn tài nguyên n°ãc do nhÿng tác đáng tiêu cāc từ các ho¿t đáng phát trißn căa con ng°åi cũng nh° tình tr¿ng BĐKH tồn cÅu, các nghiên cąu và ANNN gÅn đây đã tiÁp cÃn theo h°ãng xét đÁn các răi ro, thÁm hãa, tác đáng căa BĐKH hiãn t¿i và dā báo cho tÂng lai ỗ nhiu mc ỏ khỏc nhau, iu này thß hiãn trong các đánh nghĩa và ANNN trong các nghiên cąu [15, 16, 17] đã nêu trong phÅn các khái niãm ANNN. Nm 2012, nghiên cąu [33] đã xây dāng mát mơ hình đánh giá đa tiêu chí dāa trên lý thuyÁt phân tích thÁm hãa đß đánh giá ANNN theo các chiÁn l°ÿc quÁn lý khác nhau từ đó đà ra chiÁn l°ÿc quÁn lý n°ãc tát nhÃt, đÁm bÁo ANNN trong điÃu kiãn BĐKH và sā thay đåi mơi tr°ång tồn cÅu. Mơ hình đánh giá đ°ÿc xây dāng vãi 16 chß sá liên quan đÁn các u tá khí hÃu, kinh tÁ xã hái, khÁ nng cung cÃp n°ãc và tiêu thā n°ãc liên quan đÁn các kách bÁn trong t°¢ng lai và biÁn đåi khí hÃu, gia tng dân sá và phát trißn kinh tÁ. Mơ hình đã đ°ÿc áp dāng đß đánh giá ANNN cho thnh phỏ Ngóc Lõm ỗ Tõy Bc Trung Quỏc từ đó đ°a ra chiÁn l°ÿc quÁn lý n°ãc trong điÃu kiãn BĐKH và sā thay đåi và môi tr°ång đái vãi thành phá này.

Nm 2013, nghiên cąu <An ninh nguãn n°ãc và quÁn lý thích ąng đái vãi các vùng khô h¿n và bán khô h¿n Châu Mỹ= [15] đã khẳng đánh: bÃt kỳ sā bÃt ån nào trong 3 yÁu tá (i) Nhu cÅu sử dāng n°ãc cho các ho¿t đáng phát trißn kinh tÁ xã hái (Societal), (ii) Tác đáng qua l¿i giÿa hã sinh thái và nguãn n°ãc (Ecosystem) và (iii) Sā biÁn đáng bÃt th°ång căa các yÁu tá thăy vn, khí hÃu (Hydroclimatic) đÃu gây ra nhÿng phÁn ąng bÃt th°ång và gây mÃt An ninh nguãn n°ãc căa con ng°åi và hã sinh thái. Thông qua viãc nghiên cąu rÃt chi tiÁt dÿ liãu t¿i các vùng khan hiÁm n°ãc phía tây Bắc Mỹ và miÃn Trung Andes, nghiên cąu đã khẳng đánh rằng viãc đÁm bÁo An ninh ngn n°ãc địi hßi phÁi quÁn lý theo khÁ nng thích ąng (lÃp kÁ ho¿ch t°¢ng tác giÁi quyÁt các yÁu tá bÃt ồn, khỗi u cỏc phn hói v ỏnh giỏ kÁt quÁ sau khi lặp l¿i nhiÃu lÅn). Vãi cách tiÁp cÃn bao quát này, nghiên cąu đã góp phÅn lãn trong các nß lāc ąng phó đái vãi các mái đe dãa và ANNN trên toàn vùng khơ h¿n châu Mỹ nhÃt là khi có nhÿng tác ỏng lón ca BKH, l c sỗ ò ng dāng đái vãi các khu vāc t°¢ng tā khác nh° vùng cÃn Sahara châu Phi, Trung Đông và Nam Á.

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

19

Nghiên cąu [32] nm 2020 đã trình bày trên đây là mát nghiên cąu đißn hình trong viãc đánh giá ANNN đß có thß thích ąng vãi BĐKH mát cách tát nhÃt. Nghiên cąu đã kÁt luÃn bÁo vã nguãn n°ãc và tng c°ång ANNN là mát vÃn đà vô cùng cÃp thiÁt đái vãi viãc ąng phó, thích ąng vãi biÁn đåi khí hÃu trong t°¢ng lai.

Tång quan các nghiên cąu trên thÁ giãi cho đÁn thåi đißm hiãn t¿i cho thÃy có thß phân các kißu khung đánh giá thành 2 nhóm chính: (1) nhóm xét đÁn trÁi nghiãm dùng n°ãc căa các Há gia đình và tác đáng căa nó đái vãi sąc khße con ng°åi; (2) nhóm xét đÁn l°ÿng n°ãc ngãt sẵn có hay tiÃm nng căa nguãn n°ãc đáp ąng các nhu cÅu sử dāng căa con ng°åi [34]. Đây chính là hai thc tính c¢ bÁn, quan trãng căa ANNN.

Tính đÁn thåi đißm hiãn t¿i, các nghiên cu v ANNN ỗ Viót Nam cũn cha nhiu, a phÅn các nghiên cąu liên quan đà cÃp đÁn ANNN ỗ khớa cnh chung nht nh l vióc m bÁo nguãn cung cÃp n°ãc cho các đái t°ÿng dùng n°ãc và sá l°ÿng và chÃt l°ÿng chą ch°a đi sâu vào xem xét mát cách tång thß tác đáng lÁn nhau căa các yÁu tá t¿o nên ANNN. Nm 2016, t¿i Hái thÁo quác tÁ <An ninh nguãn n°ãc và biÁn đåi khí hÃu: thách thąc v c hỏi ỗ Chõu = ti hóc vión công nghã Châu Á - Thái Lan, nghiên cąu [35] đã đà xuÃt 1 khung đánh giá An ninh nguãn n°ãc cho thành phá Hà Nái bao gãm 7 khía c¿nh đ°ÿc xác đánh thơng qua 14 chß sá qua đó có thß đánh giá đ°ÿc tình hình ANNN căa thành phá Hà Nái. KÁt quÁ xác đánh các chß sá trong khung đánh giá đã cho thÃy hai khía c¿nh: quÁn trá n°ãc và sā thích ąng trong đÁm bÁo ANNN đ°ÿc cÁi thiãn dÅn qua các nm xem xét trong khi khía c¿nh mụi trồng nóc ỗ mc ỏ an ninh khỏ thp mặc dù đã có nhiÃu giÁi pháp nhằm cÁi thiãn tình tr¿ng này. T¿i Hái thÁo quác tÁ và <An ninh nguãn n°ãc và BiÁn đåi khí hÃu= tå chąc t¿i thành phá Cologne (Đąc) nm 2017, nghiên cąu [36] đã đà xuÃt mátkhung đánh giá ANNN ç quy mô l°u vāc, áp dāng cho l°u vāc sơng Hãng - Thái Bình. Khung bao gãm 5 khía c¿nh, 7 thơng sá và 8 chß sá đ°ÿc thiÁt lÃp dāa trên tài liãu đ°ÿc thu thÃp ráng rãi và tham vÃn ý kiÁn các nhà quÁn lý tài nguyên n°ãc đáa ph°¢ng, nhÿng ng°åi ra quyÁt đánh và các chuyên gia khác thông qua các hái thÁo. KÁt quÁ đánh giá từ khung này cho thÃy sơng Hãng có mąc đá ANNN trung bình trong giai đo¿n phân tích 6 nm từ 2010 - 2015. Nghiên cąu cho thÃy tình

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

20

trng ngp lt ỗ khu vc óng bng nh hỗng nng n n cỏc hot ỏng kinh t - xã hái. Bên c¿nh đó, vào mùa khơ, diãn tích canh tác bá thiÁu n°ãc kÁt hÿp vãi triÃu c°ång và n°ãc bißn dâng đã dÁn đÁn tỡnh trng xõm nhp mn ỗ h lu tng cao. ChÃt l°ÿng n°ãc vÁn còn là mát vÃn đà lón vói cỏc on sụng, iu ny ũi hòi c quan quÁn lý tång hÿp tài nguyên n°ãc l°u vāc sơng Hãng - Thái Bình cÅn phÁi nâng cao nng lāc kißm sốt và qn lý tình tr¿ng này.

Nm 2018, luÃn án tiÁn sĩ <Nghiên cąu An ninh nguãn n°ãc cho phát trißn bÃn vÿng l°u vāc sông Mã= [37] đã xây dāng mát bá chß sá ANNN có thß áp dāng cho các l°u vc sụng ỗ Viót Nam tựy theo iu kión, đặc đißm khai thác sử dāng n°ãc căa các l°u vāc. Bá chß sá đ°ÿc xây dāng bao gãm 18 chß sá thành phÅn đ°ÿc phân ra 6 nhóm chß sá đß bißu thá mąc đá đÁm bÁo ANNN l°u vāc sông Viãt Nam. Nghiên cąu đã ąng dāng bá chß sá này cho l°u vāc sơng Mã, trong đó đã chãn 17 chß sá đặc tr°ng và phù hÿp vãi điÃu kiãn thāc tÁ đß đánh giá mąc đá đÁm bÁo ANNN trên l°u vāc sơng Mã. Ln án đã tính tốn chß sá cho ba vùng đißn hình có mąc đá cng thẳng cao và nguãn n°ãc và áp lāc môi tr°ång căa l°u vāc sơng Mã, từ đó đà xt mát sá giÁi pháp nhằm đÁm bÁo ANNN cho phát trißn kinh tÁ xã hái bÃn vÿng và bÁo vã môi tr°ång căa l°u vāc. Nm 2018, bài báo <Nghiên cąu xác lÃp ph°¢ng pháp tính tốn và đánh giá dián biÁn chß sá An ninh nguãn n°ãc cho thành phá Trà Vinh, tßnh Trà Vinh= [38] đã áp dāng ph°¢ng pháp phân tích đa tiêu chí đß tính tốn chß sá ANNN (WSI) phāc vā cho viãc đánh l°ÿng mąc đá ANNN căa thành phá Trà Vinh. Nghiên cąu đã xây dāng bá chß sá dāa vào khung đánh giá và bá chß sá đ°ÿc ADB công bá trong AWDO nm 2013 bao gãm 5 khía c¿nh then chát vãi 17 chß thỏ v 53 thụng sỏ phự hp lm c sỗ tính tốn chß sá WSI cho thành phá Trà Vinh. Nghiên cąu cũng đã đánh giá dián biÁn mąc đá đÁm bÁo ANNN căa thành phá Trà Vinh thơng qua chß sá WSI trong giai đo¿n từ nm 2012 đÁn nm 2016. KÁt q tính tốn các chß sá WSI tång thß cũng đã phÁn ánh đúng dián biÁn ANNN t¿i thành phá Trà Vinh giai đo¿n này.

Nm 2021, luÃn án <Nghiên cąu An ninh nguãn n°ãc d°ãi tác đáng căa biÁn đåi khí hÃu - áp dāng cho tßnh QuÁng Ngãi= [39] đã xây dāng đ°ÿc bá chß sá đánh giá ANNN cÃp tßnh trong điÃu kiãn biÁn đåi khí hÃu áp dāng cho tßnh Qng Ngãi vãi 4 nhóm chß sá chính thß hiãn 4 khía c¿nh ANNN và 17 chß sá thành phÅn. Nghiên cąu đã đánh giá

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

21

đ°ÿc ANNN tßnh QuÁng Ngãi trong điÃu kiãn hiãn t¿i và t°¢ng lai (có xét và không xét đÁn các kách bÁn biÁn đåi khí hÃu). Từ kÁt quÁ này, luÃn án đã đà xuÃt đ°ÿc các giÁi pháp nhằm đÁm bÁo và tng c°ång ANNN cho tßnh Qng Ngãi và tính tốn chąng minh hiãu quÁ căa viãc áp dāng các giÁi pháp này.

Nm 2022, bài báo <Nghiên cąu tính tốn chß sá an ninh ngn n°ãc cho vùng đãng bằng sông Cửu Long căa Viãt Nam= [40] đã xây dāng bá chß sá đánh giá ANNN cho vùng đãng bằng sơng Cửu Long gãm 6 nhóm chß sá vãi 21 chß sá chính và 5 chß sá phā. Nghiên cąu đã sử dāng ph°¢ng pháp tróng sỏ u ò xột n mc ỏ nh hỗng căa các chß sá thành phÅn. Nghiên cąu cho thÃy, chß sá ANNN căa vùng ĐBSCL khơng chß phā thuác vào các yÁu tá nái t¿i liên quan đÁn công tác quÁn lý, khai thác sử dāng và bÁo vã tài nguyên n°ãc mà còn phā thuác rÃt lãn vào các yÁu tá bên ngoài (nguãn n°ãc đÁn từ n°ãc ngồi, phân bá l°ÿng m°a khơng đãng đÃu, tác đáng căa các ho¿t đáng phát trißn ỗ thng nguón, v ph thuỏc vo s hp tác căa hÿp tác giÿa các quác gia trong l°u vāc,&). KÁt q tính tốn đã chß ra rằng ANNN t¿i phÅn lãn các tißu vùng căa ĐBSCL c ỏnh giỏ chò t ỗ mc trung bỡnh.

ĐÅu nm 2023, nghiên cąu <Khung đánh giá an ninh nguãn n°ãc Viãt Nam= [41] đã đ°a ra các khung ỏnh giỏ ANNN cho Viót Nam ỗ cỏc phm vi: tồn qc, vùng, l°u vāc sơng và tßnh/thành phỏ. Bỏ chò sỏ c la chón da trờn c sỗ nguyờn tc phõn tớch tiờu chớ SMART, KPI và kÁ thừa mát sá khung đánh giá ANNN căa các nghiên cąu khác. Nghiên cąu cũng đã đ°a ra ph°¢ng pháp và minh hãa cách xác đánh mát sá chß thá (hoặc chß sá) chính trong khung lm c sỗ cho vióc ỏnh giỏ ANNN ca cỏc l°u vāc sơng Viãt Nam nói chung. Tùy thc vào sá liãu và đặc đißm căa từng vùng, l°u vāc sơng mà có thß điÃu chßnh các thơng sá trong khung cho phù hÿp.

Và các nghiên cąu ANNN cú xem xột n nh hỗng ca BKH, hión nay mãi chß có nghiên cąu [42] xét đÁn trong đánh giá ANNN căa tßnh Qng Ngãi. Ngồi ra, mát sá nghiên cąu và các khía c¿nh riêng lẻ liên quan đÁn ANNN có xét đÁn tác đáng ca BKH ỗ Viót Nam cng nh lu vc sơng VGTB có thß kß đÁn nh°: nghiên cąu xây dāng mơ hình dā báo m°a sá trá cho l°u vāc sông VGTB [43]; Nghiên cąu đánh giá răi ro do lũ, h¿n hán khí t°ÿng - thăy vn, tác đáng căa viãc vÃn hành hã tháng thăy điãn đái vãi viãc cung cÃp n°ãc sinh ho¿t ç h¿ l°u xét đÁn tác đáng căa BĐKH đái vãi l°u vāc sông VGTB [44, 45, 46],...

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

22

<b>1.2.2 Tình hình nghiên cāu vÁ ANNN ß l°u vāc sơng VGTB </b>

Hiãn t¿i, ch°a có nghiên cąu trāc tiÁp nào và đánh giá mąc đá ANNN t¿i l°u vāc sông VGTB. HÅu hÁt các nghiên cąu đÃu đà cÃp gián tiÁp đÁn mát sá khía c¿nh riêng lẻ liên quan đÁn viãc đÁm bÁo ANNN căa l°u vāc. Mát sá nghiên cąu đã đà cÃp đÁn các vÃn đà và cân bằng [47] và phân bå nguãn n°ãc [48, 49], dòng chÁy môi tr°ång [50], tác đáng căa m°a lũ [51], [44], h¿n hán [45], biÁn đåi thÁm phă thāc vÃt [52], và tác đáng căa viãc vÃn hành hã tháng thăy điãn đái vãi viãc cung cÃp n°ãc sinh hot ỗ h lu [46],...

Nh ó phõn tớch, hiãn nay hÅu hÁt các nghiên cąu đÃu sử dāng khung ỏnh giỏ vói bỏ chò sỏ tÂng ng đß ánh giá mąc đá ANNN căa các đái t°ÿng. Từ tång quan các nghiên cąu, luÃn án đã tång hÿp các khía c¿nh, biÁn sá đã đ°ÿc sử dāng đß đánh giá ANNN trên thÁ giãi, Viãt Nam ti Ph lc 1. õy l c sỗ tham khÁo, kÁ thừa từ đó đà xt các khía c¿nh, chß thá và biÁn sá mang đặc tr°ng riêng căa l°u vāc sông VGTB, phù hÿp vãi māc tiêu đánh giá hiãn tr¿ng ANNN căa l°u vāc và trong trong điÃu kiãn BĐKH, phát trißn l°u vāc.

Nhÿng nm gÅn đây, do nhÿng tác đáng căa BĐKH, sā phát trißn kinh tÁ xã hái, l°u vāc sông VGTB đang gặp rÃt nhiÃu vÃn đà cÅn giÁi quyÁt liên quan đÁn nhÿng mâu thuÁn, bÃt cÃp trong công tác quÁn lý, khai thác nguãn tài nguyên n°ãc. Các nghiên cąu đã đi vào giÁi quyÁt mát sá vÃn đà cā thß, riêng lẻ nh° vÃn đà cân bằng, phân bå nguãn n°ãc, quy ho¿ch thăy lÿi, tác đáng căa lũ lāt, h¿n hán, xâm nhp mn, nh hỗng ca vn hnh hó thỏng thăy điãn,&mà ch°a xem xét mát cách tång hÿp các tác đáng này đß đánh giá mąc đá ANNN chung căa l°u vāc.

Các nghiên cąu và ANNN t¿i Viãt Nam đái vãi l°u vāc sông và các đô thá nh° t¿i l°u vāc sông Hãng [36], l°u vāc sông Mã [37], l°u vāc sông Viãt Nam nói chung [41], Đãng bằng sơng Cửu Long [40], tßnh QuÁng Ngãi [39], tßnh Trà Vinh [38],&đÃu ch°a đà cÃp đÁn các u tá có tính đặc tr°ng căa l°u vāc sông VGTB. Đái vãi l°u vāc sông VGTB, viãc xem xét các tác đáng căa hã tháng Thăy điãn, vÃn đà phân bå hài hòa nguãn n°ãc

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

23

căa 2 con sông lãn trên l°u vāc, nhu cÅu đÁm bÁo nguãn cung cp nóc ỗ h lu vói cỏc thnh phỏ du lách lãn, đÁm bÁo môi tr°ång sinh thái đái vãi v°ån quác gia, khu dā trÿ sinh quyßn,&là hÁt sąc quan trãng và cÅn thiÁt.

Các nghiên cąu hión ti v ANNN ỗ Viót Nam cha xột n tróng sỏ nh hỗng ca cỏc chò sỏ thnh phÅn hoặc mãi sử dāng ph°¢ng pháp trãng sá đÃu (coi cỏc chò sỏ thnh phn cú nh hỗng nh° nhau trong nhóm chß sá), các nghiên cąu cũng ch°a đà cÃp đÁn đÁn tác đáng căa BĐKH (tr nghiờn cu [42]) v nh hỗng ca cỏc hot đáng phát trißn KTXH trên l°u vāc.

Ch°a có nghiên cąu nào đánh giá và tình hình cũng nh° đ°a ra cơng cā đß có thß đánh l°ÿng, đánh giá đ°ÿc mąc đá ANNN căa l°u vāc sông VGTB.

LuÃn án s¿ xây dāng khung đánh giá ANNN vãi bá chß sá đánh giá phù hÿp vãi các đặc tr°ng riêng căa l°u vāc sông VGTB trong đó có xét đÁn các tác đáng căa BĐKH và s phỏt triòn ca lu vc trong tÂng lai.

Thơng qua bá chß sá đ°ÿc xây dāng, ln án s¿ đánh giá tình tr¿ng ANNN chung cũng nh° các đáa ph°¢ng (qn/hun) t¿i l°u vāc sơng VGTB. õy l c sỗ ò cỏc nh ra quyt đánh có thß tham khÁo từ đó có cái nhìn tång quan và khoa hãc và tình tr¿ng ANNN căa l°u vāc, đánh h°ãng đ°ÿc các giÁi pháp cÅn thāc hiãn đß cÁi thiãn mąc đá ANNN đái vãi từng đáa ph°¢ng cũng nh° tồn l°u vāc.

Trên c sỗ ỏnh giỏ mc ỏ ANNN ca cỏc ỏa phÂng, tiòu vựng, lun ỏn s ỏnh hóng mỏt sá giÁi pháp đß đÁm bÁo ANNN l°u vāc hiãn t¿i và trong điÃu kiãn BiÁn đåi khí hÃu, phát trißn l°u vāc.

Từ đánh h°ãng nghiên cąu trên, phÂng phỏp tip cn ò thc hión mc tiờu nghiờn cąu đ°ÿc khái qt nh° s¢ đã Hình 1.1.

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

24

Hình 1.1 S¢ đã h°ãng nghiờn cu

Trờn c sỗ nghiờn cu tồng quan v tình hình nghiên cąu ANNN trên thÁ giãi, Viãt Nam và t¿i l°u vāc nghiên cąu, có thß kÁt luÃn các nái dung c¢ bÁn sau:

1) Tång quan các nghiên cąu đã cho thÃy đß đánh giá tình tr¿ng ANNN căa l°u vāc, các nghiên cąu sử dng cỏc khung ỏnh giỏ vói bỏ chò sỏ tÂng ąng là chă yÁu và đ°ÿc ąng dāng nhiÃu nÂi trờn th giói, khu vc ỗ cỏc quy mụ khác nhau.

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

25

2) NÁu các nghiên cąu tr°ãc đây chă yÁu tÃp trung mái quan hã <N°ãc - Con ng°åi=, vÃn đà cân bằng mang tính <vÃt lý= giÿa l°ÿng n°ãc sẵn có và nhu cÅu sử dāng căa con ng°åi, thì các nghiên cąu gÅn đây đã xem xét tång quan và mái quan hã t°¢ng tác lÁn nhau giÿa N°ãc - Con ng°åi - Môi tr°ång sinh thái. Các nghiên đã tiÁp cÃn theo h°ãng đÁm bÁo hã sinh thái đ°ÿc bÁo tãn và phát trißn mát cách bÃn vÿng.

3) Các nghiên cąu và ANNN gÅn đây đã bắt đÅu tiÁp cÃn theo h°ãng xét đÁn các răi ro, thÁm hãa, tác đáng căa BĐKH, điÃu này rÃt quan trãng trong viãc ąng phó vãi các các tác đáng căa thiên tai và BĐKH hiãn t¿i và t°¢ng lai. ỉ Viãt Nam, các nghiên cąu v ANNN cha xem xột n nh hỗng ca BĐKH (ngoài nghiên cąu [42]) nên cách tiÁp cÃn cú xột n BKH v nh hỗng ca cỏc hot đáng phát trißn l°u vāc căa luÃn án là phù hÿp.

4) Các nghiên cąu thiÁt lÃp Khung đánh giỏ ANNN hión ti ỗ Viót Nam hu ht cha xột n tróng sỏ nh hỗng ca cỏc chò sá thành phÅn trong nhóm chß sá đánh giá mà chă yÁu sử dāng ph°¢ng pháp trãng sá đÃu (xem các chß sá thành phÅn đóng góp nh° nhau đái vãi nhóm chß sá đánh giá) hoặc trãng sá không đÃu theo ý kiÁn đà xuÃt căa các chuyên gia. LuÃn án đánh h°ãng sử dāng ph°¢ng phỏp tớnh tróng sỏ theo phÂng phỏp AHP ò xỏc ỏnh mc ỏ nh hỗng khỏc nhau ca cỏc chß sá thành phÅn trong nhóm chí sá đánh giá.

Từ nhÿng kÁt luÃn trên, kÁ thừa nhÿng kÁt quÁ nghiên cąu tr°ãc, luÃn án tiÁn hành xây dāng khung đánh giá và tính tốn xác đánh các chò sỏ ANNN (WSI) ò ỏnh giỏ ANNN ỗ l°u vāc sông VGTB. KÁt quÁ nghiên cąu s¿ giúp cung cÃp thêm thơng tin đß các nhà ra qut đánh có thß tham khÁo đß cÁnh báo tình tr¿ng ANNN, ho¿ch đánh các chính sách quÁn lý, khai thác và phát trißn bÃn vÿng đái vãi l°u vāc hiãn t¿i và t°¢ng lai.

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

26

<b>CH¯¡NG 2 C¡ SÞ KHOA HàC, THĀC TIàN VÀ PH¯¡NG PHÁP ĐÁNH GIÁ AN NINH NGUàN N¯àC L¯U VĀC SÔNG VU GIA - THU BN </b>

<b>2.1 CÂ sỗ khoa hỗc, thc tiòn v phÂng phỏp ỏnh giỏ ANNN lu vc sụng </b>

Công cā đánh giá ANNN thông qua viãc xây dāng khung ỏnh giỏ vói bỏ chò sỏ tÂng ng đ°ÿc nhiÃu tå chąc quác tÁ, các quác gia sử dāng và ngày càng hồn thiãn, chu¿n hóa. T¿i Viãt Nam, viãc xây dāng khung tiêu chí đánh giá ANNN ó c triòn khai ỗ mỏt sỏ ỏa ph°¢ng, mát sá l°u vāc thơng qua các nghiên cąu ó trỡnh by ỗ phn tồng quan. Tuy nhiờn, viãc ąng dāng nhân ráng cho các đáa ph°¢ng, l°u vāc khác không phù hÿp do đặc tr°ng căa mßi l°u vāc, đặc đißm tā nhiên, điÃu kiãn kinh tÁ xã hái khác nhau căa các vùng miÃn,& nên địi hßi phÁi có cách tiÁp cÃn riêng cho lu vc hay vựng nghiờn cu. CÂ sỗ khoa hãc, thāc tián và ph°¢ng pháp đánh giá ANNN l°u vāc sơng nói chung và l°u vāc sơng VGTB nói riêng đ°ÿc trình bày sau đây:

Nghiên cąu tång quan cho thÃy, hiãn t¿i có nhiÃu đánh nghĩa đ°ÿc s dng ò lm c sỗ ỏnh giỏ ANNN trong đó đánh nghĩa và quan đißm tiÁp cÃn căa UN-Water [16] đ°ÿc đánh giá là phÁn ánh đÅy đă và tồn diãn nhÃt và các tiêu chí đß đánh giá mąc đá ANNN căa đái t°ÿng cÅn đánh giá. Theo cách tiÁp cÃn này, các yÁu tá cát lõi cÅn đ¿t đ°ÿc đß đÁm bÁo An ninh nguón nóc c xõy dng trờn c sỗ các nghiên cąu đ°ÿc cơng bá tr°ãc đó: i) Cáng đãng đ°ÿc tiÁp cÃn nguãn n°ãc uáng an toàn và đÅy đă vãi mąc chi phí hÿp lý ò ỏp ng cỏc nhu cu c bn, bao góm vã sinh và điÃu kiãn vã sinh, sā đÁm bÁo và sąc khße và cuác sáng h¿nh phúc; ii) BÁo đÁm đ°ÿc sinh kÁ, quyÃn con ng°åi và các giá trá vn hóa, giÁi trí; iii) BÁo tãn và gìn giÿ các hã sinh thái trong các hã tháng phân bå và quÁn lý nguãn n°ãc nhằm duy trì khÁ nng cung cÃp và duy trì ho¿t đáng căa các dách vā hã sinh thái thiÁt yÁu; iv) Cung cÃp n°ãc mát cách đÅy đă cho các ho¿t đáng phát trißn kinh tÁ - xã hái và các ho¿t đáng khác (nh° nng l°ÿng, giao thông, công nghiãp, du lách); v) N°ãc thÁi đ°ÿc thu gom và xử lý đß bÁo vã cuác sáng con ng°åi và mơi tr°ång khßi sā ơ nhiám; vi) Có cách tiÁp cÃn mang tính hÿp tác đß quÁn lý tài nguyên n°ãc v°ÿt ra ngoài biên giãi các quác gia nhằm thúc đ¿y sā hÿp tác bÃn vÿng và nguãn cung cÃp n°ãc; vii) Có khÁ nng cháng cháu đái vãi nhÿng bÃt ån và răi ro căa các hißm hãa liên quan

</div>