đề tài dự báo giá vàng sjc bán ra thông qua một số mô hình chuỗi thời gian phổ biến

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (775.38 KB, 21 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

BÀI TẬP LỚN

HỌC PHẦN KINH TẾ LƯỢNG 2

tài : Dự báo giá vàng SJC bán ra

thơng qua một số mơ hình chuỗi thời gian phổ biến

Họ và tên: Nguyễn Ngọc Thái

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Mục lục

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Lời mở đầu

Giá vàng SJC luôn là một trong những chủ đề quan trọng và hấp dẫn trong lĩnh vực đầu tư và tài chính. Vàng đã từ lâu được coi là một tài sản giá trị, mang lại sự ổn định và bảo vệ giá trị trong thời gian dài. Vì vậy, việc dự báo giá vàng SJC đóng vai trò quan trọng để giúp nhà đầu tư, người tiêu dùng và các chun gia tài chính có cái nhìn tổng quan về xu hướng

giá vàng trong tương lai. Qua đó, em quyết định chọn đề tài “Dự báo giá vàng SJC bán ra

thông qua một số mơ hình chuỗi thời gian phổ biến”.

Trên thực tế, việc dự báo giá vàng là một nhiệm vụ phức tạp, bởi vì nó bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như tình hình kinh tế tồn cầu, chính sách tiền tệ, biến động thị trường và các yếu tố địa chính trị. Điều này địi hỏi sự phân tích kỹ lưỡng và sự hiểu biết sâu về các yếu tố này để có thể đưa ra dự báo chính xác về giá vàng SJC.

Trong bài này, ta sẽ khám phá các phương pháp dự báo giá vàng SJC theo chuỗi thời gian thông qua phần mềm Eviews 10, từ các mơ hình dự báo giản đơn, Holt-Winter đến mơ hình ARIMA.

Tuy nhiên, chúng ta phải lưu ý rằng dự báo giá vàng là một hoạt động có tính chất khơng chắc chắn và có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bên ngồi. Dù đã có sự tiến bộ đáng kể trong việc dự báo giá vàng, khơng ai có thể chắc chắn về các dự báo tương lai.

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

Nội dung

1. Mô tả dữ liệu1.1. Nguồn dữ liệu

Chuỗi thời gian được sử dụng trong bài tiểu luận là giá vàng SJC bán ra (đơn vị: triệu đồng/lượng) vào lúc 17h00 từ ngày 11/9/2023 đến ngày 4/11/2023. Dữ liệu giá vàng được lấy từ nguồn . Tuy nhiên, tồn tại một số ngày không được nguồn này thống kê lại, gây ra hiện tượng khuyết thiếu dữ liệu. Nguyên nhân chủ yếu là do những ngày đó thường rơi vào những dịp nghỉ lễ. Do đó, để có thể khiến chuỗi thời gian có tính liên tục thì giải pháp được đề xuất là: Đối với những giá trị khuyết thiếu, ta lấy trung bình của ngày bán trước và sau gần nhất.

Bài tiểu luận này sử dụng phần mềm Eviews 10 để phân tích và dự báo chuỗi thời gian trên. Nhìn chung, chuỗi thời gian này có yếu tố xu thế do giá vàng SJC bán ra có xu hướng tăng qua thời gian. Tuy nhiên, do mẫu tương đối nhỏ nên chưa thể đánh giá được yếu tố mùa vụ của chuỗi thời gian này.

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

1.2. Thống kê mô tả

Kết quả dưới đây biểu diễn thống kê mô tả của chuỗi thời gian đang nghiên cứu. Ta có thể thấy trong giai đoạn phân tích, giá vàng SJC bán ra đạt giá trị cao nhất là 71,0 triệu đồng/lượng và đạt giá trị thấp nhất 68,55 triệu đồng/lượng. Điều này cho thấy giá vàng SJC trong thời kỳ nghiên cứu ít có sự biến động mạnh. Bên cạnh đó, giá vàng SJC bán ra trung bình rơi vào khoảng 69,35 triệu đồng/lượng.

2. Phân tích các mơ hình dự báo

2.1. Mơ hình dự báo giản đơn theo xu thế

2.1.1. Mối quan hệ lin-lin giữa giá vàng SJC bán ra và thời gian

2.1.1.1. Mô hình hồi quy tổng thể

𝑃 = 𝛽1 + 𝛽2𝑇 + 𝑢 Trong đó:

- P: Giá vàng SJC bán ra (đơn vị: triệu đồng/lượng) - T: Biến xu thế thời gian

- u: sai số ngẫu nhiên

2.1.1.2. Quy trình thực hiện

- Bước 1: Tạo biến xu thế thời gian [genr t = 1 + @trend]

Đặt t = 1 + @trend để phục vụ cho việc lấy loga biến xu thế thời gian

- Bước 2: Hồi quy giá vàng bán ra theo thời gian [ls P c t]

2.1.1.3. Kết quả

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

a) Kết quả hồi quy OLS

Để kiểm định mối quan hệ giữa giá vàng SJC bán ra và thời gian, ta xét cặp giả thuyết: {𝐻0: 𝛽2 = 0

𝐻1: 𝛽2 ≠ 0

Ta thấy P-value = 0.000 < 𝛼 = 0,05 ⇒ Bác bỏ 𝐻0 ⇒ P phụ thuộc vào T. ⇒ Giá vàng SJC bán ra phụ thuộc vào thời gian

b) Kết quả RMSE

Ta thu được RMSE = 0.367162

2.1.2. Mối quan hệ lin – log giữa giá vàng SJC bán ra và thời gian

2.1.2.1. Mơ hình hồi quy tổng thể

𝑃 = 𝛽1 + 𝛽2𝑙𝑛(𝑇) + 𝑢

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

Trong đó:

- P: Giá vàng SJC bán ra (đơn vị: triệu đồng/lượng) - T: Biến xu thế thời gian

- u: sai số ngẫu nhiên

2.1.2.2. Quy trình thực hiện

Hồi quy [ls P c log(t)]

2.1.2.3. Kết quả

a) Kết quả hồi quy OLS

Để kiểm định mối quan hệ giữa giá vàng SJC bán ra và loga của thời gian, ta xét cặp giả thuyết:

{𝐻𝐻0: 𝛽2 = 0

1: 𝛽2 ≠ 0

Ta thấy P-value = 0.0000 < 𝛼 = 0,05 ⇒ Bác bỏ 𝐻0 ⇒ P phụ thuộc vào loga của T ⇒ Giá vàng SJC bán ra phụ thuộc vào loga của thời gian.

b) Kết quả RMSE

Ta thu được RMSE = 0.533565

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

2.1.3. Mối quan hệ log – lin giữa giá vàng SJC bán ra và thời gian

2.1.3.1. Mô hình hồi quy tổng thể

𝑙𝑛(𝑃) = 𝛽1 + 𝛽2𝑇 + 𝑢

Trong đó:

- P: Giá vàng SJC bán ra (đơn vị: triệu đồng/lượng) - T: Biến xu thế thời gian

- u: sai số ngẫu nhiên

2.1.3.2. Quy trình thực hiện

Hồi quy [ls log(P) c t]

2.1.3.3. Kết quả

a) Kết quả hồi quy OLS

Để kiểm định mối quan hệ giữa giá vàng SJC bán ra và loga của thời gian, ta xét cặp giả thuyết:

{𝐻𝐻0: 𝛽2 = 0

1: 𝛽2 ≠ 0

Ta thấy P-value = 0.0000 < 𝛼 = 0,05 ⇒ Bác bỏ 𝐻0 ⇒loga của P phụ thuộc vào T ⇒Loga của giá vàng SJC bán ra phụ thuộc vào thời gian.

b) Kết quả RMSE

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Ta thu được RMSE = 0.366679

2.1.4. Mối quan hệ log – log giữa giá vàng SJC bán ra và thời gian

2.1.4.1. Mơ hình hồi quy tổng thể

𝑙𝑛(𝑃) = 𝛽1 + 𝛽2𝑙𝑛(𝑇) + 𝑢 Trong đó:

- P: Giá vàng SJC bán ra (đơn vị: triệu đồng/lượng) - T: Biến xu thế thời gian

- u: sai số ngẫu nhiên

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Để kiểm định mối quan hệ giữa giá vàng SJC bán ra và loga của thời gian, ta xét cặp giả thuyết:

{𝐻𝐻0: 𝛽2 = 0

1: 𝛽2 ≠ 0

Ta thấy P-value = 0.0000 < 𝛼 = 0,05 ⇒ Bác bỏ 𝐻0 ⇒loga của P phụ thuộc vào loga của T ⇒Loga của giá vàng SJC bán ra phụ thuộc vào loga của thời gian.

c) Kết quả RMSE

Ta thu được RMSE = 0.531080

2.1.5. Kết luận

Từ 4 dạng mơ hình dự báo giản đơn theo xu thế, ta rút ra được bảng sau:

Lin – lin Có ý nghĩa 0.367162

Lin – log Có ý nghĩa 0.533565

Log – lin Có ý nghĩa 0.366679

Log – log Có ý nghĩa 0.531080

Từ kết quả trên, ta thấy cả 4 mơ hình dự báo đều có ý nghĩa thống kê với mức ý nghĩa là

5% đồng thời RMSE của mơ hình Log-lin là nhỏ nhất nên ta xem xét lựa chọn.

2.2.Mơ hình dự báo Holt – Winters2.2.1. Quy trình thực hiện chung

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

- Bước 1: Chọn chuỗi P để mở cửa số [Series]

- Bước 2: Ở cửa số [Series], chọn Proc → Exponential Smoothing → Simple Exponential Smoothing...

2.2.2. Kết quả

No Seasonal

Multiplicative

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

Dựa vào kết quả ta thấy, RMSE của mơ hình Holt – Winters dạng cộng là nhỏ nhất. Do đó mơ hình này sẽ được xem xét để lựa chọn.

2.3.Mơ hình dự báo ARIMA

2.3.1. Kiểm định nghiệm đơn vị (Unit root test)

Để có thể sử dụng mơ hình dự báo ARIMA thì chuỗi thời gian cần phải là chuỗi dừng. Do đó, kiểm định nghiệm đơn vị (hay còn gọi là kiểm định Dickey-Fuller (kiểm định DF)) được sử dụng để kiểm tra tính dừng của chuỗi giá vàng SJC bán ra.

Kiểm tra tính dừng của chuỗi gốc P

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

Có hệ số chặn và xu thế

Ta thấy ở bất kì trường hợp nào của chuỗi gốc (None, Intercept, Intercept and Trend)

thì |𝜏𝑞𝑠| < |𝜏𝛼| với mọi 𝛼 (1%, 5%, 10%), do đó chuỗi thời gian đang xét là chuỗi không dừng. Tuy nhiên, khi lấy sai phân bậc 1 của chuỗi P (D(P)), ta thấy |𝜏𝑞𝑠| > |𝜏𝛼| với mọi 𝛼. Qua đó, trong q trình phân tích mơ hình dự báo ARIMA, ta sẽ sử dụng chuỗi sai

phân bậc 1 của P. Ngoài ra, ta cũng sẽ xác định hệ số d=1 trong mơ hình ARIMA.

2.3.2. Xác định hệ số p, q trong mơ hình ARIMA

2.3.2.1 Quy trình thực hiện

- Bước 1: Chọn chuỗi P để mở cửa sổ [Series]

- Bước 2: Trong cửa sổ [Series], chọn View → Correlogram- Bước 3: Trong cửa sổ [Correlogram Specification]:

+ [Correlogram of]: Chọn “1st difference” (do ta đã lựa chọn sai phân bậc 1 của

chuổi P để phân tích trong mơ hình ARIMA)

2.3.2.2. Kết quả

Từ kết quả ta thấy, tại lag(3) và lag(6) đều có giá trị xấp xỉ so với đường nét đứt nên ta

có thể xem xét ban đầu chọn giá trị p=3, p=6, q=3, q=6. Như vậy, ta đã xác định AR(3),

AR(6), MA(3), MA(6).

2.3.2. 3. Hồi quy D(P) với AR(3), AR(6), MA(3), MA(6)

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

 Kết quả hồi quy

Qua kết quả, ta thấy rằng AR(3) và MA(3) đang khơng có ý nghĩa thống kê. Do đó ta loại bỏ 2 biến này ra và hồi quy lại.

Lúc này, ta thấy AR(6) và MA(6) đã có ý nghĩa thống kê nên ta quyết định giữ lại cho mơ hình.

 Kiểm định tính phù hợp của mơ hình

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

 Mơ hình đáp ứng được điều kiện khả nghịch và ổn định của chuỗi. Tiếp theo ta đi vào kiểm định chuỗi phần dư.

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

 Chuỗi phần dư là chuỗi dừng và khơng có hiện tượng tư tương quan hay phương sai thay đổi.

 Chuỗi phần dư là nhiễu trắng.

 Ta kết luận rằng mơ hình ARIMA này là tốt.  Dự báo

Ban đầu ta loại bỏ hệ số chặn ra vì nó khơng có ý nghĩa thống kê dựa vào kết quả trên. Sau đó ta có kết quả hồi quy và hệ số RMSE:

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

Ta thấy RMSE = 1.223001. 3. Dự báo

3.1. Lựa chọn mơ hình dự báo

Kết quả các mơ hình đã được lựa chọn:

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Có sự chênh lệch nhẹ giữa giá trị từ mơ hình và giá trị thực của giá vàng SJC.  Dự báo cho giá vàng 1 tuần tiếp theo (đến ngày 11/11/2023)

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Kết luận

Như vậy, bài tiểu luận này đã vận dụng được các lý thuyết cơ bản về ba mơ hình chuỗi thời gian phổ biến để dự báo giá vàng SJC bán ra trong 5 ngày tiếp theo, cụ thể là mơ hình dự báo giản đơn theo xu thế, mơ hình dự báo Holt – Winters và mơ hình dự báo ARIMA. Kết quả cho thấy mơ hình Holt-Winter là phù hợp nhất để thực hiện dự báo giá vàng đối với chuỗi dữ liệu đầu vào trên. Mặc dù giá trị dự báo có đơi chút sai lệch do giá vàng bị tác động bởi nhiều yếu tố bên ngoài thị trường. Tuy nhiên, bài tiểu luận này cũng đã đạt được mục đích ban đầu là hiểu và ứng dụng lý thuyết các mơ hình dự báo chuỗi thời gian vào trong thực tế.

</div>