luận án tiến sĩ kinh tế quản trị thanh khoản tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH </b>

<b>HỒNG THỊ THANH HUYỀN </b>

<b>QUẢN TRỊ THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM </b>

<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH </b>

<b>HỒNG THỊ THANH HUYỀN </b>

<b>QUẢN TRỊ THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN VIỆT NAM </b>

<b>CHUN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LỜI CAM ĐOAN </b>

<i>Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu, thông tin, kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. </i>

<b>Tác giả luận án </b>

<i><b>Hồng Thị Thanh Huyền</b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ... 1

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ... 2

3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án ... 10

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 11

5. Phương pháp nghiên cứu ... 11

6. Những đóng góp mới của luận án ... 12

7. Kết cấu luận án ... 13

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ... 14

1.1. Những vấn đề cơ bản về thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 14

1.1.1. Vài nét về ngân hàng thương mại ... 14

1.1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại ... 14

1.1.1.2. Đặc điểm kinh doanh của ngân hàng thương mại ... 16

1.1.2. Thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 18

1.1.2.1. Khái niệm thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 18

1.1.2.2. Trạng thái thanh khoản ròng của ngân hàng thương mại... 19

1.1.2.3. Rủi ro thanh khoản ... 22

1.2. Quản trị thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 26

1.2.1. Khái niệm quản trị thanh khoản ... 26

1.2.2. Sự cần thiết quản trị thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 28

1.2.3. Nội dung quản trị thanh khoản ... 28

1.2.3.1. Chiến lược quản trị thanh khoản ... 28

1.2.3.2. Chính sách quản trị thanh khoản ... 30

1.2.3.3. Cơ chế điều hòa thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 30

1.2.3.4. Tổ chức bộ máy quản trị thanh khoản ... 34

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

1.2.3.5. Qui trình và thủ tục quản trị thanh khoản ... 37

1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị thanh khoản của ngân hàng thương mại ... 54

1.2.4.1. Các nhân tố khách quan ... 54

1.2.4.2. Các nhân tố chủ quan ... 55

1.3. Kinh nghiệm quản trị thanh khoản của một số ngân hàng và bài học cho Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 57

1.3.1. Một số tình huống trong quản trị thanh khoản của một số ngân hàng thương mại ... 57

1.3.1.1. Tình huống tại Continental Illinois National Bank and Trust Company (năm 1984) ... 58

1.3.1.2. Tình huống tại Northern Rock Bank (năm 2007) ... 59

1.3.1.3. Tình huống tại Washington Mutual (năm 2008) ... 60

1.3.1.4. Tình huống tại ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (năm 2003) ... 61

1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 65

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM ... 66

2.1. Khái quát hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ... 66

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 66

2.1.2. Tổ chức bộ máy của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 68

2.1.3. Hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ... 69

2.2. Thực trạng thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ... 78

2.3. Thực trạng quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ... 85

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

2.3.1. Một số đặc điểm của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nơng thơn

Việt Nam có tác động đến quản trị thanh khoản ... 85

2.3.2. Thực trạng quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ... 86

2.3.2.1. Chiến lược quản trị thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nơng thơn Việt Nam ... 86

2.3.2.2. Chính sách quản trị thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 88

2.3.2.3. Cơ chế điều hòa thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 90

2.3.2.4. Tổ chức bộ máy quản trị thanh khoản của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 91

2.3.2.5. Quy trình quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nơng nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 96

2.4. Đánh giá thực trạng quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ... 107

2.4.1. Những kết quả đạt được ... 107

2.4.1.1. Về chiến lược quản trị thanh khoản ... 108

2.4.1.2. Về chính sách quản trị thanh khoản ... 108

2.4.1.3. Về mơ hình cơ cấu tổ chức quản trị thanh khoản ... 108

2.4.1.4. Về quy trình quản trị thanh khoản ... 108

2.4.2. Những hạn chế ... 109

2.4.2.1. Về chiến lược quản trị thanh khoản ... 109

2.4.2.2. Về chính sách quản trị thanh khoản ... 109

2.4.2.3. Về tổ chức bộ máy quản trị thanh khoản ... 110

2.4.2.4. Về quy trình quản trị thanh khoản ... 111

2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ... 111

2.4.3.1. Nguyên nhân khách quan ... 112

2.4.3.2. Nguyên nhân chủ quan ... 113

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ... 116

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

VIỆT NAM ... 117

3.1. Định hướng quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2019 - 2025 ... 117

3.1.1. Định hướng phát triển ngân hàng thương mại Việt Nam đến năm 2025 ... 117

3.1.2. Định hướng quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam giai đoạn 2019 - 2025 ... 118

3.2. Cơ hội, thách thức đối với quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam trong thời gian tới ... 120

3.2.1. Cơ hội ... 120

3.2.2. Thách thức ... 121

3.3. Giải pháp hoàn thiện quản trị thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 122

3.3.1. Tái cơ cấu bộ máy quản trị thanh khoản ... 122

3.3.2. Tổ chức thực hiện cơ chế quản lý vốn tập trung ... 126

3.3.3. Sắp xếp và kiện toàn nhân sự phù hợp với tổ chức bộ máy quản trị thanh khoản ... 127

3.3.4. Hoàn thiện cơ sở dữ liệu phục vụ quản trị thanh khoản ... 129

3.3.5. Hồn thiện các cơng cụ quản trị thanh khoản ... 131

3.3.5.1. Sử dụng công cụ stress testing ... 131

3.3.5.2. Sử dụng công cụ phái sinh ... 132

3.3.5.3. Hồn thiện hệ thống cơng cụ hạn mức thanh khoản ... 133

3.3.5.4. Thiết lập và duy trì các mối quan hệ trên thị trường ... 134

3.3.5.5. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro thanh khoản ... 136

3.3.6. Cải tiến phương pháp đo lường thanh khoản ... 137

3.3.7. Nâng cao hiệu quả kiểm soát thanh khoản ... 139

3.3.8. Nâng cao hiệu quả giám sát và báo cáo thanh khoản ... 140

3.3.8.1. Nâng cao hiệu quả giám sát thanh khoản ... 140

3.3.8.2. Hoàn thiện hệ thống báo cáo thanh khoản ... 141

3.3.9. Nâng cao công tác dự báo kinh tế vĩ mô ... 142

3.3.10. Nâng cao chất lượng tín dụng ... 142

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

3.3.11. Nâng cao vị thế, uy tín của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển

Nông thôn Việt Nam ... 144

3.3.11.1. Tăng vốn chủ sở hữu đảm bảo đủ vốn theo quy định của NHNN ... 144

3.3.11.2. Hoàn thiện chính sách chăm sóc khách hàng ... 146

3.3.12. Gia tăng nguồn vốn huy động trung, dài hạn ... 148

3.4. Một số kiến nghị ... 149

3.4.1. Kiến nghị đối với Chính Phủ, các Bộ, ngành liên quan ... 149

3.4.1.1. Tạo lập mơi trường kinh tế, chính trị và xã hội ổn định ... 149

3.4.1.2. Hoàn thiện, phát triển và lành mạnh hố thị trường tài chính... 150

3.4.1.3. Đẩy nhanh q trình cổ phần hóa Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ... 151

3.4.1.4. Phát triển thị trường mua - bán nợ để xử lý nợ xấu của ngân hàng thương mại ... 152

3.4.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước ... 152

3.4.2.1. Nâng cao hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ ... 152

3.4.2.2. Hồn thiện khung pháp lý quản trị thanh khoản ngân hàng thương mại ... 154

3.4.2.3. Nâng cao hiệu quả thanh tra, giám sát các ngân hàng thương mại ... 155

3.4.2.4. Tăng cường giám sát và xử lý vi phạm về tuân thủ chế độ thông tin báo cáo của ngân hàng thương mại ... 156

3.4.2.5. Thận trọng trong việc xử lý khủng hoảng truyền thông ... 157

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT </b>

ACB ^{Asia Commercial Joint Stock Bank}

<b>Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu </b>

ALCO ^{The Asset/ Liability Committee of the Board}

<b>Ủy ban quản lý tài sản nợ - tài sản có </b>

Agribank ^{Vietnam Bank for Agriculture and Rural Development} Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

ALM ^{Asset and liability management} Quản trị tài sản nợ - tài sản có

BIDV ^{Bank for Investment and Development of Vietnam} Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

Hệ số an toàn vốn

Định giá điều chuyển vốn nội bộ

Dự án hiện đại hóa hệ thống thanh toán và kế toán khách hàng KT – KSNB Kiểm tra – Kiểm soát nội bộ

Tỷ lệ bảo đảm thanh khoản

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

LDR ^{Loan to Deposit Ratio}

Tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi

Hệ thống thông tin quản lý

NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTMNN Ngân hàng thương mại Nhà nước

NLP ^{Net liquidity position}

Trạng thái thanh khoản ròng

NSFR ^{Net stable funding ratio}

Thỏa thuận mua lại

Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản

Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Công ty quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam

VCB ^{Joint Stock Commercial Bank for Foreign Trade of Vietnam} Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam

Vietinbank ^{Vietnam Joint Stock Commercial Bank for Industry and Trade} Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ </b>

Sơ đồ 1.3. Mơ hình quản trị thanh khoản hiện đại của NHTM ... 35

Sơ đồ 2.1. Bộ máy cơ cấu tổ chức của Agribank ... 68

Sơ đồ 2.2. Cơ chế điều hòa thanh khoản theo cơ chế phân tán của Agribank ... 91

Sơ đồ 2.3. Cơ cấu tổ chức QTTK tại Trụ sở chính của Agribank ... 92

Sơ đồ 3.1. Đề xuất mơ hình tổ chức bộ máy QTTK tại Agribank ... 124

<b>Biểu đồ: </b>

Biểu đồ 2.1. Quy mô vốn huy động của Agribank giai đoạn 2013 – 2018 ... 71

Biểu đồ 2.2. Cơ cấu vốn huy động thị trường 1 theo nhóm khách hàng của Agribank giai đoạn 2013 - 2018 ... 72

Biểu đồ 2.3. Cơ cấu vốn huy động thị trường 1 theo kỳ hạn của Agribank giai đoạn 2013 - 2018 ... 73

Biểu đồ 2.4. Quy mô vốn điều lệ và tổng tài sản của Agribank giai đoạn

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

Biểu đồ 2.8. Chỉ số trạng thái tiền mặt của một số NHTM giai đoạn

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

<b>DANH MỤC BẢNG</b>

Bảng 1.1. Mức độ nghiêm trọng của các chỉ số cảnh bảo sớm ... 38 Bảng 1.2. Trạng thái thanh khoản ròng của NHTM ... 45 Bảng 1.3. Trạng thái thanh khoản ròng trong một ngày cho các kịch bản Bảng 2.4. Tỷ lệ khả năng chi trả của một số NHTM giai đoạn 2013 - 2018 ... 80 Bảng 2.5. Chỉ số năng lực cho vay của một số NHTM giai đoạn 2013 -

2018... 82 Bảng 2.6. Tỷ lệ LDR của một số NHTM giai đoạn 2013 - 2018 ... 83 Bảng 2.7. Tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn của một số NHTM giai

đoạn 2013 - 2018 ... 84 Bảng2.8. Một số chỉ tiêu phản ánh mục tiêu chiến lƣợc QTTK và khẩu vị

RRTK của Agribank giai đoạn 2013 - 2018 ... 87 Bảng 2.9. Các giới hạn thanh khoản của Agribank giai đoạn 2013 - 2018 ... 101 Bảng 2.10. Tình hình dự trữ sơ cấp, thứ cấp của Agribank giai đoạn 2013 -

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>LỜI MỞ ĐẦU </b>

<b>1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu </b>

NHTM là doanh nghiệp đặc biệt, kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ - tín dụng, nguồn vốn chủ yếu là huy động từ các tổ chức kinh tế và cá nhân với độ biến động cao do phụ thuộc vào nhu cầu rút tiền của người gửi. Trong khi đó tài sản có lớn nhất của NHTM là cho vay và đầu tư - những tài sản cón tính lỏng thấp, chỉ thu hồi được khi đến hạn. Chính vì vậy, thanh khoản ln là vấn đề sống cịn trong hoạt động kinh doanh của mỗi NHTM.

Hoạt động kinh doanh của ngân hàng dựa trên chữ tín và có tính hệ thống. Thực tế từ các cuộc khủng hoảng ngân hàng trên thế giới như: khủng hoảng ngân hàng Argentina năm 2001, khủng hoảng ngân hàng Nga năm 2004, khủng hoảng ngân hàng Mỹ năm 2008 đã cho thấy sự sụp đổ ngân hàng có nguồn gốc sâu xa từ việc rút tiền ồ ạt của khách hàng khi ngân hàng giảm/ mất uy tín. Khi một ngân hàng đổ vỡ thì có thể trở thành hiệu ứng lây lan, đe dọa đến sự ổn định của hệ thống ngân hàng và gây hậu quả nặng nề đối với quốc gia. Do đó, QTTK ln là vấn đề trọng tâm trong quản trị hoạt động kinh doanh của NHTM.

Tại Việt Nam, từ sau cuộc khủng hoảng ngân hàng Mỹ năm 2008, NHNN càng chú trọng đến vấn đề thanh khoản và QTTK của các NHTM. NHNN đã ban hành nhiều văn bản pháp lý về bảo đảm an toàn trong hoạt động kinh doanh ngân hàng với các quy định này ngày càng tiến bộ, tiếp cận hơn với thông lệ quốc tế. Về phía các NHTM, nguồn vốn huy động từ tiền gửi luôn chiếm tỷ trọng chi phối so với phát hành giấy tờ có giá và đều cho phép khách hàng có thể rút trước hạn. Tuy nhiên, các NHTM vẫn gặp khó khăn trong huy động vốn do NHNN thực hiện chính sách tiền tệ kiềm chế lạm phát, trong khi sức ép cho vay trung và dài hạn là rất lớn. Bên cạnh đó, xu thế hội nhập và tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 làm cho môi trường cạnh tranh trong lĩnh vực tài chính ngân hàng gia tăng. Đứng trước những vấn đề đó, các nhà quản trị ngân hàng đã nhận thức được tầm quan trọng của QTTK và QTTK tại các NHTM Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực trong những năm gần đây.

</div>