(Luận Văn Thạc Sĩ Quản Lý Văn Hóa) Quản Lý Lễ Hội Ok Om Bok Của Người Khmer Ở Thành Phố Bạc Liêu, Tỉnh Bạc Liêu

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.81 MB, 155 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>NgÔói hÔỏng dn khoa hc: PGS.TS Lờ Thanh Hà </b>

<b>Thanh Hóa, 2023</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<i><b>Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu= là cơng trình khoa học do tơi viết, d°ới sự h°ớng </b></i>

dẫn cāa PGS.TS Lê Thanh Hà.

Tôi xin cam đoan luận văn này không trùng lặp với các các cơng trình nghiên cứu đã cơng b.

<b>NgÔói cam oan </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

1. Lý do chọn đề tài ... 1

2. Lịch sử nghiên cứu vÃn đề ... 3

3. Mÿc đích và nhiệm vÿ nghiên cứu ... 8

4. Đối t°ợng và ph¿m vi nghiên cứu ... 9

1.1.2. QuÁn lý và quÁn lý lễ hội ... 13

1.2. Quan điểm, chā tr°¡ng, đ°ßng lối cāa ĐÁng và Nhà n°ớc ... 16

1.2.1. Văn bÁn cāa Trung ¯¡ng về quÁn lý lễ hội ... 16

1.2.2. Văn bÁn cāa địa ph°¡ng về quÁn lý lễ hội ... 20

1.3. Khái quát về ng°ßi Khmer và lễ hội Ok Om Bok á thành phố B¿c Liêu ... 22

1.3.1. Khái quát về đồng bào dân tộc Khmer á thành phố B¿c Liêu ... 22

1.3.2. Tổng quan về Lễ hội Ok Om Bok cāa ng°ßi Khmer ... 25

1.3.3. Nguồn gốc, ý nghĩa cāa lễ Ok Om Bok ... 28

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

1.3.4. Quy trình, cách thức tổ chức và các nghi thức tiến hành trong lễ hội

Ok Om Bok cāa ng°ßi Khmer thành phố B¿c Liêu ... 34

<b>*TiÃu kt ChÔÂng 1 ... 40 </b>

<b>ChÔÂng 2. THC TRắNG QUN Lí L HịI OK OM BOK ọ THNH PH BắC LIÊU ... 41 </b>

2.1. Chā thể quÁn lý ... 41

2.1.1. Sá Văn hóa - Thể thao và Du lịch B¿c Liêu ... 41

2.1.2. Phịng Văn hóa - Thơng tin thành phố B¿c Liêu ... 42

2.1.3. Chā thể cộng đồng c° dân trong quÁn lý lễ hội ... 42

2.2. Công tác quÁn lý lễ hội Ok Om Bok á thành phố B¿c Liêu ... 42

2.2.1. Ban hành các văn bÁn chỉ đ¿o, h°ớng dẫn, kế ho¿ch tổ chức lễ hội . 42 2.2.2. Công tác tuyên truyền, quÁng bá ... 46

2.2.3. Tổ chức các ho¿t động văn hóa trong lễ hội ... 49

2.2.4. QuÁn lý các nguồn lực, c¡ sá vật chÃt phÿc vÿ cho tổ chức lễ hội . 50 2.2.5. QuÁn lý ho¿t động dịch vÿ, vệ sinh mơi tr°ßng, an ninh trật tự ... 54

2.2.6. Ho¿t động kiểm tra, giám sát việc tổ chức lễ hội ... 58

2.2.7. Sự tham gia cāa cộng đồng trong việc tổ chức, quÁn lý lễ hội ... 59

2.3. Đánh giá chung ... 62

2.3.1. ¯u điểm ... 62

2.3.2. H¿n chế, tồn t¿i ... 66

2.3.3. Nguyên nhân cāa h¿n chế ... 68

2.4. Những vÃn đề đặt ra trong công tác quÁn lý lễ hội Ok Om Bok á thành phố B¿c Liêu hiện nay ... 70

2.4.1. Những biến đổi trong tổ chức lễ hội Ok Om Bok á thành phố B¿c Liêu hiện nay ... 70

2.4.2. Về công tác quÁn lý lễ hội ... 76

<b>* TiÃu k¿t ChÔÂng 2 ... 81 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>ChÔÂng 3. PH£¡NG H£àNG, NHIỈM VĀ, GIÀI PHÁP NÂNG CAO HIỈU Q CƠNG TÁC QN LÝ LÄ HÞI OK OM BOK ä THÀNH </b>

3.2.1. Hoàn thiện c¡ cÃu bộ máy tổ chức và c¡ chế quÁn lý lễ hội ... 84

3.2.2. Hồn thiện nội dung ch°¡ng trình tổ chức lễ hội ... 86

3.2.3. BÁo vệ và phát huy giá trị truyền thống cāa lễ hội ... 87

3.2.4. Đẩy m¿nh cơng tác xã hội hóa ... 89

3.2.5. Tăng c°ßng cơng tác thanh tra, kiểm tra ... 91

3.2.6. Phát huy vai trò cāa cộng đồng ... 92

3.2.7. BÁo vệ và phát huy lễ hội Ok Om Bok gắn với xây dựng mơ hình sÁn phẩm du lịch t¿i địa ph°¡ng. ... 94

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>DANH MĀC TĀ VI¾T TÂT Tā vi¿t tÃt Nguyên ngh*a </b>

ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu long HĐND Hội đồng nhân dân

KTXH Kinh tế - Xã hội UBND Āy ban nhân dân

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Biểu đồ 2.1. Kết quÁ khÁo sát về việc ban hành các văn bÁn chỉ đ¿o, h°ớng dẫn, kế ho¿ch tổ chức lễ hội ... 46Biểu đồ 2.2. Kết quÁ khÁo sát về công tác tuyên truyền, quÁng bá ... 48Biểu đồ 2.3. Kết quÁ khÁo sát về việc tổ chức các ho¿t động văn hóa trong lễ

hội Ok Om bok... 50Biểu đồ 2.4. Kết quÁ khÁo sát việc quÁn lý các nguồn lực,c¡ sá vật chÃt phÿc

vÿ tổ chức lễ hội ... 52Biểu đồ 2.5. Kết quÁ khÁo sát quÁn lý ho¿t động dịch vÿ, vệ sinh mơi tr°ßng,

an ninh trật tự ... 57Biểu đồ 2.6. Kết quÁ khÁo sát ho¿t động kiểm tra, giám sát việc tổ chức lễ hội ... 58Biểu đồ 2.7. Kết quÁ khÁo sát sự tham gia cāa cộng đồngtrong việc tổ chức,

quÁn lý lễ hội ... 60Biểu đồ 2.8. Kết quÁ khÁo sát nguyên nhân biến đổi cāa cāa lễ hội Ok Om

Bok t¿i thành phố B¿c Liêu ... 75

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<Lễ hội là lo¿i hình sinh ho¿t văn hố, sÁn phẩm tinh thần cāa ng°ßi dân đ°ợc hình thành và phát triển trong q trình lịch sử. Lễ hội cũng chính là dịp để con ng°ßi giao l°u, gặp gỡ, là n¡i kết nối cộng đồng, n¡i con ng°ßi thể hiện truyền thống uống n°ớc nhớ nguồn. Lễ hội là một bộ phận quan trọng cāa di sÁn văn hóa phi vật thể cāa dân tộc Việt Nam và là một lo¿i hình có tính chÃt tổng hợp chứa đựng trong nó cÁ tín ng°ỡng, tôn giáo, phong tÿc tập quán, diễn x°ớng dân gian và văn nghệ dân gian. Nghiên cứu lễ hội truyền thống trên ph°¡ng diện lý luận lẫn thực tiễn, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bÁn sắc dân tộc= [1, tr.21].

Trong quá trình cộng c° lâu dài với ng°ßi Kinh (Việt), ng°ßi Chăm và ng°ßi Hoa, ng°ßi Khmer á đồng bằng sơng Cửu Long đã sớm hình thành một nền văn hóa phát triển, đã t¿o nên bÁn sắc văn hóa cāa tộc ng°ßi mình, góp phần làm nên sự đa d¿ng trong một thể thống nhÃt cāa bÁn sắc văn hóa Việt Nam.

Ng°ßi Khmer có một nền văn hoá nổi trội và mang những đặc tính văn hố riêng có và nó đ°ợc đúc rút từ đßi sống văn hố cāa ng°ßi dân. Văn hóa Khmer là nền văn hóa lâu đßi đ°ợc tích hợp trên nền tÁng văn hóa nơng nghiệp lúa n°ớc là chính và Phật giáo trá thành tôn giáo cāa toàn dân tác động, chi phối hầu nh° tồn bộ mọi mặt trong đßi sống c° dân, cÁ đối với đßi sống văn hóa vật chÃt lẫn đßi sống văn hóa tinh thần, tâm linh và các thiết chế chính trị - xã hội cổ truyền cāa ng°ßi Khmer. Đ°ợc thể hiện rõ nét qua hình Ánh là những ngơi chùa đ°ợc trang hồng nguy nga lộng lẫy với lối kiến trúc cổ kín độc đáo đ¿t đến trình độ nghệ thuật điêu luyện sắc sÁo, mà cịn có nhiều lo¿i hình văn hóa nghệ thuật phong phú đa d¿ng khác thể hiện sự sáng t¿o độc đáo, t¿o nên giá trị văn hóa truyền thống mang đậm bÁn sắc văn hóa dân tộc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Trong nền văn hóa Ãy, lễ hội là một điểm nhÃn và hết sức nổi bật riêng cāa dân tộc Khmer. T¿i các lễ hội cāa đồng bào Khmer, có thể cÁm nhận thÃy rõ rÃt nhiều khía c¿nh khác nhau, và hầu nh° tÃt cÁ lễ hội cāa ng°ßi Khmer đều gắn chặt với Phật giáo, đậm nét nhÃt là những lễ hội mang đậm dÃu Ãn truyền thống, tôn giáo và có sự cuốn hút đến khó c°ỡng.

Đối với ng°ßi dân Khmer thì có nhiều lễ hội khác nhau diễn ra trong năm, trong số đó có thể kể đến một số lễ hội nổi bật nh° lễ hội năm mới, lễ hội cúng ông bà, lễ cúng trăng. Trong số những lễ hội đó, có lẽ lễ hội Ok Om Bok là lễ hội nổi tiếng, thu hút đ°ợc nhiều ng°ßi dân Khmer cũng nh° các dân tộc khác tham gia và h°áng ứng nhiệt tình. Lễ hội Ok Om Bok nó mang những nét độc đáo riêng có.

Thơng qua lễ hội Ok Om Bok họ gửi gắm những tâm t°, nguyện vọng và °ớc m¡ cāa mình vào một t°¡ng lai tốt đẹp; khơng những thế lễ hội cịn góp phần thực hiện tình đồn kết th°¡ng yêu nhau, thể hiện giá trị xã hội rõ nét, cố kết cộng đồng gắn chặt với phum sóc và ngơi chùa, đồng thßi góp phần vào bÁo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống cāa dân tộc cho các thế hệ mai sau.

Trong cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đ¿i hóa đÃt n°ớc và xu thế hội nhập á n°ớc ta hiện nay, một trong những vÃn đề bức xúc đ°ợc đặt ra là bÁo tồn, phát huy những giá trị văn hoá truyền thống cāa các dân tộc. Chỉ thị số 68/CT-TW cāa Ban Bí th° về cơng tác á vùng đồng bào Khmer đã chỉ rõ: <Tôn trọng, bÁo vệ và phát huy di sÁn văn hóa chùa chiền Khmer kết hợp với nội dung văn hóa mới. à những chùa có những điều kiện, xây dựng chùa thành những Trung tâm văn hóa thơng tin, h°ớng dẫn thực hiện nếp sống mới cho đồng bào Khmer á phum, sóc… nghiên cứu đ°a một số chùa Khmer có ý nghĩa tiêu biểu về lịch sử-văn hóa vào danh mÿc xếp h¿ng cāa Nhà n°ớc=.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Từ tr°ớc đến nay, đã có rÃt nhiều cơng trình nghiên cứu về lễ hội Khmer Nam Bộ, đặc biệt là các lễ hội truyền thống cāa ng°ßi Khmer. Tuy nhiên lĩnh vực lễ hội Ok Om Bok cāa ng°ßi Khmer Nam bộ nói chung và cộng đồng dân tộc Khmer t¿i B¿c Liêu nói riêng vẫn ch°a đ°ợc nhiều nhà

<i><b>nghiên cứu có quan tâm, từ những lý do trên, tôi đã lựa chọn đề tài <Quản lý </b></i>

<i><b>lễ hội Ok Om bok của ng°ời Khmer ở thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu= </b></i>

làm Luận văn tốt nghiệp Th¿c sĩ chuyên ngành Qn lý Văn hố.

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

"Cơng trình '60 Lễ hội truyền thống'" là một tác phẩm cāa hai tác giÁ Th¿ch Ph°¡ng và Lê Trung Vũ, xuÃt bÁn vào năm 1995. Tác phẩm này tập trung vào việc giới thiệu và tóm tắt về 60 lễ hội truyền thống đặc biệt và đa d¿ng cāa Việt Nam. Cơng trình này bao gồm một tập hợp các lễ hội truyền thống đ°ợc tổ chức khắp cÁ n°ớc từ Bắc vào Nam, bắt đầu từ tháng 1 đến tháng 12. Các lễ hội đ°ợc tìm hiểu và trình bày theo thứ tự thßi gian trong năm. Mỗi lễ hội trong cuốn sách đ°ợc mô tÁ với các thông tin về nguồn gốc, lịch sử, quy trình và các ho¿t động trong lễ hội. Các tác giÁ cũng đề cập đến các truyền thống, nghi lễ, và ý nghĩa văn hóa đặc tr°ng cāa từng lễ hội. Cơng trình giúp độc giÁ hiểu rõ h¡n về sự đa d¿ng và sự phong phú cāa các lễ hội truyền thống á Việt Nam, cung cÃp cho đọc giÁ một cái nhìn tổng quan về các nét văn hóa đặc sắc cāa đÃt n°ớc.

"Lễ hội truyền thống các dân tộc Việt Nam" là một tác phẩm cāa tác giÁ Hoàng L°¡ng, đ°ợc xuÃt bÁn vào năm 2002. Tác phẩm này tập trung vào việc nghiên cứu và tóm tắt về các lễ hội truyền thống đa d¿ng và đặc biệt cāa các dân tộc Việt Nam. Tác giÁ Hoàng L°¡ng khám phá và trình bày về lễ hội cāa các dân tộc Việt Nam thơng qua việc khÁo sát, tìm hiểu và s°u tầm thông tin từ các nguồn t° liệu đa d¿ng. Tác phẩm giới thiệu và mô tÁ về các lễ hội cāa các dân tộc khác nhau trên khắp đÃt n°ớc, từ miền Bắc đến miền Nam và từ vùng núi cao đến vùng đồng bằng. Mỗi lễ hội trong tác phẩm đ°ợc t°ßng thuật với các thông tin về nguồn gốc, lịch sử, nghĩa cử, và các ho¿t động chính trong lễ hội. Tác giÁ cũng nhÃn m¿nh đến ý nghĩa văn hóa, tín ng°ỡng và sự gắn kết cộng đồng mà các lễ hội mang l¿i cho dân tộc. Qua tác phẩm, độc giÁ có c¡ hội hiểu rõ h¡n về sự đa d¿ng và sự phong phú cāa các lễ hội truyền thống cāa các dân tộc Việt Nam. Các nghi lễ, truyền thống và quan niệm tâm linh đặc tr°ng đ°ợc đề cập, cung cÃp cho ng°ßi đọc một cái nhìn sâu sắc về bÁn sắc văn hóa cāa mỗi dân tộc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

"Lễ hội và nhân sinh" là một tác phẩm cāa tác giÁ Đặng Văn Lung, đ°ợc xuÃt bÁn vào năm 2005. Tác phẩm này tập trung vào việc khám phá và tìm hiểu về mối liên hệ giữa lễ hội và cuộc sống con ng°ßi. Tác giÁ Đặng Văn Lung xem xét lễ hội nh° một phần quan trọng cāa văn hóa dân gian và xã hội. Ông nghiên cứu sự phát triển và biến đổi cāa lễ hội trong quá trình tiến hóa xã hội. Tác phẩm trình bày các ý kiến và quan điểm về tầm quan trọng cāa lễ hội trong việc gắn kết cộng đồng, bÁo tồn văn hóa và thể hiện giá trị nhân sinh. Đặng Văn Lung khám phá cách mà lễ hội Ánh h°áng đến nhân sinh, đó là sự gắn kết giữa con ng°ßi và tổ tiên, giữa ng°ßi dân và đÃt n°ớc, và giữa ng°ßi với nhau. Ơng nhÃn m¿nh rằng lễ hội khơng chỉ là một sự kiện vui ch¡i giÁi trí, mà cịn là c¡ hội để con ng°ßi tìm thÃy ý nghĩa sống và giữ vững những giá trị truyền thống. Tác phẩm cũng thÁo luận về tác động cāa công nghệ và sự phát triển xã hội đến lễ hội truyền thống. Tác giÁ đặt câu hỏi về sự thay đổi và mÃt mát cāa một số lễ hội truyền thống trong thßi đ¿i hiện đ¿i và cách tìm kiếm giÁi pháp để bÁo tồn và phát triển các lễ hội này. Tóm l¿i, "Lễ hội và nhân sinh" cāa Đặng Văn Lung là một tác phẩm nghiên cứu về mối liên hệ giữa lễ hội và cuộc sống con ng°ßi. Tác phẩm này tập trung vào tầm quan trọng cāa lễ hội trong việc gắn kết cộng đồng, bÁo tồn văn hóa và thể hiện giá trị nhân sinh. Tác giÁ đặt câu hỏi về sự thay đổi và bÁo tồn cāa lễ hội trong thßi đ¿i hiện đ¿i và tìm kiếm giÁi pháp cho vÃn đề này.

"Cơng trình Lễ hội Việt Nam" là một tác phẩm do hai tác giÁ Lê Trung Vũ và Lê Hồng Lý đồng chā biên, đ°ợc xuÃt bÁn vào năm 2005. Tác phẩm này tập trung vào việc nghiên cứu và trình bày về các lễ hội truyền thống đặc biệt cāa Việt Nam. Trong tác phẩm này, các tác giÁ tổng hợp và trình bày về lễ hội cāa Việt Nam từ các dân tộc và vùng miền khác nhau trong cÁ n°ớc. Các lễ hội đ°ợc trình bày theo thứ tự thßi gian trong năm, mang l¿i cái nhìn tổng quan về đa d¿ng và sự phong phú cāa lễ hội á Việt Nam. Mỗi lễ hội

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

trong tác phẩm đ°ợc mô tÁ với các thông tin về nguồn gốc, lịch sử, nghĩa cử, và các ho¿t động chính trong lễ hội. Các tác giÁ cung cÃp các thông tin chi tiết về cách tổ chức lễ hội, các truyền thống, tín ng°ỡng và ý nghĩa văn hóa đặc tr°ng cāa từng lễ hội. Tác phẩm cung cÃp cho độc giÁ cái nhìn sâu sắc về văn hóa dân gian, tín ng°ỡng và sự gắn kết cộng đồng thông qua các lễ hội truyền thống cāa Việt Nam. Ngoài ra, tác phẩm cũng tập trung vào việc bÁo tồn và phát triển các lễ hội truyền thống trong bối cÁnh hiện đ¿i và sự tiến bộ cơng nghệ. Tóm l¿i, "Cơng trình Lễ hội Việt Nam" cāa Lê Trung Vũ và Lê Hồng Lý là một tác phẩm tổng hợp và trình bày về các lễ hội truyền thống đặc biệt cāa Việt Nam. Tác phẩm này giúp ng°ßi đọc hiểu rõ h¡n về đa d¿ng và sự phong phú cāa lễ hội á Việt Nam và mang l¿i cái nhìn sâu sắc về văn hóa dân gian, tín ng°ỡng và sự gắn kết cộng đồng thông qua các lễ hội truyền thống.

"Sự tác động cāa kinh tế thị tr°ßng vào lễ hội" là một tác phẩm cāa tác giÁ Lê Hồng Lý, đ°ợc xuÃt bÁn vào năm 2008. Tác phẩm này tập trung vào việc nghiên cứu và trình bày về cách mà kinh tế thị tr°ßng Ánh h°áng đến lễ hội truyền thống. Trong tác phẩm này, tác giÁ Lê Hồng Lý khám phá sự tác động cāa quá trình phát triển kinh tế thị tr°ßng và sự tiến bộ cơng nghệ đối với các lễ hội truyền thống. Ơng tìm hiểu và phân tích cách mà yếu tố kinh tế, th°¡ng m¿i, và sự thay đổi xã hội Ánh h°áng đến tổ chức và ý nghĩa cāa các lễ hội. Tác giÁ đặt câu hỏi về sự thay đổi trong cách tổ chức lễ hội và các ho¿t động liên quan khi xã hội chuyển từ kinh tế truyền thống sang kinh tế thị tr°ßng. Ơng nêu rõ rằng áp lực cāa kinh tế thị tr°ßng, sự tham gia cāa các công ty và nhà tài trợ, cũng nh° mÿc đích th°¡ng m¿i có thể thay đổi bÁn chÃt và t° t°áng cāa một số lễ hội truyền thống. Tác phẩm cung cÃp những ví dÿ và nghiên cứu về các tr°ßng hợp cÿ thể, thể hiện sự tác động cāa kinh tế thị tr°ßng lên các khía c¿nh cāa lễ hội nh° tổ chức, nghệ thuật, giá trị văn hóa, và tham gia cāa cộng đồng. Tác giÁ cũng đề xuÃt các biện pháp để bÁo tồn và cân

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

nhắc sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bÁo tồn các giá trị văn hóa trong các lễ hội truyền thống. Tóm l¿i, "Sự tác động cāa kinh tế thị tr°ßng vào lễ hội" cāa Lê Hồng Lý là một tác phẩm nghiên cứu về cách mà kinh tế thị tr°ßng Ánh h°áng đến lễ hội truyền thống. Tác phẩm này tập trung vào sự thay đổi trong tổ chức và ý nghĩa cāa các lễ hội d°ới sự tác động cāa kinh tế thị tr°ßng và các yếu tố liên quan

<i><b>2.2. Các nghiên cứu liên quan đến lễ hội Ok Om Bok của ng°ời Khmer </b></i>

Hiện nay, đã có hàng trăm cơng trình, bài viết về văn hóa Khmer, là t° liệu quý giá cho những ai cần tìm hiểu, nghiên cứu về ng°ßi Khmer. Để làm c¡ sá kế thừa các t° liệu đã có nghiên cứu gần và xa với đề tài, tơi xin điểm qua những cơng trình nh° sau:

- T<i>iêu biểu là cơng trình <Người Việt gốc Miên= (1969) cāa Lê H°¡ng. </i>

<Tác giÁ đã s°u tầm và giới thiệu về nguồn gốc, dân số, sinh ho¿t, xã hội, phong tÿc, tập qn, tơn giáo, tín ng°ỡng cāa ng°ßi Khmer Nam Bộ tr°ớc năm 1975. Đây có thể đ°ợc xem là một cơng trình biên khÁo khá đầy đā giới thiệu đ°ợc diện m¿o văn hóa truyền thống cāa ng°ßi Khmer sinh sống á ĐBSCL. Đây cũng là tài liệu đầu tiên nghiên cứu về lễ hội một cách có hệ thống từ thßi gian tổ chức, nguồn gốc lễ hội và quy trình tổ chức những nghi

<b>lễ cāa ng°ßi Khmer Nam Bộ x°a= </b>

cāa tác giÁ Sang Sết <là một cơng trình nghiên cứu có hệ thống, góp phần vào việc giữ gìn, bÁo tồn, phát huy vốn văn hóa - văn nghệ dân gian và lễ nghi quý báu cāa đồng bào Khmer, Tác giÁ đã giới thiệu khái quát những phong tÿc, nghi lễ và những tranh ký tự truyền thống cāa ng°ßi Khmer. Từ đó ng°ßi đọc có thể thÃy giá trị văn hóa Khmer ẩn chứa bái từng nghi thức, phong tÿc và trong tranh ký tự đ°ợc thể hiện trên t°ßng, cổng, mái…cāa ngơi chùa Khmer=.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

- Tiếp đó Nguyễn M¿nh C°ßng với cơng trình < Vài nét về ng°ßi Khmer Nam bộ= NXB Khoa học và xã hội, năm 2002, cũng có một nghiên cứu khái quát về mặt đßi sống ng°ßi Khmer Nam bộ nh° tơn giáo, phong tÿc

- <Lễ hội dân gian cāa ng°ßi Khmer Nam Bộ=, cāa 02 tác giÁ Lâm Quang Vinh và Tiền Văn Triệu đã hợp so¿n cơng trình do NXB Khoa học Xã hội Ãn hành 2015. Tác giÁ <khái quát về ng°ßi Khmer Nam Bộ, mô tÁ lễ hội truyền thống cāa ng°ßi đó, hai nhà nghiên cứu về Lễ hội truyền thống cāa ng°ßi Khmer nh°: Ok-Om-bok, Sên Đolta, Chol Chhnam Thmây và những lễ hội đặc tr°ng á nhiều địa ph°¡ng nh°: Lễ hội Ph°ớc biển, Lễ hội cầu an, Lễ hội Đ¿p Cồng - thác Côn, Lễ hội Đua bị, Lễ cúng Neak Tà đồng thßi tác giÁ cÿ thể hóa qua các luận điểm lớn nh°: Hệ thống nghi lễ qua lễ hội và những giá trị văn học dân gian cần giữ gìn qua lễ hội=.

Điểm qua lịch sử nghiên cứu vÃn đề, có thể thÃy rằng văn hóa ng°ßi Khmer Nam Bộ đang đ°ợc nhiều nhà nghiên cứu có quan tâm và khơng ít cơng trình có giá trị, trong đó có lễ hội Ok Om Bok mang đậm màu sắc tôn giáo vẫn ch°a đ°ợc nghiên cứu một cách có hệ thống và khoa học. Chính vì đều này, việc nghiên cứu lễ hội Ok Om Bok cāa ng°ßi Khmer tỉnh B¿c Liêu nói chung và Thành phố b¿c Liêu nói riêng là hết sức cần thiết, nhằm giới thiệu và cung cÃp những thơng tin góp phần xây dựng c¡ sá dữ liệu khoa học cho việc đề xuÃt những định h°ớng và giÁi pháp bÁo tồn và phát huy bền vững nền văn hóa cāa ng°ßi Khmer trong cộng đồng văn hóa Việt Nam

<b>3. Māc đích và nhiÇm vā nghiên cÿu </b>

<i><b>3.1. Mục đích nghiên cứu </b></i>

Nghiên cứu quÁn lý lễ hội truyền thống Ok Om Bok cāa cộng đồng dân tộc Khmer á thành phố B¿c Liêu, tỉnh B¿c Liêu, trên c¡ sá đó đề xuÃt giÁi

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

pháp nhằm nâng cao hiệu quÁ công tác quÁn lý lễ hội Ok Om Bok t¿i thành phố B¿c Liêu trong giai đo¿n hiện nay.

<i><b>3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu </b></i>

- Hệ thống hóa tài liệu liên quan đến quÁn lý lễ hội truyền thống

- Khái quát về lễ hội Ok Om Bok cāa đồng bào dân tộc Khmer và làm rõ vai trò, giá trị cāa lễ hội Ok Om Bok

- Đánh giá thực tr¿ng công tác quÁn lý lễ hội Ok Om Bok cāa đồng bào dân tộc Khmer á thành phố B¿c Liêu hiện nay

- Đề xuÃt giÁi pháp nâng cao hiệu quÁ ho¿t động quÁn lý lễ hội Ok Om Bok cāa đồng bào dân tộc Khmer á thành phố B¿c Liêu trong bối cÁnh hin nay.

<b>4. ỏi tÔng v phm vi nghiờn cu </b>

<i><b>4.1. Đối t°ợng nghiên cứu </b></i>

Ho¿t động quÁn lý lễ hội Ok Om Bok t¿i thành phố B¿c Liêu, tỉnh B¿c Liêu

<i>1.4.2. Phạm vi nghiên cứu </i>

t¿i thành phố B¿c Liêu, tỉnh B¿c Liêu từ năm 2015 đến nay.

<b>5. PhÔÂng phỏp nghiờn cu </b>

lm rừ i t°ợng nghiên cứu và thực hiện nhiệm vÿ cāa đề tài, trong quá trình triển khai thực hiện đề tài nghiên cứu, chúng tôi chọn các ph°¡ng pháp: Trong quá trình thực hiện luận văn vận dÿng các quan điểm tiếp cận liên ngành: nghiên cứu sử dÿng một số kiến thức cāa các ngành khác nh° dân tộc học, nhân học, xã hội học... nhằm làm rõ đối t°ợng nghiên cứu và trong suốt thßi gian nghiên cứu luận văn sử dÿng các ph°¡ng pháp nh° sau:

- Ph°¡ng pháp chuyên gia. Đây là ph°¡ng pháp một khÁo về lễ Ok Om Bok cāa ng°ßi Khmer tỉnh B¿c liêu (Nghiên cứu tr°ßng hợp thành phố B¿c Liêu), giúp ng°ßi nghiên cứu hiểu rõ và có thơng tin chi tiết, đầy đā về các góc

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

độ khác nhau cāa lễ hội, từ đó có cái nhìn khái qt về những biến đổi văn hóa cũng nh° vai trị cāa lễ hội trong đßi sống cộng đồng cāa ng°ßi Khmer.

- Ph°¡ng pháp điền dã dân tộc học, với hai hình thức quan sát tham dự và phỏng vÃn sâu: nhằm thực hiện phỏng vÃn sâu với các đối t°ợng là những gia đình ng°ßi Khmer có tổ chức lễ hội này, các vị s° sãi, achar, ban quÁn trị và bà con Khmer tham gia lễ hội. Cùng với việc quan sát tham dự trực tiếp vào lễ hội để tìm ra đặc điểm, ý nghĩa, mÿc đích, những điểm chung và riêng, sự biến đổi, xu h°ớng phát triển cāa lễ hội hiện nay á các hộ gia đình ng°ßi Khmer.

- Ph°¡ng pháp tổng hợp, phân tích, hệ thống hóa các t° liệu, dựa vào kết quÁ điều tra phỏng vÃn sâu và các nguồn t° liệu khác nhau về lễ hội Ok Om Bok để đi sâu vào phân tích, các giá trị, đặc điểm cāa lễ hội Ok Om Bok cāa ng°ßi Khmer tỉnh B¿c liêu (Nghiên cứu tr°ßng hợp thành phố B¿c Liêu) nhằm làm nổi bật nội dung mà luận văn có đề cập một cách có hệ thống và khoa học. Sau đó tổng hợp l¿i vÃn đề nghiên cứu.

- Để cuộc khÁo sát có độ tin cậy cao, chúng tôi đã tiến hành những cuộc thăm dò xã hội học, đối với một số vÃn đề thông qua các bÁng hỏi liên quan về lễ hội Ok Om Bok, tập trung vào đối t°ợng nh° S° sãi, ng°ßi cao niên,

<b>trung niên và thanh niên Khmer trên địa bàn Thành phố B¿c Liêu. 6. Ngÿng đóng góp căa luÁn vn </b>

Đề tài vận dÿng các lý thuyết về văn hóa, để nhận định những giá trị văn hóa đặc sắc trong lễ hội cāa ng°ßi Khmer nói chung mà cÿ thể là Lễ hội Ok Om Bok. Thông qua việc giới thiệu ý nghĩa và miêu tÁ diễn trình cāa Lễ - Hội luận văn góp phần t° liệu hóa với mÿc đích bÁo tồn các giá trị truyền thống cāa Lễ hội Ok Om Bok đang có xu h°ớng biến đổi với hy vọng có thể đóng góp thêm t° liệu trong việc nghiên cứu văn hóa phong tÿc cāa ng°ßi Khmer á Thành Phố B¿c Liêu.

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

Đề tài hy vọng có thể đóng góp thêm t° liệu trong việc nghiên cứu văn hóa phong tÿc cāa ng°ßi Khmer á Thành Phố B¿c Liêu. Bên c¿nh đó, việc nghiên cứu Lễ hội Ok Om Bok từ góc nhìn văn hóa học để thÃy những giá trị cốt lõi, bÁn chÃt cāa hiện t°ợng nhằm đề xuÃt những giÁi pháp phát huy tiềm năng, lợi thế văn hóa địa ph°¡ng song song với việc bÁo tồn giá trị văn hóa tộc ng°ßi Khmer.

Ngồi các phần Má đầu, Kết luận, Phÿ lÿc và Tài liệu tham khÁo, nội dung luận văn bao gồm 03 chĂng nh sau:

<b>ChÔÂng 1. CĂ sỏ lý lun v công tác quÁn lý lễ hội truyền thống và tổng </b>

quan l hi Ok Om Bok

<b>ChÔÂng 2. Thc trng quÁn lý lễ hội Ok Om Bok á Thành Phố Bc Liờu ChÔÂng 3. PhĂng hng, nhiệm vÿ, giÁi pháp nâng cao hiệu quÁ </b>

công tác quÁn lý lễ Hội Ok Om Bok

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

- Lễ: Theo từ điển tiếng Việt, lễ là <những nghi thức tiến hành nhằm đánh dÃu hoặc kỷ niệm một sự việc, sự kiện có ý nghĩa nào đó. Trong thực tế, lễ có nhiều ý nghĩa và có một lịch sử hình thành khá phức t¿p. Lễ là một hệ thống nghi thức, một hệ thống hành vi, động tác, sự kiện có định °ớc, quy cách chặt chẽ và ổn định. Lễ á trong hội không đ¡n lẻ mà là một hệ thống liên kết có trật tự, cùng hỗ trợ nhau và có tính ổn định cao= [7, tr.61].

- Hội: <Hội là cuộc vui tổ chức chung cho đơng đÁo mọi ng°ßi dự, theo phong tÿc hoặc nhân dịp đặc biệt= [12, tr.495]. Hội là đám vui đơng ng°ßi, trong một địa điểm và vui ch¡i với nhau, nh°ng phÁi mang những yếu tố nh°:

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

• Đ°ợc tổ chức nhân dịp kỷ niệm một sự kiện quan trọng nào đó và có liên quan đến cộng đồng dân c°.

• Nhằm đem l¿i lợi ích tinh thần cho mọi thành viên cāa cộng đồng, mang tính cộng đồng cÁ t° cách tổ chức lẫn mÿc đích cāa nó, có khi tính cộng đồng đó đ°ợc má rộng đến quy mơ làng, liên làng, liên vùng…

Nội hàm này là sự tập hợp giữa hai khái niệm: lễ hội và truyền thống. <Nếu lễ hội đ°ợc hiểu theo nghĩa tiếng Việt là sinh ho¿t văn hóa tinh thần cāa một cộng đồng dân c° nhằm thỏa mãn nhu cầu tôn kính thần linh bằng các lễ nghi, nghi thức tế lễ và những trị ch¡i có mối quan hệ với tín ng°ỡng và lễ nghi đó, thì truyền thống là những tập tÿc, thói quen đ°ợc hình thành từ lâu đßi trong lối sống và nếp nghĩ cāa con ng°ßi đ°ợc truyền l¿i từ thế hệ này sang thế hệ khác= [7, tr.56]. Vì vậy, lễ hội truyền thống đ°ợc hiểu là những sinh ho¿t văn hóa d°ới hình thức lễ tế và trị ch¡i đ°ợc l°u truyền lâu đßi trong một cộng đồng dân c°.

Biến đổi lễ hội là tập hợp hai nội hàm: biến đổi và lễ hội. Biến đổi là sự phÁn ánh một hiện t°ợng (quá trình) nào đó khơng lặp l¿i tr¿ng thái tr°ớc đó, có nghĩa là làm khác đi, làm khác cách mà tr°ớc vẫn làm, thì lễ hội nh° đã đề cập á trên là những sinh ho¿t văn hóa d°ới hình thức lễ tế và trị ch¡i. Vì vậy, biến đổi lễ hội đ°ợc hiểu là quá trình thay đổi một phần hoặc tồn bộ (trong tr°ßng hợp lãng qn, xt hiện lo¿i hình lễ hội mới) các sinh ho¿t cāa đßi sống lễ hội truyền thống.

Về khái niệm quÁn lý, tác giÁ Cao Đức HÁi quan niệm: <QuÁn lý là ho¿t động hay tác động có định h°ớng, có chā định cāa chā thể quÁn lý đến

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

khách thể quÁn lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đ¿t đ°ợc mÿc đích cāa tổ chức= [21, tr.23].

Tác giÁ Hoàng Nam cho rằng:

<QuÁn lý là một khoa học, dựa trên c¡ sá vận dÿng các quy luật phát triển cāa các đối t°ợng khác nhau, quy luật tự nhiên và quy luật xã hội, đồng thßi, qn lý cịn là một nghệ thuật, đòi hỏi nhiều kiến thức xã hội, tự nhiên hay kỹ thuật… những hình thức qn lý có ý thức ln gắn liền với ho¿t động có mÿc tiêu, có kế ho¿ch, và đ°ợc thực hiện qua những thể chế xã hội đặc biệt= [29, tr.107].

Tác giÁ Nguyễn Đình Tồn trong <Giáo trình xã hội học trong quÁn lý= NXB Học viện chính trị quốc gia HCM thì cho rằng <QuÁn lý là quá trình tác động liên tÿc, có tổ chức, có h°ớng đích cāa chā thể lên đối t°ợng theo một quy trình nhÃt định nhằm đ¿t đ°ợc hiệu quÁ tối °u so với yêu cầu đặt ra= [22, tr.352].

QuÁn lý, trong ngữ cÁnh này, đồng nghĩa với việc sử dÿng quyền lực để điều chỉnh các ho¿t động và quan hệ xã hội trong một cách tổ chức, điều khiển và kiểm sốt. Trong lĩnh vực văn hóa, quÁn lý nhà n°ớc là việc sử dÿng quyền lực cāa chính phā để điều hành các ho¿t động văn hóa, bao gồm cÁ các lễ hội, nhằm duy trì và phát triển giá trị văn hóa truyền thống. Đồng thßi, qua q trình này, các giá trị mới cũng đ°ợc t¿o ra, đồng thßi hÃp thÿ và kết hợp với tinh hoa văn hóa cāa nhân lo¿i, góp phần xây dựng bÁn sắc dân tộc và nâng cao chÃt l°ợng cuộc sống vật chÃt và tinh thần cāa ng°ßi dân.

- QuÁn lý lễ hội

Theo Bùi Hoàng S¡n, 2018 thì <Qn lý di sÁn nói chung, lễ hội nói riêng là cơng việc cāa Nhà n°ớc đ°ợc thực hiện thông qua việc ban hành, tổ chức thực hiện, kiểm tra và giám sát việc thực hiện các văn bÁn quy ph¿m Pháp luật về lễ hội truyền thống nhằm mÿc đích bÁo tồn và phát huy những giá trị văn hoá cāa lễ hội đ°ợc cộng đồng coi trọng, đồng thßi góp phần phát triển kinh tế xã hội [34, tr.15].

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

Từ các phân tích trên tác giÁ rút ra: <QuÁn lý lễ hội là quá trình thực hiện các ho¿t động cāa Nhà n°ớc thông qua việc ban hành, tổ chức thực hiện, kiểm tra và giám sát việc tuân thā các quy định pháp luật về lễ hội truyền thống. Mÿc tiêu cāa quÁn lý lễ hội là bÁo tồn và phát huy những giá trị văn hóa cāa lễ hội đ°ợc cộng đồng coi trọng, đồng thßi góp phần phát triển kinh tế và xã hội. Ho¿t động quÁn lý lễ hội đ°ợc hiểu nh° việc kiểm tra, giám sát và điều hành từ các c¡ quan chức năng Nhà n°ớc á cÃp trên xuống cÃp d°ới, thơng qua các chính sách cÿ thể trong lĩnh vực lễ hội. QuÁn lý là một ph°¡ng thức ho¿t động có ý nghĩa cāa con ng°ßi, bao gồm việc huy động, tổ chức và điều hành các nguồn lực cāa chā thể quÁn lý nhằm đ¿t đ°ợc mÿc tiêu đã định tr°ớc. Từ quan niệm này, quÁn lý lễ hội đ°ợc hiểu nh° sự tác động liên tÿc, có tổ chức và có chā đích từ chā thể quÁn lý lễ hội lên đối t°ợng quÁn lý nhằm đ¿t đ°ợc mÿc tiêu mà chā thể đã đặt ra=

- QuÁn lý nhà n°ớc về lễ hội

QuÁn lý lễ hội bao gồm quÁn lý nhà n°ớc và các hình thức quÁn lý khác đối với ho¿t động lễ hội. QuÁn lý nhà n°ớc về lễ hội là q trình sử dÿng các cơng cÿ quÁn lý nh° chính sách, pháp luật, tổ chức bộ máy vận hành, và các nguồn lực khác để kiểm soát và can thiệp vào các ho¿t động cāa lễ hội. Điều này đ°ợc thực hiện thông qua các ph°¡ng thức tổ chức thực hiện thanh tra, kiểm tra và giám sát nhằm duy trì việc thực hiện hệ thống chính sách và các văn bÁn pháp quy cāa nhà n°ớc, nhằm mÿc đích bÁo tồn và phát triển lễ hội theo đúng định h°ớng cāa ĐÁng và Nhà n°ớc.

QuÁn lý nhà n°ớc về lễ hội là sự tác động liên tÿc, có tổ chức và có chā đích cāa nhà n°ớc thông qua hệ thống pháp luật và bộ máy nhằm điều chỉnh ho¿t động cāa mọi c¡ quan, tổ chức và cá nhân tham gia vào ho¿t động lễ hội và các vÃn đề liên quan.

Trong quá trình quÁn lý nhà n°ớc về lễ hội, mÿc đích là giữ gìn và phát huy những giá trị cāa lễ hội, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

đà bÁn sắc dân tộc và góp phần nâng cao đßi sống vật chÃt và tinh thần cāa nhân dân.

Chā thể quÁn lý nhà n°ớc về lễ hội là nhà n°ớc, tổ chức thống nhÃt từ trung °¡ng đến địa ph°¡ng. Quyền quÁn lý đ°ợc phân cÃp từ cÃp trung °¡ng đến cÃp tỉnh, huyện và xã. Vì vậy, c¡ quan nhà n°ớc t¿i mỗi cÃp là chā thể quÁn lý lễ hội t°¡ng ứng.

Khách thể quÁn lý nhà n°ớc về lễ hội là lễ hội cùng với các c¡ quan, tổ chức và cá nhân tham gia hoặc liên quan đến ho¿t động lễ hội. Khách thể quÁn lý lễ hội bao gồm nhiều ho¿t động nh° giữ gìn di sÁn văn hóa vật thể và phi vật thể, nghi thức lễ hội, cung cÃp các dịch vÿ văn hóa và các ho¿t động liên quan khác.

Ph°¡ng thức quÁn lý lễ hội là một q trình tác động liên tÿc, có tổ chức và có chā đích, khơng chỉ là một cơng việc t¿m thßi. Nó địi hỏi sự chā động và là ho¿t động cāa một tập thể.

Cán bộ đÁm nhiệm công tác quÁn lý nhà n°ớc về lễ hội cần trÁ lßi những câu hỏi cÿ thể: ai là ng°ßi quÁn lý, quÁn lý những đối t°ợng nào và quÁn lý những khía c¿nh nào cāa ho¿t động lễ hội. Họ sử dÿng các cơng cÿ và ph°¡ng pháp qn lý nh° chính sách, pháp luật và tổ chức bộ máy để thực hiện nhiệm vÿ quÁn lý này.

<b>1.2. Quan điÃm, chă trÔÂng, Ôóng lỏi ca ng v Nh nÔỏc </b>

<i><b>1.2.1. Vn bản của Trung ¯¡ng về quản lý lễ hội </b></i>

Trong lĩnh vực quÁn lý văn hoá, ĐÁng đã phát hành một số văn bÁn quan trọng nhằm h°ớng dẫn và điều chỉnh các ho¿t động văn hoá, bao gồm c°ới, tang, lễ hội và công tác tôn giáo. D°ới đây là phân tích về các văn bÁn cāa ĐÁng trong lĩnh vực này:

Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 12 tháng 1 năm 1998 cāa Bộ Chính trị về thực hiện nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang: Văn bÁn này đã đề ra

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

các nguyên tắc và quy định về nếp sống văn minh trong các ho¿t động c°ới, tang. Nội dung cāa chỉ thị nhÃn m¿nh việc thực hiện các quy định văn hóa, đ¿o đức và truyền thống cāa dân tộc trong các nghi lễ c°ới, tang, đồng thßi chống l¿i những hành vi phung phí, hoang phí và kiêu căng.

Kết luận số 51-KL/TW ngày 22 tháng 7 năm 2009 cāa Bộ Chính trị về việc tiếp tÿc thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW: Văn bÁn này khẳng định sự tiếp tÿc thực hiện Chỉ thị 27-CT/TW và đề xuÃt việc tăng c°ßng kiểm tra, giám sát, cũng nh° xử lý nghiêm các vi ph¿m liên quan đến nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang và lễ hội.

Văn kiện Đ¿i hội Đ¿i biểu ĐÁng toàn quốc lần thứ XI: Trong văn kiện này, ĐÁng đặt ra mÿc tiêu về chăm lo văn hố, đồng thßi nhÃn m¿nh việc thực hiện giáo dÿc, bồi d°ỡng đ¿o đức và lối sống có văn hố. ĐÁng cũng khuyến nghị xây dựng nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang và lễ hội để giữ gìn và phát triển giá trị truyền thống cāa văn hoá Việt Nam.

Chỉ thị số 41-CT/TW ngày 05 tháng 02 năm 2015 cāa Ban Bí th° về việc tăng c°ßng sự lãnh đ¿o cāa ĐÁng đối với công tác quÁn lý và tổ chức lễ hộ Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9 tháng 6 năm 2014 cāa Hội nghị Trung °¡ng 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con ng°ßi Việt Nam đáp ứng u cầu phát triển bền vững đÃt n°ớc: Nghị quyết này đặt ra mÿc tiêu xây dựng và phát triển văn hóa, con ng°ßi Việt Nam theo h°ớng đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững cāa đÃt n°ớc. Điều này bao gồm việc đẩy m¿nh công tác giáo dÿc, bồi d°ỡng đ¿o đức và lối sống có văn hố, t¿o sức đề kháng đối với các sÁn phẩm độc h¿i và góp phần giữ gìn và phát triển giá trị truyền thống cāa văn hố, con ng°ßi Việt Nam.

Nghị quyết số 25-NQ/TW cāa Ban ChÃp hành Trung °¡ng khóa IX về công tác tôn giáo; Chỉ thị số 18-CT/TW ngày 10/01/2018 cāa Bộ Chính trị về tiếp tÿc thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW về công tác tôn giáo trong tình

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

hình mới: Hai văn bÁn này nhÃn m¿nh vai trò và tầm quan trọng cāa công tác tôn giáo trong xã hội, đề cao vai trị lãnh đ¿o cāa ĐÁng đối với cơng tác này. Các văn bÁn này khuyến khích việc thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dÿc về tơn giáo, đồng thßi tn thā Luật Tín ng°ỡng, tơn giáo và quy định chi tiết liên quan.

Tổng quan, các văn bÁn cāa ĐÁng trong lĩnh vực quÁn lý văn hố đề cao vai trị qn lý và phát triển văn hố, con ng°ßi Việt Nam. Chúng khuyến khích nếp sống văn minh trong các ho¿t động c°ới, tang, lễ hội và góp phần duy trì và phát triển giá trị truyền thống cāa văn hoá Việt Nam. Đồng thßi, các văn bÁn này cũng nhÃn m¿nh vai trị lãnh đ¿o cāa ĐÁng đối với cơng tác qn lý văn hố, tổ chức lễ hội và cơng tác tơn giáo. Qua đó, ĐÁng đang đề cao ý thức trách nhiệm và tầm nhìn chiến l°ợc để xây dựng một xã hội văn minh, bền vững và phát triển.

Các văn bÁn cāa Chính Phā và Quốc Hội trong lĩnh vực quÁn lý văn hoá mang tính chÃt pháp quy, nhằm xác định và h°ớng dẫn các ho¿t động quÁn lý, tổ chức và bÁo vệ văn hố, di sÁn văn hóa, tơn giáo, lễ hội, cũng nh° nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang.

Trong lĩnh vực di sÁn văn hóa, Luật di sÁn văn hóa ngày 29 tháng 6 năm 2001 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều cāa Luật di sÁn văn hóa ngày 18 tháng 6 năm 2009 là những văn bÁn quan trọng. Chúng xác định quÁn lý, bÁo tồn, phát huy giá trị di sÁn văn hóa cāa đÃt n°ớc, đồng thßi gắn kết văn hóa với phát triển bền vững. Qua đó, những văn bÁn này định rõ trách nhiệm và quyền h¿n cāa các c¡ quan chức năng, tổ chức và cá nhân liên quan đến việc bÁo vệ và phát huy di sÁn văn hóa.

Trong lĩnh vực tơn giáo, Luật số 02/2016/QH14 ngày 18 tháng 11 năm 2016 về Tín ng°ỡng Tôn giáo cùng với Pháp lệnh số 21/2004/PLUBTVQH11

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

ngày 18 tháng 6 năm 2004 và Nghị định số 22/2005/NĐ-CP ngày 01 tháng 3 năm 2005 là những văn bÁn quy định về tự do tín ng°ỡng, quÁn lý và ho¿t động tôn giáo. Chúng bÁo đÁm quyền tự do tín ng°ỡng, đồng thßi định rõ các quy định và biện pháp cÿ thể để đÁm bÁo an ninh, trật tự và đoàn kết trong ho¿t động tôn giáo.

Trong lĩnh vực tổ chức lễ hội và cơng tác qn lý văn hố, có nhiều văn bÁn quan trọng nh° Nghị định số 103/2009/NĐ-CP ngày 6 tháng 11 năm 2009 về Quy chế ho¿t động dịch vÿ văn hố cơng cộng, Nghị định số 158/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 7 năm 2013 về xử ph¿t vi ph¿m hành chính trong ho¿t động văn hoá, thể thao, du lịch và quÁng cáo, Quyết định số 308/2005/QĐ-TTg ngày 25/11/2005 cāa Thā t°ớng Chính phā về Quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang và lễ hội, Chỉ thị số 14/1998/CT-TTg ngày 28 tháng 3 năm 1998 cāa Thā t°ớng Chính phā về thực hiện nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang và lễ hội, Công điện số 162/CĐ-TTg ngày 09 tháng 02 năm 2011, Công điện số 229/CĐ-TTg ngày 12 tháng 02 năm 2015 và Công điện số 2239/CĐ-TTg ngày 2 tháng 12 năm 2016 cāa Thā t°ớng Chính phā về việc quÁn lý và tổ chức lễ hội, và Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 20 tháng 02 năm 2017 cāa Thā t°ớng Chính phā về việc tăng c°ßng cơng tác quÁn lý, tổ chức lễ hội, lễ kỷ niệm.

- Thông t° số 09/2010/TT-BVHTTDL ngày 24 tháng 8 năm 2010 cāa Bộ tr°áng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định chi tiết thi hành một số quy định t¿i Nghị định số 75/2009/NĐ-CP ngày 12 tháng 7 năm 2010 quy định xử ph¿t vi ph¿m hành chính trong ho¿t động văn hoá.

- Chỉ thị số 16/CT-BVHTTDL ngày 3 tháng 2 năm 2010 cāa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về tăng c°ßng cơng tác chỉ đ¿o, qn lý ho¿t động văn hố, tín ng°ỡng t¿i di tích.

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

- Chỉ thị số 265/CT-BVHTTDL ngày 18 tháng 12 năm 2012 cāa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc tăng c°ßng cơng tác qn lý, tổ chức và thực hiện nếp sống văn minh trong ho¿t động lễ hội…

- Thông t° số 04/2011/TT-BVHTTDL ngày 21 tháng 01 năm 2011 Bộ tr°áng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc c°ới, việc tang và lễ hội.

- Thông t° liên tịch số 19/2013/TTLT-BVHTTDL-BTNMT ngày 30 tháng 12 năm 2013 cāa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Tài ngun và Mơi tr°ßng về việc H°ớng dẫn bÁo vệ mơi tr°ßng trong ho¿t động du lịch, tổ chức lễ hội, bÁo vệ và phát huy giá trị di tích

- Thơng t° số 15/TT-BVHTTDL ngày 22 tháng 12 năm 2015 cāa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định về tổ chức lễ hội.

- Chỉ thị số 04/CT-BVHTTDL ngày 13 tháng 01 năm 2016 về tăng c°ßng cơng tác qn lý, tổ chức lễ hội và thực hiện nếp sống văn minh trong ho¿t động lễ hội năm 2016.

Ngày 22 tháng 12 năm 2020, Chā tịch Āy ban nhân dân tỉnh ban hành Công văn số 5546/UBND-KGVX về triển khai thực hiện công tác quÁn lý, tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh năm 2021. Theo đó, Chā tịch Āy ban nhân dân tỉnh giao nhiệm vÿ cÿ thể cho các sá, ban, ngành cÃp tỉnh; Āy ban nhân dân các huyện, thị xã, thành phố thực hiện một số nội dung c¡ bÁn nh° sau:

Sá Văn hóa, Thơng tin, Thể thao và Du lịch có nhiệm vÿ: H°ớng dẫn các địa ph°¡ng thực hiện nghiêm các quy định về công tác quÁn lý, tổ chức lễ hội, các quy định thực hiện nếp sống văn minh; không tổ chức các lễ hội có hành vi phÁn cÁm, các nghi lễ có tính b¿o lực, mê tín dị đoan, cß b¿c... gây mÃt an ninh trật tự. Khơng cÃp phép tổ chức lễ hội có mÿc đích th°¡ng m¿i, trÿc lợi... Tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trong nhân dân nội dung Nghị định

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

số 110/2018/NĐ-CP ngày 29/8/2018 cāa Chính phā quy định về quÁn lý và tổ chức lễ hội; tiếp tÿc triển khai cơng tác rà sốt, thống kê, phân lo¿i lễ hội, lễ hội văn hóa, lễ hội ngành nghề và lễ hội có nguồn gốc từ n°ớc ngồi để có giÁi pháp quÁn lý hiệu quÁ; phối hợp chặt chẽ với Sá Y tế và các c¡ quan, Ban, Ngành, Đồn thể cÃp tỉnh th°ßng xun cập nhật, theo dõi tình hình dịch bệnh, kịp thßi thơng tin đầy đā, chính xác đến ng°ßi dân và du khách; đẩy m¿nh công tác tuyên truyền t¿i lễ hội và di tích về các biện pháp phịng, chống dịch bệnh Covid-19. Trong tr°ßng hợp dịch Covid-19 bùng phát, nguy c¡ lây nhiễm trong cộng đồng; căn cứ tình hình thực tế, phối hợp với các đ¡n vị có liên quan thực hiện nghiêm biện pháp t¿m dừng lễ hội theo đúng quy định t¿i Điều 8 Nghị định số 110/2018/NĐ- CP; đẩy m¿nh tuyên truyền, phổ biến pháp luật để các cÃp, các ngành, nhân dân và du khách nâng cao ý thức, trách nhiệm thực hiện nghiêm túc các quy định cāa Nhà n°ớc về tổ chức lễ hội.

Ban Dân tộc và Tơn giáo: H°ớng dẫn ho¿t động tín ng°ỡng, tơn giáo t¿i các c¡ sá tín ng°ỡng tơn giáo, các lễ hội diễn ra t¿i chùa Khmer, đình, các c¡ sá tín ng°ỡng tơn giáo là di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cÁnh đã đ°ợc xếp h¿ng t¿i vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống.

Công an tỉnh: Chỉ đ¿o Công an các huyện, thị xã, thành phố đÁm bÁo an toàn giao thơng, phịng, chống cháy nổ, an ninh trật tự cho nhân dân và du khách t¿i các địa ph°¡ng có tổ chức lệ hội.

Sá Y tế: Thực hiện công tác đÁm bÁo an toàn vệ sinh thực phẩm phÿc vÿ t¿i các c¡ sá tổ chức lễ hội. Th°ßng xuyên cập nhật, theo dõi tình hình dịch bệnh và có biện pháp phịng, chống dịch bệnh Covid-19.

Āy ban nhân dân các huyện, thị xã, thành phố: Tập trung tuyên truyền các chā tr°¡ng, chính sách, các quy định hiện hành về tổ chức lễ hội, tuyên truyền nguồn gốc, giá trị nội dung và ý nghĩa cāa lễ hội và di tích; kiểm tra việc thực hiện quy định về tổ chức lễ hội, kịp thßi ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi vi ph¿m.

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

Ngoài ra, Chā tịch Āy ban nhân dân tỉnh đề nghị các tổ chức chính trị, chính trị - xã hội đẩy m¿nh công tác tuyên truyền, vận động đoàn viên, hội viên thực hiện tốt những chā tr°¡ng, đ°ßng lối cāa ĐÁng và chính sách pháp luật cāa Nhà n°ớc về tổ chức và quÁn lý lễ hội; tiếp tÿc bÁo tồn, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp, những di sÁn văn hóa cāa dân tộc; đồng thßi, nâng cao ý thức cÁnh giác, kịp thßi ngăn chặn tình tr¿ng lợi dÿng di tích, n¡i thß tự, lễ hội đổ trÿc lợi, tun truyền mê tín dị đoan và tổ chức các ho¿t động trái pháp luật cũng nh° thực hiện các hā tÿc l¿c hậu t¿i lễ hội./.

<b>1.3. Khái quát vÁ ngÔói Khmer v l hòi Ok Om Bok ồ thnh phá B¿c Liêu </b>

<i><b>1.3.1. Khái quát về đồng bào dân tộc Khmer ở thành phố Bạc Liêu </b></i>

Thành phố B¿c Liêu là một trong những địa ph°¡ng tập trung đông đồng bào Khmer sinh sống á Việt Nam. Theo số liệu thống kê, hiện có khng 74.000 ng°ßi Khmer, chiếm tỷ lệ 7,8% dân số toàn tỉnh. Điều này chứng tỏ đồng bào dân tộc Khmer có sự gắn bó m¿nh mẽ với địa ph°¡ng và đóng góp quan trọng vào đa d¿ng văn hóa cāa B¿c Liêu.

à đồng bằng sơng Cửu Long ng°ßi ta gọi <phum sóc= để chỉ n¡i c° trú cāa ng°ßi Khmer. Nh° vậy, dù cùng chung sống với ng°ßi Việt và ng°ßi Hoa trong nhiều thế kỷ, nh°ng nhß sinh ra, lớn lên, làm ăn... trong phum sóc nên ng°ßi Khmer vẫn giữ đậm bÁn sắc văn hóa tộc ng°ßi thể hiện á hai yếu tố tơn giáo và văn hóa. Nói cách khác, phum sóc là khơng gian xã hội ng°ßi Khmer. Ng°ßi Khmer theo Phật do tiểu thừa, chỉ thß Phật Thích ca Mâu ni. Ngồi chức năng thß Phật, ngơi chùa đối với họ cịn là trung tâm văn hóa.

Ng°ßi Khmer từ lúc sinh ra đến tr°áng thành, về già rồi đến lúc nhắm mắt xuôi tay, mọi vui buồn đều diễn ra và gắn bó với chùa. Do vậy, ng°ßi Khmer dù nghèo khó đều đâu vẫn phÁi xây dựng ngôi chùa khang trang. Mỗi ngôi chùa là một cơng trình kiến trúc tiêu biểu mang giá trị văn hóa cao cāa ng°ßi Khmer.

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Tồn tỉnh B¿c Liêu hiện có 22 ngơi chùa ng°ßi Khmer, trong đó có những ngơi chùa cổ đã có hàng trăm năm tuổi nh°: chùa Hịa Bình cũ (Ãp Thị TrÃn A, thị trÃn Hịa Bình, huyện Hịa Bình); chùa Cái Giá chót (Ãp Cái Giá, xã H°ng Hội, huyện Vĩnh Lợi); chùa Costhum (Ãp Cỏ Thum, xã Ninh Th¿nh Lợi, huyện Hồng Dân); đặc biệt là chùa Xiêm Cán (Ãp Biển Đông B, xã Vĩnh Tr¿ch Đông, cách trung tâm TP. B¿c Liêu 15km về h°ớng Đông Nam) - ngôi chùa tiêu biểu cho các ngôi chùa Khmer á B¿c Liêu thu hút đông đÁo du khách tham quan.

Về đßi sống tâm linh, ng°ßi Khmer thß Phật là chính. Ngồi ra, họ cịn thß Neakta, Arak (đều là thần bÁo hộ) và các hình thức cúng kiếng khác do có sự giao l°u văn hóa nh° thß cúng ơng bà cāa ng°ßi Việt, ng°ßi Hoa.

Về phong tÿc, ng°ßi Khmer theo chế độ mẫu hệ. Nền văn hóa cāa họ chịu Ánh h°áng cāa văn hóa Ân Độ nh°ng đ°ợc Khmer hóa cao độ, t¿o nên diện m¿o đặc biệt cāa văn hóa truyền thống Khmer.

Khi nói đến văn hóa cāa ng°ßi Khmer, nét nổi trội nhÃt là các lễ hội truyền thống. Hàng năm có 3 lễ hội lớn: lễ hội Chôl- chnam-thmây (lễ mừng năm mới khoÁng giữa tháng 4 d°¡ng lịch), lễ Pithi-sen-Đôn ta (lễ cúng ông bà từ : 2/8 đến ngày 1/9 âm lịch) và lễ Oóc Om Bóc (lễ cúng trăng 15/10 âm lịch).

Có thể nói các lễ hội đóng vai trị quan trọng trong đßi sống cāa ng°ßi Khmer. Chúng chi phối tồn bộ sinh ho¿t tính thần, vật chÃt và chiếm một khng thßi gian khá lớn vì hầu hết các lễ hội đều diễn ra trong vài ngay. Tham dự các lễ hội cāa ng°ßi Khmer ta thÃy chúng có đặc điểm chung là vừa thiêng liêng, trang trọng nh°ng cũng vừa là dịp để vui ch¡i giÁi trí...

Ngơn ngữ cāa ng°ßi Khmer á B¿c Liêu là tiếng nói thuộc nhóm ngơn ngữ Mơn-Khmer. Ngơn ngữ này khơng chỉ là ph°¡ng tiện truyền đ¿t thơng tin mà cịn mang trong nó những giá trị văn hóa và truyền thống cāa cộng đồng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

Việc duy trì và phát triển ngơn ngữ là một yếu tố quan trọng để bÁo tồn và truyền d¿y văn hoá truyền thống cāa ng°ßi Khmer.

Ho¿t động sÁn xuÃt chā yếu cāa ng°ßi Khmer á B¿c Liêu là nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa n°ớc. Họ sử dÿng các công cÿ nông nghiệp độc đáo và hiệu quÁ nh° cái phÁng, cù nèo, cây nọc cÃy và cái vịn gặt. Ngồi ra, ng°ßi Khmer cũng có các nghề khác nh° đánh cá, dệt, chiếu, đan lát, làm đ°ßng thốt nốt và làm gốm. Những nghề này không chỉ đáp ứng nhu cầu sinh ho¿t hàng ngày mà cịn mang trong nó giá trị văn hóa và truyền thống đặc biệt cāa ng°ßi dân

Âm nh¿c và múa là một phần quan trọng trong văn hóa cāa ng°ßi Khmer. Họ có những bài hát và điệu múa đặc tr°ng nh° múa rồng, múa s¿p, múa lân, múa khèn, và múa apsara. Những biểu diễn này th°ßng kết hợp với những trang phÿc sặc sỡ, trang sức đẹp mắt và những b°ớc nhÁy uyển chuyển, t¿o nên sự hÃp dẫn và độc đáo.

Đồng bào dân tộc Khmer á B¿c Liêu cũng rÃt chú trọng đến việc bÁo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Họ th°ßng tổ chức các ho¿t động giao l°u văn hóa, truyền thống nh° hội thi ca múa, lễ hội truyền thống, và các buổi biểu diễn nghệ thuật. Nhß những nỗ lực này, văn hóa cāa ng°ßi Khmer đã đ°ợc truyền d¿y và phát triển qua các thế hệ, góp phần quan trọng vào sự đa d¿ng văn hóa cāa B¿c Liêu và cÁ n°ớc Việt Nam.

B¿c Liêu luôn đặc biệt quan tâm đến đồng bào Khmer bằng nhiều việc làm thiết thực nh° °u tiên đầu t° các nguồn vốn phÿc vÿ phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào Khmer; làm đ°ßng giao thơng, tr°ßng học, tr¿m y tế; đầu t° vốn, giống cây trồng, tập huÃn, h°ớng dẫn kỹ thuật, kinh nghiệm cho bà con…

Ngoài ra, B¿c Liêu có chính sách quan tâm dành cho ng°ßi có uy tín trong đồng bào Khmer. Ðây là những ng°ßi có khÁ năng vận động, tuyên

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

truyền ng°ßi dân và cộng đồng dân c° thực hiện có hiệu q đ°ßng lối, chā tr°¡ng cāa ÐÁng, chính sách, pháp luật cāa Nhà n°ớc và các quy định cāa chính quyền địa ph°¡ng.

<i><b>1.3.2. Tổng quan về Lễ hội Ok Om Bok của ng°ời Khmer </b></i>

Lễ hội Ok Om Bok hay Oóc om bóc (theo tiếng Khmer) hoặc lễ Cúng Trăng. Là một trong những lễ hội lớn trong năm cāa đồng bào Khmer bên

<i>c¿nh các lễ nh° Tết cổ truyền hol hnam Thmay, lễ cúng ông bà Sene </i>

cịn có tên khác là lễ cúng trăng. Lễ đ°ợc tổ chức hàng năm vào đêm 15/10 âm lịch.

Theo tín ng°ỡng nhân gian lễ Ok Om Bok có nguồn gốc xt phát từ việc làm nơng cāa ng°ßi dân. Theo quan niệm cāa ng°ßi Khmer, mặt trăng đ°ợc xem là vị thần cai quÁn thßi tiết, điều tiết mùa màng trong năm. Vì thế, sau khi mùa m°a kết thúc, ng°ßi dân sẽ thực hiện tổ chức lễ hội Ok Om Bok để t¿ ¡n thần Mặt trăng đã bÁo vệ mùa màng, đem m°a thuận gió hịa để mùa màng đ°ợc bội thu. Đồng thßi cịn giúp họ cầu nguyện để có thể bội thu mùa vÿ tới.

Hầu nh° đa số ng°ßi Khmer đều gắn chặt cuộc đßi, gia đình và phum sóc - xóm làng cāa mình với nông nghiệp. Thế nên, lễ hội Ok Om Bok mang ý nghĩa cực kỳ quan trong với họ. Lễ hội th°ßng đ°ợc tổ chức á mỗi gia đình, trong chùa và quy mơ lớn trên tồn tỉnh. Đặc biệt h¡n khi lễ hội này cịn đ°ợc Bộ VHTTDL cơng nhận là Di sÁn Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội Ok Om Bok diễn ra vào trung tuần tháng 10 âm lịch hằng năm mà tâm điểm là đêm Rằm tháng 10. Chā yếu diễn ra t¿i sân chùa, sân nhà, hoặc một khu đÃt trống nào đó để mọi ng°ßi có thể dễ dàng quan sát Mặt trăng. Tuy nhiên, đối với năm nhuận, lễ hội Ok-Om-Bok sẽ đ°ợc tổ chức vào tháng 9 âm lịch nhuận.

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

Lễ hội Ok Om Bok là lễ hội truyền thống lớn cāa ng°ßi Khmer, có lịch sử lâu đßi. TÃt cÁ những gia đình ng°ßi Khmer đều coi trọng và nhiệt tình tham gia lễ hội này. Ngày x°a, lễ hội gồm hai phần là lễ và hội và th°ßng diễn ra trong thßi rằm tháng 10 âm lịch đây là là dịp sinh ho¿t, vui ch¡i cāa cÁ cộng đồng. Đặc biệt là phần nghi lễ rÃt đ°ợc coi trọng. Lễ hội Ok Om Bok ngày nay tuy có nhiều biến đổi để phù hợp với điều kiện, hoàn cÁnh mới, nh°ng về c¡ bÁn vẫn giữ đ°ợc các yếu tố truyền thống từ thßi gian, địa điểm tổ chức, nghi thức tế lễ, đến phần tổ chức hội và các trị ch¡i.

Ng°ßi Khmer chā yếu làm nông nên gần bó mật thiết và tơn thß tự nhiên nh° những vị thần. Mặt trăng đ°ợc xem nh° vị thần cai quân thßi gian, thāy triều và thßi tiết. Do đó lễ hội Ok-Om- Bok là nhằm đ°a tiễn mùa m°a, mùa n°ớc chào đón mùa khơ và t¿ ¡n Thàn Mặt trăng đã ban cho mùa màng tốt t°¡i. Lễ hội Ok- Om Bok th°ßng đ°ợc đồng bào Khmer tổ chức trong ph¿m vi gia đình hoặc á chùa, á các n¡i sinh ho¿t cộng đồng rộng rãi, có Ánh trăng rằm soi sáng.

Trong lễ hội Ok Om Bok ngoài nghi lễ cúng trăng, đồng bào Khmer còn tổ chức nhiều ho¿t động có tính chÃt hội khác: đua ghe ngo, thÁ đèn n°ớc và thÁ đèn gió.

- ThÁ đèn n°ớc là thÁ ánh lửa trên mặt n°ớc mÿc đích chính là tỏ lòng biết ¡n Thàn N°ớc, "Mẹ Sống và gửi lßi t¿ lỗi đến vị thần này vì đã làm ơ nam nguồn n°ớc khi con ng°ßi sinh ho¿t, sÁn xt. Chiếc đèn có cầu to nh° một ngơi đến, th°ßng đ°ợc làm bằng thân và bẹ chuỗi, có trang trí hoa văn và gần đến nhiều màu sặc sỡ. Đầu đèn có treo cß ph°ớn, chung quanh cắm đèn cầy và nhang, bên trong có bÁy các thức cúng. Má đầu buổi lễ thÁ đèn n°ớc, s° sai và đông bào thÃp nến và nhang xung quanh đèn rồi tÿng kinh để t°áng nhỏ đến Đức Phật và xin lỗi đÃt và N°ớc vì đã làm do bán nguồn n°ớc và đào xới đÃt.

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

- ThÁ đèn gió có ý nghĩa sâu xa là ta ¡n Thần Gió, một trong những vị thần cùng Thần Mặt trăng cai quÁn mùa màng, đem l¿i m°a thuận gió hịa. Mặt khác, việc thÁ đèn gió cịn có ý nghĩa tổng tiền những điều xui rāi, khơng may mắn Đèn gió đ°ợc làm bằng thÃy quyền, chiều cao lồng đèn khoÁng 1m, chu vi tròn chừng 0,8m đ°ợc kết l¿i bằng keo và thanh tre, trúc. Trong thân đèn có một sợi dây để treo lớn, bắt dựng chÃt đốt; chÃt đốt đ°ợc làm tử bỏng và dầu dừa. Khi làm xong đèn gió, mọi ng°ßi bắt ghế treo lên cao, đợi đến ngày 14 tháng 10 âm lịch sẽ thÁ đèn bay lên không trung đón ánh trăng rằm. Khi đốt lửa, khơng khí bên trong mÃt đi. t¿o nên một lực đẩy đèn gió bay lên cao, đung đ°a theo gió

- Sơi động nhÃt là hội đua ghe ngo (Um-tuk), đ°ợc tổ chức vào buổi tr°a (11-12 giß) ngày 15 tháng 10 âm lịch. Theo quan niệm dân gian, hội đua ghe ngo cũng là một nghi lễ tống tiễn Thần N°ớc, Thần M°a cāa ng°ßi Khmer á vùng h¿ l°u sơng Mekong. Đua ghe ngo cịn để cÁm ¡n đÃt và n°ớc về những ân huệ, những tăng vật đã ban cho con ng°ßi.

Theo sách Văn hóa ng°ßi Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long:

<i>bằng thân cây sao nguyên vẹn do dân và chùa cùng làm. Sau khi đóng xong, ghe được chà cho thật trơn bóng và sơn phết trang tr rất mỹ thuật. ó chiếc vẽ đầu rồng đi phượng ở mũi, có chiếc lại vẽ ly, quy, hổ, báo, gấu, cá sấu, riêng những mái chèo cũng được sơn phết cùng mầu với ghe= (tr.89). </i>

Ghe ngo đ°ợc xem nh° một vật thiêng chỉ dùng duy nhÃt cho cuộc đua ghe ngo hàng năm, đ°ợc nhà chùa cÃt giữ cẩn thận trong một ngôi nhà cao ráo, thống đáng gọi là Rơng - tuk. Theo ng°ßi Khmer, mỗi chiếc ghe ngo đều có một vị thần linh trơng giữ, nên có nghi lễ riêng khi xuÃt ghe đi dự hội, xuÃt phát tr°ớc mỗi cuộc đua hay kết thúc hội đua đ°a ghe lên nhà ghe.

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

<i><b>1.3.3. Nguồn gốc, ý nghĩa của lễ Ok Om Bok </b></i>

<i>1.3.3.1. Nguồn gốc </i>

Tr°ớc tiên, lễ hội Cúng Trăng (pithi Sâm Peak Preach Khe) cāa ng°ßi Khmer là lễ hội thể hiện lịng biết ¡n cāa con ng°ßi với các đÃng thần linh đã bÁo vệ mùa màng cāa họ đ°ợc t°¡i tốt. Đó là thần Mặt Trăng (Sampate Pres) ng°ßi đ°ợc cho là vị thần bÁo hộ mùa màng, m°a thuận gió hịa, khơng có sâu bệnh… Mẹ ĐÃt (Neang Hinh Pres Anây Thor) và Mẹ N°ớc ( Neang Hinh Pres T°k)… Chúng ta cần hiểu rõ lễ hội Cúng Trăng là lễ hội lớn bao gồm nhiều nghi thức, nghi lễ và các ho¿t động vui ch¡i, giÁi trí. Trong đó có các nghi thức, nghi lễ nh°: đua ghe Ngo (Um Tuk Ngua), Đút cốm dẹp (Ok Om Bok), thÁ đèn gió, đèn n°ớc… Bên c¿nh đó, lễ hội Cúng Trăng cũng cịn là dịp để mọi ng°ßi trong phum sóc tÿ họp, vui ch¡i cùng với nhau sau những ngày chăm sóc cây trồng vÃt vÁ.

Có rÃt nhiều sự tích nói nguồn gốc cāa lễ hội Cúng Trăng, nh°ng tựu chung l¿i thì nguồn gốc lễ hội đều liên quan đến 2 vÃn đề chính đó là giÁi thích việc cúng trăng là t°áng nhớ công ¡n Thỏ trắng (Sôm Banh Đết - tiền kiếp cāa Đức Phật), việc thứ hai chính là cúng các vị thần bÁo trợ cho nơng nghiệp, mà vị thần chính đó là nữ thần mặt Trăng. Theo tác giÁ đây chính là hai sự tích giÁi thích về nguồn gốc cāa lễ hội đ°ợc đơng đÁo ng°ßi dân và các nhà nghiên cứu đồng tình. Bái lẽ, hầu hết ng°ßi dân Khmer theo đ¿o Phật, nên việc tin vào đức Phật là một niềm tin đã thÃm sâu trong tâm thức cāa họ. Cùng với đó, việc thß cúng, tin vào các vị thần bÁo trợ cho nông nghiệp là một niềm tin, lịng biết ¡n với ng°ßi đã bÁo vệ mùa màng cāa mình.

Lễ hội Cúng Trăng đ°ợc kể l¿i nh° sau: <t°¡ng truyền có một tiền kiếp cāa Đức Phật là Thỏ Trắng, Thỏ Trắng sống bên bß sơng Hằng kết b¿n với Khỉ, Rái Cá và Chó Rừng. Chúng sống t°¡ng thân, t°¡ng ái với nhau. Trong đám thú đó, Thỏ hiểu biết h¡n cÁ, Thỏ cịn biết tham thiền. Chính Thỏ đã nghĩ

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

ra và đề xuÃt với các b¿n cuộc °ớc hẹn sẽ cùng ngồi tu thân. Một lần, tr°ớc ngày trăng tròn, Thỏ nhắc các b¿n lo việc ngồi thiền. Các b¿n phÁi kiếm thức ăn dự trữ khi ngồi thiền, giành thức ăn đó cho kẻ thiếu thốn đói khát. Các con vật kia hăng hái đi săn bắt lo phần ăn những ngày ngồi thiền và để bố thí. Trên trßi cao, thần Sakhah vị chúa cāa các thần Têvađa thÃu đ°ợc việc hẹn hò cāa các thú vật, động lịng cÁm mến. Thần bèn giÁ ng°ßi ăn xin xuống trần gian coi các con vật thực hiện lßi hứa? Rái Cá, Khỉ và Chó Rừng đều thÁo lịng mßi ng°ßi ăn xin dùng bữa cāa mình. Ng°ßi ăn xin gặp Thỏ, Thỏ ngồi thiền từ mÃy ngày nên không có thức ăn, nh°ng thỏ nhanh nhẹn nhóm bếp tính n°ớng thân mình cho ng°ßi ăn xin. Thỏ vừa nhÁy vào lửa, thần Sakhah biến lửa khơng nóng cháy Thỏ và thần hiện nguyên hình. Thần ngợi ca nghĩa cử th°¡ng ng°ßi cao cÁ cāa Thỏ. Thần vẽ hình Thỏ lên mặt trăng. Tiền kiếp Thỏ cāa Phật Thích Ca tỏa sáng vĩnh hằng trong càn khôn!= (Ph¿m Thị Ph°¡ng H¿nh, 2012)

Với ý nghĩa nh° vậy, thì vầng trăng luôn mang ý nghĩa cao quý và thiêng liêng đối với cộng đồng ng°ßi Khmer Nam Bộ nói chung và ng°ßi Khmer B¿c Liêu nói riêng. Bên c¿nh đó, đây cũng là thßi gian kết thúc vÿ mùa, khép l¿i một năm làm ăn, mọi ng°ßi cùng nhau vui ch¡i, giÁi trí để chuẩn bị cho một vÿ mùa mới

<i>1.3.3.2. Về ý nghĩa của lễ Ok Om Bok </i>

- Đối với cộng đồng

Qua tìm hiểu và nghiên cứu, chúng tơi nhận thÃy lễ hội Cúng Trăng cāa ng°ßi Khmer có vai trò rÃt quan trọng trong cộng đồng. Cũng nh° các lễ hội cāa các cộng đồng khác, lễ Cúng Trăng có vai trị cố kết cộng đồng l¿i. Vào ngày lễ, mọi ng°ßi cùng nhau chung sức chung lịng chuẩn bị cho lễ hội. Mọi ng°ßi giúp nhau, nhà nhà trong phum sóc nơ nức cùng nhau chuẩn bị cho lễ cúng, cùng làm trang trí và chuẩn bị cho bàn lễ vật làm cho tình cÁm hàng xóm láng giềng càng khăng khít h¡n.

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

Trong cuộc sống, ai ai cũng lo m°u sinh, ngày ngày tÃt bật trên ruộng đồng, ít có thßi gian chia sẻ trong cuộc sống. Nh°ng trong ngày lễ, mọi ng°ßi cùng nghỉ ng¡i, thăm hỏi nhau chia sẻ về công việc. Cùng nhau cúng các vị thần và cầu mong các vị thần cùng ban ph°ớc cho gia đình, phum sóc và cÁ cộng đồng. Khơng chỉ là hàng xóm hỏi thăm nhau, mà ngay cÁ chính quyền địa ph°¡ng cũng nhân dịp này tới thăm hỏi tặng quà cho các chùa, các gia đình chính sách cùng chung với lễ với bà con, làm cho tình cÁm cāa nhân dân và chính quyền càng thêm khăng khít h¡n.

Trong các phần hội nh° thÁ đèn gió, đèn n°ớc, đua Ghe Ngo, trị ch¡i dân gian… đơng đÁo nhiều ng°ßi dân tham gia, cổ vũ cho phum sóc, cho huyện cāa mình. Ai ai cũng vui vẻ và háo hức. Bên c¿nh đó, ngày nay khơng chỉ có ng°ßi Khmer tham gia trong các ho¿t động này mà cịn có cộng đồng ng°ßi Việt, Hoa cùng tham gia. Ví dÿ nh° trị ch¡i dân gian, thành phần tham gia có nhiều tầng lớp, độ tuổi, sắc tộc khác nhau. Rồi hội đua ghe Ngo, không cần biết đó là đội đua cāa khu vực nào, chỉ cần thÃy ra thi là mọi ng°ßi cùng nhau reo hị cổ vũ, cùng nhau bình luận và đánh giá.

Lễ hội là một ho¿t động có ý nghĩa rÃt to lớn trong việc gắn kết mọi ng°ßi l¿i gần nhau h¡n, giúp mọi ng°ßi giÁi tỏa sự mệt mỏi sau bao ngày vÃt vÁ bên ruộng đồng và cùng nhau cầu nguyện vui ch¡i với bao nhiêu niềm tin cho năm mới. Ngay nay, xã hội có quá nhiều vÃn đề phÁi suy ngẫm đặc biệt về các giá trị đ¿o đức, tình ng°ßi thì lễ hội này l¿i làm cho con ng°ßi gần con ng°ßi h¡n, trái tim gần đến với trái tim h¡n.

Có thể nói, lễ hội là n¡i nuôi d°ỡng tâm hồn, n¡i nuôi giữ những giá trị cāa dân tộc cho các thế hệ sau học tập. N¡i đây giống nh° một ngày học, cho các thế hệ trẻ hiểu về cội nguồn hiểu về bÁn sắc cāa dân tộc mình, giúp cho mọi ng°ßi hiểu về cội nguồn cāa mình, văn hóa cāa dân tộc.

Lễ hội còn là cầu nối giữa con ng°ßi trần tÿc với thế giới thần linh linh thiêng, là n¡i trao gửi những °ớc m¡, khát vọng cāa mình đến với đÃng siêu

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

nhiên. Đây cũng là lúc, con ng°ßi lÃy l¿i niềm tin, <n¿p năng l°ợng= để tiếp tÿc cho cuộc sống bề bộn đầy lo toan hàng ngày.

Lễ hội là bài học sâu sắc về việc biết ¡n và xin thứ lỗi cāa ng°ßi Khmer. Cúng Trăng là cúng các vị thần nh° thần mặt trăng, thần n°ớc, thần gió, thần đÃt… vì đã mang m°a thuận gió hịa, một mùa màng bội thu, gia đình no Ãm, mọi ng°ßi bình an. Bên c¿nh đó, đây cũng là dịp để mọi ng°ßi xám hối đến các vị thần, vì năm qua đã xâm ph¿m, làm ô uế đến các vị và mong đ°ợc thứ lỗi. Việc thÁ đèn gió, đèn n°ớc là một trong những biểu hiện cāa các hành động Ãy. Hay đua ghe Ngo cũng là một ho¿t động thể hiện °ớc m¡, niềm tin vào vÿ mùa tới (dẫn n°ớc về phum sóc, về đồng).

Đây là một trong những lễ hội quan trọng trong năm cāa ng°ßi Khmer, đến đây, họ đ°ợc bày tỏ lịng tơn kính đối với các vị thần, đ°ợc cầu nguyện và cÁm giác nh° rÃt gần gũi với các vị thần linh, mọi lo toan cuộc sống đều đ°ợc lo¿i bỏ, họ chỉ có sự vui vẻ, có niềm tin để rồi về nhà họ tiếp tÿc nuôi giữ niềm tin Ãy cho những ngày tháng lao động tiếp theo. Khi tham gia các ho¿t động, d°ßng nh° họ thÃy rằng mình đã chung tay cùng cộng động tỏ lòng thành đến các vị thần, cÁm giác nh° mình đã làm đ°ợc một việc có ích cho cÁ cộng đồng.

Đây còn là c¡ hội để mọi ng°ßi giao l°u với nhau, khơng chỉ là trong cộng đồng ng°ßi Khmer, mà cịn có các cộng đồng ng°ßi Việt, Hoa cùng tham gia lễ hội. Nhân dịp để này quÁng bá văn hóa cāa ng°ßi Khmer đến với các dân tộc khác, để cùng làm phong phú thêm văn hóa cāa dân tộc mình.

- Đối với gia đình

Lễ hội là n¡i để mọi ng°ßi trong gia đình ngồi l¿i bên nhau, cùng nhau chuẩn bị vật phẩm cho lễ cúng. Tuy không giống với lễ mừng năm mới (mọi ng°ßi phÁi về nhà, dù đi làm á đâu), nh°ng với lễ hội Cúng Trăng mọi ng°ßi sẽ cố gắng sắp xếp về bên gia đình, cùng gia đình tham gia lễ hội.

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

Lễ hội còn là cầu nối giúp cho mọi ng°ßi trong gia đình ngồi bên nhau, những b¿n trẻ đ°ợc chứng kiến giây phút linh thiêng cāa lễ hội, một nét văn hóa cāa cộng đồng mình. Đây cũng là n¡i để ơng bà cha mẹ hiểu con mình h¡n (hỏi về những °ớc m¡, nguyện vọng cāa con cái khi đút cốm dẹp), là n¡i ông bà, truyền tÁi những nét văn hóa truyền thống cāa dân tộc mình cho con cái, cháu chắt, để sau này mÃt đi, thế hệ sau biết đ°ợc cách tổ chức, cầu nguyện, nguồn gốc cāa lễ hội. TÃt cÁ giống nh° một buổi học mà ông bà cha mẹ là giáo viên, con cái là những học sinh.

Đối với một gia đình nơng nghiệp, ban ngày ra ruộng đồng từ sáng sớm, tối mới về. Nh° vậy, sau một ngày vÃt vÁ mọi ng°ßi th°ßng nghỉ ng¡i rÃt sớm. Chính vì thế, lễ hội là những ngày nghỉ ng¡i để mọi ng°ßi quan tâm đến nhau h¡n, là dịp để bồi đắp thêm tình cÁm gia đình.

- Đối với cá nhân

Đối với mỗi cá nhân, lễ hội là dịp để mọi ng°ßi đ°ợc trÁi nghiệm, đ°ợc sống trong khơng khí linh thiêng cāa ng°ßi và thần, đ°ợc hịa mình vào khơng gian cāa lễ hội, đ°ợc vui ch¡i và xóa đi mọi căng thẳng cāa cuộc sống th°ßng ngày.

Th°ßng ngày ai cũng vÃt vÁ học tập, lao động, ít có c¡ hội vun đắp tình cÁm với nhau. Là dịp con cháu, ông, bà, cha, mẹ…ngồi l¿i bên nhau, là dịp để b¿n bè vui vẻ cùng nhau vui ch¡i, là dịp để đơi lứa tìm hiểu, vun vén tình cÁm.

Đây cũng là một mơi tr°ßng giáo dÿc tốt cho mỗi cá nhân. Mỗi ng°ßi đ°ợc hiểu thêm về văn hóa cāa dân tộc cũng mình cũng nh° thÃy đ°ợc tầm quan trọng cāa lễ hội trong việc giữ gìn, phát huy văn hóa cāa mình. Từ đó, mỗi các nhân có trách nhiệm h¡n đối với bÁn thân, gia đình, xã hội để xây dựng và phát triển đÃt n°ớc.

Lễ hội Ok Om Bok có nhiều chức năng quan trọng và mang tính đa chiều trong việc tơn giáo-tín ng°ỡng, cố kết cộng đồng, giáo dÿc, bÁo tồn, và giÁi trí. D°ới đây là một phân tích chi tiết về các chức năng này:

</div>

(Luận Văn Thạc Sĩ Quản Lý Văn Hóa) Quản Lý Lễ Hội Ok Om Bok Của Người Khmer Ở Thành Phố Bạc Liêu, Tỉnh Bạc Liêu

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về