Giáo trình Thuế (Ngành Kế toán doanh nghiệp - Cao đẳng)

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

Bà CÔNG TH¯¡NG

<b>TR¯âNG CAO ĐÀNG TH¯¡NG M¾I VÀ DU LàCH </b>

<b>GIÁO TRÌNH MƠN HâC: THU¾ </b>

<b>NGNH: Kắ TON DOANH NGHIP TRèNH ị: CAO NG </b>

<b>(Ban hành kèm theo QuyÁt đánh sá: 406 /QĐ-CĐKT ngày 05 tháng 07 nm 2022 </b>

căa Tr°áng Cao đẳng Th°¢ng m¿i & Du lách)

<b>Thái Nguyên, nm 2022 (L°u hành nßi bß) </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LâI GIàI THIàU </b>

ThuÁ xuÃt hián cùng vßi sā xuÃt hián căa Nhà n°ßc và sā phát triÅn tßn t¿i căa nÃn kinh tÁ hàng hố tiÃn tá. Nhà n°ßc sā dāng th nh° mát công cā đÅ phāc vā cho viác thāc hián các chức nng và nhiám vā căa mình. Lách sā càng phát triÅn, các há tháng th khố, các hình thức thuÁ khoá và pháp luÁt thuÁ ngày càng đa d¿ng và hồn thián cùng vßi sā phát triÅn căa kinh tÁ thá tr°áng, các khoÁn đóng góp căa ng°ái dân cho Nhà n°ßc đ°ÿc xác đánh và đ°ÿc quy đánh cơng khai bằng lt pháp căa Nhà n°ßc.

Viát Nam đang trong quá trình hái nhÁp kinh tÁ quác tÁ, do vÁy há tháng pháp luÁt và thuÁ có vai trị vơ cùng quan trọng trong viác qn lý nÃn kinh tÁ xã hái và hái nhÁp quác tÁ. Nhằm t¿o điÃu kián cho ng°ái học có mát bá tài liáu tham khÁo mang tính táng hÿp, tháng

<i><b>nhÃt và mang tớnh thc tiòn sõu hÂn. Nhúm ngỏi dy chỳng tơi đà xt và biên so¿n Giáo trình Thuế dành riêng cho ng°ái học trình đá Cao đẳng. </b></i>

Giáo trình Th có nhiám vā táng hÿp hố các bá luÁt c¢ bÁn nhÃt và thuÁ. Cuán sách này cung cÃp cho ng°ái đọc nhÿng c¢ sã lý luÁn và thāc tißn, cÁp nhÁt các vn bÁn mßi ban hành và th, lá phí mát cách có há tháng và hồn chßnh. Giáo trình Th giúp cho viác giÁng d¿y căa giáo viên và học tÁp căa sinh viên ngành KÁ tốn đ°ÿc thn lÿi. H¢n nÿa giáo trình Th cũng là mát tài liáu tham khÁo rÃt bá ích cho sinh viên ngồi ngành KÁ tốn. Ngồi ra, trong quá trình nghiên cứu môn học <ThuÁ=, ng°ái học đ°ÿc h°ßng d¿n tham khÁo nhiÃu ti liỏu khỏc nhau tÂng ng vòi mòi bi hc riêng biát; có sā khác nhau và viác sā dāng các thuÁt ngÿ chuyên ngành cũng nh° mát sá nái dung nhÃt đánh. Nái dung căa giáo trình bao gßm các ch°¢ng sau:

<b>Ch°¢ng 1: Táng quan vÁ thu¿ Ch°¢ng 2: Thu¿ xuÃt, nhÁp khÁu Ch°¢ng 3: Thu¿ tiêu thā đ¿c biát Ch°¢ng 4: Thu¿ giá trá gia tng </b>

<b>Ch°¢ng 5: Thu thu nhp doanh nghiỏp ChÂng 6: Mòt sỗ lo¿i thu¿, phí, lá phí khÃc </b>

Trong q trình biên so¿n, chúng tơi đã tham khÁo và trích d¿n tÿ nhiÃu tài liáu đ°ÿc liát kê t¿i māc Danh māc tài liáu tham khÁo. Chúng tơi chân thành cÁm ¢n các tác giÁ căa các tài liáu mà chúng tôi đã tham khÁo. Tuy nhiên, thuÁ là vÃn đà chứa đāng nhiÃu nái dung kinh tÁ xã hái phức t¿p và th°áng có sā thay đái cho phù hÿp vßi sā biÁn đái căa nÃn kinh tÁ. MÁt khác, do h¿n chÁ và trình đá và thái gian nên giáo trình khó tránh khßi thiÁu sót. TÁp thÅ tác giÁ mong nhÁn đ°ÿc nhiÃu ý kiÁn đóng góp quý báu căa b¿n đọc g¿n xa, đÅ giáo trình này ngày càng đ°ÿc hồn thián h¢n.

Trân trọng cÁm ¢n./.

<i>Thái Nguyên, ngày 10 tháng 6 năm 2022 </i>

<b>Nhóm tác giÁ </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>MĀC LĀC </b>

CH¯¡NG 1. TàNG QUAN V THUÀ ... 10

1. SĀ RA ĐàI VÀ PHÁT TRIÄN CĂA THUÀ ... 11

2.KHÁI NIàM, ĐÀC TR¯NG, VAI TRÒ CĂA THUÀ ... 14

3. CÁC YÀU Tà C¡ BÀN CÂU THÀNH MàT SÂC THUÀ ... 18

3.1. Tên gọi căa sÃc thuÁ ... 18

4.2. Phân lo¿i thuÁ ... 20

4.3. Các tiêu chí đÅ xây dāng há tháng thuÁ ... 22

5.5. Giai đo¿n tÿ 1990 đÁn nay ... 28

5.6. Tá chức bá máy và quÁn lý thu thuÁ Viát Nam hián hành ... 29

CHƯƠNG 2. THUÀ XUÂT NHÀP KHÀU ... 31

1. KHÁI QUÁT VÂ THUÀ XUÂT KHÀU, NHÀP KHÀU ... 32

1.1. Khái niám, đÁc điÅm ... 32

1.2. Vai trò thuÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu ... 34

1.3. Xu h°ßng phát triÅn căa chính sách thuÁ xuÃt nhÁp khÁu ... 35

2. NàI DUNG C¡ BÀN CĂA LUÀT THUÀ XUÂT KHÀU, NHÀP KHÀU ... 36

2.1. Ph¿m vi áp dāng ... 36

2.2. Cn cứ và ph°¢ng pháp tính ... 37

2.3. Đng ký, kê khai, náp thuÁ ... 43

2.4. Mißn giÁm, hồn th, truy thu th ... 44

CH¯¡NG 3. THUÀ TIÊU THĀ ĐÀC BIàT ... 52

1. KHÁI QUÁT CHUNG VÂ THUÀ TIÊU THĀ ĐÀC BIàT ... 53

1.1. Khái niám, đÁc điÅm căa thuÁ tiêu thā đÁc biát ... 53

1.2. Māc tiêu và ý nghĩa ... 54

2. NàI DUNG C¡ BÀN CĂA THUÀ TTĐB HIàN HÀNH â VIàT NAM ... 55

2.1. Ph¿m vi áp dāng thuÁ TTĐB ... 55

2.2. Cn cứ tính th và ph°¢ng pháp tính th ... 57

2.3. Thái điÅm xác đánh thuÁ và đng ký, kê khai thuÁ ... 62

2.4. Hoàn thuÁ, khÃu trÿ thuÁ và mißn thuÁ TTĐB ... 63

1. KHÁI QUÁT CHUNG VÂ THUÀ GIÁ TRà GIA TNG (GTGT)... 68

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

1.1. Khái niám, đÁc điÅm căa thuÁ GTGT ... 68

1.2. Māc tiêu và ý nghĩa ... 69

2. NàI DUNG C¡ BÀN CĂA THUÀ GTGT HIàN HÀNH â VIàT NAM ... 71

2.1. Ph¿m vi áp dāng ... 71

2.2. Cn cứ và ph°¢ng pháp tính th ... 75

2.3. Đng ký, kê khai, náp thuÁ ... 87

CH¯¡NG 5: THUÀ THU NHÀP DOANH NGHIàP ... 96

1. TàNG QUAN VÂ THUÀ THU NHÀP DOANH NGHIàP ... 98

1.1. Khái niám, đÁc điÅm căa thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp ... 98

1. THUÀ THU NHÀP CÁ NHÂN ... 123

1.1. Táng quan và thuÁ thu nhÁp cá nhân ... 123

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>GIÁO TRÌNH MƠN HâC 1. Tên mơn hãc: THU¾ </b>

<b>2. Mã mơn hãc: MH15 </b>

<b>3. Vá trí, tính chÃt, ý nghĩa và vai trị căa mơn hãc: </b>

<i><b>3.1. Vá trí: Giáo trình dành cho ng°ái học trình đá Cao đẳng ngành Kế tốn doanh nghiệp </b></i>

t¿i tr°áng Cao đẳng Th°¢ng m¿i và du lách.

<b>3.2. Tính chÃt: Giáo trình cung cÃp kiÁn thức, kỹ nng và nng lāc tā chă và trách nhiám </b>

cho ng°ái học liên quan đÁn th, gßm có: táng quan và thuÁ, các nái dung chă yÁu căa các sÃc thuÁ xuÃt nhÁp khÁu, thuÁ tiêu thā đÁc biát, thuÁ giá trá gia tng, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp và mát sá lo¿i th, phí, lá phí khác. Qua đó, ng°ái học đang học tÁp t¿i tr°áng s¿: (1) có bỏ giỏo trỡnh phự hp vòi chÂng trỡnh o to căa tr°áng; (2) dß dàng tiÁp thu cũng nh° vÁn dāng các kiÁn thức và kỹ nng đ°ÿc học vào môi tr°áng học tÁp và thāc tÁ thuác lĩnh vāc th.

<b>3.3. Ý nghĩa và vai trị căa mơn hãc: Th là mơn học mang tính thāc tÁ và dành cho đái </b>

t°ÿng là ng°ái học thuác các chuyên ngành nh° kÁ toán doanh nghiáp, quÁn lý và bán hàng siêu thá... Nái dung chă yÁu căa môn học này nhằm cung cÃp các kiÁn thức và kỹ nng thuác lĩnh vāc thuÁ.

<b>4. Māc tiêu căa môn hãc: 4.1. VÁ ki¿n thức: </b>

- Trình bày đ°ÿc há tháng vn bÁn pháp luÁt và thuÁ.

- Trình bày đ°ÿc ngn gác, bÁn chÃt, chức nng, đÁc điÅm, vai trị căa thuÁ. - Trình bày đ°ÿc các yÁu tá căa mát sÃc thuÁ, tá chức và quÁn lý thuÁ.

- Trình bày đ°ÿc khái niám các lo¿i thuÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu, tiêu thā đÁc biát, giá trá gia tng, thu nhÁp doanh nghiáp, thu nhÁp cá nhân.

- Mô tÁ đ°ÿc các nái dung c¢ bÁn căa các sÃc thuÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu, tiêu thā đÁc biát, giá trá gia tng, thu nhÁp doanh nghiáp, thu nhÁp cá nhân.

- NhÁn biÁt, thơng hiÅu các nái dung c¢ bÁn và đng ký, kê khai, khÃu trÿ, hoàn thuÁ, quyÁt toán thuÁ.

- Chă đáng áp dāng các kiÁn thức đã học vào các nghiáp vā thāc tÁ nghà kÁ tốn doanh nghiáp, có trách nhiám vßi cơng viỏc.

<b>5. Nòi dung ca mụn hóc 5.1. ChÂng trỡnh khung </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>Mã </b>

<b>MH Tên môn hãc, mụ un ^{Sỗ tớn}_chò</b>

<b>Thói gian hóc tp (gió) </b>

<b>Tỏng sỗ </b>

<b>Trong ú Lý </b>

<b>thuyt </b>

<b>Thc hnh/thc tp/BT/tho </b>

<b>lun </b>

<b>KiÃm tra </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

<b>5 Ch°¢ng 5. Thu¿ thu nhÁp doanh nghiáp 14 13 1 6 Ch°¢ng 6. Mòt sỗ loi thu, phớ, lỏ phớ khỏc 10 10 0 </b>

<b>6. ĐiÁu kián thāc hián môn hãc: </b>

<b>6.1. Phòng hãc Lý thuy¿t/Thāc hành: Đáp ứng phòng học chuÁn 6.2. Trang thi¿t bá d¿y hãc: Projetor, máy vi tính, bÁng, phÃn </b>

<b>6.3. Hãc liáu, dāng cā, mơ hình, ph°¢ng tián: Giáo trình, mơ hình học tÁp,& 6.4. Các điÁu kián khác: Ng°ái học tìm hiÅu thāc tÁ v thu. </b>

<b>7. Nòi dung v phÂng phỏp ỏnh giỏ: 7.1. Nßi dung: </b>

- KiÁn thức: Đánh giá tÃt cÁ nái dung đã nêu trong māc tiêu kiÁn thức - Kỹ nng: Đánh giá tÃt cÁ nái dung đã nêu trong māc tiêu kỹ nng.

- Nng lāc tā chă và trách nhiám: Trong quá trình học tÁp, ng°ái học c¿n: + Nghiên cứu bài tr°ßc khi đÁn lßp.

+ ChuÁn bá đ¿y đă tài liáu học tÁp. + Tham gia đ¿y đă thái l°ÿng môn học. + Nghiêm túc trong q trình học tÁp.

<b>7.2. Ph°¢ng pháp: </b>

Ng°ái học đ°ÿc đánh giá tích lũy mơn học nh° sau:

<b>7.2.1. Cách đánh giá </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

- Áp dāng quy chÁ đào t¿o Cao đẳng há chính quy ban hành kèm theo Thông t° sá 04/2022/TT-LĐTBXH, ngày 30/3/2022 căa Bá tr°ãng Bá Lao ỏng ThÂng binh v Xó hỏi.

- Hòng d¿n thāc hián quy chÁ đào t¿o áp dāng t¿i Tr°áng Cao đẳng th°¢ng m¿i và du lách nh° sau:

<b>8. H°áng d¿n thāc hián môn hãc </b>

<b>8.1. Ph¿m vi, ỗi tng ỏp dng: ỏi tng Cao ng k toỏn doanh nghiáp 8.2. Ph°¢ng pháp giÁng d¿y, hãc tÁp mơn hóc </b>

<b>8.2.1. ỗi vỏi ngói dy </b>

<b>* Lý thuyt: p dng phÂng phỏp dy hc tớch cc bao gòm: thut trình, nêu vÃn đÃ, </b>

h°ßng d¿n đọc tài liáu, bài tÁp tình hng, câu hßi thÁo ln&. * <b>Bài tÁp: Phân chia nhóm nhß thāc hián bài tÁp theo nái dung đà ra. * ThÁo luÁn: Phân chia nhóm nhß thÁo luÁn theo nái dung đà ra. </b>

<b>* H°áng d¿n tā hãc theo nhóm: Nhóm tr°ãng phân cơng các thành viên trong nhóm tìm </b>

hiÅu, nghiên cứu theo u c¿u nái dung trong bài học, cÁ nhóm thÁo luÁn, trình bày nái dung, ghi chép và viÁt báo cáo nhúm.

<b>8.2.2. ỗi vỏi ngói hóc: Ngỏi hc phi thc hián các nhiám vā nh° sau: </b>

- Nghiên cứu kỹ bài học t¿i nhà tr°ßc khi đÁn lßp. Các tài liáu tham khÁo s¿ đ°ÿc cung cÃp

<i>ngußn tr°ßc khi ng°ái học vào học môn học này (trang web, th° vián, tài liáu...) </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

- Tham dā tái thiÅu 80% các buái giÁng lý thuyÁt. NÁu ng°ái học vÃng > 20% sá tiÁt lý thuyÁt phÁi học l¿i mơn học mßi đ°ÿc tham dā kì thi l¿n sau.

- Tā học và thÁo luÁn nhóm: Là mát ph°¢ng pháp học tÁp kÁt hÿp giÿa làm viác theo nhóm và làm viác cá nhân. Mát nhóm gßm 8-10 ng°ái học s¿ đ°ÿc cung cÃp chă đà thÁo luÁn tr°ßc khi học lý thuyÁt, thāc hành. Mßi ng°ái học s¿ cháu trách nhiám và 1 hoÁc mát sá nái dung trong chă đà mà nhóm đã phân cơng đÅ phát triÅn và hoàn thián tát nhÃt toàn bá chă đà thÁo luÁn căa nhóm.

- Tham dā đă các bài kiÅm tra th°áng xuyên, đánh kỳ. - Tham dā thi kÁt thúc môn học.

- Chă đáng tá chức thāc hián giá tā học.

<b>9. Tài liáu tham khÁo: </b>

[1] Giáo trình thuÁ tr°áng học vián tài chính, nhà xuÃt bÁn tài chính, nm 2020

[2] Giáo trình thuÁ tr°áng đ¿i học kinh tÁ quác dân, nhà xuÃt bÁn ĐH kinh tÁ quác dân, nm 2020

[3] Các vn bÁn pháp lý và thuÁ hián hành (Lt, Nghá đánh, Thơng t°...). [4] T¿p chí Tài chính và ThuÁ.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<b>CH¯¡NG 1. TàNG QUAN V THUắ GII THIU CHĂNG 1 </b>

ChÂng 1 l chÂng giòi thiỏu tỏng quan v mỏt sỏ nỏi dung c¢ bÁn nh° sā ra đái và phát triÅn căa thuÁ; khái niám, đÁc tr°ng, vai trò căa thuÁ; các u tá c¢ bÁn căa mát sÃc th; chính sách thuÁ và há tháng thuÁ đÅ ng°ái học có đ°ÿc kiÁn thức nÃn tÁng và dß dàng tiÁp cÁn nái dung mơn học ã nhÿng ch°¢ng tiÁp theo.

- Trình bày đ°ÿc tá chức bá máy và quÁn lý thu thuÁ Viát nam hián hành..

● <b>PH¯¡NG PHÁP GIÀNG D¾Y VÀ HâC TÀP CH¯¡NG 1 </b>

<i>dạy học theo vấn đề); yêu cầu người học thực hiện câu hỏi thảo luận (cá nhân hoặc nhóm). </i>

<i>- Đối với người học: chủ động đọc trước giáo trình (chương 1) trước buổi học; hoàn thành đầy đủ câu hỏi thảo luận chương 1 theo cá nhân hoặc nhóm và nộp lại cho người dạy đúng thời gian quy định. </i>

<i><b>● ĐIÀU KIàN THĀC HIàN CH¯¡NG 1 </b></i>

<i><b>- Phòng học chuyên mơn hóa/nhà xưởng: Khơng </b></i>

<i><b>- Trang thiết bị máy móc: Máy chiÁu và các thiÁt bá d¿y học khác </b></i>

<i><b>- Học liệu, dụng cụ, ngun vật liệu: Ch°¢ng trình mơn học, giáo trình, tài liáu tham </b></i>

khÁo, giáo án, phim Ánh, và các tài liáu liên quan.

<i><b>- Các điều kiện khác: Khơng có </b></i>

<i><b>● KIÂM TRA VÀ ĐÁNH GIÁ CH¯¡NG 1 </b></i>

<b>+ N</b><i><b>ßi dung: </b></i>

<i>+ Nghiên cứu bài trước khi đến lớp + Chuẩn bị đầy đủ tài liệu học tập. + Tham gia đầy đủ thời lượng môn học. + Nghiêm túc trong quá trình học tập. </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>+ Ph°¢ng pháp: </b>

<i><b>- Điểm kiểm tra thường xuyên: 1 điểm kiểm tra (hình thức: hỏi miệng) - Kiểm tra định kỳ lý thuyết: khơng có </b></i>

<b>● NÞI DUNG CH¯¡NG 1 </b>

<b>1. SĀ RA ĐâI VÀ PHÁT TRIÂN CĂA THU¾ </b>

Lách sā phát triÅn căa xã hái loài ng°ái đã chứng minh rằng, thuÁ ra đái là c¿n thiÁt khách quan gÃn liÃn vßi sā ra đái, tßn t¿i và phát triÅn căa Nhà n°ßc.

Nhà n°ßc là mát tá chức chính trá, đ¿i dián quyÃn lÿi cho giai cÃp tháng trá, thi hành các chính sách do giai cÃp tháng trá đÁt ra đÅ cai trá xã hái. Nhà n°ßc xt hián địi hßi phÁi có c¢ sã vÁt chÃt nhÃt đánh đÅ đÁm bÁo cho sā tßn t¿i và ho¿t đáng căa mình. Do đó, Nhà n°ßc phÁi dùng qun lāc chính trá ván có đÅ tÁp trung mát bá phÁn căa cÁi trong xã hái vào tay Nhà n°ßc. Viác huy đáng, tÁp trung ngn căa cÁi đó có thÅ thāc hián đ°ÿc thāc hián bằng các cách khác nhau, trong đó, có hình thức đóng góp bÃt buác đ°ÿc gọi là thuÁ.

ThuÁ ln gÃn chÁt vßi sā phát triÅn căa tá chức bá máy Nhà n°ßc. Sā phát triÅn và thay đái hình thái tá chức căa Nhà n°ßc ln kéo theo sā cÁi biÁn căa các hình thức thuÁ và há tháng thuÁ nói chung. Xem xét sā phát triÅn căa các hình thức và ph°¢ng pháp thu th, có thÅ chia lách sā hình thành và phát triÅn căa thuÁ thành 3 giai đo¿n:

<i><b>* Bắt đầu từ thế giới cổ đại đến đầu thế kỷ XVI: </b></i>

Giai đo¿n này đ°ÿc đÁc tr°ng bãi sā hình thành các lo¿i thuÁ s khai v Nh nòc cha cú bỏ mỏy thu th hồn chßnh.

Th xt hián đ¿u tiên d°ßi thái La Mã cá đ¿i. Ban đ¿u đÃt n°ßc này chß bao gßm thành phá Rome. Chi phí qn lý đÃt n°ßc cịn nhß bé, Hái đßng thành phá làm viác không đ°ÿc trÁ công và viác cáng hiÁn tài sÁn cá nhân đ°ÿc xem là niÃm vinh dā và đem l¿i sā kính trọng. Chi tiêu căa Chính phă chă yÁu là chi cho viác xây đÃp thành luỹ, nhà ã và đ°ÿc trang trÁi bãi nhÿng khoÁn thu và thuê đÃt. Nh°ng khi chiÁn tranh xÁy ra thì ng°ái dân thành Rome bÃt đ¿u biÁt đÁn náp thuÁ, lao dách và cáng n¿p đÅ trang trÁi cho nhÿng nhu c¿u c¿n thiÁt căa đÃt n°ßc.

Mơ hình th đ¿u tiên khá khÃc nghiát thÅ hián ã mức thu theo thuÁ suÃt đánh s¿n 10% đái vßi tÃt cÁ các khoÁn c¿n náp hoÁc tr°ng thu. <Kinh thánh nói rằng mát ph¿n m°ái các lo¿i cây trßng đ°ÿc đÅ giành phân phái l¿i và hß trÿ cho nhà tu= – Joseph E. Stglitz – Kinh tÁ học công cáng (NXB Khoa học và Kỹ thuÁt, 1995). Cùng vßi sā phát triÅn căa Nhà n°ßc, d¿n d¿n xuÃt hián thuÁ suÃt <10%= đái vßi tÃt cÁ các khoÁn thu nhÁp đ¿u tiên. Tÿ thái Hy L¿p cá đ¿i khoÁng thÁ kỷ VII – VI tr°ßc Cơng ngun, dân biÅu đÃu biÁt đÁn ngun tÃc c¢ bÁn căa chính qun tính thuÁ thu nhÁp 10% hay 20%. ĐiÃu này cho phép Chính phă tÁp trung đ°ÿc tiÃn b¿c, căa cÁi vào ngân sách đÅ phân phái cho quân đái, chi phí cho viác bÁo vá biên gißi, xây dāng nhà thá, đ°áng áng d¿n n°ßc, đ°áng xá, tá chức các lß hái, trÿ cÃp cho ng°ái nghèo và các māc đích xã hái khác.

Ngn thu chính căa Ngân sách La Mã lúc đ¿u là thuÁ đÃt. Các lo¿i bÃt đáng sÁn, vÁt ni, nơ lá và các tài sÁn có giá trá khác cũng nằm trong dián náp thuÁ. Sau này xuÃt hián thêm mát sá lo¿i thuÁ khác nh° thuÁ thu vào hoa quÁ (chă yÁu là nho). Ng°ái dân thành thá chß phÁi náp mát thứ thuÁ duy nhÃt là th thân.

Vào thÁ kỷ IV – III tr°ßc Cơng Nguyên, đÁ quác La Mã đ°ÿc mã ráng bằng viác chiÁm đóng thêm nhÿng thành phá khác và biÁn chúng thành thuác đáa căa mình. Các

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

khoÁn náp thuÁ và cáng n¿p cũng phong phú h¢n. Ng°ái dân các thuác đáa ngoài viác náp thuÁ đáa ph°¢ng cịn có nghĩa vā náp mát khn tiÃn th và cáng n¿p cho Chính phă La Mã. Khi đÃt n°ßc chiÁn thÃng trong chiÁn tranh, mức thuÁ giÁm xuáng, đßng thái th Chính phă cũng đ°ÿc bãi bß.

Trong mát thái gian dài ã La Mã ch°a có bá máy thu thuÁ căa Chính phă. Viác thu thuÁ đ°ÿc giao cho mát sá đ¿i dián do Chính phă uỷ quyÃn. ho¿t đáng căa họ tách khßi sā hß trÿ căa dân chúng mà Chính phă l¿i khơng thÅ kiÅm sốt đ°ÿc. KÁt q là dißn ra tình tr¿ng mua chc, đút lót, l¿m dāng qun lāc. Tình tr¿ng đó đ°a đÁn cuác khăng hoÁng kinh tÁ vào thÁ kỷ I tr°ßc Cơng Ngun.

ĐÁn thái kỳ đÁ chÁ La Mã, vua Oktavian (tÿ nm 63 đÁn nm 14 tr°ßc Cơng Ngun) đã thành lÁp mát tá chức tài chính đác lÁp căa Chính phă nhằm thāc hián chức nng kiÅm tra, giám sát thu thuÁ. Chính phă quÁn lý chÁt ch¿ các khoÁn thu thuÁ bằng cách so sánh lÿi thuÁ và đÃt ai ó tng ỏa phÂng, lp ò ghi chộp chi tiÁt và viác sã hÿu đÃt đai và tháng kê tài sÁn căa tÿng ng°ái dân. Sá sách đ°ÿc ký nhn bói ngỏi ng u ca ỏa phÂng, cựng vòi ng°ái đ¿i dián cho tá chức tài chính căa tßnh, thành phá. Hàng nm, vào mát ngày nhÃt đánh, mßi ng°ái dân có trách nhiám trình cho c¢ quan chức nng xem xét bÁn khai căa mình.

Các hình thức thuÁ d°ßi thái đÁ chÁ La Mã cũng phong phú hÂn, bao gòm c hỏ thỏng thu trc thu v thuÁ gián thu. Các lo¿i thuÁ gián thu điÅn hình là thuÁ doanh thu đánh theo mức thuÁ suÃt 1%, th đÁc biát tính trên doanh thu bn bán nơ lá 4%, thuÁ trÁ tā do cho ng°ái nô lá đ°ÿc tính 5% theo giá thá tr°áng. Vào nm thứ 6 tr°ßc Cơng Ngun, vua Oktavian August đ°a ra th thÿa kÁ, thuÁ suÃt 5% đái vßi ng°ái La Mã.

Tuy nhiên, tá chức tài chính căa Chính phă khơng trāc tiÁp thu thuÁ căa ng°ái dân mà giao cho các lãnh đáa thāc hián. Chính phă thơng qua các tá chức công khá xem xét, đánh giá và xác đánh táng sá thuÁ phÁi náp ã các đáa ph°¢ng, đßng thái kiÅm tra và thái h¿n náp thuÁ. Trong thái gian này, thuÁ thu náp bằng tiÃn. Ng°ái dân bán l°¢ng thāc, thāc phÁm lÃy tiÃn náp thuÁ. ĐiÃu này kích thích và phát triÅn mái quan há hàng hố – tiÃn tá, làm sâu sÃc h¢n q trình phân công lao đáng xã hái và thúc đÁy tiÁn trình đơ thá hố.

Tuy nhiên, trong thái kỳ này nhiÃu hình thức th đ°ÿc ban hành nh°ng l¿i khơng làm h°ng thánh và tài chính cho đÁ quác La Mã. Ng°ÿc l¿i, gánh nÁng th khố đái vßi ng°ái dân là nguyên nhân quan trọng gây ra khăng hoÁng tài chính và đ°a kinh tÁ đÃt n°ßc lâm vào tình tr¿ng yÁu kém.

<i><b>* Từ thế kỷ thứ XVI đến đầu thế kỷ thứ XIX </b></i>

Giai đo¿n này đ°ÿc đÁc tr°ng bãi sā hình thành há tháng thuÁ và cỏc tỏ chc thu thu tÂng ỏi hon chònh.

Chớnh phă hián đ¿i xuÃt hián ã Châu Âu vào khoÁng thÁ kỷ thứ XVI đÁn đ¿u thÁ kỷ thứ XVII. Do ch°a có đái ngũ quan chức thu thuÁ chuyên nghiáp nên Chính phă đã sā dāng các chă thái Ãp vào công tác thu thuÁ. Mát sá quác gia Châu Âu đã sā dāng ph°¢ng pháp đÃu giá quyÃn thu thuÁ: sá thuÁ đ°ÿc xác đánh và nh°ÿng l¿i ngay sau khi nhÁn đ°ÿc quyÃn thu thuÁ nÁu ai trÁ mức cao nhÃt trong cuác đÃu giá. TÃt cÁ sá tiÃn thu thuÁ đ°ÿc ngay lÁp tức đ°ÿc chuyÅn vào quỹ căa Chính phă. Sau đó các chă thái Ãp s¿ thāc hián trọng trách quác gia và nhÁn đ°ÿc thu nhÁp cho mình. Ngân sách quác gia l¿i trong tình tr¿ng nghèo nàn và lách sā lÁp l¿i nh° thái La Mã cá đ¿i.

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

ĐÅ khÃc phāc tình hình đó, nm 1662 ã Pháp và các vn bÁn pháp luÁt đã gißi h¿n ph¿n hoa hßng trÁ cho chă thái Ãp. Vì thÁ, táng sá thu thuÁ vào ngân sách căa Chính phă ngày càng tng và chi phí cho viác thu thuÁ ngày càng giÁm. Chính viác chuyÅn các tá chức thu thuÁ vào trong há tháng quÁn lý căa Chính phă đã làm cho viác thu thuÁ trã nên hÿp lý h¢n. Vo u th k XVIII ó cỏc nòc phÂng Tõy đã thiÁt lÁp bá máy hành chính căa Chính phă đÅ tá chức và kiÅm soát chÁt ch¿ viác thu thuÁ.

Trong khoÁng thái gian này, ã các quác gia Châu Âu xuÃt hián rÃt nhiÃu lo¿i thuÁ nh°ng không có các khn thu lßn. Ngn thu chính căa Chính phă là thuÁ thân. Gißi quý tác và tng lÿ thì khơng phÁi náp th này, ng°ÿc l¿i, giai cÃp t° sÁn và nơng dân phÁi náp cho Chính phă 10 – 15% tồn bá thu nhÁp căa mình. Các quan chức và viên chức Nhà n°ßc, quân đái nÁu đ°ÿc thng chức cũng phÁi náp mát khoÁn thuÁ đÁc biát.

Trong há tháng thuÁ trāc thu th°áng bao gßm: thuÁ đÃt, thuÁ đái vßi trang thiÁt bá quân đái, thuÁ mua ngāa, thuÁ tuyÅn má lính (ng°ái náp thuÁ này đ°ÿc mißn trÿ khßi nghĩa vā quân sā). Ngußn thu chă yÁu trong há tháng thuÁ gián thu là thuÁ quan vßi mức thu chă yÁu trong há tháng thuÁ gián thu là thuÁ quan vßi mức thu tÿ 5% đÁn 25%. Tuy vÁy, viác Ãn đánh mức thuÁ cho tÿng lo¿i hàng hố xt nhÁp khÁu cũng khơng có c¢ sã khoa học.

<i><b>* Từ thế kỷ thứ XIX cho đến nay. </b></i>

Giai đo¿n này đ°ÿc đÁc tr°ng bãi hình thái há tháng thuÁ và bá máy thu th hồn chßnh.

Trong giai đo¿n này ã h¿u hÁt các n°ßc phát triÅn đã hình thành há tháng th vßi các lt th và bá máy thu th hồn chßnh. Các lo¿i th đã có tr°ßc đây d¿n đ°ÿc hồn thián h¢n, trong đó, phÁi kÅ đÁn th rng đÃt ngày càng giÿ vai trò quan trọng trong viác t¿o lÁp ngn thu cho Chính phă. Nm 1860, th đÃt ã Pháp chiÁm 29% táng sá thuÁ trāc thu, ã Áo là 28% và 44%, ã Bß là 255 và 53%, ã Italia là 40% và 6%.

NÁu nh° thái kỳ đ¿u căa chă nghĩa t° bÁn, thuÁ quan rÃt phát triÅn và chiÁm tỷ trọng chă yÁu trong táng thu ngân sách, thì hián nay vai trị căa hình thức thuÁ này ngày càng lu má và nh°áng chß cho các lo¿i th khác. Trong thái gian đó xt hián nhiÃu hình thức th mßi và đ°ÿc phát triÅn đÁn ngày nay nh°: thuÁ thu nhÁp cá nhân ra đái ã Anh vào nm 1842, sau đó, nhiÃu n°ßc cơng nghiáp phát triÅn khác cũng áp dāng th này (NhÁt – 1887, Mỹ – 1913 và Pháp 1914). Hián nay thuÁ thu nhÁp cá nhân là mát lo¿i thuÁ quan trọng bÁc nhÃt trong há tháng thuÁ căa các qc gia phát triÅn, khơng phÁi chß ã táng sá thu th mà cÁ vai trị căa nó trong phân phái thu nhÁp. NhiÃu hình thức th mßi tiên tiÁn cũng đ°ÿc nghiên cứu và đ°a vào áp dāng trong thāc tißn nh°: thuÁ giá trá gia tng ra đái ã Pháp nm 1954 và hián nay đã lan ráng ra nhiÃu quác gia đang phát triÅn khác và trã thành hình thức thuÁ gián thu phá biÁn trên thÁ gißi.

Bá máy thu thuÁ ã các n°ßc phát triÅn cũng ngày càng đ°ÿc hồn chßnh và hình thành òng ỏi t Trung Âng n ỏa phÂng, khụng chò bao gòm cỏc c quan qun lý thu nỏp thu, mà ã nhiÃu qc gia cịn có cÁ bá máy cÁnh sát thuÁ, toà án thuÁ riêng biát nhằm đÁm bÁo sā tháng nhÃt trong viác xây dāng luÁt thuÁ, tá chức thu thuÁ, kiÅm tra thu náp thuÁ và xā lý các vi ph¿m và thuÁ.

Nh° vÁy, cùng vßi viác mã ráng các chức nng và nhiám vā căa Nhà n°ßc, các hình thức th ngày càng phong phú h¢n, cơng tác qn lý th ngày càng đ°ÿc hồn thián h¢n và th đã trã thành mát cơng cā quan trọng, có hiáu q căa Nhà n°ßc đÅ tác đáng đÁn đái sáng kinh tÁ - xã hái ca t nòc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>2.KHI NIM, ắC TR¯NG, VAI TRỊ CĂA THU¾ 2.1. Khái niám và đ¿c tr°ng căa thu¿ </b>

Trong các sách báo kinh tÁ trên thÁ gißi, cho đÁn nay v¿n ch°a có sā tháng nhÃt tuyát đái khái niám và thuÁ. NhiÃu quan điÅm đ°a ra mßi nhìn nhÁn tÿ nhÿng khía c¿nh khác nhau căa thuÁ nên ch°a phÁn ánh đ¿y đă bÁn chÃt căa ph¿m trù này.

Theo các nhà kinh điÅn thì th đ°ÿc quan niám rÃt đ¢n giÁn. C.Mác đã chß rõ: <ĐÅ duy trì qun lāc cơng cáng đó, c¿n phÁi có nhÿng sā đóng góp căa nhÿng ng°ái cơng dân căa Nhà n°ßc đó là th má &= – Mác – nghen TuyÅn tÁp (NXB Sā thÁt, 1962).

Sau này khái niám và thuÁ ngày càng đ°ÿc bá sung và hồn thián h¢n. Trong cn tÿ điÅn kinh tÁ căa hai tác giÁ ng°ái Anh Chrisopher Pass và Bryan Lowes cho rằng:

<i><Thuế là một biện pháp của Chính phủ đánh giá trên thu nhập của cải và vốn nhận được của cá nhân hay doanh nghiệp (thuế trực thu), trên việc chi tiêu về hàng hoá và dịch vụ (thuế gián thu) và trên tài sản=. </i>

Mát đánh nghĩa và th t°¢ng đái hồn chßnh đ°ÿc nêu lên trong cuán <Kinh tÁ

<i>học= căa hai nhà kinh tÁ Mỹ Makkollhell và Bruy nh° sau: <Thuế là một khoản chuyển </i>

<i>giao bắt buộc bằng tiền (hoặc là chuyển giao bằng hàng hoá, dịch vụ) của các Cơng ty và các hộ gia đình cho Chính phủ, mà trong sự trao đổi đó họ khơng nhận một cách trực tiếp hàng hoá hoặc dịch vụ nào cả, khoản nộp đó khơng phải là tiền phạt mà toà án tuyên phạt do hành vi vi phạm pháp luật= . </i>

<i>Theo các nhà kinh tÁ học Gaston Jeze, trong cn <Tài chính cơng= đã đ°a ra mát đánh nghĩa t°¢ng đái cá điÅn nhÃt: <Thuế là một khoản trích nộp bằng tiền, có tính chất </i>

<i>xác định, khơng hồn trả trực tiếp do các cơng dân đóng góp cho Nhà nước thông qua con đường quyền lực nhằm bù đắp những chi tiết của Nhà nước=. </i>

<i>Trên góc đá ng°ái náp thuÁ, thuế được coi là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ </i>

<i>chức, cá nhân có nghĩa vụ đóng góp cho Nhà nước theo Luật định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. </i>

<i>Trên góc đá kinh tÁ học, thuế được xem xét như là một biện pháp đặc biệt, theo </i>

<i>đó, Nhà nước sử dụng quyền lực của mình để chuyển một phần nguồn lực từ khu vực tư sang khu vực công nhằm thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội của Nhà nước. </i>

â n°ßc ta cho đÁn nay cũng ch°a có mát đánh nghĩa tháng nhÃt và thuÁ. Theo tÿ

<i>điÅn tiÁng Viát (Trung tâm tÿ điÅn học, nm 1998), thuế là khoản tiền hay hiện vật mà </i>

<i>người dân hoặc các tổ chức kinh doanh, tuỳ theo tài sản, thu nhập, nghề nghiệp, …, buộc phải nộp cho Nhà nước theo mức quy định. </i>

MÁc dù còn nhiÃu các đánh nghĩa khác nhau, song nÁu khái quát chung đÅ tìm các h¿t nhân hÿp lý căa tÿng quan điÅm, có thÅ rút ra mát sá đÁc tr°ng chung căa thuÁ sau đây:

- Nái dung kinh tÁ căa thuÁ đ°ÿc đÁc tr°ng bãi các mái quan há tiÃn tá phát sinh giÿa Nhà n°ßc vßi các pháp nhân và thÅ nhân trong xã hái.

- Nhÿng mái quan há d°ßi d¿ng tiÃn tá này đ°ÿc nÁy sinh mát cách khách quan và có ý nghĩa xã hái đÁc biát - viác chun giao thu nhÁp có tính chÃt bÃt buác theo mánh lánh căa Nhà n°ßc.

- Xét theo khía c¿nh pháp luÁt, thuÁ là mát khoÁn náp cho Nhà n°ßc đ°ÿc pháp luÁt quy đánh theo mức thu và thái h¿n nhÃt đánh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

Tÿ nhÿng nái dung trên, có thÅ nêu lên khái niám táng quát và thuÁ nh° sau:

<i><b>Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho Nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục đích cơng cộng. </b></i>

BÁn chÃt căa th đ°ÿc thÅ hián bãi các thc tính bên trong, ván có căa th. Nhÿng thc tính đó có tính án đánh t°¢ng đái qua tÿng giai đo¿n phát triÅn và biÅu hián thành nhÿng đÁc tr°ng riêng có căa thuÁ, qua đó, giúp ta phân biát giÿa th và các cơng cā tài chính khác. Nhÿng đÁc tr°ng đó là:

<i><b>a.. Tính bắt buộc </b></i>

Tính bÃt buác là mát thuác tính c¢ bÁn ván có căa th đÅ phân biát giÿa th vßi các hình thức đáng viên tài chính khác căa NSNN. Nhà kinh tÁ học nái tiÁng Joseph E.Stiglitz cho rằng: <ThuÁ khác vßi đa sá nhÿng khoÁn chuyÅn giao tiÃn tÿ ng°ái này sang ng°ái kia: trong khi tÃt cÁ nhÿng khoÁn chun giao đó là tā ngun thì th l¿i bÃt buác=.

ĐÁc điÅm này v¿ch rõ nái dung kinh tÁ căa thuÁ là nhÿng quan há tiÃn tá, đ°ÿc hình thành mát cách khách quan và có mát ý nghĩa xã hái đÁc biát - viác đáng viên mang tính chÃt bÃt bc căa Nhà n°ßc. Phân phái mang tính cht bt buỏc dòi hỡnh thc thu l mỏt phÂng thức phân phái căa Nhà n°ßc, theo đó mát bá phÁn thu nhÁp căa ng°ái náp thuÁ đ°ÿc chuyÅn giao cho Nhà n°ßc mà không kèm theo mát sā cÃp phát hoÁc nhÿng quyÃn lÿi nào khác cho ng°ái náp thuÁ.

Tính chÃt bÃt buác căa viác chuyÅn giao thu nhÁp bÃt ngußn tÿ nhÿng lý do nh° sau:

- ChuyÅn giao thu nhÁp d°ßi hình thức th khơng gÃn vßi lÿi ích cā thÅ căa ng°ái náp th, do đó, khơng thÅ sā dāng ph°¢ng pháp tā nguyán trong viác chuyÅn giao. ĐÅ đÁm bÁo nhu c¿u chi tiêu cơng cáng, Nhà n°ßc tÃt yÁu phÁi sā dāng quyÃn lāc chính trá đÅ bÃt buác mọi đái t°ÿng có thu nhÁp phÁi chuyÅn giao.

- Trong xã hái vn minh nhu c¿u căa các thành viên cáng đßng và hàng hố cơng cáng ngày càng tng mà ph¿n lßn hàng hố này l¿i do Nhà n°ßc cung cÃp. ĐÅ duy trì ho¿t đáng cung cÃp hàng hố cơng cáng thì thu nhÁp và hàng hố cơng cáng tÿ nhÿng ng°ái thā h°ãng phÁi đă bù đÃp các chi phí bß ra. Nh°ng hàng hố cơng cáng l¿i có tính chÃt đÁc biát, nó không thÅ phân bá theo khÁu ph¿n đÅ sā dāng và ng°ái thā h°ãng cũng không muán sā dāng theo khÁu ph¿n. MÁt khác, hàng hố cơng cáng khơng có tính c¿nh tranh và khơng thÅ đem trao đái trāc tiÁp trên thá tr°áng đÅ bù đÃp các chi phí. Chính vì thÁ trong viác cung cÃp hàng hố công cáng đã xuÃt hián nhÿng <ng°ái n không=, nghĩa là, không ai tā nguyán trÁ tiÃn cho viác thā h°ãng hàng hố cơng cáng. Do đó, đÅ đÁm bÁo cung cÃp hàng hố cơng cáng Nhà n°ßc chß có thÅ sā dāng ph°¢ng pháp thuÁ bÃt buác tÃt cÁ mọi ng°ái, kÅ cÁ <ng°ái n không= phÁi chuyÅn giao thu nhÁp căa mình sang khu vāc cơng cáng.

Tuy nhiên, tính bÃt bc căa th khơng có nái dung hình sā, nghĩa là hành đáng đóng th cho Nhà n°ßc khơng phÁi là hành đáng xt hián khi có biÅu hián ph¿m pháp, mà hành đáng đóng thuÁ là hành đáng thāc hián nghĩa vā căa ng°ái công dân.

Tÿ nhÿng đÁc tr°ng này, thuÁ không giáng nh° các hình thức huy đáng tài chính khác căa NSNN nh° phí, lá phí, cơng trái, hc hình thức ph¿t bằng tiÃn. Hình thức phí, lá phí, cơng trái nói chung mang tính tā ngun và có tính chÃt đái giá. Cịn ph¿t tiÃn

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

cũng là hình thức bÃt bc, song nó chß xÁy ra khi ng°ái bá ph¿t có hành vi vi ph¿m luÁt lá làm phÂng hi n li ớch Nh nòc hoc cỏng òng.

<i><b>b. Tính khơng hồn trả trực tiếp </b></i>

Tính chÃt khơng hoàn trÁ trāc tiÁp căa thuÁ đ°ÿc thÅ hián ã chß: th đ°ÿc hồn trÁ gián tiÁp cho ng°ái náp thuÁ thông qua các dách vā công cáng căa Nhà n°ßc. Sā khơng hồn trÁ trāc tiÁp đ°ÿc thÅ hián cÁ tr°ßc và sau khi thu thuÁ. Tr°ßc khi thu thuÁ, Nhà n°ßc không hà cung ứng trāc tiÁp mát dách vā công cáng nào cho ng°ái náp thuÁ. Sau khi náp th, Nhà n°ßc cũng khơng có sā bßi hồn trāc tiÁp nào cho ng°ái náp thuÁ. Cũng nh° vÁy, ng°ái náp th vßi lý do họ khơng đ°ÿc hc ít đ°ÿc sā dāng các dách vā công cáng. Ng°ái náp th cũng khơng có qun địi hßi đ°ÿc thÿa h°ãng nhiu dỏch v cụng cỏng hÂn so vòi sỏ thu mà họ phÁi trÁ và họ cũng không thÅ tÿ chái náp th vßi lý do họ phÁi thanh tốn cho các khoÁn chi trái vßi nguyên tÃc này.

ĐÁc điÅm này giúp ta phân biát sā khác nhau giÿa th vßi các khn phí, lá phí và tín dāng Nhà n°ßc.

<i><b>c. Tính pháp lý cao </b></i>

ĐÁc điÅm này thÅ hián th là mát cơng cā tài chính có tính pháp lý cao. ĐiÃu này đ°ÿc quyÁt đánh bãi qun lāc chính trá căa Nhà n°ßc. Nhà n°ßc là mát tá chức chính trá, đ¿i dián cho quyÃn lāc căa giai cÃp tháng trá, thi hành các chính sách do giai cÃp tháng trá đÁt ra đÅ cai trá xã hái. Vì vÁy, đÅ bÃt bc các cơng dân <tā ngun= náp th thì Nhà n°ßc phÁi sā dāng đÁn quyÃn lāc căa mình, quyÃn lāc Ãy đ°ÿc thÅ hián bằng luÁt pháp. Nhà kinh tÁ học Joseph E.Stiglitz cho rằng: <Viác chuyÅn giao bÃt buác này giáng nh° là n trám, chß có mát điÃu khác chă yÁu là: trong khi cÁ hai cách chuyÅn đÃu là khơng tā ngun, thì cách chun qua Chính phă có mang tÃm áo chồng hÿp pháp và sā tơn trọng do các q trình chính trá ban cho=.

Tuy nhiên, đÅ sā chun giao bÃt bc thơng qua th dißn ra đ°ÿc <êm thÃm=, mÁc dù, q trình đó đ°ÿc thāc hián d°ßi sā bÁo vá căa lt pháp, thì nhÿng quy đánh căa pháp luÁt cũng không đ°ÿc mang tính tuỳ tián mà phÁi dāa trên nhÿng c¢ sã khoa học nhÃt đánh. Vì vÁy, trong luÁt thuÁ th°áng xác đánh tr°ßc các u tá có tính chÃt điÃu chßnh hành vi náp thuÁ nh°: đái t°ÿng cháu thuÁ, đái t°ÿng náp thuÁ, mức thuÁ phÁi náp, thái h¿n cā thÅ và nhÿng chÁ tài mang tính c°ỡng chÁ khác.

<b>2.2. Vai trò căa thu¿ trong nÁn kinh t¿ </b>

Trong nÃn kinh tÁ thá tr°áng th có vai trị chă yÁu sau đây:

<i><b>2.2.1. Thuế là khoản thu chủ yếu của NSNN </b></i>

Mát nÃn tài chính quác gia lành m¿nh phÁi dāa chă yÁu vào ngußn thu nái bá nÃn kinh tÁ quác dân.

Trong há tháng đòn bÁy ca c ch mòi, thu l cụng c quan trng nhÃt đÅ phân phái l¿i táng sÁn phÁm xã hái và thu nhÁp quác dân theo đ°áng lái xây dāng chă nghĩa xã hái ã n°ßc ta. Hián nay ngußn thu n°ßc ngồi đã giÁm nhiÃu, kinh tÁ đái ngo¿i chun thành có vay có trÁ. Tr°ßc mÃt, th phÁi là mát cơng cā quan trọng đÅ góp ph¿n án đánh trÁt tā xã hái, chuÁn bá điÃu kián và tin cho viỏc phỏt trin lõu di.

Vòi c cÃu kinh tÁ nhiÃu thành ph¿n, há tháng thuÁ mßi đ°ÿc áp dāng tháng nhÃt giÿa các thành ph¿n kinh tÁ. ThuÁ phÁi bao quát đ°ÿc h¿u hÁt các ho¿t đáng sÁn xuÃt kinh doanh, các ngußn thu nhÁp, mọi tiêu dùng xã hái.

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

Muán đÁm bÁo yêu c¿u ván cho đ¿u t° đÅ thāc hián māc tiêu tng tr°ãng kinh tÁ cao và án đánh thì tỷ lá đáng viên tÿ th, phí vào NSNN c¿n đ°ÿc giÿ mức án đánh 20% - 22% GDP nh° hián nay. Mức đáng viên trên đây vÿa phù hÿp vßi sức đóng góp căa nhân dân.

<i><b>2.2.2. Thuế góp phần điều chỉnh nền kinh tế </b></i>

Ngồi viác huy đáng thu cho NSNN, th cịn có vai trị quan trọng trong viác điÃu chßnh nÃn kinh tÁ. ThuÁ có Ánh h°ãng trāc tiÁp đÁn giá cÁ và thu nhÁp,vì vÁy cn cứ vào tình huáng kinh tÁ cā thÅ, Nhà n°ßc có thÅ sā dāng cơng cā này đà chă đáng điÃu hành và kinh tÁ. Lúc hoàn cÁnh kinh tÁ quá thánh thì viác gia tng thuÁ s¿ có tác dāng ức chÁ sā tng tr°ãng căa táng nhu c¿u làm giÁm bßt sā phát triÅn kinh tÁ. Lúc hồn cÁnh sa sút, sÁn xt suy thối, viác h¿ thÃp thuÁ có tác dāng nâng cao nhu c¿u táng thÅ, tÿ đó mà xúc tiÁn phāc h°ng nÃn kinh tÁ. Nh° vÁy, qua viác xây dāng c¢ chÁ th Nhà n°ßc có thÅ chă đáng phát huy vai trị điÃu hồ nÃn kinh tÁ. Dāa vào cơng cā th, Nhà n°ßc có thÅ thúc đÁy hc h¿n chÁ viác đ¿u t°.

Khi ban hành mát sÃc thuÁ do nhÿng yêu c¿u và mÁt kinh tÁ, chính trá, xã hái, Nhà n°ßc đÃu có nhÿng quy đánh và đái t°ÿng, ph¿m vi đánh thuÁ, thuÁ suÃt, điÃu kián mißn giÁm thuÁ, & Các quy đánh này xét bà ngoài là mát sā c°ỡng chÁ, nh°ng bên trong là nhằm māc đích điÃu chßnh nhÿng quan há kinh tÁ - xã hái nhÃt đánh. Viác phân biát thuÁ suÃt đái vßi các sÁn phÁm hàng hố, dách vā. Hc các ngành nghà sÁn xuÃt kinh doanh, nhÿng quy đánh và °u đãi thÁ đái vßi mát sá ngành, vùng lãnh thá, tā nó đã điÃu chßnh viác bß ván kinh doanh vào ngành nghà này hay ngành nghà khác, sÁn phÁm này hay sÁn phÁm khác, khu vāc này hay khu vāc khác căa các doanh nghiáp, mà không c¿n có sā hơ hào, vÁn đáng căa Nhà n°ßc. Bãi vì, ng°ái náp th tā họ đã phÁi tính tốn nên đ¿u t° ván vào đâu có lÿi và ng°ÿc l¿i.

Tóm l¿i, thơng qua chính sách th, Nhà n°ßc có tác đáng tích cāc trong viác thúc đÁy sÁn xuÃt phát triÅn trên c¢ sã tÁn dāng và sā dāng hÿp lý mọi ngußn nhân tài, vÁt lāc căa đÃt n°ßc, trong viác điÃu chßnh quan há cung c¿u và c¢ cÃu kinh tÁ.

<i><b>2.2.3. Thuế góp phần đảm bảo bình đẳng giữa các thành phần kinh tế và cơng bằng xã hội </b></i>

Há tháng th mßi đ°ÿc áp dāng tháng nhÃt giÿa các ngành nghÃ, các thành ph¿n kinh tÁ, các t¿ng lßp dân c° đÅ đÁm bÁo sā bình đẳng, cơng bằng xã hái và qun lÿi và nghĩa vā vßi mọi cơng dân, khơng có nhÿng đÁc quyÃn, đÁc lÿi bÃt hÿp lý cho đái t°ÿng nào.

Sā bình đẳng, cơng bằng đ°ÿc thÅ hián thông qua chính sách đáng viên giáng nhau giÿa các đ¢n vá, cá nhân thuác mọi thành th¿n kinh tÁ có nhÿng điÃu kián ho¿t đáng giáng nhau, đÁm bÁo sā bình đẳng và cơng bằng.

Cơng bằng xã hái khơng có nghĩa là bình qn chă nghĩa, địi hßi mọi ng°ái trong xã hái chß có thÅ có thu nhÁp ngang nhau. Ng°ái có thu nhÁp cao phÁi phÁi đóng th cao h¢n ng°ái có thu nhÁp thÃp, nh°ng phÁi đÅ cho ng°ái làm n có hiáu q cao có thu nhÁp cao, thÁm chí rÃt cao so vßi ng°ái làm n l°ái biÁng, kém hiáu quÁ, khuyÁn khích cÁi tiÁn quÁn lý, cÁi tiÁn kĩ thuÁt, đ¿u t° ván, đ¿u t° chÃt xám, làm n gißi đÅ có thu nhÁp cao mát cách chính đáng.

Bình đẳng, cơng bằng xã hái khơng chß là đ¿o lý, lý thuyÁt mà phÁi đ°ÿc biÅu hián bằng luÁt pháp, chÁ đá, quy đánh rõ ràng căa Nhà n°ßc. PhÁi có nhÿng bián pháp cháng

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

thÃt thu có hiáu q và sá c¢ sã thuác đái t°ÿng náp thuÁ, và cn cứ tính thuÁ, và tá chức quÁn lý thu thuÁ, và chÁ đá mißn giÁm thuÁ, và kiÅm tra, xā lý nghiêm minh vßi các vā vi ph¿m, khÃc phāc tr°áng hÿp xā lý <nhẹ vßi trên nÁng vßi d°ßi=.

NhÁn thức đúng đÃn và ý thức tā nguyán, tā giác chÃp hành các nghĩa vā khai báo, chÁ đá giÿ sá sách kÁ tốn, chứng tÿ hố đ¢n, thu náp th theo đúng pháp luÁt cũng là nhÿng yÁu tá quan trọng đÅ chính sách th đÁm bÁo bình đẳng và cơng bằng xã hái.

<b>3. CÁC Y¾U Tỉ C¡ BÀN CÂU THNH MịT SC THUắ </b>

Sc thu l mỏt hỡnh thc thuÁ cā thÅ đ°ÿc quy đánh bằng mát vn bÁn pháp lt, d°ßi hình thức lt, pháp lánh hc các chÁ đá thuÁ. Trong mát vn bÁn pháp luÁt và th thơng th°áng chứa đāng các u tát c¢ bÁn sau đây:

<b>3.1. Tên gãi căa sÃc thu¿ </b>

Mßi sÃc thuÁ đÃu có mát tên gọi nhằm phân biát giÿa các hình thức thuÁ khác nhau, đßng thái phÁn ánh nhÿng tính chÃt chung nhÃt căa hình thức th đó. Trong nhiÃu tr°áng hÿp, tên gọi căa sÃc thuÁ đã hàm chứa nái dung, māc đích và ph¿m vi điÃu chßnh căa sÃc th đó. Chẳng h¿n, <thuÁ thu nhÁp cá nhân= là thuÁ đánh vào thu nhÁp căa cá nhân, <thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp= là thuÁ đánh vào thu nhÁp căa pháp nhân là các doanh nghiáp, <thuÁ giá trá gia tng= đánh vào ph¿n giá trá tng thêm căa hàng hoá và dách vā sau mßi chu kỳ ln chun hàng hố và dách vā qua tng giai on.

<b>3.3. ỗi tng chỏu thu </b>

ỏi t°ÿng cháu th chß rõ th đánh vào cái gì (hàng hố, thu nhÁp hay tài sÁn, &). Mßi mát luÁt thuÁ có mát đái t°ÿng cháu thuÁ riêng, chẳng h¿n; đái t°ÿng cháu thuÁ GTGT là hàng hoá, dách vā sÁn xt và tiêu dāng trong n°ßc; cịn đái t°ÿng cháu thuÁ TĐB là hàng hoá và dách vā tiêu dùng có tính chÃt đÁc biát; đái t°ÿng cháu thuÁ TNDN là thu nhÁp tÿ ho¿t đáng kinh doanh; còn đái t°ÿng cháu thuÁ thu nhÁp cá nhân là thu nhÁp căa cá nhân.

<b>3.4. Cn cứ và ph°¢ng pháp tính thu¿ </b>

C¢ sã tính th là mát bá phÁn căa đái t°ÿng cháu thuÁ đ°ÿc xác đánh làm cn cứ tính thuÁ. Do đái t°ÿng cháu thuÁ là thu nhÁp, hàng hố hay tài sÁn, do đó, c¢ sã tính th chính là thu nhÁp cháu th, giá trá căa hàng hoá hoÁc giá trá căa tài sÁn. Tuy nhiên, đái t°ÿng cháu thuÁ th°áng ráng h¢n c só tớnh thu, bói vỡ tòn ti mc tỏi thiu khụng phi nỏp thu, miòn, gim thu. Mỏt c sã thuÁ, sau khi tính và náp mát lo¿i thuÁ t°¢ng ứng có thÅ trã thành c¢ sã căa mát lo¿i thuÁ khác.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

ng°ái náp thuÁ. Vì vÁy, viác xác đánh thuÁ suÃt trong mát luÁt thuÁ phÁi quán triát quan điÅm vÿa coi trọng lÿi ích quác gia, vÿa chú ý thích đáng đÁn lÿi ích căa ng°ái náp thuÁ, giÁi quyÁt tát mái quan há giÿa tÁp trung và tích tā trong viác sā dāng cơng cā th.

Th st đ°ÿc thÅ hián d°ßi 2 hình thức: ThuÁ suÃt cá đánh và thuÁ suÃt tỷ lá.

sá tuyát đái theo 1 đ¢n vá vÁt lý căa đái t°ÿng cháu thuÁ. Ví dā: 1 lít xng phÁi cháu th 1.000đßng; 1 ha đÃt nơng nghiáp h¿ng 1 vùng đßng bằng phÁi cháu thuÁ sā dāng đÃt nơng nghiáp là 550kg thóc.

- <i>Thuế suất tỷ lệ (hay còn gọi là thuÁ suÃt): mức thu thuÁ đ°ÿc tính bằng mát tỷ lá </i>

ph¿n trm trên mát đ¢n vá giá trá đái t°ÿng cháu thuÁ. Ví dā, thuÁ TTĐB căa r°ÿu m¿nh đ°ÿc tính bằng tỷ lá 75% trên giá tính thuÁ.

Tuỳ theo tÿng sÃc thuÁ mà ng°ái ta áp dāng các ph°¢ng pháp đánh thuÁ khác nhau t°¢ng ứng vßi nhiÃu mức náp th khác nhau. Thơng th°áng có 4 lo¿i mức thuÁ sau đây:

cháu thuÁ. Lo¿i mức th này khơng phā thc vào c¢ sã tính thuÁ. Trong lách sā, cách đánh thuÁ này th°áng đ°ÿc áp dāng đÅ đánh thuÁ trên đ¿u ng°ái (thuÁ thân). â Trung Quác trong khoÁng thÁ kỷ XII đã sā dāng rÃt phá biÁn lo¿i thuÁ này. â n°ßc Nga vua Pi – e đ¿i đÁ cũng đã áp dāng thuÁ thân tÿ nm 1724. â NhÁt BÁn đã có thái gian ng°ái ta thu 3.200 yên tiÃn thuÁ thân đái vßi mßi ng°ái dân. Cịn ã Pháp th thân chß tßn t¿i trong lách sā ã mát sá đáa ph°¢ng.

nhau trên c¢ sã tính th. Dù cho c¢ sã tính th cao thÃp khác nhau thì ng°ái náp thuÁ cũng chß phÁi náp mức thuÁ theo tỷ lá án đánh. Các lo¿i thuÁ chă yÁu hián nay th°áng áp dāng theo ph°¢ng pháp đánh thuÁ này. Chẳng h¿n, thuÁ TNDN ã n°ßc ta đ°ÿc quy đánh bằng tỷ lá án đinh 28% (Tÿ 01/01/2004) và 25% (tÿ 01/01/2009) trên thu nhÁp cháu thuÁ; hián t¿i phá biÁn 20%, thuÁ GTGT tính bằng 10% trên ph¿n trm giá trá tng thêm.

thuÁ.

ĐÅ đÁm bÁo mức náp thuÁ lũy tiÁn, ng°ái ta phÁi thiÁt kÁ nhiÃu mức thuÁ sut tÂng ng vòi mòi bc thu ca c só tính th đó hình thành biÅu th st gọi là biÅu thuÁ suÃt luỹ tiÁn.

<i>Biểu thuế luỹ tiến giản đơn là lo¿i biÅu th chia c¢ sã tính th thành các bÁc </i>

cháu thuÁ khác nhau, ứng vßi mßi bÁc cháu thuÁ có quy đánh mức thuÁ phÁi náp bằng sá tuyát đái.

<i>Biểu thuế luỹ tiến từng phần là lo¿i biÅu th chia c¢ sã tính th thành các bÁc cháu </i>

thuÁ khác nhau, ứng vßi mßi bÁc thuÁ có quy đánh các mức thuÁ suÃt tng d¿n tÂng ng vòi mc tng ca c só tớnh thu. Sá th phÁi náp là sá th tính theo c¢ só tớnh thu ú vòi thu sut tÂng ng.

<b>tớnh thuÁ. </b>

<b>3.6. Mißn thu¿, giÁm thu¿ </b>

Mißn giÁm thuÁ là yÁu tá ngo¿i lá đ°ÿc quy đánh trong mát sá sÃc thuÁ. Thāc chÃt đó là sá tiÃn thuÁ mà ng°ái náp th phÁi náp cho Nhà n°ßc, song vì nhÿng lý do kinh tÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

- xã hái mà Nhà n°ßc quy đánh cho phép khơng phÁi náp tồn bá (mißn th) hc chß phÁi náp mát ph¿n (giÁm thuÁ) trong sá tiÃn thuÁ đó.

Viác quy đánh mißn giÁm th là nhm māc đích:

- T¿o điÃu kián giúp đỡ ng°ái náp thuÁ khÃc phāc hồn cÁnh khó khn do ngun nhân khách quan làm giÁm thu nhÁp hoÁc Ánh h°ãng đÁn các ho¿t đáng kinh tÁ căa mình. - Thāc hián mát sá chă tr°¢ng chính sách kinh tÁ - xã hái nhằm khun khích ho¿t đáng căa ng°ái náp thuÁ.

Tuy nhiên, viác mißn giÁm th cũng có tính hai mÁt. Nó chứa đāng nhÿng nhân tá tích cāc t¿o điÃu kián thāc hián các chính sách kinh tÁ - xã hái căa Nhà n°ßc, nh°ng cũng bao hàm nhÿng yÁu tá tiêu cāc, có thÅ làm méo mó tính cơng bằng căa mát sÃc th. Vì vÁy, đÅ khun khích tn thă các tiêu thức căa mát há tháng thuÁ hián đ¿i thì viác các tr°áng hÿp mißn, giÁm th mang tính cá biát c¿n đ°ÿc h¿n chÁ.

<b>4. CHÍNH SÁCH THU¾ VÀ Hà THỉNG THU¾ 4.</b><i><b>1. Khái niám </b></i>

Chính sách th th hiỏn ỏng lỏi v phÂng hòng ỏng viờn thu nhÁp d°ßi hình thức th trong nÃn kinh tÁ quác dân. Chính sách thuÁ đ°ÿc thÅ hián bằng cách thiÁt lÁp các vn bÁn pháp luÁt trong lĩnh vāc náp thuÁ, ban hành các lo¿i thuÁ, xác đánh mức thuÁ và các °u đãi và thuÁ trong tÿng giai đo¿n phát triÅn nhÃt đánh. ĐiÃu đó có nghĩa là chính sách thuÁ đ°ÿc thāc hián bằng cách thiÁt lÁp há tháng thuÁ, cÁi cách thuÁ và căng cá há tháng thuÁ.

<i>Hệ thống thuế là tổng hợp các hình thức thuế khác nhau mà giữa chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau để thực hiện các nhiệm vụ nhất định của Nhà nước trong từng thời kỳ. </i>

Há tháng th bao gßm nhiÃu hình thức th khác nhau, nh°ng sā hình thành tÿng hình thức thuÁ l¿i do c¢ sã tính th qut đánh. Trong nÃn kinh tÁ thá tr°áng, thuÁ suy cho cùng đÃu lÃy tÿ thu nhÁp. Do yêu c¿u căa quá trình tái sÁn xuÃt mà thu nhÁp đ°ÿc vÁn đáng trong mát chu trình khép kín và ln ln thay đái hình thái biÅu hián căa nó. Chính sā biÁn đái đa d¿ng đó đã nÁy sinh các c¢ sã tính th khác nhau, t¿o ra khÁ nng đánh thuÁ căa Chính phă trên sā ln chun căa dịng thu nhÁp khép kín và hình thành các hình thức thuÁ khác nhau.

<b>4.2. Phân lo¿i thu¿ </b>

Tuỳ theo điÃu kián và hoàn cÁnh cā thÅ căa mßi n°ßc mà há tháng thuÁ bao gßm nhiÃu lo¿i thuÁ khác nhau. ĐÅ đánh h°ßng xây dāng và quÁn lý há tháng thuÁ, ng°ái ta tiÁn hành sÃp xÁp các sÃc th có cùng tính chÃt thành nhÿng nhóm khác nhau, gọi là phân lo¿i thuÁ.

<i>Phân loại thuế là việc sắp xếp các sắc thuế trong hệ thống thuế thành những nhóm khác nhau theo những tiêu thức nhất định. </i>

Phân lo¿i thuÁ có ý nghĩa quan trọng trong quÁn lý thu thuÁ tÿ khâu xây dāng chính sách đÁn triÅn khai thāc hián.

Mßi hình thức th có vai trò và tác dāng khác nhau trong viác đÁm bÁo ngußn thu NSNN và tác đáng đÁn đái sáng kinh tÁ - xã hái. ĐÅ phát huy vai trò và tác dāng đó, trong q trình ho¿ch đánh chính sách thuÁ c¿n kÁt hÿp nhÿng °u thÁ căa tÿng hình thức th và lo¿i bß nhÿng mÁt h¿n chÁ căa chúng. Nhá phân lo¿i thuÁ mà hiÅu rõ nhÿng điÅm

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

đÁc thù căa tÿng lo¿i thuÁ và Ánh h°ãng căa chúng trong há tháng thuÁ nói chung đÅ vÁn dāng đúng đÃn trong q trình ho¿ch đánh chính sách thuÁ.

Do nhÿng đÁc điÅm riêng căa tÿng lo¿i th mà mßi hình thức th địi hßi nhÿng quy trình thu th riêng biát. Phân lo¿i th chính xác là c¢ sã quan trọng đÅ tá chức đúng đÃn viác thu náp thuÁ phù hÿp vßi quy trình thu tÿng lo¿i th.

Có nhiÃu tiêu thức phân lo¿i khác nhau đ°ÿc sā dāng ã n°ßc ta và trên thÁ gißi. Táng hÿp l¿i có các tiêu thức phân lo¿i sau:

<i><b>4.2.1. Phân loại theo đối tượng chịu thuế </b></i>

NÁu cn cứ vào đái t°ÿng cháu thuÁ, có thÅ chia ra các sÃc thuÁ thành ba lo¿i:

đ°ÿc. Thu nhÁp này đ°ÿc hình thành tÿ nhiÃu ngn khác nhau: thu nhÁp tÿ ng°ái lao đáng d°ßi d¿ng tiÃn l°¢ng, tiÃn cơng; thu nhÁp tÿ ho¿t đáng sÁn xuÃt kinh doanh d°ßi d¿ng lÿi nhuÁn, lÿi tức, cá ph¿n, & Do vÁy, thuÁ thu nhÁp cũng có nhiÃu hình thức khác nhau: thuÁ thu nhÁp cá nhân, thuÁ thu nhÁp công ty, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp,&

đ°ÿc mang tiêu dùng trong hián t¿i. Trong thāc tÁ lo¿i thuÁ tiêu dùng đ°ÿc thÅ hián d°ßi nhiÃu d¿ng nh° thuÁ doanh thu, thuÁ TTĐB, thuÁ GTGT, &

- <i>Thuế tài sản là các lo¿i thuÁ có đái t°ÿng cháu thuÁ là giá trá tài sÁn. Tài sÁn có </i>

nhiÃu hình thức biÅu hián: tài sÁn chính gßm có tiÃn mÁt, tiÃn gāi, chứng khốn, th°¢ng phiÁu, &; tài sÁn cá đánh gßm nhà cāa, đÃt đai, máy móc, nhà máy, xe cá, &; tài sÁn vơ hình nh° nhãn hiáu, kỹ tht và thián chí. Nói chung th tài sÁn th°áng đánh trên giá trá căa tài sÁn cá đánh gọi là thuÁ bÃt đáng sÁn, đánh trên tài sÁn chính gọi là thuÁ đáng sÁn.

<i><b>4.2.2. Phân loại theo phương thức đánh thuế </b></i>

Các hình thức thuÁ, suy cho cùng đÃu đánh vào thu nhÁp căa ng°ái náp thuÁ. Tuy nhiên, tuỳ thuác vào ph°¢ng thức đánh thuÁ - đánh mát cách trāc tiÁp hay gián tiÁp vào thu nhÁp mà ng°ái ta chia há tháng thuÁ thành hai lo¿i:

<i>nộp thuế. ThuÁ trāc thu có nhÿng đÁc điÅm sau: </i>

+ Đái t°ÿng náp thuÁ trāc thu là ng°ái gánh cháu gánh nÁng thuÁ. Vì ng°ái náp thuÁ trāc thu là ng°ái trÁ thuÁ cuái cùng trong mát chu kỳ sÁn xuÃt kinh doanh nên khÁ nng và c¢ hái chuyÅn dách gánh nÁng thuÁ căa ng°ái náp th cho ng°ái khác trã nên khó khn h¢n.

+ Th trāc thu mang tính chÃt th luỹ tiÁn vì có tính đÁn khÁ nng nhÁn đ°ÿc thu nhÁp căa ng°ái náp thuÁ.

ThuÁ trāc thu th°áng bao gßm các sÃc th có c¢ sã đánh th là thu nhÁp nhÁn đ°ÿc. â n°ßc ta thuÁ trāc thu bao gßm: thuÁ thu nhÁp cá nhân, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp, thuÁ nhà đÃt, &

- <i>Thuế gián thu là lo¿i thuÁ không trāc tiÁp đánh vào thu nhÁp và tài sÁn căa ng°ái </i>

náp thuÁ mà đánh mát cách gián tiÁp thông qua giá cÁ hàng hoá và dách vā. ĐÁc điÅm căa thuÁ gián thu là:

+ ThuÁ gián thu là mát yÁu tá cÃu thành trong giá cÁ hàng hoá và dách vā. Ng°ái sÁn xuÃt hàng hoá và cung ứng dách vā cáng thêm ph¿n thuÁ vào trong giá bán hàng hố và dách vā căa mình, khi hàng hố và dách vā đ°ÿc bán ng°ái sÁn xuÃt thay mÁt ng°ái tiêu dùng náp khoÁn thuÁ gián thu cho Nhà n°ßc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

+ Th gián thu có thÅ đ°ÿc chuyÅn dách gánh nÁng thuÁ trong nhÿng tr°áng hÿp nhÃt đánh. Do đó, thuÁ gián thu có Ánh h°ãng đÁn ho¿t đáng sÁn xuÃt kinh doanh thông qua c¢ chÁ giá cÁ trên thá tr°áng. Tuy nhiên, sā Ánh h°ãng đó căa th gián thu khơng nhÿng cháu sā chi phái căa mái quan há cung c¿u trên thá tr°áng, mà còn phā thuác vào bÁn chÃt căa thá tr°áng, trong đó, có sā tác đáng căa thuÁ, tức là thá tr°áng đó c¿nh tranh hay đác quyÃn.

+ Th gián thu mang tính chÃt th luỹ thối vì mức th khơng phā thc vào thu nhÁp có khÁ nng nhÁn đ°ÿc căa ng°ái náp thuÁ. Thuác vào lo¿i th này có các sÃc th mà c¢ sã đánh thuÁ là các khoÁn thu nhÁp dùng đÅ tiêu dùng. â n°ßc ta thuÁ gián thu bao gßm: thuÁ GTGT, thuÁ TTĐB, thuÁ xuÃt khÁu và nhÁp khÁu.

<i><b>4.2.3. Phân loại theo mối quan hệ đối với khả năng nộp thuế </b></i>

Cn cứ vào khÁ nng náp thuÁ ng°ái ta có thÅ chia thuÁ thu nhÁp thành hai lo¿i:

thu vào các d¿ng tài sÁn riêng biát căa ng°ái náp th trên c¢ sã mức sinh lÿi trung bình căa các lo¿i tài sÁn đó mà khơng phÁi tÿ thu nhÁp thāc tÁ căa ng°ái náp thuÁ. Các lo¿i thuÁ thāc bao gßm: thuÁ điÃn thá, thuÁ nhà cāa, thuÁ tài sÁn. Ng°ái náp thuÁ thāc là ng°ái sã hÿu tài sÁn. Sá thuÁ phÁi náp đ°ÿc tính theo mức thu nhÁp trung bình và tài sÁn.

thuÁ đánh vào thu nhÁp căa ng°ái náp thuÁ và đ°ÿc thu ngay tÿ khâu phát sinh thu nhÁp hoÁc do khai báo. Khác vßi th thāc, th cá nhân có tính đÁn khÁ nng thu nhÁp, hồn cÁnh gia đình và tình hình tài chính căa ng°ái náp thuÁ. Các lo¿i thuÁ cá nhân bao gßm: thuÁ thu nhÁp cá nhân, thuÁ lÿi tức, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp, thuÁ lÿi nhuÁn siêu ng¿ch, thuÁ chuyÅn nh°ÿng tài sÁn.

<i><b>4.2.4. Phân loại theo phạm vi thẩm quyền về thu: </b></i>

Tuỳ theo ph¿m vi và thÁm quyÃn trong viác ban hành chính sách, chÁ đá thuÁ, há

<i><b>tháng thuÁ có thÅ chia thành th Trung °¢ng và th đáa ph°¢ng. </b></i>

Th Trung °¢ng là các hình thức th do cỏc c quan i diỏn chớnh quyn nh nòc ó Trung °¢ng ban hành, cịn th đáa ph°¢ng là do chính qun đáa ph°¢ng ban hành. Tuy nhiên, khơng phÁi tÃt cÁ các lo¿i thuÁ Trung °¢ng đÃu náp hÁt vào ngân sách Trung °¢ng mà mát ph¿n căa thuÁ Trung °¢ng có thÅ đ°ÿc trích vào ngân sách đáa ph°¢ng.

Tóm l¿i, trong thāc tÁ có rÃt nhiÃu tiêu thức phân lo¿i, tuỳ theo u c¿u qn lý ã mßi n°ßc mà có sā lāa chọn khác nhau. Hián nay, ã nhiÃu n°ßc ng°ái ta phân lo¿i thuÁ chă yÁu dāa vào tiêu thức ph°¢ng pháp đánh th và c¢ sã tính th.

<b>4.3. Cỏc tiờu chớ xõy dng hỏ thỗng thu </b>

Th khơng chß đ°ÿc sā dāng đÅ tÁp trung ngn thu cho NSNN mà cịn là mát trong nhÿng cơng cā quan trọng điÃu chßnh vĩ mơ nÃn kinh tÁ. Bãi vÁy, viác xây dāng mát há tháng thuÁ hiáu quÁ nhằm giÁi quyÁt thoÁ đáng cÁ hai yêu c¿u trên ln đ°ÿc xác nhà khoa học thÁ gißi quan tâm. Đã tÿ lâu, chính nhà kinh tÁ học nái tiÁng Adam – Smith đã đ°a ra bán nguyên tÃc c¢ bÁn đÅ xây dāng mát há tháng thuÁ hÿp lý. Sau này các nguyên tÃc trên đ°ÿc các nhà kinh tÁ học hián đ¿i hồn chßnh, bá sung và khái qt hố thành nhÿng tiêu chí làm c¢ sã xây dāng và đánh giá chÃt l°ÿng căa mát há tháng th trong mßi qc gia.

<i><b>4.3.1. Tính cơng bằng </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Tính cơng bằng là mát địi hßi khách quan trong tiÁn trình phát triÅn căa lách sā. Trong mát xã hái dân chă, tính cơng bằng c¿n phÁi đ°ÿc thāc hián tr°ßc hÁt đái vßi viác phân chia gánh nÁng căa thuÁ khoá. Tuy nhiên cho đÁn nay, tiêu thức đÅ đánh giá tính cơng bằng căa mát há tháng thuÁ cũng đang có nhiÃu ý kiÁn khác nhau. Các nhà kinh tÁ cho rằng tính cơng bằng căa th khố phÁi dāa trên ngun tÃc công bằng theo chiÃu ngang và nguyên tÃc công bằng theo chiÃu dọc.

Há tháng thuÁ đ°ÿc coi là công bằng theo chiÃu ngang nÁu các cá nhân và mọi mÁt đÃu nh° nhau thì đ°ÿc đái xā ngang nhau trong viác thāc hián nghĩa vā thuÁ. Tuy nhiên, trong thāc tÁ ngun tÃc này ít có tính khÁ thu bãi vì nó khơng chß rõ tiêu thức nào đÅ xác đánh hai cá nhân nh° nhau, mÁt khác, nó cũng khơng nói rõ viác đái xā nh° nhau trong viác thāc hián nghĩa vā náp thuÁ là nh° thÁ nào.

Há tháng thuÁ đ°ÿc coi là công bằng theo chiÃu dọc, nÁu ng°ái có khÁ nng náp thuÁ nhiÃu h¢n thì phÁi náp th cao h¢n nhÿng ng°ái khác.

Trong thāc tÁ, đÅ áp dāng nguyên tÃc này c¿n phÁi xác đánh rõ hai vÃn đÃ: tiêu thức xác đánh khÁ nng và mức đá náp thuÁ cao h¢n.

Xung quanh vÃn đà tiêu thức xác đánh khÁ nng náp thuÁ cũng còn nhiÃu ý kiÁn khác nhau. Phá biÁn hián nay ng°ái ta dùng tiêu thức thu nhÁp hoÁc tiêu dùng đÅ đánh giá khÁ nng náp thuÁ.

Tuy nhiên, có quan điÅm cho rằng c¢ sã đánh thuÁ là thu nhÁp cho dù là thu nhÁp suát đái, v¿n là đánh trên cái mà cá nhân cung cÃp cho xã hái, nh° vÁy là không công bằng. Đánh th cơng bằng là nên dāa trên cái gì mà cá nhân nhÁn đ°ÿc tÿ xã hái. Vßi lÁp luÁn này, họ cho là nên dāa vào tiêu thức tiêu dùng đÅ đánh thuÁ. Cùng vßi lÁp luÁn này, mát sá ng°ái cịn đà nghá viác đánh th cơng bằng là nên dāa vào lÿi ích mà mßi ng°ái náp thuÁ nhÁn đ°ÿc tÿ viác cung cÃp dách vā và hàng hố cơng cáng căa Nhà n°ßc. Tuy nhiên, trong thāc tÁ có nhiÃu lo¿i hàng hố cơng cáng do Nhà n°ßc cung cÃp khơng thÅ xác đánh lÿi ích cā thÅ mà cá nhân nhÁn đ°ÿc đÅ làm cn cứ xác đánh mức thuÁ. Viác cn cứ vào lÿi ích đÅ đánh thuÁ chß xÁy ra trong mát sá tr°áng hÿp mà viác cung cÃp hàng hố cơng cáng đó xác đánh đ°ÿc cā thÅ lÿi ích mà cá nhân nhÁn đ°ÿc và khÁ nng lo¿i trÿ tiêu dùng là khÁ thi.

Tóm l¿i, cơng bằng trong th khố là mát địi hßi khách quan. Viác đánh giá mát há tháng thuÁ đ°ÿc coi là công bàng không phÁi là mát cơng viác dß dàng. Đã có nhiÃu nhà kinh tÁ đ°a ra các nguyên tÃc xác đánh tiêu chuÁn công bằng trong th khố, song v¿n cịn nhiÃu ý kiÁn khác nhau và nói chung nhÿng nguyên tÃc nêu ra đÃu mang tính đánh h°ßng. Cơng bằng trong th khố v¿n thuác và nhÁn thức và quan điÅm căa mßi Chính phă.

<i><b>4.3.2. Tính hiệu quả </b></i>

Há tháng thuÁ phÁi đÁm bÁo tính hiáu quÁ xét trên các mÁt sau đây:

<i>* Hiệu quả can thiệp đối với nền kinh tế là lớn nhất: </i>

Xét trên ph°¢ng dián kinh tÁ, hành vi đánh thuÁ căa Chính phă bao giá cũng Ánh h°ãng đÁn viác phân bá ngußn lāc căa xã hái và cháu sā chi phái căa hai tác nhân có xu h°ßng vÁn đáng khơng đßng nhÃt là Nhà n°ßc và các lāc l°ÿng thá tr°áng. Trong nÃn kinh tÁ thá tr°áng, giá cÁ thá tr°áng ln đóng vai trò quan trọng trong viác đÁm bÁo cho nÃn kinh tÁ ho¿t đáng có hiáu quÁ. Giá cÁ đ°a ra các tín hiáu cho ng°ái tiêu dùng và giá trá căa hàng hoá mà họ tiêu thā, chúng đ°a ra các tín hiáu cho nhà sÁn xuÃt và sã thích

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

căa ng°ái tiêu dùng mà họ phāc vā. Theo tín hiáu giá cÁ đó, nhà sÁn xuÃt phân bá ngußn lāc đÅ đÁm bÁo l°ÿng cung nhÃt đánh nhằm tái đa hố lÿi nhn căa mình. Còn ng°ái tiêu dùng s¿ chọn mức tiêu thā hÿp lý nhÃt đÅ tái đa hoá mức đá thoÁ dāng. Khi thá tr°áng đã đ¿t điÅm cân bằng, thì bÃt kỳ can thiáp nào căa Chính phă (th) cũng có thÅ làm sai lách các tín hiáu giá cÁ, viác phân bá ngn lāc theo tín hiáu giá cÁ này s¿ d¿n đÁn sẹ lãng phí ngn lāc. Trong bái cÁnh nh° vÁy, mọi sā can thiáp bằng thuÁ vào nÃn kinh tÁ khi gây ra nhÿng biÁn đáng giá cÁ thì đÃu gây ra sā phi hiáu quÁ kinh tÁ, đÅ phân tích mức chi phí hiáu quÁ này, các nhà kinh tÁ đã đ°a ra khái niám gánh nÁng phā trái hay sā mÃt trng do thuÁ gây ra.

- Tng c°áng vai trị căa th đái vßi viác phân bá ngußn lāc ch°a đ¿t đ°ÿc hiáu quÁ. Mát ví dā cā thÅ nh° th ơ nhißm mơi tr°áng vÿa huy đáng thêm ngußn thu cho Nhà n°ßc vÿa nâng cao đ°ÿc hiáu q phân bá ngn lāc.

Nói chung sā phân bá ngußn lāc d°ßi tác đáng căa các lāc l°ÿng thá tr°áng đ¿t đ°ÿc tính hiáu quÁ cao. Tuy nhiên, do đáng c¢ chă yÁu là lÿi nhuÁn, nên xét ã t¿m vĩ mô viác phân bá ngußn lāc d°ßi tác đáng căa lāc l°ÿng thá tr°áng, trong nhiÃu tr°áng hÿp khơng hồn tồn mang l¿i hiáu quÁ chung cho nÃn kinh tÁ quác dân. Bãi vÁy, tÃt yÁu c¿n phÁi có sā kÁt hÿp và can thiáp căa các há tháng phân bá ngußn lāc căa Nhà n°ßc, trong đó, có cơng cā th đÅ điÃu chßnh các xu h°ßng vÁn đáng khác nhau nhằm đÁm bÁo hiáu quÁ chung căa nÃn kinh tÁ thá tr°áng.

<i><b>* Hiệu quả tổ chức thu thuế là lớn nhất: </b></i>

Trên thāc tÁ khi thu thuÁ bao giá cũng phát sinh chi phí, đó là chi phí trāc tiÁp căa c¢ quan th (chi phí đÅ thu th) và chi phí gián tiÁp (chi phí tuân thă căa đái t°ÿng náp thuÁ). Tính hiáu quÁ căa thu thuÁ thÅ hián: th thu đ°ÿc nhiÃu nhÃt trên c¢ sã chi phí hành chính thuÁ là thÃp nhÃt. CÁc khoÁn chi phí hành chính này phā thuác vào tính phức t¿p căa há tháng thuÁ (các điÃu khoÁn mißn giÁm; sá l°ÿng, mức đá phân biát căa thuÁ suÃt đái vßi đái t°ÿng náp th cũng nh° c¢ sã tính th, &).

Nói chung các lo¿i th có c¢ sã tính th phức t¿p, nhiÃu điÃu khoÁn mißn giÁm, yêu c¿u quÁn lý cao thì chi phí hành chính th th°áng là lßn.

Nhằm giÁm bßt chi phí địi hßi há tháng th phÁi đ¢n giÁn, chứa đāng ít māc tiêu xã hỏi. Mt khỏc, hỏ thỏng thu cú Ân gin, dò hiÅu thì viác qn lý, kiÅm tra, kiÅm sốt căa Nhà n°ßc đái vßi ng°ái náp thuÁ mßi dß dàng thuÁn lÿi.

<i><b>4.3.3. Tính rõ ràng, minh bạch </b></i>

Mát há tháng thuÁ chính xác thÅ hián sā rõ ràng và minh b¿ch tr°ßc hÁt phÁi chß rõ ai cháu thuÁ, thái h¿n náp thuÁ và dß xác đánh mức thuÁ phÁi náp. ThuÁ trāc thu (thuÁ thu nhÁp cá nhân) th°áng có tính minh b¿ch h¢n th gián thu.

Tính minh b¿ch dß dàng đ¿t đ°ÿc h¢n khi chính sách thuÁ đ¢n giÁn. NÁu mát chính sách th phức t¿p vßi q nhiÃu mức th suÃt phân biát và các điÃu khoÁn mißn giÁm thuÁ s¿ gây ra tình tr¿ng khơng có chn māc rõ ràng trong cách hiÅu và vÁn dāng, làm cho ng°ái náp thuÁ khó hiÅu và do đó khó tā giác chÃp hành, cịn c¢ quan thu th gÁp khó khn trong qn lý thu náp. Vì l¿ đó, phát sinh ra sā tuỳ tián, t¿o k¿ hã trán và tránh th, đßng thái tng chi phí hành chính th.

<i><b>4.3.4. Tính linh hoạt </b></i>

Há tháng th phÁi có tính linh ho¿t, đ°ÿc thÅ hián thơng qua khÁ nng thích ứng mát cách dß dàng vßi nhÿng hồn cÁnh kinh tÁ thay đái. NÃn kinh tÁ thá tr°áng rÃt nng

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

đáng, nó ln biÁn đáng theo thái gian, trong khi chính sách th l¿i t°¢ng đái án đánh, do vÁy dß nÁy sinh sā lách pha giÿa chính sách th và các ho¿t đáng kinh tÁ. C¢ cÃu thuÁ nên t¿o thuÁn lÿi viác sā dāng chính sách tài khoá cho sā án đánh và māc tiêu tng tr°ãng. Mát sá chính sách th có c¢ chÁ án đánh tā đáng rÃt hÿu hiáu đó là thuÁ thu nhÁp, mức thuÁ thu nhÁp s¿ tā thay đái mà khơng c¿n phÁi thay đái chính bÁn thân chính sách thuÁ. Thu nhÁp cháu thuÁ phā thuác vào thu nhÁp thāc tÁ, nên khi nÃn kinh tÁ suy thoái, thu nhÁp thāc tÁ giÁm d¿n đÁn mức thuÁ phÁi náp giÁm, t¿o điÃu kián thúc đÁy tng tr°ãng kinh tÁ. Ng°ÿc l¿i, khi nÃn kinh tÁ tng tr°ãng nhanh, thu nhÁp tng nhiÃu thì thuÁ phÁi náp cũng tā đáng tng lên, nên có tác đáng h¿n chÁ nguy c lm phỏt.

Tuy nhiờn, tớnh t ỏng iu chònh ch°a thÁt sā tß ra hÿu hiáu, nó ch°a có nhÿng tác đáng đă m¿nh tr°ßc sā biÁn đáng lßn căa nÃn kinh tÁ, vì vÁy, bÃt bc các Chính phă trong nhÿng điÃu kián nhÃt đánh phÁi chă đáng điÃu chßnh các lo¿i thuÁ và thuÁ suÃt. Trong thāc tÁ, chính sách tài khoỏ (thu) thỏng cú ỏ trò lòn hÂn so vòi chính sách tiÃn tá trong q trình thāc hián chính sách can thiáp ã mức đá, thái điÅm và đái t°ÿng thích hÿp thì mßi đÁm bÁo đ°ÿc tính linh ho¿t và hiáu lāc căa chính sách thuÁ.

Trong ho¿ch đánh chính sách thuÁ viác đÁm bÁo sā tháng nhÃt và hài hồ các tiêu thức trên là rÃt khó khn, đơi khi giÿa chúng có sā mâu thu¿n nên địi hßi phÁi có sā cân nhÃc thÁn trọng và sā đánh đái này. Chẳng h¿n đÅ đ¿t đ°ÿc tiêu thức cơng bằng thì bc phÁi giÁm tính hiáu q hay nói cách khác là nÃn kinh tÁ phÁi chÃp nhÁn sā phi hiáu q do tính cơng bằng căa th gây ra, bãi vì, đÅ tng tính cơng bằng thì các sÃc th phÁi gßm nhiÃu mức th st, nhiÃu các điÃu khoÁn mißn giÁm phù hÿp theo tÿng đái t°ÿng cháu thuÁ. Nh° vÁy, chính sách thuÁ trã nên rÃt phức t¿p và tÃt u tính đ¢n giÁn căa thuÁ l¿i bá vi ph¿m. T°¢ng tā nh° vÁy, tiêu chí linh ho¿t cũng có nhÿng mái quan há nghách vßi tiêu chí hiáu q và tiêu thức cơng bằng.

Yêu c¿u xây dāng há tháng thuÁ chính là phÁi kÁt hÿp nhÿng tiêu chí đó mát cách tái °u nhÃt nhằm thāc hián māc tiêu căa há tháng mát cách tái °u nhÃt nhằm thāc hián māc tiêu căa há tháng mát cách tát nhÃt trong hoàn cÁnh kinh tÁ - xã hái cā thÅ phù hÿp vßi tÿng quác gia và tÿng giai đo¿n phát triÅn kinh tÁ. Mßi quác gia tuỳ tÿng điÃu kián kinh tÁ - xã hái và quan điÅm căa Nhà n°ßc trong sā dāng th đÅ điÃu chßnh vĩ mơ nÃn kinh tÁ mà chÃp nhÁn sā đánh đái giÿa các tiêu chí trên đÅ xây dāng mát há tháng thuÁ phù hÿp. MÁt khác, qua phân tích mức đá chÃp nhÁn đánh đái giÿa các tiêu chí trong há tháng thuÁ căa mßi qc gia, chúng ta cũng có thÅ nhÁn rõ đ°ÿc quan điÅm căa Chính phă trong điÃu hành chính sách th căa qc gia đó.

<b>5. LàCH SĀ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIÂN </b>

N°ßc ta, dù đã hình thành tÿ rÃt lâu nh°ng cho đÁn tÁn thÁ kỷ XIII, thái nhà Tr¿n, đái vua Tr¿n Thái Tông (1225 - 1237), viác đánh th mßi đ°ÿc hình thành mát cách có tá chức quy că và có há tháng.

<b>5. 1. Thãi phong ki¿n (tÿ thãi nhà Tr¿n n na cuỗi th kò XIX) </b>

Vo thỏi nh Trn, sā sách ghi nhÁn có mát sá lo¿i th chính đ°ÿc áp dāng trong đó phÁi kÅ đÁn là thuÁ điÃn.

ThuÁ điÃn (thuÁ ruáng) - đóng bằng thóc. Mát m¿u rng t° thì chă điÃn phÁi đóng 100 thng thóc. Cịn rng cơng thì có các mức đóng th khác nhau, nh°: đái vßi ruáng quác khá: h¿ng nhÃt mßi m¿u đánh th 6 th¿ch (80 thng), h¿ng nhì mßi m¿u 4 th¿ch, h¿ng ba mßi m¿u 3 th¿ch; đái vßi thác điÃn (rng th°ãng cho quan l¿i có cơng): h¿ng

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

nhÃt mßi m¿u đánh th 1 th¿ch thóc; h¿ng nhì 3 m¿u lÃy 1 th¿ch: h¿ng ba 4 m¿u lÃy 1 th¿ch. Vßi ruáng ao thì mßi m¿u lÃy 3 thng thóc th. Rng mi thì phÁi đóng bằng tiÃn.

Viác đóng th kÅ tÿ lúc đó đã thành lá và h¿u nh° khơng có gì thay đái đáng kÅ, chß đÁn thái nhà Hß, nhà Lê mßi có quy đánh l¿i ng¿ch th, đÁt thêm th đÃt bãi trßng dâu ni tằm.

ĐÁn đái Tránh - Ngun phân tranh, ngồi viác duy trì các lo¿i th nh° tr°ßc, chúa Tránh ã miÃn BÃc còn đÁt ra thuÁ tu¿n ti (đánh vào thun bn), th mi, th thá sÁn. Cịn ã miÃn Nam, ngồi th điÃn, th mß chúa Ngun đÁt ra thêm thuÁ xuÃt cÁng, nhÁp cÁng (đánh vào các tàu bn n°ßc ngồi cÁp bÁn và rái khßi cÁng n°ßc ta).

D°ßi thái nhà Nguyßn, bên c¿nh viác quy đánh l¿i các lo¿i thuÁ đinh, thuÁ điÃn, vua Gia Long cịn đÁt ra các lo¿i th mßi nh° thuÁ sÁn vÁt (đánh vào viác khai thác thuÁ ã rÿng), thuÁ yÁn (đánh vào viác khai thác yÁn sào), thuÁ h°¢ng liáu, thuÁ đánh vào các tàu bè ngo¿i qc ra vào bn bán, th mß&

ChÁ đá thuÁ có tÿ thái vua Gia Long tiÁp tāc đ°ÿc duy trì đÁn thái vua Tā Đức và có đÁt thêm lo¿i thuÁ nha phiÁn đánh vào viác bán thuác phián. Viác đÁt thêm lo¿i thuÁ nha phiÁn đßng thái cũng là viác làm ph°¢ng h¿i rÃt nhiÃu đÁn đÃt n°ßc căa triÃu đình nhà Ngun.

Sā sách đã ghi nhÁn mát sá triÃu đ¿i đ°ÿc coi là tiÁn bỏ (Lớ, Trn, Lờ sÂ), ngoi viỏc gi nòc, mó mang kinh tÁ, phát triÅn dân trí và xây dāng mát nÃn vn hố có bÁn sÃc dân tác cịn theo đi mát sá chính sách th hÿp lịng dân, nêu đ°ÿc các m¿u mức và viác sā dāng chß tiêu công theo quan điÅm phāc vā quác kÁ dân sinh, ích n°ßc lÿi nhà. Tāu trung l¿i, há tháng thuÁ trong các triÃu đ¿i phong kiÁn ã n°ßc ta có đÁc điÅm chung là thiÁu nhÿng chuÁn māc và đ¿o lý và pháp lý c¿n thiÁt, đáp ứng và c¢ bÁn và lâu dài ý chí và lÿi ích căa nhân dân. Viác thu thuÁ và sā dāng công quỹ trong rÃt nhiÃu tr°áng hÿp l¿i do các bÁc vua chúa tồn qun qut đánh khơng phÁi dāa trên các suy nghĩ chín chÃn mà xuÃt phát tÿ ý thích hoÁc tính khí thay đái rÃt thÃt th°áng căa mình. Bên c¿nh chÁ đá trung °¢ng tÁp qun rÃt gị bó, lách sā cịn ghi nhÁn tình tr¿ng "Phép vua thua lá làng" đã hình thành tÿ rÃt lâu ã các đáa ph°¢ng mà hÁu quÁ tÃt yÁu là đẻ ra mát chÁ đá thuÁ hà khÃc, mát t¿ng lßp quan l¿i nhũng nhißu nhân dân trong hàng ngàn nm qua. KÁt cāc bi thÁm mang tính tÃt yÁu lách sā không thÅ đÁo ng°ÿc đã xÁy ra: chÁ đá phong kiÁn suy tàn vào cuái thÁ kß XIX, đÅ l¿i mát đÃt n°ßc kém mã mang, r¢i vào sā tháng trá căa chă nghĩa thāc dân Phỏp.

<b>5.2. Thói Phỏp thuòc </b>

C ch ti chính do Pháp thiÁt lÁp ã Đơng D°¢ng đ¿u thÁ kß XX khơng nằm ngồi māc đích bao trùm là v vột ca ci ca thuỏc ỏa. Dòi thỏi Phỏp thuác, thuÁ đ°ÿc huy đáng vào há tháng ngân sách thc đáa gßm nhiÃu t¿ng nÃc, nh°ng chúng l¿i khơng đ°ÿc chuyÅn thành ngußn tài trÿ cho sā phát triÅn căa xã hái mà l¿i đ°ÿc chuyÅn và chính quác, theo đúng māc tiêu căa chă nghĩa thāc dân. Há tháng ngân sách căa Nhà n°ßc thuác đáa bao gòm:

- Ngõn sỏch ụng DÂng v cỏc ngân sách phā thuác căa nó là: ngân sách đÁc biát và tiÃn vay nÿ và ngân sách riêng căa sã hoÁ xa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

- Ngân sách các xứ bên trong liên bang gßm: BÃc Kì, Trung Kì, Nam Kì, Cao Miên, Ai Lao và QuÁng Châu Vn (mát vùng đÃt Trung Quác d°ßi quyÃn uỷ trá căa Pháp trong 99 nm).

- Ngân sách các tßnh và thành phá - Ngân sách xã ã các làng

Trên thāc tÁ, mát há tháng ngân sách nh° vÁy ph¿n nào thÅ hián māc đích phāc vā cho viác bóc lát và v¢ vét và chính nó đã t¿o tiÃn đà quan trọng d¿n đÁn cuác khãi nghĩa tháng 8/ 1945, chÃm dứt ách đô há căa chÁ đá thāc dân Páhp trong g¿n 100 nm.

<b>5.3. Sau Cách m¿ng tháng Tám nm 1945 đ¿n nm 1975 (å miÁn BÃc) a. Giai đo¿n tÿ Sau cách m¿ng tháng tám đ¿n nm 1954 </b>

Sau khi giành đ°ÿc chính quyÃn, chính phă ta tiÁn hành ngay mát sá bián pháp lành m¿nh chÁ đá thuÁ khoá, quan tâm đÁn đái sáng căa nhân dân nh°: bãi bß th thân, th thá tr¿ch ã thơn q và mát sá t¿p th vơ lí; mißn th điÃn thá cho vùng bá lāt và giÁm thuÁ điÃn 20% trong tồn qc, đình chß thu th ã miÃn Nam (Nam Trung Bá và Nam Bá)&

Sau nm 1946, khi đã án đánh đ°ÿc tình hình, Nhà n°ßc mát mÁt, bÃt đ¿u cÁi tiÁn chÁ đá, tng thuÁ suÃt nhiÃu lo¿i thuÁ; mÁt khác, v¿n tiÁp tāc dāa vào nhÿng đóng góp mßi nh°: Quỹ "Tham gia kháng chiÁn" nm 1949, Qu "Cụng lÂng" nm 1950 v bt u chuyn hòng thu mát vài thứ thuÁ bằng hián vÁt (thóc g¿o) nh° Quỹ "Cơng l°¢ng" và th điÃn thá. MÁc khác, Chính phă cũng đáng viên nhân dân cho Nhà n°ßc vay d°ßi các hình thức cơng phiÁu và cơng trái, đßng thái cịn dāa vào ngn phát hành tiÃn tá.

ĐÁn nm 1951, bên c¿nh viác tháng nhÃt quÁn lí tài chính Nhà n°ßc, Chính phă cịn ban hành chính sách th mßi đ°ÿc xây dāng trên ngun tÃc: cơng bằng, thích hÿp vßi hồn cÁnh kinh tÁ - xã hái và điÃu kián chiÁn tranh. Chính sách thuÁ mßi gßm 7 lo¿i th là: Th nơng nghiáp, th cơng th°¢ng nghiáp, th hàng hố, th xt nhÁp khÁu, thuÁ sát sinh, thuÁ tr°ßc b¿, thuÁ tem. Trong sá các lo¿i th này thì th nơng nghiáp giÿ vai trò quan trọng. Tuy vÁy, các lo¿i thuÁ này v¿n ch°a đ°ÿc cÃu trúc thành mát há tháng hồn chßnh và cũng ch°a thāc sā có tác dāng đáng kÅ.

<b>b. Tÿ nm 1954 đ¿n nm 1975 </b>

Đây là thái kì mà nÃn tài chính đứng tr°ßc nhiÃu thuÁn lÿi và thā thách mßi. Mát mÁt, Viát Nam tuy đã đánh đuái đ°ÿc thāc dân Pháp ra khßi bá cõi mát cách vĩnh vißn, nh°ng mÁt khác, đÃt n°ßc l¿i bá chia cÃt bãi bọn can thiáp Mĩ. Sau hiáp đánh Genever, Chính phă chß có điÃu kián ln lt ban hnh cỏc loi thu mòi trờn c sã sāa đái, bá sung các chÁ đá ban hành tÿ nm 1951 ã vùng tā do cũ đÅ áp dāng cho tháng nhÃt.

Trong thái kì cÁi t¿o xã hái chă nghĩa, th cơng th°¢ng nghiáp đ°ÿc sāa đái đáng kÅ, tÿ mát há tháng thuÁ suÃt t°¢ng đái ít chun sang mát há tháng vßi nhiÃu hình thức thuÁ khác nhau, áp dāng trên nhiÃu khâu căa quá trình sÁn xt, l°u thơng hàng hố, sÁn xt nhiÃu lo¿i thuÁ suÃt khác nhau (cÁ thuÁ suÃt tß lá, thuÁ suÃt luỹ tiÁn l¿n thuÁ suÃt cá đánh) có sā phân biát giÿa các ngành nghà sÁn xuÃt, kinh doanh, phân biát kinh tÁ tÁp thÅ, t° nhân và nhiÃu bián pháp °u đãi khác nhau.

Trong thái kì thāc hián kÁ ho¿ch 5 nm l¿n thứ nhÃt, Nhà n°ßc đã áp dāng thí điÅm chÁ đá thu mßi gọi là thu quác doanh. Mức thu quác doanh đ°ÿc xác đánh riêng cho tÿng mÁt hàng tuỳ theo giá cÁ Nhà n°ßc quy đánh và chß thu ã khâu sÁn xt. Nm 1962, Nhà n°ßc cịn ban hành chÁ đá trích náp và sā dāng lÿi nhuÁn căa các xí nghiáp. Theo chÁ đá

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

này, lÿi nhuÁn căa các xí nghiáp quác doanh phÁi trích náp mát ph¿n nào. Ngân sách Nhà n°ßc (NSNN); ph¿n lÿi nhn cịn l¿i, xí nghiáp đ°ÿc dùng đÅ lÁp quỹ xí nghiáp, bá sung kinh phí chuyên dùng, đ¿u t° mát ph¿n vào viác kiÁn thiÁt c¢ bÁn mã ráng căa xí nghiáp và bá sung ván l°u đáng. Các xí nghiáp công t° hÿp doanh trong thái kì này đ°ÿc chun sang làm nghĩa vā tài chính đái vßi Nhà n°ßc nh° các xí nghiáp qc doanh, có nghĩa là phÁi náp thu quác doanh và lÿi nhuÁn chứ không phÁi náp thuÁ th° tr°ßc. ChÁ đá thuÁ này đ°ÿc duy trì miÃn BÃc cho đÁn hÁt ngày giÁi phóng miÃn Nam, tháng nhÃt đÃt n°ßc nm 1975.

<b>5.4. Giai đo¿n 1975 - 1990 a. Thãi kì 1975 - 1980 </b>

Trong thịi kì này, miÃn BÃc v¿n tiÁp tāc thāc hián há tháng thu và thuÁ cũ, có sāa đái cho phù hÿp vßi tình hình mßi. Cịn miÃn Nam thì trên c¢ sã có áp dāng mát sá các th cũ căa chính qun Sài Gịn nh°ng xóa bß mát sá sÃc th phÁn tiÁn bá và sāa đái bá sung đÅ thích ứng vßi điÃu kián cÁ n°ßc tháng nhÃt.

<b>b. Thãi kì 1980 - 1990 </b>

Trong thái kì này chúng ta bÃt đ¿u tiÁn hành cơng cc đái mßi đÃt n°ßc, cÁ n°ßc áp dāng há tháng thu và thuÁ tháng nhÃt, nh°ng há tháng th hián hàng ngày càng tß ra có nhiÃu nh°ÿc điÅm, cÁn trã sā phát triÅn các yÁu tá căa nÃn kinh tÁ thá tr°áng đang nÁy sinh vßi các đÁc điÅm:

- Sā phân biát đái xā giÿa các thành ph¿n kinh tÁ. Xí nghiáp quác doanh thì thāc hián chÁ đá thu quác doanh, thu trích náp lÿi nhn cùng vßi các hình thức thu khác, trong khi các doanh nghiáp thuác các thành ph¿n kinh tÁ khác l¿i phÁi áp dāng chÁ đá thu thuÁ.

- Thu quác doanh đã bác lá nhiÃu nh°ÿc điÅm cn bÁn, thāc chÃt đây là mát lo¿i thuÁ đa thuÁ suÃt, lên tßi hàng trm thuÁ suÃt, điÃu này đÁc biát gây khó khn cho viác quÁn lý.

<b>5.5. Giai đo¿n tÿ 1990 đ¿n nay </b>

Tÿ giÿa nhÿng nm 80, cùng vßi cơng cc đái mßi và mã cāa nÃn kinh tÁ, há tháng thuÁ Viát Nam cũng đã đ°ÿc nghiên cứu đái mßi cho phù hÿp và đÁn nm 1990 mát há tháng th mßi đ°ÿc hình thành bao gßm há tháng chính sách th và há tháng qn lí th vßi đÁc tr°ng là mát há tháng th hồn chßnh nhÃt tÿ tr°ßc đÁn nay, ĐÁn nay trÁi qua nhiÃu l¿n sāa đái, bá sung trong khuôn khá cuác cÁi cách thuÁ, mát há tháng pháp luÁt và thuÁ đã đ°ÿc ra đái và áp dāng bao gßm:

1. LuÁt ThuÁ sā dāng đÃt nông nghiáp 2. LuÁt ThuÁ chuyÅn quyÃn sā dāng đÃt 3. LuÁt ThuÁ giá trá gia tng

4. LuÁt ThuÁ tiêu thā đÁc biát

5. LuÁt ThuÁ thu nhÁp doanh nghiáp 6. LuÁt ThuÁ xuÃt khÁu, thuÁ nhÁp khÁu 7. LuÁt ThuÁ tài nguyên

8. LuÁt ThuÁ thu nhÁp cá nhân 9. LuÁt đÃt đai và LuÁt nhà ã 10. Các quy đánh và phí, lá phí

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

Tuy nhiên, há tháng pháp lt và th trên cũng cịn có nhÿng bÃt cÁp mà nhiÃu lt trong sá đó bÃt ngn tÿ quan điÅm và kinh tÁ thá tr°áng và sā dāng công cā vĩ mơ căa Nhà n°ßc Viát Nam. Cā thÅ là:

- Chính sách thuÁ đ°ÿc cÁi cách và ỏi mòi trong khi cỏc c ch kinh t khỏc chÁm đái mßi, ch°a thích ứng káp thái làm giÁm hiáu q căa chính sách mßi ban hành.

- Viác h°ßng d¿n lt th do máy móc, thiÁu thāc tÁ nên có tr°áng hÿp chßng chéo, khơng rõ ràng làm cho ng°ái chÃp hành gÁp khó khn, hoÁc làm cho thuÁ có tác đáng trái ng°ÿc tác đáng đÁn ho¿t đáng kinh tÁ.

- NhiÃu khi công cā thuÁ đ°ÿc sā dāng mát cách tuỳ tián, thiÁu cân nhÃc kÁt hÿp vßi các chính sách đ¿u t° th°¢ng m¿i&khơng đúng đÃn đã làm cho môi tr°áng kinh doanh trã nên thiÁu lành m¿n.

- Sā dāng công cā thuÁ phāc vā quá nhiÃu các chính sách xã hái hái mÃt tính trung lÁp thuÁ.

- Tính khÁ thi, tính hÿp lí trong mát luÁt thuÁ còn h¿n chÁ nên d¿n đÁn có nhÿng sÃc th chß sau mát thái gian thāc hián đã phÁi sāa đái, bá sung.

- Há tháng chính sách th cịn ch°a phù hÿp vßi thơng lá qc tÁ và ch°a đÁm bÁo đ°ÿc tính t°¢ng thích các nÃn kinh tÁ thá tr°áng khác trong khu vāc.

- Trong thái gian qua các sÃc thuÁ v¿n ch°a đ¿t đ°ÿc māc tiêu đ¢n giÁn, rõ ràng

<b>5.6. Tá chức bß máy và quÁn lý thu thu¿ Viát Nam hián hành 5.6.1. Tá chức bß máy ca hỏ thỗng thu thu Nh nỏc </b>

<i>* Nguyờn tc chung </i>

ỏi vòi cp trung Âng, hỏ thỏng thu thuÁ Nhà n°ßc bao gßm Táng cāc thuÁ trāc thc Bá tài chính và bá máy giúp viác c¢ quan Táng cāc gßm mát sá phịng chức nng và phòng nghiáp vā Táng cāc thuÁ do mát Táng cāc tr°ãng phā trách và có mát sá Phòng Táng cāc tr°ãng giúp viác. Táng cāc thuÁ là tá chức trong há tháng hành chính Nhà n°ßc, có t° cách pháp nhân cơng qun, có con dÃu riêng và đ°ÿc mã tài khoÁn t¿i kho b¿c Nhà n°ßc.

Đái vßi các tßnh, thành phá, đÁc khu trāc thuác Trung °¢ng (sau đây gọi chung là tßnh) có các Cāc th trāc thc táng cāc thuÁ, đßng thái cháu sā chß đ¿o song trùng căa Táng cāc thuÁ và Uỷ ban nhân dân cùng cÃp. Cāc thuÁ do mát Cāc tr°ãng phā trách và có mát sá Phó Cāc tr°ãng giúp viác, d°ßi cāc thuÁ là chi cāc thuÁ phā trách quÁn, huyán. T°¢ng tā Táng cāc thuÁ thì Cāc thuÁ và Chi cāc thuÁ cũng là tá chức trong há tháng hành chính Nhà n°ßc, có t° cách pháp nhân cơng qun, có con dÃu riêng và đ°ÿc mã tài khoÁn t¿i kho b¿c Nhà n°ßc.

<i>* Cơ cấu bộ máy Cục thuế Nhà nước các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương </i>

Các c¢ quan thuÁ đÁt t¿i đáa ph°¢ng phÁi cháu sā lãnh đ¿o căa cÁ Bá tr°ãng Bá Tài chính và Chă tách Uỷ ban nhân dân tßnh, thành phá trāc thc Trung °¢ng, trong đó:

- Bá tr°ãng Bá Tài chính cháu trách nhiám tr°ßc Hái đßng Bá tr°ãng (nay là Chính phă) và cơng tác thu th trong ph¿m vi cÁ n°ßc thơng qua há tháng thu thuÁ cÁ n°ßc.

- Trong ph¿m vi quyÃn h¿n do luÁt đánh, Chă tách Uỷ ban nhân dân các cÃp cháu trách nhiám chß đ¿o cơng tác thu thuÁ trên đáa bàn; đ°ÿc ra quyÁt đánh hoÁc đà nghá cÃp trên quyÁt đánh mißn thuÁ, giÁm thuÁ theo tỏ trỡnh ca c quan thu; chò o, kim tra, giám sát căa c¢ quan thu thuÁ trong viác thi hành các quy đánh căa Nhà n°ßc và thuÁ và

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

thu khác, chß đ¿o các c¢ quan chun mơn có liên quan phái hÿp chÁt ch vòi c quan thu m bo thc hiỏn tỏt kÁ ho¿ch thu NSNN trên đáa bàn.

Trong tr°áng hÿp c¿n thiÁt, Uỷ ban nhân dân các cÃp có thÅ thành lÁp ban chß đ¿o cơng tác thu th trên đáa bàn. Ban chß đ¿o cơng tác thu th do mát Phó Chă tách Uỷ ban nhân dân cùng cÃp làm tr°ãng ban, đ¿i dián c¢ quan thuÁ làm uỷ viên th°áng trāc, đ¿i dián c¢ quan tài chính và các c¢ quan nái chính làm uỷ viên.

Tuỳ tình hình cā thÅ ã tÿng đáa bàn, c¢ quan thuÁ có thÅ uỷ nhiám cho Uỷ ban nhân dân xã, ph°áng và cÃp t°¢ng đ°¢ng (sau đây gọi chung là xã) trāc tiÁp tá chức và thu mát sá khoÁn thuÁ và thu khác căa NSNN, Uỷ ban nhân dân xã đ°ÿc h°ãng mát khoÁn kinh phí tính theo tß lá ph¿n trm (%)trên sá thuÁ trāc tiÁp thu đÅ chi tiêu cho các nghiáp vā thut, khen th°ãng nhÿng cá nhân và đ¢n vá có thành tích trong cơng tác thu th. Bá tr°ãng Bá Tài chính quy đánh mức trích và viác sā dāng khoÁn kinh phí này.

Các c¢ quan th có trách nhiám báo cáo Uỷ ban nhân dân và chă tr°¢ng và bián pháp tng c°áng công tác quÁn lý thu thuÁ và tình hình thāc hián kÁ ho¿ch thu thuÁ trên đáa bn, phỏi hp cht ch vòi c quan ti chớnh cùng cÃp trong viác tháng nhÃt kÁ ho¿ch thu và qn lí thu, cung cÃp thơng tin, sá liáu có liên quan đÁn viác quÁn lí ngân sách ã đáa ph°¢ng.

Viác bá nhiám các cán bá lãnh đ¿o cÃp tr°ãng, c¢ quan thu thuÁ ã đáa ph°¢ng c¿n có sā thoÁ thuÁn căa Uỷ ban nhân dân cùng cÃp. Viác đà b¿t cán bá lãnh đ¿o tÿ tr°ãng, phó phịng trã lên ã các Cāc và Chi Cāc thuÁ phÁi có sā tham gia ý kiÁn căa tá chc chớnh quyn ỏa phÂng cựng cp.

ỏi vòi cÃp qn, hun và các cÃp t°¢ng đ°¢ng thì thành lÁp chi cāc thuÁ, các chi cāc thuÁ này cháu sā chß đ¿o căa Uỷ ban nhân dân cùng cÃp đßng thái do Bá tr°ãng Bá Tài chính quy đánh cā thÅ chức nng, nhiám vā, tá chức bá máy ho¿t đáng. Chi cāc thuÁ do mát chi cāc tr°ãng phā trách và có mát sá phó chi cāc tr°ãng hß trÿ. Chi cāc thuÁ cũng là mát tá chức trong bá máy hành chính Nhà n°ßc, có t° cách pháp nhân công quyÃn, có con dÃu rieneg và đ°ÿc mã tài khoÁn t¿i kho b¿c Nhà n°ßc.

<b>5.6.2. Chức nng và nhiỏm v ca hỏ thỗng thu thu Nh nỏc </b>

Há tháng thu th Nhà n°ßc có nhiám vā biên so¿n các vn bÁn pháp quy và thuÁ và các khn thu khác, sau đó trình lên cho các c¢ quan có thÁm quyÃn đÅ ra quyÁt đánh ban hành và tá chức thāc hián. Các vn bÁn pháp quy sau khi ban hành s¿ đ°ÿc thāc hián tháng nhÃt trong cÁ n°ßc.

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ßc cháu trách nhiám xây dāng các kÁ ho¿ch thu thuÁ v thu khỏc t cỏc Ân vỏ c só ròi táng hÿp vào dā tốn NSNN và đá trình lên cÃp trên trāc tiÁp và Uỷ ban nhân dân cùng cÃp. Đßng thái há tháng này cháu trách nhiám tính thuÁ, lÁp sá thuÁ, thông báo sá thuÁ phÁi náp, phát hành các lánh thu thuÁ và thu khác& thông qua đó tá chức thāc hián các nghiáp vā thu thuÁ và thu khác đái vßi các đái t°ÿng náp thuÁ, đái t°ÿng cháu thuÁ theo đúng quy đánh căa Nhà n°ßc

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ßc cũng có trách nhiám đơn đác viác thāc hián náp đ¿y đă và káp thái mọi khoÁn thu thuÁ vào kho b¿c Nhà n°ßc, đßng thái xem xét và đà nghá mißn thuÁ, giÁm thuÁ và các khoÁn thu khác nằm trong thÁm quyÃn căa mình theo quy đánh căa Nhà n°ßc; thāc hián thanh, qut tốn kÁt q thu th đÁn tÿng há náp thuÁ.

Ngoài ra, đÅ káp thái phāc vā cho viác chß đ¿o, điÃu hành căa cỏc c quan cp trờn, U ban nhõn dõn òng cÃp và các c¢ quan có liên quan, há tháng này phÁi đÁm đ°¢ng

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

trách nhiám tá chức công tác thông tin, báo cáo, tháng kê, phân tích tình hình và kÁt q thu th.

ĐÅ đÁm bÁo công tác thu thuÁ đ°ÿc tiÁn hành mát cách có kÁt quÁ, há tháng thu thuÁ Nhà n°ßc đ°ÿc quyÃn yêu c¿u các đái t°ÿng náp thuÁ và các tá chức, cá nhân liên quan phÁi cung cp y , kỏp thỏi tt c cỏc hò s c¿n thiÁt phāc vā cho viác tính tốn các khn thu (kÅ cÁ kÁ ho¿ch kinh tÁ - tài chính ca cỏc Bỏ, ngnh v c só); òng thỏi phỏi hÿp cùng các c¢ quan chức nng liên quan xét duyát đng ký kinh doanh, trāc tiÁp quÁn lý hß s¢ đng ký kinh doanh và các tài liáu liên quan đÁn công tác thu thuÁ căa các đái t°ÿng náp thuÁ.

Đái vßi các đái t°ÿng náp thuÁ vi ph¿m các quy đánh và chÁ đá th căa Nh nòc, c quan thu cú quyn n ỏnh sỏ thuÁ phÁi náp và xā lí bằng bián pháp chÁ ti theo lut ỏnh, hoc lp hò s khói tỏ tròc c quan phỏp lut.

Hỏ thỏng thu thu Nhà n°ßc đ°ÿc quyÃn thanh tra, kiÅm tra viác chÃp hành chính sách, chÁ đá thu náp căa đái t°ÿng náp thuÁ và trong nái bá ngành thuÁ, đ°ÿc quyÃn kiÅm tra, kiÅm soát sá sách kÁ toán, chứng tÿ& có liên quan đÁn sá thuÁ phÁi náp căa đái t°ÿng náp thuÁ và giÁi quyÁt các khiÁu tá thuác thÁm quyÃn theo luÁt đánh.

Tá chức công tác thơng tin, báo cáo, tháng kê, phân tích tình hình và kÁt quÁ thu thuÁ phāc vā cho viác chß đ¿o, điÃu hành các c¢ quan cÃp trên. Uỷ ban nhõn dõn òng cp v cỏc c quan cú liờn quan.

Há tháng thu th Nhà n°ßc cũng có qun và trách nhiám đái vßi cơng tác qn lí và tá chức, biên chÁ, cán bá và kinh phí chi tiêu căa toàn bá há tháng thu thuÁ theo đúng các quy đánh hián hành căa Nhà n°ßc và theo sā phân cÃp căa Bá tr°ãng Bá Tài Chính, tá chức bßi d°ỡng chính trá, chun mơn, nghiáp vā cho đái ngũ cán bá thuÁ.

<b>● TÓM TÂT CH¯¡NG 1 </b>

Trong ch°¢ng này, mát sá nái dung chính đ°ÿc gißi thiáu:

- Lách sā ra đái và phát triÅn căa thuÁ, khái niám, đÁc tr°ng và vai trị căa th. - Các u tá c¢ bÁn căa mát sÃc thuÁ.

- Chính sách thuÁ và há tháng thuÁ, tá chức bá máy và quÁn lý thu th.

<b>● CÂU HäI VÀ TÌNH HNG THÀO LN CH¯¡NG 1 </b>

Câu 1: Phân tích vai trị và đÁc tr°ng căa thuÁ?

Câu 2: Phân biát đái t°ÿng náp thuÁ, cháu thuÁ, ng°ái cháu thuÁ? Giá tính thuÁ và thuÁ suÃt?

Câu 3: ThÁo luÁn và chính sách và há tháng thuÁ hián hành căa Viát nam? Câu 4: Phân tích các tiêu chí đÅ xây dāng há tháng thuÁ hiáu quÁ?

Câu 5: ThÁo luÁn và chức nng, nhiám vā, quy trình quÁn lý thuÁ ã Viát Nam hián nay?

<b>CH¯¡NG 2. THU¾ XUÂT NHÀP KHÀU ● GIàI THIàU CHĂNG 2 </b>

ChÂng 2 l chÂng giòi thiỏu v thu xuÃt nhÁp khÁu đÅ ng°ái học có đ°ÿc kiÁn thức và kỹ nng tính thuÁ xuÃt nhÁp khÁu và thāc hián đ°ÿc các thă tāc và thuÁ xuÃt nhÁp khÁu.

<b>● MĀC TIÊU CH¯¡NG 2 </b>

<i><b> + Về kiến thức: </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

- Trình bày đ°ÿc các vÃn đà c¢ bÁn và thuÁ xuÃt khÁu, thuÁ nhÁp khÁu. - BiÁt vÁn dāng lý thuyÁt đÅ làm bài tÁp.

<i><b>+ Về kỹ năng: </b></i>

- Tính tốn, xác đánh sá thuÁ xuÃt nhÁp khÁu phÁi náp trong các tình hng c¢ bÁn.

- VÁn dāng thāc hián đ°ÿc các nghiáp vā và thă tāc thuÁ (đng ký, kê khai, quyÁt toán...); - VÁn dāng vào nghiáp vā kÁ toán liên quan đÁn thuÁ.

<i><b>+ Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: </b></i>

- Làm viác đác lÁp, theo nhóm.

- Ng°ái học quan tâm nhiÃu h¢n đÁn các vÃn đà và thuÁ xuÃt nhÁp khÁu, th°áng xuyên theo dõi các bÁn tin thái sā đÅ cÁp nhÁt, phân tích các thơng tin phāc vā cho các môn học liên quan (môn học thāc hành kê khai thuÁ, tài chính doanh nghiáp...).

- Chă đáng áp dāng các kiÁn thức đã học vào các nghiáp vā thāc tÁ nghà kÁ tốn doanh nghiáp, có trách nhiỏm vòi cụng viỏc.

<b> PHĂNG PHP GING DắY V HâC TÀP CH¯¡NG 2 </b>

<i>- Đối với người dạy: Sử dụng phương pháp giảng giảng dạy tích cực (diễn giảng, vấn </i>

<i>đáp, dạy học theo vấn đề); yêu cầu người học thực hiện câu hỏi thảo luận và bài tập chương 2 (cá nhân hoặc nhóm). </i>

<i>- Đối với người học: Chủ động đọc trước giáo trình (chương 2) trước buổi học; hoàn </i>

<i>thành đầy đủ câu hỏi thảo luận và bài tập tình huống chương 2 theo cá nhân hoặc nhóm và </i>

<i><b>● ĐIÀU KIàN THĀC HIàN CH¯¡NG 2 </b></i>

- <i><b>Phòng học chun mơn hóa/nhà xưởng: Khơng </b></i>

- <i><b>Trang thiết bị máy móc: Máy chiÁu và các thiÁt bá d¿y học khác </b></i>

- <i><b>Học liệu, dụng cụ, nguyên vật liệu: Ch°¢ng trình mơn học, giáo trình, tài liáu </b></i>

tham khÁo, giáo án, phim Ánh, và các tài liáu liên quan. - <i><b>Các điều kiện khác: Khơng có </b></i>

<i><b>● KIÂM TRA VÀ ĐÁNH GIÁ CH¯¡NG 2 </b></i>

- <b>N</b><i><b>ßi dung: </b></i>

✓<i>_{Kiến thức: Kiểm tra và đánh giá tất cả nội dung đã nêu trong mục tiêu kiến thức}</i>✓<i>_{Kỹ năng: Đánh giá tất cả nội dung đã nêu trong mục tiêu kĩ năng.}</i>

✓<i>_{Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Trong quá trình học tập, người học cần:}</i>

<i>+ Nghiên cứu bài trước khi đến lớp + Chuẩn bị đầy đủ tài liệu học tập. + Tham gia đầy đủ thời lượng môn học. + Nghiêm túc trong quá trình học tập. </i>

- <b>Ph°¢ng pháp: </b>

✓<i><b>_{Điểm kiểm tra thường xuyên: 1 điểm kiểm tra (hình thức: hỏi miệng/ thuyết trình)}</b></i>✓<i><b>_{Kiểm tra định kỳ lý thuyết: không có}</b></i>

<b>● NÞI DUNG CH¯¡NG 2 1. KHÁI QT VÀ THU¾ XUÂT KHÀU, NHÀP KHÀU 1.1. Khái niám, đ¿c điÃm </b>

ThuÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu (thuÁ XNK)) là sÃc thuÁ đánh vào hàng hoá xuÃt khÁu hoÁc nhÁp khÁu trong quan há th°¢ng m¿i quác tÁ.

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

Th XNK có ngn gác lâu đái và đ°ÿc sā dāng ráng rãi trên thÁ gißi. Viác ban hành thuÁ XNK xuÃt phát tÿ các lý do sau:

<i>thương. </i>

Ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng có ý nghĩa quan trọng đái vßi sā phát triÅn kinh tÁ nái đáa. Nó mang l¿i cho đÃt n°ßc nhiÃu ngußn lÿi lßn và ván, kỹ tht, cơng nghá, hàng hố, góp ph¿n giÁi quyÁt các vÃn đà căa kinh tÁ vĩ mô. Tuy nhiên, ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng mã ráng, nÁu khơng đ°ÿc kiÅm sốt s¿ d¿n đÁn nhÿng tác h¿i đái vßi kinh tÁ, chính trá, vn hố, xã hái nh°: sā phā thc và kinh tÁ, chính trá vßi n°ßc ngồi; phong tāc, tÁp quán, lái sáng căa quác gia bá Ánh h°ãng, & Vì vÁy, các quác gia đÃu sā dāng thuÁ XNK nh° mát công cā quan trọng đÅ kiÅm soát ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, quÁn lý các mÁt hàng XNK, khuyÁn khích XNK nhÿng hàng hố có lÿi và h¿n chÁ XNK nhÿng hàng hố có h¿i cho q trình phát triÅn kinh tÁ - xã hái căa đÃt n°ßc.

Ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng phát triÅn có thÅ gây ra nhÿng tác đáng tiêu cāc đái vßi sÁn xuÃt nái đáa, đÁc biát đái vßi nhÿng nÃn kinh tÁ chÁm phát triÅn ch°a đă sức c¿nh tranh vßi kinh tÁ n°ßc ngồi. Vì vÁy, ã mßi qc gia kinh tÁ chÁm phát triÅn, thuÁ XNK là mát trong nhÿng công cā căa Nhà n°ßc đÅ bÁo há sÁn xuÃt trong n°ßc. ĐÅ khun khích xt khÁu hàng hố, tng c°áng khÁ nng trên thá tr°áng quác tÁ, các quác gia th°áng khơng đánh th xt khÁu hc thu vßi th suÃt rÃt thÃp vßi māc tiêu quÁn lý là chă yÁu. Đái vßi thuÁ nhÁp khÁu, đ°ÿc các quác gia sā dāng rÃt linh ho¿t tuỳ theo tính chÃt, māc đích căa hàng hố nhÁp khÁu và phù hÿp vßi trình đá kinh tÁ căa tÿng n°ßc trong tÿng thái kỳ.

â các n°ßc đang phát triÅn, nhu c¿u tiêu dùng tng trong khi sÁn xuÃt nái đáa ch°a đáp ứng đ°ÿc, bên c¿nh đó, khÁ nng tài chính căa Nhà n°ßc l¿i eo hẹp. Do đó, đái vßi các n°ßc đang phát triÅn, māc tiêu đáng viên sá thu cho NSNN căa thuÁ XNK đ°ÿc coi trọng. ĐÅ đ¿t đ°ÿc māc tiêu này, các quác gia th°áng mã ráng ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, đánh thuÁ nhÁp khÁu vào hàng hố tiêu dùng trong n°ßc ch°a sÁn xt đ°ÿc, hc đánh thuÁ xuÃt khÁu vào nhÿng hàng hoá mà trên thÁ gißi có nhu c¿u tiêu dùng cao vßi các mức thuÁ đáng viên hÿp lý.

Là công cā quan trng ca Nh nòc trong chớnh sỏch ngoi thÂng, thu XNK có đÁc điÅm c¢ bÁn sau:

+ Th XNK là lo¿i thuÁ gián thu, Nhà n°ßc sā dāng thuÁ XNK iu chònh hot ỏng ngoi thÂng thụng qua viác tác đáng vào c¢ cÃu giá cÁ căa hàng hố XNK. Vì vÁy, th XNK là mát u tá cÃu thành trong giá cÁ căa hàng hoá XNK. Ng°ái náp thuÁ là ng°ái thāc hián ho¿t đáng XNK hàng hoá, ng°ái cháu thuÁ là ng°ái tiêu dùng cuái cùng. Viác tng, giÁm thuÁ XNK s¿ tác đáng trāc tiÁp tßi giá cÁ hàng hố XNK, tÿ đó Ánh h°ãng tßi nhu c¿u và viác lāa chọn hàng hố căa ng°ái tiêu dùng, buác các nhà sÁn xuÃt và nhÁp khÁu hàng hố phÁi điÃu chßnh sÁn xt kinh doanh căa mình cho phù hÿp.

+ ThuÁ XNK l loi thu gn lin vòi hot ỏng ngoi thÂng. Ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng giÿ mát vai trị quan trọng trong sā phát triÅn căa nÃn kinh tÁ quác dân, tuy nhiên, ho¿t đáng này địi hßi phÁi có sā quÁn lý chÁt ch¿ căa Nhà n°ßc. ThuÁ XNK là mát cơng cā quan trọng căa Nhà n°ßc nhằm kiÅm sốt ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng thơng qua viác kê

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

khai, kiÅm tra, tính th đái vßi các hàng hoá XNK. Viác đánh thuÁ XNK th°áng cn cứ vào giá trá và chăng lo¿i hàng hoá XNK. Giá trá căa hàng hoá đ°ÿc xác đánh làm cn cứ tính thuÁ XNK là giá trá cuái cùng căa hàng hố t¿i cāa khÁu xt khÁu (đái vßi th xuÃt khÁu) và giá trá căa hàng hoá t¿i cāa khÁu nhÁp đ¿u tiên (đái vßi thuÁ nhÁp khÁu). Giá trá tính thuÁ XNK phÁi phÁn ánh khách quan, trung thāc giá trá giao dách thāc tÁ căa hàng hoá XNK.

+ ThuÁ XNK cháu Ánh h°ãng trāc tiÁp căa các yÁu tá quác tÁ nh°: sā biÁn đáng kinh t th giòi, xu hòng thÂng mi quỏc t, & Th XNK điÃu chßnh vào ho¿t đáng XNK hàng hố căa mát quác gia. Sā biÁn đáng căa kinh tÁ th giòi, xu hòng thÂng mi quỏc t trong tng thái kỳ s¿ tác đáng trāc tiÁp tßi hàng hố XNK căa các quác gia, nhÃt là trong xu thÁ tā do hố th°¢ng m¿i, mã cāa và hái nhÁp kinh tÁ nh° hián nay. Tÿ đó, các yÁu tá qc tÁ s¿ Ánh h°ãng trāc tiÁp tßi chính sách thuÁ XNK tÿng quác gia. ĐÅ đ¿t đ°ÿc nhÿng māc tiêu đÁt ra, địi hßi chính sách th XNK phÁi có tính linh ho¿t cao, có sā thay đái phù hÿp tuỳ theo sā biÁn đáng căa kinh tÁ thÁ giòi v thÂng mi quỏc t, ngoi ra chớnh sỏch th XNK cịn phÁi đÁm bÁo phù hÿp vßi hiáp đánh, cam kÁt quác tÁ mà mßi quác gia ký kÁt, tham gia.

<b>1.2. Vai trò thu¿ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu </b>

Là cơng cā qn lý căa Nhà n°ßc đái vòi hot ỏng ngoi thÂng, nhng cng phi m bo t¿o điÃu kián thuÁn lÿi cho viác giao l°u, trao đái hàng hố trong quan há th°¢ng m¿i qc tÁ theo khuôn khá quy đánh căa pháp luÁt, thuÁ XNK chß điÃu chßnh vào hàng hố thāc sā xt khÁu, nhÁp khÁu. Hàng hoá xuÃt khÁu thāc sā là hàng hố đ°ÿc sÁn xt trong n°ßc và tiêu dùng ã n°ßc ngồi. Hàng hố nhÁp khÁu thāc sā là hàng hố đ°ÿc sÁn xt ã n°ßc ngồi và tiêu dùng ã thá tr°áng nái đáa. Vì vÁy, các n°ßc th°áng không đánh thuÁ XNK vào hàng quá cÁnh, m°ÿn đ°áng qua cāa khÁu, biên gißi qc gia; hàng hố đ°a tÿ n°ßc ngồi vào khu chÁ xt, tÿ khu chÁ xt ra n°ßc ngồi; hàng hố tÿ n°ßc ngồi vào kho bÁo thuÁ; hoÁc quy đánh các tr°áng hÿp mißn th, hồn th XNK cho hàng hố khơng thāc sā xuÃt khÁu hoÁc nhÁp khÁu nh° hàng t¿m nhÁp – tái xuÃt, hàng t¿m xuÃt – tái nhÁp.

ThuÁ XNK điÃu chßnh vào ho¿t đáng XNK hàng hố giÿa các quác gia. ĐÅ t¿o thuÁn lÿi cho viác di chuyÅn hàng hố trong quan há th°¢ng m¿i qc tÁ, các n°ßc có thÅ đÁt ra các quy tÃc nhÃt đánh đái vßi hàng hố XNK và viác đánh th vào nhÿng hàng hoá này. ĐÁc biát trong điÃu kián tā do hố th°¢ng m¿i nh° hián nay, các qc gia cùng chung lÿi ích có thÅ ký kÁt vßi nhau các hiáp đánh song ph°¢ng hoÁc đa ph°¢ng thāc hián °u đãi đái vßi hàng hố nhÁp khÁu. Các qc gia khi tham gia ký kÁt hiáp đánh phÁi tÿ bß tính chă qun trong đánh th XNK và phÁi tuân thă các hiáp đánh thuÁ đã đ°ÿc ký kÁt. Vì vÁy, khi thiÁt lÁp chính sách th XNK phÁi đÁm bÁo sā phù hÿp giÿa chính sách thuÁ XNK vòi cỏc thụng lỏ thÂng mi v cam kt quỏc tÁ mà mßi quác gia đã ký kÁt, tham gia. Theo đó, vßi hàng hố nhÁp khÁu có xt xứ tÿ khu vāc thá tr°áng phá thơng (khơng có cam kÁt) thì áp dāng th st phá thơng; đái vßi khu vāc thá tr°áng có cam kÁt đái xā tái huá quác thì áp dāng thuÁ suÃt °u đãi; đái vßi khu vāc thá tr°áng có cam kÁt °u đãi đÁc biát thì áp dāng thuÁ suÃt °u đãi đÁc biát.

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

<i>- Căn cứ vào lợi thế so sánh thương mại và yêu cầu bảo hộ của từng loại hàng hoá và khu vực thị trường để thiết lập biểu thuế phù hợp. </i>

Mát trong nhÿng māc tiêu khi xây dāng chính sách thuÁ XNK mà các quác gia h°ßng tßi là bÁo há hÿp lý nÃn sÁn xt trong n°ßc. Tuỳ theo trình đá phát triÅn kinh tÁ - xã hái căa tÿng quác gia mà māc tiêu trên có thÅ nhÃn m¿nh hoÁc giÁm bòt. Cn c vo li th so sỏnh thÂng mi căa các mÁt hàng sÁn xt trong n°ßc, chính sách thuÁ XNK s¿ xây dāng biÅu thuÁ phù hÿp. Thông th°áng nhÿng mÁt hàng có lÿi thÁ so sánh t°¢ng đái thÃp, tính c¿nh tranh kém, Nhà n°ßc s¿ xây dāng biÅu thuÁ nhÁp khÁu cao nhằm bÁo há sÁn xuÃt trong n°ßc và ng°ÿc l¿i. BiÅu thuÁ nhÁp khÁu phÁi chi tiÁt, cā thÅ vßi tÿng nhóm mÁt hàng, cũng nh° tính nng và cơng dāng căa nó. Sā cā thÅ chi tiÁt căa biÅu thuÁ mát mÁt góp ph¿n tng c°áng sā quÁn lý căa Nhà n°ßc đái vßi ho¿t đáng XNK, đßng thái nó cũng t¿o ra nhÿng k¿ hã đÅ các đái t°ÿng lÿi dāng tránh th, gây khó khn cho cơng tác qn lý. Do đó, vÃn đà đÁt ra là làm sao dung hồ đ°ÿc māc tiêu bÁo há sÁn xt trong n°ßc và māc tiêu đ¢n giÁn hố, tiÁt kiám chi phí qn lý. Bên c¿nh đó, chính sách th XNK phÁi có tính linh ho¿t cao. Tuỳ theo sā biÁn đáng căa thá tr°áng trong n°ßc và quác tÁ, thuÁ suÃt thuÁ XNK th°áng xuyên đ°ÿc điÃu chßnh cho phù hÿp vßi māc tiêu phát triÅn kinh tÁ và điÃu kián kinh tÁ - xã hái trong n°ßc và thÁ gißi trong tÿng thái kỳ.

<i>tính thuế hàng hố nhập khẩu. </i>

ĐÅ t¿o điÃu kián thuÁn lÿi cho viác trao đái hàng hoá, các quác gia c¿n tuân thă các quy đánh chung liên quan đÁn ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng. Trong đó, đánh thuÁ bao nhiêu vào hàng hố nào có liên quan chÁt ch¿ đÁn viác phân lo¿i hàng hoá và xác đánh trá giá tính th căa hàng hố nhÁp khÁu. Khi thiÁt lÁp thuÁ XNK c¿n tuân thă nguyên tÃc này đÅ đÁm bÁo sā hài hồ trong chính sách th giÿa các quác gia.

<b>1.3. Xu h°áng phát triÃn căa chính sách thu¿ xuÃt nhÁp khÁu </b>

ThuÁ XNK (còn gọi là thuÁ quan) có lách sā phát triÅn tÿ lâu đái. Nó ra đái tÿ thái cá đ¿i, tßn t¿i và phát triÅn cho đÁn ngày nay. Trong lách sā phát triÅn, ln tßn t¿i hai tr°áng phái và viác sā dāng th XNK t° bÁn và hàng hố lßn thì mn xố bß hàng rào th quan đÅ căng cá và tng c°áng bành tr°ßng kinh tÁ. Ng°ÿc l¿i, các n°ßc kinh tÁ kém phát triÅn, không muán bá lá thuác hoÁc bá tháng trá bãi các thÁ lāc kinh tÁ bên ngồi thì mn duy trì và căng cá hàng rào thuÁ quan đÅ bÁo há sÁn xuÃt trong n°ßc. Hai quan điÅm và sā dāng thuÁ XNK đã đ°ÿc thÅ hián rõ nét thơng qua tiÁn trình phát triÅn kinh tÁ thÁ gißi.

Vào thái kỳ đ¿u căa chă nghĩa t° bÁn, đ°ÿc khuyÁn khích bãi các học thuyÁt kinh tÁ thuác trào l°u tā do hoá kinh tÁ, ng°ái ta cho rằng thuÁ XNK là mát cÁn trã lßn cho q trình phát triÅn kinh tÁ. Vì vÁy, giai cÃp t° sÁn đÃu tranh địi xố bß hàng rào thuÁ XNK trong buôn bán giao dách quác tÁ. Quan điÅm này đÁc biát thánh hành ã Anh, n¢i chă nghĩa t° bÁn phát triÅn sßm nhÃt. KÁt quÁ căa cuác đÃu tranh này đã d¿n đÁn viác ký kÁt hiáp đánh Cobden giÿa Anh và Pháp nm 1860. Nái dung chă yÁu căa Hiáp đánh này là xoá bß th XNK đái vßi viác trao đái hàng hố giÿa hai n°ßc. Trong khi đó, ã các n°ßc có nÃn kinh tÁ kém phát triÅn l¿i có xu h°ßng dùng thuÁ XNK đÅ bÁo há sÁn xuÃt trong n°ßc.

B°ßc vào giai đo¿n chă nghĩa t° bÁn đác quyÃn, h¿u hÁt các n°ßc đÃu sā dāng thuÁ XNK là cơng cā quan trọng trong chính sách ngo¿i th°¢ng đÅ giành thÁ buôn bán

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

trên thá tr°áng quác tÁ. Māc đích sā dāng thuÁ XNK căa các n°ßc đÁ quác trong giai đo¿n này là hß trÿ cho các ngành đác quyÃn trong n°ßc phát triÅn. Đây là cơng cā bÁo há chính vào tr°ßc nhÿng nm 1930 và tÿng là c¢ sã cho quá trình cơng nghiáp hố, thay thÁ hàng nhÁp khÁu mà Đức và Mỹ theo đuái vào thÁ kỷ XIX. ThuÁ nhÁp khÁu cao t¿o điÃu kián cho các nhà đác quyÃn thâu tóm thá tr°áng nái đáa, nâng giá nhằm trang trÁi cho các khoÁn lß xuÃt khÁu do bán d°ßi giá thành đÅ chiÁm °u thÁ c¿nh tranh trên thá tr°áng quác tÁ.

Sau chiÁn tranh thÁ gißi l¿n thứ nhÃt, đÁc biát là sau khăng hoÁng kinh tÁ 1929 – 1933, đã làm cho nÃn kinh tÁ căa các n°ßc tham chiÁn mÃt cân đái nghiêm trọng, mái liên kÁt th°¢ng m¿i qc tÁ tan rã. Trong hồn cÁnh đó, các n°ßc t° bÁn phát triÅn tiÁp tāc sā dāng th XNK làm cơng cā điÃu chßnh chính sách ngo¿i th°¢ng. Bên c¿nh đó, họ cịn gia tng sā dāng các công cā phi thuÁ quan trong ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng nh°: h¿n ng¿ch XNK, h¿n mức ngo¿i tá trong thanh tốn, &

Sau chiÁn tranh thÁ gißi l¿n thứ hai, nhu c¿u phāc hßi kinh tÁ ã các n°ßc tham chiÁn trã nên cÃp bách và ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng trã thành nhân tá quan trọng cho viác phāc hßi kinh tÁ. Sā án đánh trong bn bán quác tÁ và sā ra đái căa há tháng tiÃn tá thÁ gißi đã thúc đÁy các n°ßc t° bÁn phát triÅn d¿n d¿n xố bß các bián pháp quÁn lý hành chính trong ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng. Hiáp đánh chung và th°¢ng m¿i và thuÁ quan (GATT) giÿa các n°ßc t° bÁn phát triÅn đã ra đái vào tháng 10/1947 (có hiáu lāc thi hành tÿ tháng 01/1948). Vßi các n°ßc tham gia Hiáp đánh này, thuÁ XNK đ°ÿc giÁm xng hc xố bß. Tuy nhiên, trong GATT, viác cÃt giÁm thuÁ XNK mßi đ°ÿc áp dāng đái vßi hàng hố cơng nghiáp, đái vßi hàng hố nơng nghiáp v¿n sā dāng thuÁ XNK đÅ bÁo há.

Trái vßi xu th t do hoỏ thÂng mi ó cỏc nòc t bÁn phát triÅn, sau chiÁn tranh thÁ gißi thứ hai, các n°ßc có nÃn kinh tÁ đang phát triÅn v¿n coi trọng thuÁ XNK. Lý do chính là kinh tÁ các n°ßc này cịn non kém, khơng có khÁ nng c¿nh tranh. MÁt khác, ngn tài chính căa Nhà n°ßc cịn h¿n hẹp c¿n phÁi tranh thă mọi ngn thu đÅ phát triÅn kinh tÁ.

Ngày nay vßi lý thuyÁt lÿi thÁ so sánh trong ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, các n°ßc phát triÅn cũng nh° đang phát triÅn đÃu bá cuán theo trào l°u mã cāa, hái nhÁp, tā do hoỏ thÂng mi. Gia cỏc nòc cú trỡnh ỏ phỏt trin kinh t tÂng òng hoc cú chung li ớch hình thành nên nhÿng khu vāc kinh tÁ có phi thuÁ quan hoÁc h¿n chÁ th quan. Trong hồn cÁnh đó, bc tÃt cÁ các n°ßc đÃu phÁi xem xét l¿i chính sách sā dāng thuÁ XNK sao cho phù hÿp vßi dißn biÁn và trình đá phát triÅn căa kinh tÁ thÁ giòi.

<b>2. NịI DUNG CĂ BN CA LUT THUắ XUT KHÀU, NHÀP KHÀU 2.1. Ph¿m vi áp dāng </b>

<i><b>2.1.1. Đối tượng chịu thuế </b></i>

Đái t°ÿng cháu thuÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu bao gßm:

- Hàng hóa xt khÁu, nhÁp khÁu qua cāa khÁu, biên gißi Viát Nam, bao gßm hàng hóa xuÃt khÁu, nhÁp khÁu qua cāa khÁu đ°áng bá, đ°áng sông, cÁng biÅn, cÁng hàng không, đ°áng sÃt liên vÁn quác tÁ, b°u đián quác tÁ và đáa điÅm làm thă tāc hÁi quan khác đ°ÿc thành lp theo quyt ỏnh ca c quan Nh nòc cú thÁm quyÃn.

- Hàng hóa đ°ÿc đ°a tÿ thá tr°áng trong n°ßc vào khu phi thuÁ quan và tÿ khu phi thuÁ quan vào thá tr°áng trong n°ßc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

- Hàng hóa mua bán, trao đái khác đ°ÿc coi là hàng hóa xuÃt khÁu, nhÁp khÁu.

<i><b>2.1.2. Đối tượng khơng chịu thuế </b></i>

Hàng hố trong các tr°áng hÿp sau đây là đái t°ÿng không cháu thuÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu:

- Hàng hoá vÁn chuyÅn quá cÁnh hoÁc chuyÅn khÁu qua cāa khÁu, biên gißi Viát Nam theo quy đánh căa pháp luÁt và hÁi quan.

- Hàng hóa vián trÿ nhân đ¿o, hàng hóa vián trÿ khơng hồn l¿i căa các Chính phă, các tá chức thuác Liên hÿp quác, các tá chức liên chính phă, các tá chức quác tÁ, các tá chức phi chính phă (NGO) n°ßc ngồi, các tá chức kinh tÁ hc cá nhân ng°ái n°ßc ngồi cho Viát Nam và ng°ÿc l¿i, nhằm phát triÅn kinh tÁ-xã hái, hoÁc các māc đích nhân đ¿o khác đ°ÿc thāc hián thơng qua các vn kián chính thức giÿa hai bên, đ°ÿc cÃp có thÁm quyÃn phê duyát; các khoÁn trÿ giúp nhân đ¿o, cứu trÿ khÁn cÃp nhằm khÃc phāc hÁu quÁ chiÁn tranh, thiên tai, dách bánh.

- Hàng hóa tÿ khu phi th quan xt khÁu ra n°ßc ngồi; hàng hóa nhÁp khÁu tÿ

<i><b>n°ßc ngồi vào khu phi thuÁ quan và chß sā dāng trong khu phi thuÁ quan; hàng hóa đ°a </b></i>

tÿ khu phi thuÁ quan này sang khu phi thuÁ quan khác.

- Hàng hóa là ph¿n d¿u khí thuác thuÁ tài nguyên căa Nhà n°ßc khi xuÃt khÁu.

<i><b>2.1.3. Đối tượng nộp thuế; đối tượng được uỷ quyền, bảo lãnh và nộp thay thuế (người nộp thuế) </b></i>

- Đái t°ÿng náp thuÁ đái vßi hàng hố xt khÁu, nhÁp khÁu bao gßm: chă hàng hố; tá chức nhÁn uỷ thác; cá nhân có hàng hoá xuÃt khÁu, nhÁp khÁu, gāi hoÁc nhÁn hàng hoá qua cāa khÁu, biên gißi Viát Nam.

- Đái t°ÿng đ°ÿc uỷ quyÃn, bÁo lãnh và náp thay thuÁ, bao gßm: đ¿i lý làm thă tāc hÁi quan đ°ÿc uỷ quyÃn náp thuÁ; doanh nghiáp cung cÃp dách vā b°u chính, dách vā chuyÅn phát nhanh quác tÁ; tá chức tín dāng hoÁc tá chức khác ho¿t đáng theo quy đánh căa LuÁt các tá chức tín dāng.

=

Sá l°ÿng đ¢n vá tÿng mÁt hàng thāc tÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu ghi trong tá khai hÁi quan

x

Trá giá tính th tính trên

mát đ¢n vá hàng hố

x

ThuÁ suÃt căa tÿng mÁt hàng Đái vßi hàng hố áp dāng th tut đái thì cn cứ tính thuÁ XNK là Sá l°ÿng hàng hoá xuÃt khÁu, nhÁp khÁu và mức thuÁ tuyát đái quy đánh trên mát đ¢n vá hàng hố, th XNK đ°ÿc xác đánh nh° sau:

Sá tiÃn thuÁ xuÃt khÁu, thuÁ nhÁp

khÁu phÁi náp ⁼

Sá l°ÿng đ¢n vá tÿng mÁt hàng thāc tÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu ghi trong Tá

khai hÁi quan

x

Mức thuÁ tuyát đái quy đánh trên mát đ¢n vá

hàng hố

<i><b>2.2.1. Số lượng hàng hố xuất khẩu, nhập khẩu </b></i>

Sá l°ÿng hàng hoá xuÃt khÁu, nhÁp khÁu làm cn cứ tính thuÁ là sá l°ÿng tÿng mÁt hàng thāc tÁ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu.

<i><b>2.2.2. Trị giá tính thuế </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

<i>2.2.2.1 Đối với hàng hố xuất khẩu </i>

Trá giá tính th đái vßi hàng hố xt khÁu là giá bán thāc tÁ t¿i cāa khÁu xuÃt (giá FOB, giá DAF) không bao gßm phí bÁo hiÅm qc tÁ (I) và phí vÁn tÁi quác tÁ (F) phù hÿp vßi các chứng tÿ có liên quan. Giá bán thāc tÁ t¿i cāa khÁu xuÃt là giá bán ghi trên hÿp đßng mua bán hàng hố hc các hình thức có giá trá phỏp lý tÂng Âng hp òng, hoỏ Ân thÂng mi và các chứng tÿ có liên quan căa lơ hàng phù hÿp vßi hàng hố thāc xt khÁu.

Trá giá tính th đái vßi hàng hố nhÁp khÁu là giá thāc tÁ phÁi trÁ tính đÁn cāa khÁu nhÁp đ¿u tiên. Giá thāc tÁ phÁi trÁ tính đÁn cāa khÁu nhÁp đ¿u tiên đ°ÿc xác đánh bằng cách áp dāng tu¿n tā sáu ph°¢ng pháp xác đánh trá giá tính thuÁ và dÿng ngay ã ph°¢ng pháp xác đánh đ°ÿc trá giá tính th. Các ph°¢ng pháp xác đánh trá giỏ tớnh thu bao gòm:

1) PhÂng phỏp trỏ giỏ giao dách;

2) Ph°¢ng pháp trá giá giao dách căa hàng hố nhÁp khÁu giáng hát; 3) Ph°¢ng pháp trá giá giao dách căa hàng hố nhÁp khÁu t°¢ng tā; 4) Ph°¢ng pháp trá giá khÃu trÿ;

5) Ph°¢ng pháp trá giá tính tốn; 6) Ph°¢ng pháp suy ln.

- Tr°áng hÿp viác mua, bán hàng hoá hay giá cÁ căa hàng hoá phā thuác vào mát hay mát sá điÃu kián nh°ng ng°ái mua có tài liáu khách quan hay hÿp lá đÅ xác đánh mức đá Ánh h°ãng bằng tiÃn căa sā phā thc đó thì v¿n xem là đáp ứng điÃu kián này. Khi xác đánh trá giá tính thuÁ phÁi cáng khoÁn tiÃn đ°ÿc giÁm do Ánh h°ãng căa sā phā thuác đó vào trá giá giao dách.

- Sau khi bán l¿i hàng hoá, chuyÅn nh°ÿng hoÁc sā dāng hàng hoá nhÁp khÁu, ng°ái mua không phÁi trÁ tiÃn thêm bÃt kỳ khoÁn tiÃn nào tÿ sá tiÃn thu đ°ÿc do viác đánh đo¿t hàng hố nhÁp khÁu mang l¿i (khơng kÅ khn phÁi cáng điÃu chßnh đ°ÿc quy đánh).

Ng°ái mua và ng°ái bán khơng có mái quan há đÁc biát hc nÁu có thì mái quan há đÁc biát đó khơng Ánh h°ãng đÁn trá giá giao dách.

NÁu đă các điÃu kián trên, trá giá tính th căa hàng hố nhÁp khÁu đ°ÿc xác đánh nh° sau:

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

+ Giá mua ghi trên hố đ¢n th°¢ng m¿i.

+ Các khoÁn ng°ái mua phÁi trÁ nh°ng ch°a tính vào giỏ mua ghi trờn hoỏ Ân thÂng mi, bao gòm tiÃn trÁ tr°ßc, tiÃn ứng tr°ßc, tiÃn đÁt cọc cho viác sÁn xuÃt, mua bán, vÁn tÁi, bÁo hiÅm hàng hoá; các khoÁn thanh toán gián tiÁp cho ng°ái bán.

<i><b>- Các khoản điều chỉnh tăng: </b></i>

Chß điÃu chßnh khi có các điÃu kián sau: các khoÁn này do ng°ái mua thanh tốn và ch°a đ°ÿc tính vào táng sá tiÃn ng°ái mua đã trÁ hay s¿ phÁi trÁ; các khoÁn phÁi cáng liên quan trāc tiÁp đÁn hàng hoá nhÁp khÁu.

Các khoÁn phÁi cáng vào giá trá giao dách đÅ xác đánh trá giá tính th bao gßm: + TiÃn hoa hßng bán hàng, chi phí mơi gißi. Tr°áng hÿp các chi phí này bao gßm cÁ các khn th phÁi náp ã Viát Nam thì khơng phÁi cáng các khn th đó vào trá giá tính th căa hàng hố nhÁp khÁu.

+ Chi phí bao bì gÃn liÃn vßi hàng hố nhÁp khÁu.

+ Chi phí đóng gói hàng hố, bao gßm cÁ chi phí vÁt liáu và nhân cơng đóng gói. + Trá giá hàng hoá, dách vā do ng°ái mua cung cÃp cho ng°ái bán mißn phí hc giÁm giá đÅ sÁn xt hc bán hàng hoá xuÃt khÁu đÁn Viát Nam (trá giá các khoÁn trÿ giúp).

+ TiÃn bÁn quyÃn, phí giÃy phép sā dāng các quyÃn sã hÿu trí tuá liên quan đÁn hàng hoá nhÁp khÁu mà ng°ái mua phÁi trÁ nh° mát điÃu kián căa viác mua bán hàng hố nhÁp khÁu.

+ Chi phí vÁn tÁi, bác xÁp, vÁn chuyÅn hàng có liên quan trāc tiÁp đÁn vÁn tÁi hàng nhÁp khÁu đÁn đáa điÅm nhÁp khÁu.

+ Chi phí bÁo hiÅm hàng hố đÁn đáa điÅm nhÁp khÁu.

<i><b>- Các khoản điều chỉnh giảm: </b></i>

NÁu các khoÁn đ°ÿc trÿ đã nằm trong trá giá giao dách và có các sá liáu khách quan dāa trên tài liáu, chứng tÿ hÿp pháp hÿp lá có s¿n t¿i thái điÅm xác đánh trá giá tín th thì đ°ÿc trÿ đÅ xác đánh trá giá tính thuÁ. Các khoÁn đ°ÿc trÿ bao gßm:

+ Chi phí cho nhÿng ho¿t đáng phát sinh sau khi nhÁp khÁu hàng hoá, bao gßm các chi phí và xây dāng, kiÁn trúc, lÃp đÁt, bÁo d°ỡng hoÁc trÿ giúp kỹ thuÁt, t° vÃn kỹ thuÁt, chi phí giám sát và các chi phí t°¢ng tā.

+ Chi phí vÁn tÁi, bÁo hiÅm trong nái đáa Viát Nam.

+ Các khoÁn thuÁ, phí, lá phí phÁi náp ã Viát Nam đã nằm trong giá mua hàng hoá nhÁp khÁu.

+ TiÃn lãi phÁi trÁ liên quan đÁn viác thanh toán tiÃn mua hàng hoá nhÁp khÁu vßi điÃu kián lãi suÃt phÁi trÁ đ°ÿc quy đánh cā thÅ trong hÿp đßng mua bán và phù hÿp vßi lãi st tín dāng thơng th°áng do các tá chức tín dāng căa n°ßc xt khÁu áp dng ti thỏi im ký kt hp òng.

<b>PhÂng phỏp thứ hai: Ph°¢ng pháp trá giá giao dách căa hàng hoỏ nhp khu giỗng hỏt </b>

Hng hoỏ nhp khu giỏng hát là nhÿng hàng hoá nhÁp khÁu giáng nhau và mi phÂng diỏn, bao gòm: c im vt cht (b mÁt sÁn phÁm, vÁt liáu cÃu thành, ph°¢ng pháp chÁ t¿o, chức nng, māc đích sā dāng, tính chÃt c¢, lý, hoá); chÃt l°ÿng sÁn phÁm; danh tiÁng căa nhãn hiáu sÁn phÁm; đ°ÿc sÁn xuÃt ã cùng mát n°ßc, bãi cùng mát nhà sÁn xuÃt hoÁc nhà sÁn xuÃt đ°ÿc uỷ quyÃn.

</div>