(Luận án tiến sĩ) Quản Lý Di Tích Lịch Sử - Văn Hóa Ở Tỉnh Thái Bình

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>TR¯äNG Đ¾I HÌC VN HĨA HÀ NàI ******** </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>TR¯äNG Đ¾I HÌC VN HĨA HÀ NàI ******** </b>

QU¾N LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HĨA Ở TỈNH THÁI BÌNH

Chun ngành: <b>Qn lý vn hóa </b>

<b>Mã sá: 9229042 </b>

<b>LN ÁN TI¾N SĨ QUÀN LÝ VN HÓA </b>

<b>HÀ NàI, 2023</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LäI CAM ĐOAN </b>

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cąu căa tơi d°ãi sự h°ãng d¿n căa PGS.TS. Trịnh Thị Minh Đąc. Nhāng nái dung trình bày trong luÁn án là kÁt quÁ nghiên cąu căa tôi, đÁm bÁo tính trung thực và ch°a từng đ°ÿc ai cơng bá d°ãi bÃt kỳ hình thąc nào. Nhāng phÅn sÿ dāng kÁt quÁ nghiên cąu căa ng°åi khác, tôi đÃu trích d¿n ngn rõ ràng. Tơi hồn tồn chịu trách nhiám và sự cam đoan này.

<i>Hà Nội, ngày tháng năm 2023 </i>

<b>Tác giÁ luÁn án </b>

<b>NguyÅn Tri Ph°¢ng </b>

<b>NguyÅn Tri Ph°¢ng </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>MĀC LĀC </b>

LäI CAM ĐOAN

MĀC LĀC ... 1

DANH MĀC CHĀ CÁI VIÀT TÂT ... 2

DANH MĀC S¡ Đâ, BÀNG, BIÄU ... 3

Mỉ ĐÄU ... 4

<b>Ch°¢ng 1: TäNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU, C¡ Sỉ LÝ LUÀN VÀ QUÀN LÝ DI TÍCH LÊCH SĈ -VN HÓA VÀ TäNG QUAN VÀ DI TÍCH LÊCH SĈ -VN HÓA TRÊN ĐÊA BÀN NGHIÊN CĄU ... 12</b>

1.1. Tng quan tỡnh hỡnh nghiờn cu ... 12

1.2. C sỗ lý luÁn căa đà tài luÁn án ... 24

1.3. Tổng quan và há tháng di tích lịch sÿ - vn húa ỗ Thỏi Bỡnh ... 41

1.4. Bỏi cnh chung ca địa bàn nghiên cąu tr°ång hÿp ... 55

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<b>DANH MĀC CHĊ CÁI VI¾T TÂT </b>

Tổ chąc Giáo dāc, Khoa học và Vn hóa căa Liên hÿp quác Vn hóa, ThÅ thao và Du lịch

Vn hóa và Thông tin

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>DANH MĀC S¡ Đâ, BÀNG, BIÂU </b>

S¢ đã 1.1: S¢ đã thÅ hián các bên liên quan trong qn lý di tích ... 37 S¢ đã 1.2: Mái quan há phái hÿp giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng qn lý di tích ... 39S¢ đã 1.3: Đà xuÃt khung phân tích căa luÁn án ... 40 S¢ đã 2.1. Các bên liên quan phái hÿp kiÅm kê di tích lịch sÿ-vn hóa ... 83 BÁng 1.1. Danh māc phân bá di tích lịch sÿ - vn hóa t¿i tãnh Thái Bình tính đÁn tháng 12 nm 2022 ... 46 BÁng 1.2. BÁng tháng kê các lo¿i di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình ... 53 BÁng 2.1. Các bên liên quan phái hÿp trong ho¿t đáng lÁp quy ho¿ch t¿i di tích lng má và đÃn thå vua TrÅn, huyán H°ng Hà ... 79 BÁng 2.2. BÁng tháng kê sá l°ÿng di tích đã xÁp h¿ng t¿i địa bàn nghiên cąu tr°ång hÿp ... 86 BÁng 2.3. Phái hÿp giāa các bên liên quan thực hián bÁo quÁn, tu bổ di tích ... 91 BÁng 2.4: Tổng hÿp kinh phí hß trÿ cháng xuáng cÃp di tích từ ngân sách tãnh giai đo¿n 2015 - 2022 ... 99BiÅu đã 2.1. Đánh giá hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong viác tham m°u và ban hành vn bÁn quy ph¿m pháp luÁt và di tích ... 71 BiÅu đã 2.2. Đánh giá kÁt quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong thực hián vn bÁn quy ph¿m pháp lt và di tích lịch sÿ - vn hố ... 74 BiÅu đã 2.3. Đánh giá hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong viác thực hián kÁ ho¿ch bÁo tãn và phát huy giá trị di tích lịch sÿ - vn hóa ... 81 BiÅu đã 2.4. Đánh giá hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng kiÅm kê di tích lịch sÿ - vn hóa ... 84 BÁng 2.5. Đánh giá hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan thực hián kiÅm kê di vÁt, cổ vÁt t¿i các di tích lịch sÿ - vn hóa ... 89 BiÅu đã 2.6: So sánh sá l°ÿng khách tham quan qua các nm t¿i di tích chùa Keo – huyán Vũ Th° ... 95 BiÅu đã 2.7. So sánh kinh phí đÅu t° cháng xuáng cÃp di tích nm 2017 t¿i 3 địa bàn nghiên cąu ... 100 BiÅu đã 2.8. So sánh c¢ cÃu sÿ dāng nguãn ván đÅ tu bổ di tích trên các địa bàn nghiên cąu ... 104 BiÅu đã 2.9. Đánh giá hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng thanh tra, kiÅm tra, xÿ lý vi ph¿m và di tích lịch sÿ - vn hóa... 108

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>Mỉ ĐÀU 1. Lý do chÍn đÁ tài </b>

1.1. Di tích lịch sÿ-vn hóa là nhāng di sÁn vn hóa quý bỏu ca mòi a phÂng, mòi dân tác và căa cÁ nhân lo¿i. Đó là nhāng dÃu vÁt, dÃu tích cịn l¿i căa q khą, phÁn ánh nhāng biÁn cá, nhāng sự kián lịch sÿ, vn hóa hay nhân vÁt qua các thåi kỳ lịch sÿ. Khơng nhāng thÁ di tích lịch sÿ-vn hóa cịn là chąng tích, là t° liáu sáng đÅ các thÁ há mai sau tìm hiÅu, nghiên cąu và các thåi kỳ lịch sÿ đó đi qua, từ đó giáo dāc thÁ há trẻ truyÃn tháng lịch sÿ, vn hóa căa dân tác. Trên quan điÅm kÁ thừa, phát huy nhāng giá trị vn hóa căa cha ơng và sáng t¿o ra nhāng giá trị vn hóa mãi, ĐÁng và Nhà n°ãc đã ban hành nhiÃu chính sách, vn bÁn pháp luÁt t¿o điÃu kián thuÁn lÿi cho viác bÁn tãn, tôn t¿o há tháng di tích lịch sÿ - vn hóa và đã đ¿t đ°ÿc nhiÃu thành tựu trong công tác bÁo tãn và phát huy di sÁn vn hóa dân tác. NhiÃu di tích lịch sÿ -vn hóa đã đ°ÿc xÁp h¿ng, tu bổ, tôn t¿o; rÃt nhiÃu cổ vÁt, di vÁt trong đó đ°ÿc bÁo vá; lß hái trun thỏng, diòn xóng, trũ chÂi dõn gian, thun phong, m tāc đ°ÿc l°u giā và phát triÅn. ĐÅ tiÁp tāc gìn giā, bÁo tãn và phát huy các giá trị di sÁn vn hóa mát cách bÃn vāng, chúng ta cÅn tng c°ång phái hÿp giāa các bên liên quan trong q trình qn lý di tích t¿i các địa ph°¢ng thơng qua các nghiên cąu, khÁo sát, đánh giá, nÃm bÃt đ°ÿc thực tr¿ng công tác quÁn lý cũng nh° giá trị há tháng di tích lịch sÿ -vn húa mỏt cỏch ton diỏn. Trờn c sỗ ú, ch đáng điÃu chãnh, hoàn thián bá máy quÁn lý, định h°ãng và xây dựng các kÁ ho¿ch, giÁi pháp cho cơng tác qn lý, bÁo tãn các di tích lịch sÿ -vn hóa giÁi qut thßa đáng mái quan há giāa kinh tÁ và vn hóa nói chung, giāa bÁo tãn và phát triÅn nói riêng.

1.2. Thái Bình là tãnh ven biÅn thuác vùng châu thổ sông Hãng đ°ÿc bao bc bỗi mỏt bờn l bin, ba b l sông, là tãnh giàu truyÃn tháng lịch sÿ và vn hóa. Do điÃu kián tự nhiên và xã hái chi phỏi, Thỏi Bỡnh l vựng t ỗ nÂi u súng, ngọn gió, ba mặt sơng, mát mặt biÅn, trong st chiÃu dài lịch sÿ, c° dân Thái Bình phÁi th°ång xuyên cháng chọi vãi thiên tai, địch ho¿, chính điÃu đó đã hình thành, hun đúc nên trun tháng bÃt khuÃt, cÅn cù, thông minh, sáng t¿o căa ng°åi dân Thái Bình trong chiÁn đÃu, lao đáng, sÁn xuÃt. Bên c¿nh đó, trun tháng hiÁu học, đß đ¿t khoa bÁng cũng là nét nổi bÁt trong vn hóa Thái Bình. Tính đÁn hÁt nm 2022, trên tồn tãnh Thái Bình có tổng sá 2969 di tích trong đó có 2 di tích đ°ÿc xÁp h¿ng Quác gia đặc

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

biát là Di tích kiÁn trúc nghá thuÁt Chùa Keo (huyán Vũ Th°) và Di tích lịch sÿ Khu lng má và đÃn thå các vị vua triÃu TrÅn (hun H°ng Hà), có 114 di tích xÁp h¿ng cÃp quác gia, 550 di tích đ°ÿc xÁp h¿ng cÃp tãnh cịn l¿i là các di tích trong danh māc kiÅm kê. Thåi gian qua, ho¿t đáng quÁn lý di tích lịch sÿ -vn hóa có vị trí quan trọng trong viác bÁo tãn và phát huy giá trị các di tích trên địa bàn tãnh. Ho¿t đáng QLDT đã nhÁn đ°ÿc sự quan tâm căa các cÃp các ngành trong tãnh, sự phái hÿp giāa các bên liên quan kp thồi gúp phn to c sỗ cho cỏc di tớch ỗ tónh Thỏi Bỡnh c bo tón mỏt cỏch khoa học. Tuy nhiên, vÃn đà phái hÿp giāa CBLQ trong viác thực hián các nhiám vā quÁn lý di tích cũng cịn tãn t¿i mát sá h¿n chÁ nhÃt định. Bên c¿nh đó, viác tuyên truyÃn, phổ biÁn chă tr°¢ng, đ°ång lái căa ĐÁng, chính sách pháp lt căa nh nóc, viỏc hỗng ng tham gia bo vỏ v phát huy giá trị di tích trên các địa bàn căa ng°åi dân cịn h¿n chÁ. Chính điÃu đó đã đặt ra vÃn đà cÅn nâng cao h¢n nāa hiáu quÁ phái hÿp căa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT. XuÃt phát từ thực tißn hián nay, cơng tác qn lý bÁo vá và phát huy giá trị di tích lịch sÿ - vn hóa căa tãnh Thái Bình cÅn đ°ÿc tng c°ång sự phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT từ đó thực hián đ°ÿc māc tiêu chung nâng cao hiáu quÁ ho¿t đáng đÅ đáp ąng nhu cÅu hỗng th vn húa ngy cng cao ca nhõn dõn, nhu cÅu nghiên cąu, tham quan du lịch căa khách trong, ngồi n°ãc, t¿o nÃn móng vāng bÃn góp phÅn xây dựng nÃn vn hóa Viát Nam tiên tiÁn, đÁm đà bÁn sÃc dân tác theo đúng đ°ång lái, chă tr°¢ng căa ĐÁng và Nhà n°ãc h°ãng tãi phát triÅn bÃn vāng.

1.3. Cho đÁn nay, qua tổng hÿp và phân tích mặc dù đã có mát sá nghiên cąu và quÁn lý di tớch ỗ mỏt sỏ a phÂng trờn a bn tónh Thái Bình nh° các ln vn, bài t¿p chí, bài bỏo, cỏc bi vit ỗ cỏc hỏi tho khoa hc đ°ÿc tổ chąc trên địa bàn tãnh& Tuy nhiên ch°a có cơng trình nào nghiên cąu chun sâu, có tính há tháng và các vÃn đà lý luÁn và thực tiòn qun lý di tớch lch s- vn húa ỗ tãnh Thái Bình nhÃt là nghiên cąu quÁn lý di tích theo lý thuyÁt các bên liên quan, h°ãng tiÁp cÁn liên ngành đÅ thÃy đ°ÿc sự phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT. Vì vÁy, vãi mong muán xác định và hiÅu rõ vai trò, tÅm quan trọng, đánh giá thực tr¿ng phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh trong giai on mói hián nay, NCS đã chọn đà tài:

<i><b>“Quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình= làm LuÁn án tiÁn sĩ, chuyên </b></i>

ngành QuÁn lý vn hóa vãi mong mn tìm hiÅu thực tr¿ng tình hình quÁn lý các di

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

tích lịch sÿ- vn hóa t¿i địa ph°¢ng. Từ đó tìm ra nhāng vÃn đà cát lõi nhằm giÁi quyÁt nhiám vā c¢ bÁn căa cơng tác qn lý là bÁo tãn sự phát triÅn bÃn vāng căa kho tàng di sÁn vn hóa dân tác trong giai đo¿n hián nay.

<b>2. Māc đích và nhiÇm vā nghiên cąu </b>

<i><b>2.1. Mục đích </b></i>

Māc đích căa luÁn án là sÿ dāng lý thuyÁt các bên liên quan đÅ khÁo sát phân tích thực trng phỏi hp gia CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tãnh Thái Bình từ đó đà xt giÁi pháp góp phÅn nâng cao sự phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng qn lý di tích lịch sÿ - vn hóa ç tãnh Thái Bình trong thåi gian tãi.

ĐÅ đ¿t đ°ÿc māc đích nêu trên, luÁn án tÁp trung giÁi quyÁt nhāng nhiám vā cā thÅ nh° sau:

- TÁp hÿp và phân tích các cơng trình nghiên cąu có liên quan đÁn đà tài luÁn án. Đánh giá t° liáu có thÅ kÁ thừa và tìm ra nhāng nái dung vÃn đà cÅn giÁi quyÁt trong luÁn án.

- Nghiờn cu c sỗ lý lun v qun lý di tích lịch sÿ - vn hóa. Nghiên cąu lựa chọn lý thuyÁt áp dāng đãng thåi tiÁn hành xây dựng khung phân tích căa luÁn án.

- KhÁo sát, phân tích thực tr¿ng phái hÿp giāa CBLQ trong cơng tác qn lý di tích lịch sÿ - vn húa ỗ tónh Thỏi Bỡnh.

- Xõy dng tiờu chớ và đánh giá hiáu quÁ phái hÿp giāa CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh.

- xut giÁi pháp góp phÅn nâng cao sự hiáu quÁ phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng quÁn lý di tích lch s -vn húa ỗ tónh Thỏi Bỡnh trong thồi gian tãi.

<b>3. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

- Ph¿m vi nái dung: LuÁn án tÁp trung nghiên cąu tìm hiÅu thực tr¿ng phái hp gia CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bình thơng qua thực hián các nhiám vā cā thÅ căa các bên liên quan.

<b>4. Câu hßi nghiên cąu và giÁ thuy¿t khoa hÍc </b>

<i><b>4.1. Câu hỏi nghiên cứu </b></i>

Thực hián đà tài nghiên cąu <QuÁn lý di tích lch s - vn húa ỗ tónh Thỏi Bỡnh=, NCS đặt ra mát sá câu hßi nghiên cąu nh° sau:

1. Các bên liên quan tham gia phái hÿp trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh? 2. Cú nhāng hình thąc và nái dung phái hÿp giāa CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bình nh° thÁ nào?

3. Hiáu quÁ phái hÿp giāa CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh nh thÁ nào?

4. CÅn có nhāng giÁi pháp nào đÅ nâng cao hiáu quÁ phái hÿp giāa CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh?

<i><b>4.2. Gi thuyt nghiên cứu </b></i>

Xét từ khía c¿nh quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa, phái hÿp giāa CBLQ là mát ph°¢ng thąc, mát hình thąc, mát quy trình kÁt hÿp ho¿t đáng căa các c¢ quan, tổ chąc, cá nhân l¿i vãi nhau đÅ bÁo đÁm cho các c¢ quan, tổ chąc, cá nhân này thực hián đ°ÿc đÅy đă, hiáu quÁ các chąc nng, nhiám vā, quyÃn h¿n đ°ÿc giao, nhằm đ¿t đ°ÿc các lÿi ích chung. NÁu CBLQ trong ho¿t đáng QLDT phái hÿp ch°a đ¿t hiáu quÁ hoặc trong quá trình phái hÿp giāa CBLQ cú nhiu yu tỏ cn trỗ s nh hỗng tói māc tiêu căa ho¿t đáng QLDT. NÁu đà xuÃt đ°ÿc các giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng quÁn lý di tớch lch s-vn húa ỗ tónh Thỏi Bỡnh phự hp vãi điÃu kián thực tißn s¿ góp phÅn bÁo tãn và phát huy đ°ÿc giá trị di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình.

<b> 5. Ph°¢ng pháp nghiên cąu </b>

ĐÅ thực hián māc tiêu và nhiám vā nghiên cąu căa đà tài luÁn án sÿ dāng mát sá ph°¢ng pháp nghiên cąu sau đây:

-<i><b> Ph°¡ng pháp nghiên cứu tr°ờng hợp (Case study) </b></i>

Nghiên cąu tr°ång hÿp (Case study) là nghiên cąu và mát bái cÁnh hoặc nhiÃu bái cÁnh cā thÅ. Trong đó, nhà nghiên cąu có thÅ nghiên cąu cÁ dā liáu định

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

tính hoặc định l°ÿng đÅ nhÁn thąc đÅy đă đ°ÿc hián t°ÿng hoặc vÃn đà nghiên cąu. Sÿ dāng nghiên cąu tr°ång hÿp cho phép khám phá bÁn chÃt sự hÿp tác và phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT. Vì vÁy, nghiên cąu định tính đ°ÿc sÿ dāng cho nghiên cąu tr°ång hÿp là phù hÿp.

<i>Lý do chọn nghiên cứu trường hợp: TiÁp cÁn nghiên cąu tr°ång hÿp đ°ÿc </i>

sÿ dāng đÅ nghiên cąu mơ tÁ, thm dị hoặc giÁi thích và phù hÿp vãi câu hßi nh° thÁ nào và t¿i sao. Nghiên cąu các tr°ång hÿp điÅn hình giúp hiÅu đ°ÿc quan điÅm căa các bên liên quan và sự phái hÿp giāa các CBLQ trong hot ỏng QLDT t ú l c sỗ quan trng đÅ so sánh, phân tích đánh giá thực tr¿ng nhằm nâng cao hiáu quÁ căa sự phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT.

<i>Lý do chọn địa bàn để nghiên cứu trng hp: cú c sỗ chọn địa bàn </i>

nghiên cąu, NCS đã gặp các bên liên quan t¿i địa ph°¢ng nh° đ¿i dián Sỗ Vn húa, Th thao v Du lch Thỏi Bỡnh, BÁo tàng tãnh Thái Bình, Phịng Vn hóa và Thơng tin các huyán Quỳnh Phā, Vũ Th°, Thái Thāy, Đơng H°ng, TiÃn HÁi, H°ng Hà, thành phá Thái Bình, đ¿i dián cáng đãng địa ph°¢ng nh° các cā thă từ, các vị trā trì& đÅ nÃm bÃt đ°ÿc mąc đá tham gia phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT thông qua các câu hßi phßng vÃn nh° sau: 1) Các mô hỡnh QLDT ỗ a phÂng hiỏn nay? 2) Cáng đãng địa ph°¢ng có tham gia tích cực vào ho¿t đáng QLDT? Sau khi thu thÁp đ°ÿc thông tin, kÁt hÿp điÃn dã t¿i mát sá a bn ỗ tónh Thỏi Bỡnh, NCS ó chn 3 địa bàn điÅn hình cho nghiên cąu tr°ång hÿp là thành phá Thái Bình, huyán H°ng Hà và huyán Vũ Th°. Ba địa bàn này có các yÁu tá chung đÅ đ¿i dián cho các địa bàn cịn l¿i đãng thåi cũng có nhāng u tá riêng đÅ đÁm bÁo chọn nghiên cąu tr°ång hÿp s¿ đáp ąng đ°ÿc các vÃn đà mà māc tiêu căa luÁn án đặt ra. NÁu nh° địa bàn thành phá Thái Bình đ¿i dián cho u tá có tác đá phát triÅn nhanh nhÃt trong tãnh thì huyán Vũ Th° l¿i là mát hun thn nơng có tác đá phát triÅn khá chÁm và huyán H°ng Hà đang trong quá trình đơ thị hóa tác đá t°¢ng đái nhanh. Bên c¿nh đó 3 địa bàn đ°ÿc lựa chọn cũng có đă các mơ hình qn lý thực tÁ đang có trên địa bàn tãnh (mơ hình cÃp hun qn lý và mơ hình cÃp xã qn lý) và ci cùng là có sự đa d¿ng và lo¿i hình di tích. Qua các cuác

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

phßng vÃn, dā liáu đ°ÿc thu thÁp và so sánh vãi nhau giúp xác định nhāng kÁt quÁ giáng nhau và tiên đoán nhāng kÁt quÁ đái lÁp.

- Bên c¿nh đó, luÁn án sÿ dāng các ph°¢ng pháp nghiên cąu khoa học xã hái, trong đó có các ph°¢ng pháp định tính mát sá kỹ thuÁt căa ph°¢ng pháp này đ°ÿc sÿ dāng đÅ đ¿t māc tiêu nghiên cąu gãm:

+ Nghiên cąu vn bÁn, tài liáu: 1/ Nghiên cąu và đánh giá há tháng các vn bÁn pháp quy quác tÁ, Viát Nam và địa ph°¢ng nh° các cơng °ãc, hiÁn ch°¢ng, luÁt, nghị định, quy định, h°ãng d¿n& có liên quan đÁn vÃn đà quÁn lý, bÁo tãn, phát huy giá trị di tích lịch sÿ -vn hóa. Ph°¢ng pháp nghiên cąu này s¿ giúp nghiên cąu sinh làm rõ đ°ÿc các yÁu tá c¢ bÁn căa vÃn đà quÁn lý di tích lịch sÿ- vn hóa nh° quan điÅm qn lý, há tháng quÁn lý, ph°¢ng thąc quÁn lý căa nhà n°ãc đái vãi nhāng lĩnh vực này; tính hiáu quÁ căa há tháng vn bÁn này trong thực tißn& 2/ Há tháng các tài liáu nghiên cąu căa Viát Nam và quác tÁ nhằm xem xét và đánh giá các lý thuyÁt, quan điÅm nghiên cąu có liên quan đÁn ph¿m vi nghiên cąu và đái t°ÿng nghiên cąu căa luÁn án.

+ Ph°¢ng pháp điÃn dã: Bao gãm cÁ điÃn dã tham dự và điÃn dã quan sát. Ph°¢ng pháp này giúp tác giÁ có đ°ÿc tài liáu trung thực, khách quan thông qua viác quan sát thực tÁ, ghi chép, ghi âm nhāng vÃn đà phát sinh và sự phái hÿp và hÿp tác giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT ç tãnh Thái Bình thơng qua nghiên cąu 3 địa bàn là huyán H°ng Hà, thành phá Thái Bình và huyán Vũ Th°. Trong quá trình điÃn dã, NCS s dng phÂng phỏp phòng vn sõu: Tỏc gi trc tiÁp phßng vÃn các nhà qn lý di tích và cáng đãng c° dân, tÁp trung vào khai thác các khía c¿nh khác nhau đặc biát là sự phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT. Vãi đặc

<i>điÅm luÁn án cÅn cái nhìn nhiÃu chiÃu, sự hÿp tác, cung cÃp t° liáu căa nhiÃu ngành </i>

liên quan, trong quá trình triÅn khai thực hián luÁn án, nghiên cąu sinh s¿ tiÁn hành điÃn dã gặp gỡ các BQL di tích, ng°åi dân, chính qun địa ph°¢ng; làm viác vãi các cá nhân, phịng ban chąc nng có liên quan đÁn cơng tác qn lý di tích trên địa bn tónh. Vói mòi nhúm ỏi tng, phÂng phỏp tip cÁn, nái dung phßng vÃn cũng đ°ÿc triÅn khai khác nhau. Nhå vÁy, NCS s¿ có nhāng cc phßng vÃn vãi nhiÃu thông tin, sá liáu giá trị, căng cá nhāng luÁn điÅm và minh chąng cho lý thuyÁt sÿ dāng trong luÁn án.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

+ Ph°¢ng pháp tháng kê: Thu thÁp, tổng hÿp, trình bày sá liáu liên quan đÁn các di tích lịch sÿ -vn hóa trên địa bàn tãnh Thái Bình nhằm phāc vā cho q trình phân tích các ln điÅm đ°ÿc trình bày trong ln án.

+ Ph°¢ng pháp so sánh: Đ°ÿc sÿ dāng đÅ làm rõ h¢n vÃn đà cÅn minh chąng trong luÁn án đÅ trÁ låi cho các câu hßi nghiên cąu đã đà ra.

+ Ph°¢ng pháp chuyên gia: Tham khÁo ý kiÁn chuyên gia, các nhà khoa học căa tãnh và Trung °¢ng và các vÃn đà có liên quan đÁn vÃn đà quÁn lý di tích, cách thąc giÁi quyÁt các tr°ång hÿp phát sinh trong thực tißn quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa; tham vÃn ý kiÁn chuyên gia và cáng đãng và vai trò căa cáng đãng đái vãi vÃn đà quÁn lý di tích lịch sÿ-vn hóa.

- Phân tích tổng hÿp và phân tích tài liáu thą cÃp: Ph°¢ng pháp này phÁi dùng nhiÃu kiÁn thąc khác nhau thuác nhiÃu lĩnh vực đÅ tÁp hÿp các thông tin tài liáu đã thu thÁp. Đây là tài liáu sách, báo, t¿p chí, các bài viÁt liên quan đÁn lĩnh vực tác giÁ luÁn án đang nghiên cąu.

- Ph°¢ng pháp tiÁp cÁn liên ngành/đa ngành: Lịch sÿ, nhân học, vn hóa, du lịch học, vn hóa dân gian, quÁn lý vn hóa đ°ÿc áp dāng. Đặc biát, trong các thành tá liên ngành, h°ãng tiÁp cÁn căa quÁn lý vn hóa s¿ giúp các vÃn đà nghiên cąu đ°ÿc giÁi quyÁt đúng h°ãng, hiáu quÁ và toàn dián.

- Cn cą vào viác xác định các bên liên quan tham gia vào quá trình QLDT, ln án đã phân tích thực tr¿ng phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT. LuÁn án đã d¿n các t° liáu, sá liáu và phân tích các tr°ång hÿp nghiên cąu cā thÅ trên địa bàn huyán H°ng Hà, huyán Vũ Th° và thành phá Thái Bình. Qua đó nêu đ°ÿc các

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

nái dung phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT làm c sỗ xut cỏc gii phỏp nõng cao hiáu quÁ phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT

<i><b>Về mặt thực tiễn </b></i>

Đây là cơng trình nghiên cąu đÅu tiên vÁn dāng lý thuyÁt các bên liên quan trong cơng tác qn lý di tích lịch sÿ -vn hóa trên địa bàn tãnh Thái Bình, đặc biát là cơng trình đÅu tiên đà cÁp đÁn sự phái hÿp căa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT đãng thåi tác giÁ luÁn án đã có nhāng giÁi pháp đÅ nâng cao hiáu quÁ phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh. Kt qu t nhng nghiờn cąu căa luÁn án s¿ cung cÃp cho các cÃp, các nhà quÁn lý di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình mát cách nhìn tồn dián và cơng tác quÁn lý căa mình trong thåi gian qua và xác định đ°ÿc nhāng vÃn đà đặt ra trong công tác quÁn lý quÁn lý di tích trên địa bàn tãnh thåi gian tãi.

<b>Ch°¢ng 3: GiÁi pháp nâng cao hiáu quÁ phái hÿp giāa các bên liên quan trong </b>

qun lý di tớch lch s -vn húa ỗ tónh Thái Bình.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<i><b>trong hoạt động quản lý di tích </b></i>

Trên thÁ giãi, quÁn lý các di tích lịch sÿ - vn hóa, các địa điÅm di sÁn địi hßi sự tham gia căa nhiÃu bên liên quan mßi bên đÃu có vai trị, trách nhiám và quyÃn h¿n khác nhau đÅ thực hián các nhiám vā h°ãng tãi māc tiêu chung là gìn giā và phát huy giá trị di tích. Trong thực tißn QLDT, các bên liên quan cÅn phÁi phái hÿp vãi nhau mát cách chặt ch¿ đÅ thực hián các ho¿t đáng QLDT tuy nhiên có thÅ có nhāng mâu thu¿n nÁy sinh từ sự khác biát vn hóa căa họ hoặc vị trớ ca h m nh hỗng tói s phỏi hp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT. Bàn và vÃn đà phái hÿp/hÿp tác giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT ch°a đ°ÿc các tác giÁ nghiên cąu mát cách đÅy đă m chó xem xột ỗ mỏt sỏ khớa cnh nh sau:

<i>Tác giÁ Aas, C. Ladkin và Fletcher, J trong bài Sự phối hợp giữa các bên liên </i>

<i>quan và quản lý di sản [137] đà cÁp vÃn đà phái hÿp giāa CBLQ trong mái quan há </i>

quÁn lý di sn ỗ Luang Prabang, Lo. Mc ớch ca nghiờn cąu là xem xét sự hÿp tác và vai trò quÁn lý các bên liên quan cũng nh° sự phā thuác l¿n nhau giāa bÁo tãn di sÁn và du lịch. Nghiên cąu xem xét mát dự án căa Chính phă Na Uy vãi sự thúc đẩy hÿp tác giāa bÁo tãn di sÁn và du lịch thông qua sự tham gia căa các bên liên quan. KÁt quÁ nghiên cąu đã chã ra nm khía c¿nh đ°ÿc khám phá, bao gãm: 1) kênh giao tiÁp di sÁn và các nhóm du lịch, 2) t¿o ra thu nhÁp cho bÁo tãn và quÁn lý di sÁn, 3) thu hút sự phái hÿp tham gia căa cáng đãng trong viác ra quyÁt định, 4) Sự phái hÿp căa cáng đãng trong các ho¿t đáng du lịch và đánh giá các mąc đá, và 5) Sự thành công căa hÿp tác.

Tác gi<i>Á Anna Góral trong bài: Di sản văn hóa là tài nguyên chung được chia </i>

<i>sẻ- vai trò của sự hợp tác giữa các bên liên quan trong quản lý di sản văn hóa [138] </i>

cho rằng vÃn đà đặc biát quan trọng trong bái cÁnh quÁn lý di sÁn vn hóa hián nay là vÃn đà phát triÅn bÃn vāng, trong đó các đái t°ÿng di sÁn vn hóa đ°ÿc phân tích và các giá trị kinh tÁ, xã hái và vn hóa. Quan điÅm chung nhÃt đ°ÿc thơng qua trong các cuác tranh luÁn tÁp trung vào viác xây dựng và thực hián các chính sách vn hóa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

Ít quan tâm h¢n đÁn cáng đãng địa ph°¢ng và nhu cÅu cũng nh° kỳ vọng căa họ liên quan đÁn các nguãn di sÁn vn hóa sẵn có. Từ đó, bài viÁt đã tÁp trung vào viác quÁn lý các đái t°ÿng di sÁn vn húa ỗ cp a phÂng v cỏch thc hot ỏng căa các đái t°ÿng đó. Đặc biát nhÃn m¿nh đÁn vÃn đà và sự đa d¿ng căa các bên liên quan đÁn di sÁn vn hóa và sự t°¢ng tác l¿n nhau căa họ.

Tác giÁ Bryan Garrod [144] cũng lÁp ln rằng do khơng có sự tham gia căa các bên liên quan trong há tháng di sÁn chính thąc, nên ln có nhāng xung đát trong cách thąc quÁn lý di sÁn trong n°ãc. Nh° mát cách giÁi quyÁt các xung đát th°ång nÁy sinh từ viác quÁn lý các địa điÅm di sÁn vãi lÿi ích căa nhiÃu bên liên quan, trong bài báo này đà xuÃt rằng mát lý thuyÁt các bên liên quan, h°ãng d¿n quÁn lý, có thÅ

<i>đ°ÿc áp dāng khi quÁn lý các địa điÅm di sÁn trong n°ãc. </i>

Tác giÁ Hampton, M.P [152] đã xem xét ý nghĩa căa sự tham gia căa cáng đãng trong quÁn lý di sÁn, đặc biát là khái niám và mát q trình có sự tham gia có ý nghĩa trong viác bÁo tãn. S tham gia ca cỏng óng sau ú trỗ thnh mát thành phÅn khơng thÅ thiÁu căa tiÁn trình bÁo tãn đ°¢ng đ¿i. Qn lý các q trình có sự tham gia căa các bên là chìa khóa đÅ cáng đãng tham gia thành cơng và nó địi hßi phÁi s dng cỏc c ch diòn gii v trng cÅu các q trình này. Từ đó, tác giÁ đà xt hai khn khổ đÅ tng c°ång các q trình có sự tham gia căa cáng đãng trong quÁn lý di sÁn. ĐÅu tiên là mát khung dißn giÁi cho phép các nhà bÁo tãn đánh giá các cÃp đá khác nhau căa các ho¿t đáng có sự tham gia và ý nghĩa căa từng cÃp đá. Mơ hình thą hai là mát khn khổ tìm hiÅu thực tÁ chung nhằm tng c°ång nß lực hÿp tác giāa cáng đãng địa ph°¢ng và nhāng ng°åi ra quyÁt định trong các ch°¢ng trình tham vÃn.

Cũng đà cÁp đÁn vai trò căa cáng đãng vãi t° cách là mát bên liên quan trong quá trình quÁn lý di sÁn, tác giÁ John Carman và Marie Louise Stig Sonrensen [158] cho rằng đÅ điÃu hành và quÁn lý di sÁn vn hóa cÅn có sự t°¢ng tác có ý nghĩa giāa các bên liên quan khác nhau. Bên liên quan là mát ng°åi hoặc mát nhóm ng°åi, tổ chąc, hiáp hái hoặc cơng ty có thÅ tham gia vào kÁ ho¿ch quÁn lý và dự án, trực tiÁp hoặc gián tiÁp, tích cực hoặc tiêu cực. Trao đổi và lÃng nghe nhu cÅu căa tÃt cÁ các bên liên quan cÅn dißn ra trong q trình phát triÅn các kÁ ho¿ch quÁn lý, chiÁn l°ÿc, dự án hoặc bÃt kỳ quy trình lÁp kÁ ho¿ch nào cho dù chă đà xuÃt hián - di sÁn vn hóa, di sÁn thiên nhiên, quy ho¿ch thành phá, v.v.

Nghiên cąu căa Waayers và Newsome [173] khám phá và bÁn chÃt căa sự phái hp gia CBLQ trong trồng hp du lch Rựa ỗ Ningaloo, Tây Úc. Áp dāng ph°¢ng pháp nghiên cąu tr°ång hÿp, các bên liên quan chính căa Nhóm cá vÃn Rùa Ningaloo

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

đã đ°ÿc xác định bằng kỹ thuÁt quÁ bóng tuyÁt và nghiên cąu hành đáng. Khuôn khổ đÅ khám phá bÁn chÃt phái hÿp đ°ÿc phát triÅn dựa vào nghiên cąu căa Bramwell và Sharrman (1999) và Mandell (1999). Nghiên cąu này khẳng định rằng sự thành công căa phái hÿp do xây dựng quan hỏ ỏi tỏc v s tin tỗng, cụng nhn sự phā thuác l¿n nhau, xây dựng tÅm nhìn tÁp thÅ và māc tiêu cũng nh° cam kÁt giāa các bên liên quan trong quy trình cÃu trúc.

Nghiên cąu căa Komppula [159] và vai trò căa các doanh nhân trong phát triÅn nng lực c¿nh tranh ç các điÅm đÁn di sÁn. Dā liáu bao gãm sáu nghiên cąu điÅn hình và chín cc phßng vÃn bán cÃu trúc giāa các doanh nhân và nhà quÁn lý di sÁn t¿i mát địa phÂng ỗ Phn Lan. Kt quÁ nghiên cąu chã ra nhāng thách thąc trong phát triÅn nng lực c¿nh tranh điÅm đÁn di sÁn, đãng thåi kêu gọi sự phái hÿp giāa các doanh nghiáp nhß trong viác tng c°ång điÅm đÁn di sÁn.

Nghiên cąu căa Jiang và Ritchie [156] và sự phái hÿp giāa CBLQ vãi bái cÁnh thÁm họa du lịch và các mái đe dọa du lịch từ c¢n bão Marcia ỗ Queensland, c. Nghiờn cu này tÁp trung vào điÃu tra: 1) đáng c¢ căa các bên liên quan đÅ phái hÿp quÁn lý thiên tai, 2) các yÁu tá t¿o điÃu kián hoặc cÁn trỗ viỏc xõy dng s phỏi hp gia CBLQ v 3) các yÁu tá thành công và thách thąc đÅ phái hiáu quÁ. KÁt quÁ đ°ÿc rút ra từ các cuác phßng vÃn sâu các bên liên quan chă chát đã trực tiÁp tham gia vào quÁn lý thÁm họa du lịch. Các đáng lực đÅ xây dựng sự phái hÿp đ°ÿc xác định có liên quan đÁn nguãn lực và các mái quan há. Kinh nghiám và mái quan hỏ trong quỏ kh cú th nh hỗng n s phát triÅn quá trình phái hÿp sau mát thÁm họa. Giao tip nht quỏn v s tin tỗng l hai yÁu tá chính căa sự phái hÿp hiáu quÁ, trong khi nhu cÅu c¿nh tranh và mái quan há kém là nhāng rào cÁn chính. KÁt quÁ nghiên cąu này giúp hiÅu rõ h¢n và sự phái hÿp giāa CBLQ trong quÁn lý thÁm họa du lịch.

Nghiên cąu căa Saito và Ruhanen [164] và yÁu tá quyÃn lực trong hÿp tác giāa CBLQ trong quÁn lý di sÁn, nhāng kiÅu quyÃn lực và ng°åi nÃm giā quyÃn lực. Phái hÿp giāa CBLQ đ°ÿc thừa nhÁn là mát phÅn quan trọng trong quy ho¿ch và thực hián quÁn lý điÅm đÁn di sÁn. Tuy nhiên, không phÁi các bên liên quan đÃu có cùng mąc đá quyÃn lực và Ánh hỗng n hot ỏng phỏi hp hoc ra quyt nh, và mát sá nhóm có thÅ có quyÃn lực Ánh hỗng nhiu hÂn n quỏ trỡnh phỏi hp. Nghiờn cu xác định và làm rõ các lo¿i quyÃn lực khác nhau nh hỗng n phỏi hp gia CBLQ trong viỏc lÁp kÁ ho¿ch và quÁn lý điÅm đÁn di sÁn và xác định các nhóm bên liên quan nào nÃm giā nhāng quyÃn lực này. Nghiên cąu tr°ång hÿp đ°ÿc thực hián và dā liáu đ°ÿc thu thÁp từ các ngn thą cÃp có sẵn cơng khai. KÁt q nghiên cąu cho thÃy có bán lo¿i quyÃn lực

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

khác nhau, bao gãm quyÃn lực c°ỡng chÁ, quyÃn lực hÿp pháp, quyÃn lực quÁn lý và quyÃn lực thẩm quyÃn. QuyÃn lực c°ỡng chÁ chă yÁu do chính phă và các c¢ quan cơng qun nÃm giā trong khi tổ chąc quÁn lý điÅm đÁn và các doanh nghiỏp t nhõn sỗ hu quyn lc hp phỏp m¿nh m¿. QuyÃn lực quÁn lý do Nhà n°ãc, cáng óng a phÂng, c sỗ giỏo dc i hc. Quyn lc thm quyn do cỏc cụng ty t vn sỗ hāu.

Nghiên cąu căa Manaf và cáng sự [161] và ch°¢ng trình du lịch điÅn hình từ kinh nghiám thực tißn thực hián dựa vào cáng đãng t¿i làng du lịch Nglanggeran, Gunungkidul Regency, Yogyakarta, Indonesia, đ°ÿc đánh giá là thành công và bÃn vāng. Trọng tâm chính căa nghiên cąu này là làm thÁ nào phái hÿp và tham gia căa các bên liên quan giāa các tổ chąc, cáng đãng địa ph°¢ng, đặc biỏt l thanh niờn khỗi xóng, ó gúp phn vo sự bÃn vāng căa ch°¢ng trình. Dā liáu và thơng tin đ°ÿc thu thÁp thơng qua phßng vÃn sâu, quan sát và nghiên cąu tài liáu. KÁt quÁ nghiên cąu cho thÃy cáng đãng địa ph°¢ng có vai trị chính trong thực hián ch°¢ng trình. Từ đó, nghiên cąu này đã khẳng định đây là chìa khóa cho sự thành cơng và bÃn vāng.

Nghiên cąu căa Wondirad và cáng sự [174] và phái hÿp giāa CBLQ trong phát triÅn du lịch sinh thái bÃn vāng t¿i miÃn Nam Ethiopia. Nghiên cąu này đã chã phái hÿp giāa các bên liên quan là mát nhân tá c¢ bÁn cho phát triÅn du lịch sinh thái bÃn vāng. Ph°¢ng pháp định tính đ°ÿc sÿ dāng do chă đà và phái hÿp giāa CBLQ còn h¿n chÁ tr°ãc đây. Các bên liên quan đ°ÿc phßng vÃn là nhāng ng°åi có kinh nghiám sâu sÃc trong lĩnh vực du lịch sinh thái trong vùng và thân thuác vãi bái cÁnh nghiên cąu. Vì thÁ các bên liên quan c phòng vn bao góm chớnh quyn a phÂng cp vùng và cÃp địa ph°¢ng, cáng đãng địa ph°¢ng. Các tổ chąc du lịch sinh thái t° nhân và tổ chąc phi chính phă. Tổng sá 25 bên liên quan tham gia trong cuác phßng vÃn. Nghiên cąu này dựa vào lý thuyÁt các bên liên quan, lý thuyÁt hÿp tác và nguyên tÃc bá ba mÃu chát (Triple Bottom Line) đÅ nghiên cąu và nhāng đóng góp căa sự phái hÿp CBLQ cho du lịch sinh thái bÃn vāng. Nghiên cąu đã phát hián ra sự t°¢ng tác và hÿp tác kém giāa các bên liên quan du lịch sinh thái. Đây là nguyên nhân đẩy nhanh quá trình suy thóai tài ngun thiên nhiên, cáng đãng bß bê do lÿi ích mang l¿i cho các bên liên quan khỏc ỗ Nam Ethiopia. Kt qu nghiờn cu cng chó ra, ỗ nhng khu vc xa xụi hoc hn ch nguãn lực, viác không trao quyÃn và cáng đãng không tham gia s¿ làm suy yÁu du lịch sinh thái và gây nguy hiÅm cho sự tãn t¿i lâu dài căa há sinh thái và cáng đãng.

Nh° vÁy, đà cÁp tãi viác phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT đã đ°ÿc các tác giÁ n°ãc ngoài và các tỏc gi trong nóc cp n ỗ cỏc gúc đá khác nhau thông qua nghiên cąu các tr°ång hÿp cā thÅ ỗ cỏc quỏc gia. Cỏc nghiên cąu nhÃn

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

m¿nh vai trò, tÅm quan trọng căa sự hÿp tác giāa CBLQ trong QLDT đãng thåi có nhāng cơng trình nghiên cąu đà cÁp đÁn nhāng nhân tá thúc đẩy v cn trỗ s hp tỏc gia CBLQ trong QLDT.

<i><b>1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý di tích lịch sử-văn hóa </b></i>

Trong lĩnh vực qn lý di tích lịch sÿ - vn hóa thì vÃn đà bÁo tãn và phát huy giá trị di tích là 2 vÃn đà đ°ÿc quan tâm nghiên cąu và bàn luÁn. Theo đó cách thąc thực hành trong bÁo tãn di tích, ngun tÃc bÁo tãn, vai trị căa bÁo tãn di tích trong đåi sáng xã hái đ°¢ng đ¿i cũng nh° nhāng kinh nghiám, giÁi pháp bÁo tãn di tích là vÃn đà đ°ÿc quan tâm nghiên cąu. VÃn đà khai thác và phát huy giá trị di tích đ°ÿc xoay quanh các khía c¿nh nh° quan điÅm và giÁi pháp phát huy giá trị di tích, mái liên há giāa bÁo tãn và khai thác và phát huy giá trị di tích hay mâu thu¿n cÅn giÁi quyÁt giāa vÃn đà bÁo tãn và phát huy giá trị di tích là vÃn đà đ°ÿc các nhà khoa học,

<i>nhà quÁn lý di sÁn quan tâm trong thåi gian qua. L°u TrÅn Tiêu trong bài Bảo tồn và </i>

<i>phát huy di sản văn hóa Việt Nam [113]; Mấy vấn đề chung về hoạt động tu bổ, phục hồi di tích lịch sử văn hóa [114]; Ngun ViÁt C°ång trong Vấn đề nghiên cứu, áp dụng quy định quốc tế trong thực tiễn bảo vệ và phát huy giá trị di tích ở nước ta </i>

<i>[28] & Tác giÁ Đặng Vn Bài trong bài Vấn đề quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo </i>

<i>tồn di sản văn hóa [2] đã đ°a ra các nái dung quÁn lý nhà n°ãc và di sÁn vn hóa bao </i>

gãm: QuÁn lý nhà n°ãc bằng vn bÁn pháp quy (bao gãm các vn bÁn và bÁo vá, phát huy giá trị di sÁn vn hóa); qut định và c¢ chÁ, tổ chąc quy ho¿ch và kÁ ho¿ch phát triÅn; quyÁt định phân cÃp quÁn lý...Viác phân cÃp quÁn lý di tích, há tháng tổ chąc ngành bÁo tãn, bÁo tàng và đÅu t° ngân sách cho các c¢ quan qn lý di tích- là u tá có tính chÃt qut định nhằm tng c°ång hiáu quÁ quÁn lý. ĐiÃu này cũng có nghĩa là phÁi xác định đ°ÿc cā thÅ các bên liên quan trong q trình qn lý di sÁn vn hóa cũng nh° xác định đ°ÿc vai trò căa các bên liên quan trong ho¿t đáng này.

<i>Tác giÁ Nguyßn Quác Hùng trong bài "Vai trị của di sản văn hóa trong sự </i>

<i>phát triển ở nước ta hiện nay= [48] đã xem di sÁn vn hóa đã đóng góp ngày càng </i>

<i>tích cực vào sự phát triÅn căa đÃt n°ãc và đÅ bÁo tãn di sÁn vn hóa cÅn có sự tham </i>

gia phái hÿp tích cực trong các ho¿t đáng quÁn lý căa nhà n°ãc và cáng đãng.

Bàn và vai trị căa cáng đãng trong cơng tác bÁo tãn và phát huy giá trị di sÁn

<i>vn hóa, hai tác giÁ Quang Minh và Nguyßn Thị Thu Trang trong bài Vai trị của cơng̣ </i>

<i>đồng nhkn tư뀀 góc đơ ̣bảo tồn di sản văn hóa [67] đã đ°a ra nhÁn thąc và vai trò căa </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

cáng đãng d°ãi góc đá: Cá nhân, gia đình, dòng họ, làng xã, quác gia, dân tác, quác tÁ. Từ nhāng phân tích và vai trị căa cáng đãng trong bÁo tãn di sÁn vn hóa, các tác giÁ khẳng định cá nhân và cáng đãng có vai trị to lãn trong sự nghiáp bÁo tãn và phát huy giá trị di sÁn vn hóa và bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn vn hóa phÁi gÃn vãi phát triÅn bÃn vāng, đặc biát là phÁi phāc vā yêu cÅu phát triÅn cáng đãng.

Bên c¿nh đó, qn lý di tích lịch sÿ - vn hóa cũng trỗ thnh mỏi quan tõm nghiờn cu ca cỏc nh khoa học, nhà quÁn lý, căa các cÃp các ngành liên quan. Các cuác hái thÁo khoa học và quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa đã đ°ÿc t chc ỗ nhiu nÂi vói nhiu Ân v chuyờn mơn đąng ra tổ chąc. Theo đó các vÃn đà và công tác bÁo tãn và phát huy giá trị di tích lịch sÿ - vn hóa đã đ°ÿc bàn luÁn sâu ráng, tổng kÁt kinh nghiám từ thực tißn và rút ra nhāng bài học, giÁi pháp nâng cao chÃt l°ÿng

<i>cơng tác qn lý di tích vn hóa. Nm 2008, hái thÁo Quản lý Di sản văn hóa thế giới </i>

<i>và phát triển du lịch [127] do Vián vn hóa Nghá thuÁt Viát Nam tổ chąc t¿i Hái An; </i>

<i>Nm 2010 Hái thÁo khoa học Tính liên ngành trong bảo tồn di tích [126] do Vián </i>

BÁo tãn di tích tổ chąc t¿i Hà Nái.

VÃn đà quÁn lý di tích cũng đ°ÿc đà cÁp đÁn trong nhiÃu luÁn vn, luÁn án trong nhāng nm gÅn đây. Trong đó các tác giÁ đà cÁp vÃn đà quÁn lý di sÁn vn hóa qua

<i>nghiên cąu mát sá tr°ång hÿp cā thÅ Quản lý di sản văn hóa làng trong q trknh đơ thị </i>

<i>hóa (trường hợp thị xã Tư뀀 sơn, tỉnh bắc Ninh) [56] căa tác giÁ Nguyßn Thị Thu H°ång; Quản lý di tích Lịch sử văn hóa ở Bắc Ninh trong q trknh cơng nghiệp hóa, đơ thị hóa </i>

[74] căa TrÅn Đąc Ngun; Bảo tồn Di sản văn hóa khu vực Tây Yên Tử gắn với phát

<i>triển du lịch [41] căa tác giÁ Hoàng Thị Hoa; Quản lý di sản thế giới ở Việt Nam (Qua trường hợp cố đô Huế và Đô thị cổ Hội An) [27] tác giÁ Trịnh Ngọc Chung. </i>

Bên c¿nh nhāng cơng trình nghiên cąu, nhāng cn sách đã nêu trên, cịn có mát sá l°ÿng khá lãn các bài viÁt đng trên các t¿p chí chuyên ngành nh°: Nghiên cąu vn hóa, Vn hóa Nghá thuÁt, Di sÁn vn hóa, Vn hóa học... đa phÅn các cơng trình nghiên cąu tÁp trung bàn luÁn và hai vÃn đà là bÁo tãn và phát huy giá trị di tích ç n°ãc ta. Các bài viÁt này đà cÁp cÁ nhāng vÃn đà lý luÁn cũng nh° thực tißn căa viác bÁo tãn, phát huy và vai trò căa di sÁn vn hóa nói chung di tích lịch sÿ-vn hóa nói riêng trong bái cÁnh hián nay.

Tr°ãc thÁ kỷ XX, nhāng t° liáu và di tích lịch sÿ - vn húa ỗ Thỏi Bỡnh c ghi chộp trong cỏc bá sÿ quác gia nh°: Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Nam nhất thống chí,

<i>Việt sử thơng giám cương mục, Đại Việt thông sử, Minh đô sử, Kiến văn tiểu lục& </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<i>ĐÁn đÅu thÁ kỷ XX, cn <Thái Bình phong vật chí= căa tác giÁ Ph¿m Vn </i>

Thā khi đó làm Tri phă Tiên H°ng và sau đó làm Tổng đác Thái Bình giai đo¿n 1913 -1920, trong cuán sách đã đà cÁp đÁn các vÃn đà địa danh, phong tāc, nhân vÁt, cổ tích, di vn&.Tuy t° liáu ch°a thÁt phong phú và sá liáu ch°a thÁt chuẩn xác nh°ng cách ngày nay h¢n 100 nm thì có thÅ coi đây là mát cơng trình nghiên cąu chun và mát tãnh rÃt đáng đ°ÿc trân trọng trong đó có nói đÁn đÁn mát sỏ di tớch ỗ tónh

<i>Thỏi Bỡnh nh chựa Keo, đình An Cá, ĐÃn Đãng Bằng, ĐÃn Tiên La. Cuán <Tỉnh </i>

<i>Thái Bình</i>= căa D°¢ng Thiáu T°ång là tài liáu viÁt bằng tiÁng Pháp đ°ÿc xuÃt bÁn nm 1930, cn sách gãm 7 ch°¢ng trong đó có 1 ch°¢ng dành viÁt và các cổ tích trên địa bàn tãnh Thái Bình. Bên c¿nh đó có các cn sách viÁt riêng và từng huyán

<i>cũng đà cÁp đÁn cổ tích nh°: <Quỳnh Cơi địa chí= căa Ngơ Vi Lißn, <Thụy Anh du </i>

<i>ký= căa Đặng Xuân Vián, <Hưng Nhân ký sự= căa Ngun Vn Đào, <Tiên Hưng phủ </i>

<i>chí= căa Ph¿m Ngun Hÿp, <Thái Bknh dư địa chí =& </i>

Giai đo¿n từ sau nm 1945 đÁn nm 1975, nhāng nghiên cąu, ghi chép và di tích lịch sÿ- vn hóa ç Thái Bình ch°a đ°ÿc chú trọng nhiÃu mát trong nhāng lý do cā thÅ là toàn dân dãn sąc lực, lực l°ÿng vào hai cuác kháng chiÁn.

<i>Nm 1986, Hái thÁo khoa học vãi chă đà <Thái Bình với sự nghiệp thời Trần= </i>

đ°ÿc tổ chąc vào tháng 4, hái thÁo tÁp hÿp 50 tham luÁn khoa học căa các học giÁ, các nhà nghiên cąu. Các tham luÁn đã tÁp trung và khá tháng nhÃt khi khẳng định: HÁi Âp - L°u Xá thuác Long H°ng – Thái Bỡnh ó l nÂi khỗi u s nghiỏp xõy dng đÃt n°ãc căa nhà TrÅn. NhiÃu tham luÁn đã tÁp trung khẳng định vị thÁ chiÁn l°ÿc căa các phă há Long H°ng – KiÁn X°¢ng trong q trình giā nghiáp căa nhà TrÅn, vãi ý nghĩa vùng đÃt này vừa là mát hÁu cą vāng chÃc, vừa là phòng tuyn quan trng him trỗ trong ba cuỏc khỏng chin cháng Nguyên Mông. NhiÃu t° liáu khÁo cổ và di sÁn Hán Nơm và các t° liáu và di tích liờn quan n nh Trn cng c cụng bỏ ỗ hái thÁo này.

Nm 1994, nhân dịp kỷ niám 800 nm Thái s° TrÅn Thă đá, Hái thÁo khoa học v<i>à chă đà <Thân thế và sự nghiệp của Trần Th = [95] ó c Sỗ Vn húa Thụng </i>

tin Thái Bình, Hái Khoa học Lịch sÿ và Trung tâm UNESCO thông tin t° liáu lịch sÿ vn hóa Viát Nam phái hÿp tổ chąc. GÅn 40 nhà khoa hc ỗ Trung Âng và địa ph°¢ng đã có bài tham ln tham gia hái thÁo. Ngoài viác tiÁp tāc khẳng định và làm rõ thêm và quê h°¢ng, nguãn gác xuÃt thân căa Thái s° TrÅn Thă Đá, nhiÃu vÃn đà và nhân cách thiên tài quân sự - chính trị căa ông đã đ°ÿc tranh luÁn sôi nổi t¿i hái thÁo. Đáng chú ý, hái thÁo đã tháng nhÃt kiÁn nghị và khai thác và phát huy các di tích lịch

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

sÿ - vn hóa liên quan đÁn TrÅn Thă Đá gãm 3 vÃn đà chính: 1/ và sÿ học, cÅn dựng l¿i thân thÁ và sự nghiáp căa TrÅn Thă Đá theo nhÁn thąc mãi hián nay, kÅ cÁ viác biên so¿n sách giáo khoa, sách và danh nhân lịch sÿ cũng nh° trong vn hóa nghá tht; 2/ cÅn tơn t¿o các khu di tích l°u niám và TrÅn Thă Đá cho xąng đáng vãi tÅm vóc căa danh nhân; 3/ cÅn thiÁt đặt tên ồng phỏ Trn Th ỏ ỗ cỏc th trn, th xó, thnh phỏ m tróc ht l ỗ Thỏi Bỡnh, Hà Nái và thành phá Hã Chí Minh.

<i>Nm 2003, Hái thÁo khoa học <Thái Bình với sự nghiệp nhà Trần= [116] </i>

đ°ÿc tổ chąc lÅn 2 do Tãnh ăy, Ăy ban nhân dân phá hÿp vãi Hái khoa học lịch sÿ và Trung tâm UNESCO thông tin t° liáu lịch sÿ và vn hóa Viát Nam phái hÿp tổ chąc. Qua h¢n 30 bài tham luÁn c hỡnh thnh trờn c sỗ nhiu nguón t liỏu mãi từ vn bia và di sÁn Hán Nôm hián cịn trên đÃt Thái Bình. Hái thÁo đã làm sâu sÃc thêm, khẳng định chÃc chÃn h¢n nhāng kÁt luÁn từ các cuác hái thÁo tr°ãc đó. NhiÃu tham ln đã đà cÁp tồn dián h¢n và vị trí căa Thái Bình thåi TrÅn qua điÃn trang thái Ãp, qua các địa danh L°u Xá, Tam Đ°ång, Đ¿i Bàng, L°u Đãn, qua há tháng má táng, qua hành tr¿ng căa các nhân vÁt lịch sÿ thồi nh Trn ỗ Thỏi Bỡnh nh Trn Th ỏ, TrÅn Thị Dung, TrÅn Thái Tông, TrÅn Quang KhÁi, TrÅn Nhân Tông& Đa sá các tham luÁn đà đà cÁp đÁn viác cÅn thiÁt phÁi tơn t¿o các di tích thồi nh Trn ỗ Thỏi Bỡnh.

Viỏn nghiờn cu Kinh Thành đã Hái thÁo khoa học <Báo cáo kết quả khai quật

<i>khảo cổ học giai đoạn 3, Dự án Hành cung Lỗ Giang thời Trần thuộc xã Hồng Minh, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình= [130] đ°ÿc tổ chąc vào ngày 10/2/2018 đÅ tổ chąc </i>

đánh giá s¢ bá kÁt quÁ khai quÁt khÁo cổ học giai đo¿n 3 dự án Hành cung Lß Giang thåi TrÅn thuác xã Hãng Minh, huyán H°ng Hà. KÁt quÁ điÃu tra, khai quÁt khÁo cổ học nm 2014 – 2015 (giai đo¿n 1-2) đã phát hián đ°ÿc rÃt nhiÃu di vÁt vÁt liáu kiÁn trúc, các lo¿i đã dùng trong sinh ho¿t và dÃu tích nÃn móng căa cơng trình kiÁn trúc thåi TrÅn, từ đó cho phép suy đốn rằng, khu vực đÃn TrÅn xã Hãng Minh hián nay, chính là hành cung Lß Giang d°ãi thåi vua TrÅn Nhân Tơng và TrÅn Anh Tơng và là hành cung KiÁn X°¢ng vào thåi vua TrÅn HiÁn Tông. KÁt quÁ điÃu tra, khai quÁt khÁo cổ học nm 2016-2017 (giai đo¿n 3) tiÁp tāc làm rõ tổng thÅ mặt bằng kiÁn trúc thồi Trn ỗ khu A, phỏt hiỏn c qun th cỏc cụng trỡnh kin trỳc ỗ khu D, Lng Sa Trong và <Gị sßi= đác đáo đang đặt ra nhiÃu vÃn đà khoa học t¿i khu C, Lng Sa Ngoài. Có thÅ nói, lÅn đÅu tiên trong lịch sÿ khÁo cổ học đã phát hián đ°ÿc mát tổ hÿp công trình kiÁn trúc có kỹ tht xây dựng bằng há tháng móng trā kép đơi và móng trā kép ba t¿i khu di tích Hành cung Lß Giang, trong pham vi khu A. Cuác khai quÁt di tích hành cung Lß Giang giai đo¿n 3,

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

nm 2016 – 2017, đã thu đ°ÿc nhiÃu t° liáu khoa học mãi, khẳng định rõ tính chÃt, quy mơ căa hành cung Lß Giang x°a. Đáng l°u ý nhÃt là t¿i khu vực Lng Sa Trong đã khai quÁt làm xt lá rõ mát nÿa phía Tây căa mát khn viên kiÁn trúc qui mơ lãn, khá hồn chãnh, trong đó đã tìm thÃy há tháng 3 cơng trình kiÁn trỳc gò ỗ bờn trong, bao góm kin trỳc cng, kiÁn trúc hình chā Cơng và kiÁn trúc nhà dài có bá vì 4 hàng cát. Phát hián này rÃt quan trọng và có ý nghĩa rÃt to lãn trong viác nghiên cąu và qui ho¿ch khơng gian và hình thái kiÁn trúc thåi TrÅn trong lịch sÿ, đãng thåi khng nh rừ Hnh cung Lò Giang - Kin XÂng x°a có qui mơ rÃt ráng lãn, đ°ÿc qui ho¿ch rÃt qui chuẩn nh° kiÁn trúc trong Hoàng cung Thng Long.

H<i>ái thÁo khoa học quác tÁ <Hành cung Lỗ Giang, Hưng Hà, Thái Bình trong </i>

<i>lịch sử nhà Trần= [120] đ°ÿc tổ chąc vào thåi gian 29-30/11/2019 t¿i Thái Bình vãi </i>

sự chă trì căa UBND tãnh Thái Bình và Vián nghiên cąu kinh thành thuác Vián Hàn lâm khoa học xã hái Viát Nam. Hái thÁo đã thu hút đ°ÿc các bài viÁt căa các nhà khoa học Viát Nam và quác tÁ thuác các lĩnh vực khoa học: KhÁo cổ học, lịch sÿ, vn hóa, tơn giáo, bÁo tàng, bÁo tãn. Nái dung Hái thÁo tÁp trung vào các vÃn đà chính sau: 1/NhÁn dián vị trí, vai trị căa Hành cung Lß Giang trong lịch sÿ nhà TrÅn; 2/Đánh giá giá trị căa nhāng kÁt quÁ khai quÁt, nghiên cąu khÁo cổ học t¿i khu di tích Hành cung Lß Giang nm 2014 -2017; 3/Hành cung Lß Giang thåi TrÅn qua t° liáu lịch sÿ và khÁo cổ học trong bái cÁnh nghiên cąu, so sánh vãi kiÁn trúc trong Hoàng cung Thng Long và các hành cung đ°¢ng thåi; 4/Đåi sáng kinh tÁ, vn hóa, xã hái và chính trị căa các hành cung thåi TrÅn trong lịch sÿ, đặc biát là tr°ång hÿp Hành cung Lß Giang, H°ng Hà, Thái Bình.

Tác gi<i>Á Bùi Đng Viát vãi bài viÁt <Di tích lịch sử cách mạng ở Thái </i>

<i>Bknh= [133] đã nêu khái quát giá trị căa mát sá di tích lịch sÿ cách m¿ng trên địa </i>

bàn tãnh trong đó có thÅ kÅ đÁn nh°: 1/Khu di tích lu niỏm óng chớ Nguyòn c Cnh ỗ huyỏn Thỏi Thy; 2/ỡnh Thanh Giỏm, ỡnh Nho Lõm ỗ xó Đông Lâm huyán TiÃn HÁi gÃn liÃn vãi sự kián ghi dÃu n¢i tÁp trung, xuÃt phát căa cuác biÅu tình nơng dân TiÃn HÁi ngày 14/10/1930; 3/Khu di tích lng khỏng chin Nguyờn Xỏ ỗ huyỏn ụng Hng; 4/ Khu di tích l°u niám Chă tịch Hã Chí Minh t¿i xã Tân Hòa huyán Vũ Th°&

Tác gi<i>Á Ngun Thanh vãi <Lễ hội truyền thống ở Thái Bình= [102] đà cÁp </i>

đÁn mát sá lß hái tiêu biÅu trên địa bàn tãnh Thái Bình đãng thåi nêu đ°ÿc giá trị căa các di tích là nhāng địa điÅm tổ chąc lß hái.

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Bùi Th<i>ị HÁi YÁn vãi bài viÁt <Đền Đồng Bằng – một di sản văn hóa nổi tiếng= </i>

[136] đã nêu lên nhāng giá trị lịch sÿ, vn hóa khoa học căa di tích ĐÃn Đãng Bằng t¿i xã An Lß, hun Quỳnh Phā. Bài viÁt tÁp trung làm rõ: 1/ Nhāng vÃn đà lịch sÿ căa di tích nh° lịch sÿ q trình ra đåi và tãn t¿i căa di tích ĐÃn Đãng Bằng và lịch sÿ nhân vÁt đ°ÿc thå t¿i di tích; 2/ Nhāng giá trị vn hóa vÁt thÅ căa di tích thơng qua kiÁn trúc căa ngơi đÃn nh°: Không gian cÁnh quan; Bá cāc mặt bằng; KÁt cÃu kiÁn trúc và trang trí kiÁn trúc; 3/ Nhāng giá trị vn hóa phi vÁt thÅ căa di tích.

Lu<i>Án vn th¿c sỹ căa Ngơ Thị Kim Dung <Giá trị văn hóa đền Đồng Bằng xã </i>

<i>An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình= [33] đ°ÿc tác giÁ cÃu trúc thành 4 ch°¢ng </i>

trong đó 1/Tổng quan và làng Đào Đáng và di tích ĐÃn Đãng Bằng; 2/ Giá trị vn hóa nghá tht di tích đÃn Đãng Bằng; 3/ Lß hái di tích đÃn Đãng Bằng; 4/ BÁo tãn và phát huy giá trị di tích đÃn Đãng Bằng.

Trong cu<i>án <Tài liệu địa chí Thái Bình= [1]. Các tác giÁ đã đà cÁp ç phÅn </i>

Thái Bình d° địa ký đÁn giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa học căa mát sá di tích lịch sÿ vn hóa trên địa bàn tãnh Thái Bình nh°: MiÁu A Sào, MiÁu Tiên La, MiÁu Đãng Thám, chùa ThÅn Quang, ĐÃn Ơ Mß, MiÁu Tÿ Đ°ång, Lng Mỹ Đ¿i, MiÁu Chã Bã, MiÁu Hái Châu, ĐÃn Ngo¿i Lng, Má tổ nhà TrÅn&Đà cÁp đÁn giá trị căa há tháng vn bia, sÃc phong, thÅn tích, thÅn phÁ t¿i mát sá di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình.

-Cu<i>án sách <Vũ Thư văn hóa và sự tích= [79] căa tác giÁ Lê Xuân Quang đã </i>

giãi thiáu giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa học căa mát sá di tích tiêu biÅu trên địa bàn huyán Vũ Th° nh°: di tích chùa Keo (ThÅn Quang Tự), từ đ°ång họ Đào, đÃn An Phúc, từ đ°ång họ Ngun Kim, Lng miÁu Hồng thái hÁu Đß Thị Thn&.

Nm 2010, Tãnh ăy, Hái đãng nhân dân, Ăy ban nhân dân tãnh Thái Bình phái hÿp vãi Trung tâm UNESCO thơng tin t° liáu lịch sÿ và vn hóa Viát Nam cho xuÃt b<i>Án cuán <Địa chí Thái Bknh= [117]. Cuán sách là mát t° liáu quý giãi thiáu bąc </i>

tranh toàn dián, toàn cÁnh và từng lĩnh vực. Bá sách gãm 5 phÅn vãi 41 ch°¢ng và tổng luÁn, trong đó phÅn thą nm và Vn hóa dành ngun ch°¢ng 1 đÅ nói đÁn các di tích và danh thÃng căa tãnh Thái Bình. Trong ch°¢ng này, tác giÁ Đồn Ngọc Hân đà cÁp đÁn 1/ Di tích thåi tiÃn sÿ; 2/ Di tích lịch sÿ; 3/ Di tích kiÁn trúc nghá thuÁt; 4/Di tích khÁo cổ; 5/ Danh sách Di tích cÃp quác gia và cÃp tãnh.

Nm 2016, Ăy ban nhân dân tãnh Thái Bình và Hái Khoa học lịch sÿ Viát Nam t<i>ổ chąc hái thÁo khoa học Danh nhân Lê Quý Đôn cuộc đời và sự nghiệp, hái </i>

thÁo khoa học thu hút 60 bài viÁt và nhà bác học Lê Q Đơn trong sá đó có bài viÁt

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

c<i>ăa tác giÁ Ph¿m Thị Thanh <Các di tích phụng thờ và tơn vinh nhà bác học Lê Quý </i>

<i>Đôn= [103] bài viÁt đã nêu ra mát sá giá trị và mặt kiÁn trúc nghá thuÁt căa các di </i>

tích thå danh nhân Lê Q Đơn nh°: Di tích đÃn thå nhà bác hc Lờ Quý ụn ỗ lng óng Phỳ, xó ỏc LÁp, hun H°ng Hà; di tích đình làng Đãng Phú, xã Đãng Phú; di tích Khu l°u niám nhà bác học Lê Quý Đôn t¿i xã Đác LÁp, huyán H°ng Hà.

Bên c¿nh đó, viÁt và khía c¿nh giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa học các di tích, các cm di tớch lch s -vn húa ỗ Thỏi Bỡnh cũn c cp n ỗ cỏc lun vn, lu<i>Án án trong đó có thÅ kÅ đÁn: LuÁn án căa tác giÁ Đặng Hāu TuyÃn <Chùa Keo và </i>

<i>lịch sử kiến trúc nghệ thuật= [118]; LuÁn án căa tác giÁ Ph¿m Thị Thu H°¢ng </i>

<i><Những ngôi chùa Tiền Phật hậu Thánh ở vùng châu thổ Bắc Bộ= [52]; LuÁn án căa </i>

tác gi<i>Á Lê Thị Thu Hà <Thánh Không Lộ trong đời sống văn hóa của cư dân vùng </i>

<i>duyên hải Bắc Bộ= [39]. LuÁn án căa tác giÁ Nguyßn Thị Thanh Mai <Lý Nam Đế trong đời sống văn hóa của cư dân vùng châu thổ Bắc Bộ= [66]. </i>

<i><b>Thái Bình </b></i>

Tác giÁ Ngun Ngọc Phát vãi bài <Cơng tác quản lý di tích lịch sử- văn hóa

<i>ở Thái Bình= [77] đà cÁp đÁn mát sá thành tựu trong công tác bÁo tãn di tích lịch sÿ- </i>

vn hóa. Bài viÁt nêu đ°ÿc sá l°ÿng di tích lịch sÿ- vn hóa ó c xp hng tớnh n nm 1998 ỗ Thỏi Bình; tổng sá ngn kinh phí đ°ÿc đÅu t° cho các dự án bÁo quÁn tu bổ phāc hãi di tích; đãng thåi bài viÁt cũng đ°a ra mát sá ý kiÁn nhằm tng c°ång công tác quÁn lý di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình. Đánh giá và cơng tác qn lý di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình.

Tác giÁ Bùi Đng Viát vãi bài viÁt <Di tích lịch sử cách mạng ở Thái Bknh= [133] bên c¿nh viác giãi thiáu giá trị căa mỏt sỏ di tớch lch s cỏch mng ỗ Thỏi Bình, tác giÁ cịn đà cÁp đÁn mát sá nái dung liên quan đÁn thực tr¿ng công tác quÁn lý di tích trong đó cā thÅ là vÃn đà tu bổ, tôn t¿o và phát huy giá trị căa các di tích cách m¿ng trên địa bàn tãnh. Trên c¢ sỗ ú tỏc gi ó nờu mỏt sỏ xut, giÁi pháp nhằm nâng cao h¢n nāa hiáu quÁ căa cơng tác qn lý di tích đái vãi lo¿i hình di tích lịch sÿ.

Bài viÁt <Khảo cổ học Thái Bình- Những dự kiến bảo vệ, nghiên cứu= [107] bàn và nhāng ph°¢ng h°ãng và các giÁ pháp bÁo tãn, phát huy giá trị căa lo¿i hình di tích khÁo cổ trên địa bàn tãnh Thái Bình. Bàn và cơng tác qn lý các di tích thc lo¿i hình di tích khÁo cổ.

Tác gi<i>Á Ngun Thanh có bài viÁt <Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa ở Thái </i>

<i>Bình</i>= [101] nái dung đà cÁp đÁn viác giãi thiáu khái quát há tháng di sÁn vn húa ỗ

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

tónh Thỏi Bỡnh bao gãm cÁ Di sÁn vn hóa vÁt thÅ và Di sÁn vn hóa phi vÁt thÅ. Bài viÁt nêu khái quát thực tr¿ng công tác bÁo tãn và phát huy giỏ tr di sn vn húa ỗ tónh Thỏi Bỡnh và các mặt nh°: 1/KiÅm kê, xÁp h¿ng các di tích lịch sÿ-vn hóa; 2/ Cơng tác tu bổ, tơn t¿o di tích lịch sÿ-vn hóa; 3/ Huy đáng ngn lực trong lĩnh vực bÁo tãn di sÁn vn hóa.

Trong các tÁp <Hồ sơ xếp hạng di tích lịch sử văn hóa= đ°ÿc l°u giā t¿i Ban quÁn lý di tích tãnh Thái Bình trong phÅn Lý lịch di tích đÃu có phÅn đà cÁp đÁn nhāng ph°¢ng h°ãng bÁo tãn và phát huy giá trị căa các di tích.

Bàn ln và cơng tác qn lý di tích trên địa bàn tãnh Thái Bình trong thåi gian gÅn đây cịn phÁi kÅ đÁn các cơng trình là ln vn th¿c sỹ ngành quÁn lý vn

<i>hóa nh°: Đàm Thị Thu Thăy vãi đà tài <Quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa </i>

<i>bàn huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình= [112]; Vũ M¿nh Hùng vãi đà tài <Quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình= [50]; Lê Xuân ChiÁn vãi </i>

<i>đà tài <Quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn huyện Tiền Hải, tỉnh Thái </i>

<i>Bình= [26]; TrÅn Toàn ThÃng vãi đà tài <Quản lý di tích lịch sử -văn hóa trên địa </i>

<i>bàn huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình= [105]. Mát đặc điÅm chung căa các luÁn vn </i>

nêu trên trong phÅn ch°¢ng 2, các tác giÁ đÃu nêu đ°ÿc thực tr¿ng công tác quÁn lý di tích trên địa bàn mà các tác gi la chn nghiờn cu. ChÂng 3, trờn c sỗ thực tr¿ng, các tác giÁ đã đà xuÃt các giÁi pháp nhằm nâng cao hiáu quÁn quÁn lý di tích trên địa bàn cÃp huyán.

Nh° vÁy, qua phÅn tổng quan và các tài liáu, các cơng trình nghiên cąu có liên quan đÁn nái dung luÁn án, NCS có mát sá nhÁn xét b°ãc đÅu nh° sau:

1. QuÁn lý di sÁn vn hóa nói chung và quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa nói riêng là vÃn đà đ°ÿc nhiÃu nhà nghiên cąu, nhà quÁn lý quan tâm thÅ hián qua các bài viÁt, các cơng trình nghiên cąu trên các ph°¢ng dián lý ln và thực tißn. Các quan điÅm và vÃn đà quÁn lý di sÁn vn hóa nói chung và quÁn lý di tích lịch sÿ- vn hóa nói riêng căa các nhà nghiên cąu trong và ngồi n°ãc có nhāng điÅm khá t°¢ng đãng khi đà cÁp đÁn mát sá vÃn đà nh°: nguãn gác căa di sÁn vn hóa; giá trị di sÁn vn hóa; vai trị, chąc nng căa di sÁn vn hóa; vÃn đà bÁo tãn và phát huy giá trị di sÁn vn hóa trong đåi sáng hián nay.

2. Các nghiên cąu và di tích lịch s -vn húa ỗ tónh Thỏi Bỡnh ó c cp n ỗ nhiu gúc ỏ khỏc nhau: t cỏc bài viÁt trên t¿p chí chuyên ngành; luÁn vn th¿c sỹ, ln án tiÁn sỹ; các cơng trình nghiên cąu khoa học cÃp Bá, các cuác hái thÁo khoa học cÃp trung °¢ng, địa ph°¢ng& Các nghiên cąu và di tích vãi ý nghĩa là các đái

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

t°ÿng căa công tác quÁn lý phÅn nhiÃu mang tính giãi thiáu tổng quát và nguãn gác, hián tr¿ng căa di tích, mát sá nghiên cąu chun sâu h¢n sÿ dāng các ph°¢ng pháp khÁo sát, điÃn dã, miêu tht và phân tích đÅ làm sáng tß đ°ÿc giá trị căa các di tích biÅu hián thơng qua kiÁn trúc, di vÁt, cổ vÁt hay các lß hái. Qua đó giúp cho ng°åi đọc thÃy đ°ÿc sự phong phú, đa d¿ng và nhiÃu giá trị căa há tháng di tích lịch sÿ - vn hóa trên địa bàn tãnh Thái Bình hián nay. Mát sá nghiên cąu đã đà cÁp đÁn viác quÁn lý di tích vãi nhāng nái dung nh° bÁo tãn, tôn t¿o, phát huy giá trị di tích.

3. Các nghiên cąu và quÁn lý di tớch lch s - vn húa ỗ Thỏi Bỡnh ca các tác giÁ đi tr°ãc cịn bß ngß mát sá vÃn đà sau: 1/Các bài viÁt bàn luÁn và quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa trên địa bàn tãnh Thái Bình ch°a nhiÃu đặc biát là các bài viÁt đi sâu phân tích đánh giá c¢ chÁ phái hÿp giāa CBLQ trong quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa trên địa bàn tãnh Thái Bình. Các bài viÁt đã đà cÁp đÁn thực tr¿ng công tác quÁn lý di tích mãi đà cÁp đÁn ph¿m vi cÃp huyán cā thÅ nh°: huyán H°ng Hà, huyán Vũ Th°, huyán TiÃn HÁi, huyán Thái Thāy, Quỳnh Phā; 2/ Ch°a có mát cơng trình nào tr°ãc đây nghiên cąu đÅy đă và đà xuÃt khung nghiên cąu lý thuyÁt và phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng QLDT; 3/ Ch°a có cơng trình nào đà xuÃt giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ phỏi hp gia CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thái Bình.

4. Nhāng vÃn đà mà các nghiên cąu đi tr°ãc ch°a tiÁp cÁn, cịn bß ngß s¿ là khoÁng tráng nhÃt định mà luÁn án s¿ tiÁp tāc tìm hiÅu, nghiên cąu. Đái vãi nghiên cąu căa các học giÁ đi tr°ãc s¿ là nguãn t° liáu quan trọng, có nhiÃu ý nghĩa, giá trị đÅ tác giÁ luÁn án tham khÁo, kÁ thừa nhằm phāc vā cho māc đích nghiên cąu căa mình. Từ khng tráng nghiên cu ny, c sỗ lý thuyt c hỡnh thnh v trỡnh by c th ỗ cỏc nỏi dung tip theo.

<b>1.2. CÂ sỗ lý lun ca ti lun ỏn </b>

<i><b>1.2.1. Một số khái niệm </b></i>

<i>1.2.1.1. Di sản văn hóa </i>

<i>Trong Công °ãc Bảo vệ DSVH và thiên nhiên thế giới căa UNESCO [139] </i>

ban hành nm 1972, t¿i điÃu 1 có quy định nhāng lo¿i hình s¿ đ°ÿc coi nh° là <di sÁn vn hóa= bao gãm: Di tích kiÁn trúc (monuments), nhóm cơng trình xây dựng (groups of buildings) và các di chã (sites). Khái niám di sÁn trong mát sá từ điÅn đ°ÿc hiÅu theo mát nghĩa đ¢n giÁn đó là tính nng thc và nÃn vn hóa căa mát xã hái cā thÅ, chẳng h¿n nh° trun tháng, ngơn ngā, hoặc các tịa nhà, đã đ°ÿc t¿o ra trong q khą và v¿n cịn có tÅm quan trọng lịch sÿ.

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

<i>æ n°ãc ta, nm 2001 Luật di sản văn hóa đ°ÿc Qc hái khóa X, kỳ họp thą 9 </i>

thơng qua, tht ngā <di sÁn vn hóa= chính thąc đ°ÿc ghi trong vn bÁn pháp quy cao

<i>nhÃt và đ°ÿc sÿ dāng phổ biÁn. Nm 2009 Luật di sản văn hóa đ°ÿc sÿa đổi, bổ sung </i>

mát sá điÃu khoÁn, theo đó DSVH bao gãm DSVH phi vÁt thÅ và DSVH vÁt thÅ, <là sÁn phẩm tinh thÅn, vÁt chÃt có giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa học, đ°ÿc l°u truyn t th hỏ ny qua th hỏ khỏc ỗ n°ãc Cáng hòa XHCN Viát Nam= [61]. Theo khái niám ny, cỏc di tớch lch s - vn húa ỗ tãnh Thái Bình là đái t°ÿng nghiên cąu quÁn lý là lo¿i hình di sÁn vn hóa vÁt thÅ.

<i>1.2.1.2. Di tích lịch sử - văn hóa </i>

Di tích lịch sÿ- vn hóa là mát thành tá quan trọng cÃu thành nên DSVH. Khái niám DT LSVH đ°ÿc cp ỗ nhiu vn bn khỏc nhau. ổ vn bÁn quác tÁ khái niám và Di tích lịch sÿ - vn hóa đã đ°ÿc nêu ra trong HiÁn ch°¢ng Venice đ°ÿc đ°a ra trong đ¿i hái các kiÁn trúc s° và kỹ thuÁt gia và bÁo tãn và trung tu di tích họp t¿i

<i>Italia nm 1964 và đ°ÿc ICOMOS thơng qua nm 1965: </i>

<i>Di tích lịch sử không chỉ là một công trknh kiến trúc đơn thuần mà cả khung cảnh đô thị hoặc nơng thơn có chứng tích của một nền văn minh riêng, một phát triển có ý nghĩa hoặc một sự kiện lịch sử. Khái niệm này không chỉ áp dụng với những công trknh nghệ thuật to lớn mà cả với những công trknh khiêm tốn hơn vốn đã cùng với thời gian, thâu nạp được một ý nghĩa văn hóa [24, tr.145]. </i>

ỉ Viát Nam cũng có nhiÃu khái niám quy định và di tích LS - VH, thơng th°ång nhÃt theo Đ¿i từ điÅn TiÁng Viát thì: <Di tích là các lo¿i dÃu vÁt căa quá khą, là đái t°ÿng nghiên cąu căa khÁo cổ học, sÿ học... Di tích là di sÁn vn hóa - lịch sÿ đ°ÿc pháp luÁt bÁo vá, không ai đ°ÿc tùy tián dịch chuyÅn, thay đổi, phá hăy= [135]. Vn bÁn hÿp nhÃt 10/VBHN-VPQH hÿp nhÃt LuÁt Di sÁn vn hóa ngày 23/7/2013 quy định: <Di tích LS - VH là nhāng cơng trình xây dựng, địa điÅm và các di vÁt, cổ vÁt, bÁo vÁt quác gia thc cơng trình, địa điÅm đó có giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa học= [125, tr.13].

Nh° vÁy, có nhiÃu cách hiÅu khác nhau và di tích lịch sÿ-vn hóa tuy nhiên trong nghiên cąu này, NCS sÿ dāng khái niám Di tích LS-VH đ°ÿc nêu ra trong LuÁt

<i>Di sÁn vn hóa: <Di tích LS - VH là những công trknh xây dựng, địa điểm và các di </i>

<i>vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trknh, địa điểm đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học=. Khái niám này s¿ giúp cho NCS đái chiÁu, vÁn dāng nghiên cąu và di </i>

tích lịch sÿ-vn húa ỗ a bn tónh Thỏi Bỡnh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

<i>1.2.1.3. Quản lý </i>

<i>VÃ nái dung, thuÁt ngā <Quản lý= có thÅ hiÅu theo nhiÃu cách dißn đ¿t khác nhau. Theo nghĩa thông th°ång trong tiÁng Viát thuÁt ngā <Quản lý= đ°ÿc hiÅu là </i>

trông nom, sÃp đặt công viác hoặc gìn giā, trơng nom, theo dõi. NÁu hiÅu theo cách

<i>hiÅu căa Hán Viát thì<Quản= là lãnh đ¿o mát viác, <Lý= là trơng nom. Các n°ãc ph°¢ng Tây dùng từ <Management= có nghĩa là quÁn lý, là bàn tay hoặc liên quan </i>

đÁn ho¿t đáng căa bàn tay. Từ đó chuyÅn sang nghĩa là hành đáng theo mát quan điÅm tác đáng đÅ d¿n dÃt.

Theo Các Mác thì<i>: <Quản lý là một chức năng đặc biệt nảy sinh tư뀀 bản chất xã hội của quá trknh lao động= [25, tr.29]. NhÃn m¿nh cho nái dung này tác giÁ viÁt: </i>

TÃt cÁ mọi ho¿t đáng trực tiÁp hay mọi đáng c¢ chung nào tiÁn hành trên quy mơ t°¢ng đái lãn thì ít nhiÃu đÃu cÅn đÁn sự chã đ¿o đÅ điÃu hòa nhāng ho¿t đáng cá nhân và thực hián nhāng chąc nng chung phát sinh từ sự vÁn đáng căa tồn bá c¢ thÅ sÁn xuÃt khác vãi nhāng khí quan đác lÁp căa nó. Mát ng°åi đác tÃu vĩ cÅm tự mình điÃu khiÅn lÃy mình, cũng nh° mát dàn nh¿c thì cÅn cú nhc trỗng [25, tr.480].

Vói a bn cú tói 2969 di tớch nh ỗ Thỏi Bỡnh thỡ viỏc qun lý mát khái l°ÿng di sÁn vn hóa vÁt thÅ lãn, quy mơ đa d¿ng lo¿i hình vì vÁy vÁn dāng theo theo quan điÅm căa Các Mác cÅn đÁn sự chã đ¿o, điÃu hành nhāng ho¿t đáng căa các tổ chąc, cá nhân và cáng đãng. Khi sự vÁn hành theo chąc nng căa tổ chąc bá máy rÃt cÅn đÁn sự quÁn lý chung.

F. <i>ngghen thì cho rằng <quản lý= là mát đáng thái tÃt yÁu phÁi có khi nhiÃu </i>

ng°åi cùng ho¿t đáng chung vãi nhau khi có sự hiáp tác căa mát sá đơng ng°åi, khi có ho¿t đáng phái hÿp căa nhiÃu ng°åi.

<i>J.H Donnelly, James Gibson và J.M Ivancevich</i> trong khi nhÃn m¿nh tãi hiáu quÁ sự phái hÿp ho¿t đáng căa nhiÃu ng°åi đã cho rằng: QuÁn lý là mát quá trình do mát ng°åi hay nhiÃu ng°åi thực hián nhằm phái hÿp các ho¿t đáng căa nhāng ng°åi khác đÅ đ¿t đ°ÿc kÁt quÁ mà mát ng°åi hành đáng riêng r¿ không thÅ nào đ¿t đ°ÿc.

ĐiÅm qua mát sá quan điÅm, cho thÃy rằng bÁn chÃt căa quÁn lý và ho¿t đáng quÁn lý bÃt nguãn từ sự phân công, hÿp tác lao đáng. QuÁn lý là mát ho¿t đáng khách quan nÁy sinh khi cÅn có nß lực tÁp thÅ đÅ thực hián māc tiêu chung. QuÁn lý diòn ra ỗ mi t chc t phm vi nhò đÁn lãn, từ đ¢n giÁn đÁn phąc t¿p. Trình đá xã hái càng cao, yêu cÅu quÁn lý càng lãn và vai trò căa quÁn lý càng tng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

Vãi ý nghĩa thơng th°ång, phổ biÁn thì quÁn lý đ°ÿc hiÅu là ho¿t đáng nhằm tác đáng mát cách có tổ chąc và định h°ãng căa chă thÅ quÁn lý vào mát đái t°ÿng nhÃt định đÅ điÃu chãnh các quá trình xã hái và hành vi căa con ng°åi nhằm duy trì tính ổn định và phát triÅn căa đái t°ÿng theo nhāng māc tiêu đã định.

Vãi cách hiÅu trên, quÁn lý bao gãm các yÁu tá sau:

<i>Chủ thể quản lý: Là tác nhân t¿o ra các tác đáng quÁn lý. Chă thÅ luôn là con </i>

ng°åi hoặc tổ chąc. Chă thÅ quÁn lý tác đáng lên đái t°ÿng quÁn lý bằng các công cā vãi nhāng ph°¢ng pháp thích hÿp theo nhāng ngun tÃc nhÃt định.

<i>Đối tượng quản lý: TiÁp nhÁn trực tiÁp sự tác đáng căa chă thÅ quÁn lý. Tùy theo </i>

từng lo¿i đái t°ÿng khác nhau mà ng°åi ta chia thành các d¿ng quÁn lý khác nhau.

<i>Khách thể quản lý: Chịu sự tác đáng hay sự điÃu chãnh căa chă thÅ quÁn lý, đó </i>

là hành vi căa con ng°åi, các quá trình xã hái.

<i>Mục tiêu của quản lý: Là cái đích phÁi đ¿t tãi t¿i mát thåi điÅm nhÃt định do </i>

chă thÅ quÁn lý định tr°ãc. Đây là cn cą đÅ chă thÅ quÁn lý thực hián các đáng tác quÁn lý cũng nh° lựa chọn các ph°¢ng pháp qn lý thích hÿp. Qn lý ra đåi chính là nhằm đÁn māc tiêu hiáu quÁ nhiÃu h¢n, nng st cao h¢n trong cơng viác.

<i>Từ nhāng phân tích trên đây, NCS đ°a ra cách hiÅu nh° sau: <Quản lý là tác </i>

<i>động có ý thức, bằng quyền lực, theo quy trknh của các chủ thể quản lý (các bên liên quan) tới đối tượng quản lý để phối hợp các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức trong điều kiện môi trường biến đổi=. Cách hiÅu và quÁn lý này đ°ÿc NCS </i>

vÁn dāng đÅ xác định các chă thÅ quÁn lý, đái t°ÿng quÁn lý và sự phái hÿp giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng quÁn lý di tích ç tãnh Thái Bình.

<i>1.2.1.4. Quản lý di tích lịch sử- văn hóa </i>

Qn lý DTLS-VH chính là sự định h°ãng, t¿o điÃu kián tổ chąc, điÃu hành viác bÁo vá, gìn giā các DTLS-VH, làm cho các giá trị căa di tích đ°ÿc phát huy theo chiÃu h°ãng tích cực. Các DTLS-VH cÅn đ°ÿc tôn trọng và bÁo vá vì đây là tài sÁn vơ giá, là tài ngun kinh tÁ du lịch không bao giå c¿n kiát nÁu chúng ta biÁt khai thác mát cách khoa học. Viác bÁo vá, khai thác, sÿ dāng có hiáu quÁ nhāng di tích có ý nghĩa quan trọng trong viác giáo dāc truyÃn tháng, phāc vā cho công tác nghiên cąu khoa học, tham quan du lịch, đáp ąng nhu cÅu thẩm mỹ và vn hóa căa nhân dân. Đặc biát trong nÃn kinh tÁ thị tr°ång có sự quÁn lý căa Nhà n°ãc nh° đặc thù căa n°ãc ta hián nay thì vn hóa cÅn đ°ÿc qn lý và định h°ãng đÅ phāc vā cho māc tiêu phát triÅn KT-XH căa đÃt n°ãc, đãng thåi bÁo tãn đ°ÿc các giá trị căa căa bÁn sÃc vn hóa dân tác. Di tích lịch sÿ - vn hóa là mát lo¿i hình di sÁn vn hóa vì vÁy qn lý di tích lịch sÿ -vn hóa là quÁn

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

<i>lý di sÁn. Nhà nghiên cąu Mckercher và DuCros cho rằng: <Quản lý di sản là thực hiện </i>

<i>việc chăm sóc một cách có hệ thống nhằm duy trk những giá trị di sản văn hóa vơ giá, phục vụ cho nhu cầu hưởng thụ của các thế hệ hiện tại và tương lai=. </i>

Từ nhāng quan niám nêu trên, NCS đ°a ra quan điÅm và quÁn lý di tích lịch

<i>sÿ-vn hóa nh° sau: Quản lý di tích lịch sử - văn hóa là sự tác động của các chủ thể quản lý </i>

<i>trong đó bao gồm các bên liên quan chủ yếu là Nhà nước và cộng đồng nhằm hướng tới một kỳ vọng hoặc mục tiêu chung là thực hiện việc chăm sóc một cách có hệ thống để bảo vệ, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử-văn hóa phục vụ cho các thế hệ hiện tại và tương lai. </i>

<i>1.2.1.5. Cộng đồng </i>

Sự tham gia căa cáng đãng trong viác quÁn lý di tích lịch sÿ- vn hóa đã đ°ÿc xác nhÁn trong nhiÃu lo¿i tài liáu, bao gãm cÁ nghiên cąu học thuÁt và các quy °ãc thÅ chÁ. Tuy nhiên, khơng có định nghĩa bao qt cho <cáng đãng=' vì cách giÁi thích từ này thay đổi tùy theo ngā cÁnh khác nhau. Công °ãc Di sÁn ThÁ giãi do UNESCO ban hành nm 1972 đã công nhÁn di sÁn vn hóa là <mát chąc nng trong đåi sáng căa cáng đãng= và viác bÁo vá các Di sÁn thÁ giãi <là nghĩa vā căa cÁ cáng đãng quác tÁ cùng hÿp tác=. <Cáng đãng= d°ãi sự bÁo trÿ căa <các bên liên quan= là mát từ tiÁng Anh khó có thÅ đ°ÿc dịch sang bÃt kỳ ngơn ngā nào khác. Trong Công °ãc Di sÁn ThÁ giãi và H°ãng d¿n Ho¿t đáng, từ 'cáng đãng' có thÅ thay thÁ cho "cáng đãng quác tÁ", "Ng°åi quÁn lý địa điÅm, chính qun địa ph°¢ng và khu vực", "thÁ há hián t¿i và t°¢ng lai căa tồn nhân lo¿i" và "cáng đãng địa ph°¢ng.

<i>Theo tác giÁ Tơ Duy Hÿp thì: <Cộng đồng bao gồm các thực thể xã hội có cơ </i>

<i>cấu tổ chức chặt chẽ cho đến các tổ chức ít có cấu trúc chặt chẽ, là một nhóm xã hội có lúc khá phân tán được liên kết bằng một lợi ích chung trong một khơng gian tạm thời, dài hay ngắn như phong trào quần chúng, công chúng, khán giả, đám đơng= </i>

[44, tr.17]. Phân tích mát chiÃu c¿nh khác và cáng đãng đó là chã ra các thành phÅn t¿o lÁp nên mát cáng đãng, trong đó bao gãm địa vực, yÁu tá kinh tÁ hay nghà nghiáp và cuái cùng là các yÁu tá có tính vn hóa [44, tr.17].

Trong nhiÃu định nghĩa và cáng đãng, yÁu tá địa vực đ°ÿc nhÃc đÁn nh° là yÁu tá đÅu tiên và quan trọng bÁc nhÃt. Ngoài tinh thÅn đoàn kÁt, sự thÅ hián quá trình hÿp tác xã hái trong cáng đãng cịn có đặc điÅm là th°ång gÃn vãi vị trí căa nó trên bÁn đã. Nói đÁn cáng đãng là ta nói đÁn mát tÁp thÅ ng°åi định c° trên mát vùng đÃt đai. ĐiÃu này giÁi thích t¿i sao rằng, yÁu tá đÃt đai đã và v¿n có mát giá trị tinh thÅn t¿o nên sự cá kÁt tÁp thÅ mà bÃt cą ng°åi dân nào trên thÁ giãi này th°ång hay nói, đó là đÃt mẹ căa

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

tơi. Và ph°¢ng dián u tá kinh tÁ hay nghà nghiáp: các ho¿t đáng kinh tÁ không chã t¿o ra cho cáng đãng đó mát sự đÁm bÁo và mặt vÁt chÃt đÅ họ cùng nhau tãn t¿i. YÁu tá vn hóa là mát biÅu thị có tính tổng hÿp khi phân biát các cáng đãng, trong đó đặc biát chú ý đÁn các khía c¿nh nh° truyÃn tháng – lịch sÿ, tác ng°åi, tơn giáo – tín ng°ỡng, há tháng giá trị chuẩn mực, phong tāc tÁp quán [44, tr.30].

Cáng đãng trong quá trình tãn t¿i và phát triÅn căa mình chính là nhāng chă thÅ sáng t¿o vn hóa. Di sÁn vn hóa tãn t¿i trong đåi sáng cáng đãng đ°ÿc cáng đãng l°u giā, bÁo tãn và phát huy giá trị căa chính di sÁn vn hóa đó. Di sÁn vn hóa (bao gãm cÁ vÁt thÅ và phi vÁt thÅ) có mái liên há chặt ch¿ vãi cáng đãng, nhiÃu di sÁn tãn t¿i cùng đåi sáng cáng đãng, tãn t¿i vãi cuác sáng ng°åi dân n¢i mà mơi tr°ång di sÁn tãn t¿i. Vai trị căa cáng đãng có mái liên há chặt ch vói di sn, viỏc ny th hiỏn ỗ chò di sÁn hián dián và tãn t¿i ngay trong đåi sáng cáng đãng, thơng qua các hình thąc sinh ho¿t cáng đãng căa ng°åi dân, nhāng di sÁn này chã có thÅ tãn t¿i thơng qua các ho¿t đáng sinh ho¿t th°ång xuyên căa ng°åi dân và cáng đãng. NÁu cáng đãng quay l°ng l¿i vãi di sÁn, di sÁn s¿ khơng có điÃu kián đÅ tãn t¿i và phát triÅn nāa. Nh° vÁy, rõ ràng cáng đãng không chã là cái ngn di sÁn mà cịn có vai trị to lãn trong viác bÁo tãn và phát huy giá trị di sÁn

Khái quát mát sá nét c¢ bÁn đÅ có thÅ nhÁn rõ thêm đặc điÅm căa cáng đãng đặc biát nhāng nhÁn thąc chung và yÁu tá vn hóa. Chính vì vÁy khi bàn đÁn chă thÅ sáng t¿o/ t¿o dựng di sÁn vn hóa khơng thÅ khơng bàn đÁn vai trị căa cáng đãng, đặc biát đái vãi lo¿i hình di sÁn vn hóa phi vÁt thÅ, lo¿i hình này th°ång gÃn vãi cáng đãng chă thÅ rÃt chặt ch¿.

<i>1.2.1.6. Các bên liên quan </i>

<i>Theo Freeman (1984) thì: <Các bên liên quan là một người, nhóm hoặc tổ chức </i>

<i>có quyền lợi nhất định trong quá trknh ra quyết định và các hoạt động của một doanh nghiệp, tổ chức hoặc dự án. Các bên liên quan có thể là thành viên của tổ chức mà họ có cổ phần hoặc họ có thể khơng có chi nhánh chính thức. Các bên liên quan có thể có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến các hoạt động hoặc dự án của một tổ chức. Sự hỗ trợ của họ thường là cần thiết cho sự thành công của dự án và kinh doanh= [151]. </i>

Dựa trên quan điÅm căa Sautter và Leisen (1999) thì các bên liên quan gãm

<i>một cá nhân hoặc một nhóm người có ảnh hưởng hoặc bị ảnh hưởng bởi hoạt động quản lý di sản và có lợi ích trong hoạch định và khai thác di sản= [165]. </i>

<i>Theo Yodsuwan thì: Các bên liên quan được chia theo khu vực gồm khu vực công, khu vực tư và cộng đồng địa phương [172]. </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

<i>Từ nhāng cách hiÅu trên đây, NCS cho rằng: <Các bên liên quan trong hoạt động </i>

<i>quản lý di tích là những cơ quan, tổ chức, cá nhân, cộng đồng cùng tham gia phối hợp vào hoạt động quản lý di tích nhằm đạt được mục tiêu nhất định góp phần gkn giữ và phát huy giá trị của di tích=. </i>

<i>1.2.1.7. Phối hợp giữa các bên liên quan </i>

Phái hÿp đ°ÿc hiÅu là tổ chąc ho¿t đáng cho hai hoặc nhiÃu c¢ quan, tổ chąc. Khác vãi khái niám hÿp tác, khái niám phái hÿp nhÃn m¿nh vào mát quá trình kÁt hÿp ho¿t đáng căa hai hay nhiÃu c¢ quan, tổ chąc mát cách hài hịa và đãng bá, trong viác thực hián cơng viác vì lÿi ích chung. D°ãi góc đá quÁn lý nói chung, phái hÿp đ°ÿc coi

<i>là mát nái dung căa quá trình quÁn lý: "Quá trknh quản lý bao gồm chức năng dự đoán, </i>

<i>điều tra nghiên cứu và ra quyết định, tổ chức phối hợp, kiểm tra hoạt động hành chính hay kinh doanh bảo đảm được mục tiêu đã định và đi đến thành công"[29, tr.196] </i>

<i>VÃ ngā nghĩa, phái hÿp là "cùng hành động hoặc hoạt động hỗ trợ nhau" </i>

[131,tr.786]<i>. GÅn nghĩa vãi phái hÿp, hÿp tác có nghĩa "cùng chung sức giúp đỡ lẫn </i>

<i>nhau trong một cơng việc, một lĩnh vực nào đó, nhằm mục đích chung" [131, tr. 466]. </i>

Có thÅ thÃy, khác vãi hÿp tác, phái hÿp nhÃn m¿nh đÁn "hành đáng hß trÿ nhau" giāa các chă thÅ, khơng đà cÁp đÁn đái t°ÿng, māc đích.

Từ nhāng phân tích trên đây, trên c sỗ mc ớch nghiờn cąu căa luÁn án,

<i>NCS đ°a ra quan niám: <Phối hợp giữa các bên liên quan là sự kết hợp, gắn kết hoạt </i>

<i>động của hai hay nhiều chủ thể (nhà nước và cộng đồng) để hỗ trợ nhau trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được phân công cho một chủ thể nhằm đạt được mục tiêu chung và mang lại lợi ích cho các bên liên quan=. </i>

<i><b>1.2.2. Lý thuyết các bên liên quan </b></i>

Trờn c sỗ da vo mc ớch, ỏi tng nghiên cąu căa luÁn án, tác giÁ sÿ

<i>dāng lý thuyÁt Các bên liên quan trong quá trình triÅn khai đà tài nghiên cąu. </i>

<i>1.2.2.1. Nguồn gốc và sự phát triển của lý thuyết Các bên liên quan </i>

Lý thuyÁt các bên liên quan bÃt nguãn từ nhāng nm khoÁng 1960 (Freeman, 1984). Và c¢ bÁn, khái niám này lúc đÅu không đ°ÿc sÿ dāng trực tiÁp trong quÁn lý di sÁn mà chă yÁu dùng trong các lĩnh vực luÁt pháp và cå b¿c, nó dùng đÅ chó mỏt ngồi c tin tỗng giao mỏt sỏ c phÅn hoặc mát ng°åi nÃm giā tÃt cÁ đÅ c°ÿc đặt vào trị ch¢i hoặc cc đua ai có thÅ trÁ tiÃn cho ng°åi chiÁn thÃng trị ch¢i (Oxford, 2005). Đây là ý nghĩa ban đÅu căa khái niám này trong các ngành luÁt và cå b¿c. Và sau, khái niám này đ°ÿc sÿ dāng trong nhiÃu lĩnh vực khác nhau nh° quÁn lý dự án và kinh tÁ đÅ chã lĩnh vực có cổ phÅn trong mát doanh nghiáp hoặc mát cá nhân hoặc

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

công ty có liên quan đÁn tổ chąc, dự án hoặc há tháng cā thÅ và c¢ bÁn chã vì họ đã đÅu t° tiÃn căa họ trong đó (Charron, 2007). Post và cáng sự (2002), các bên liên quan trong mát công ty là <nhāng cá nhân và bá phÁn đóng góp, tự nguyán hoặc không tự nguyán, vào nng lực và ho¿t đáng t¿o ra căa cÁi, và do đó họ là nhāng ngồi th hỗng tim nng v/hoc nhng ngồi chu ri ro=[151].

Donaldson và Preston [149] đã phát triÅn lý thuyÁt các bên liên quan tÁp trung vào ba khía c¿nh: 1) TiÁp cÁn mô tÁ: dùng đÅ mô tÁ đặc điÅm và mô tÁ hành vi căa tổ chąc vì vÁy nó đ°ÿc dùng đÅ xem xét cách các nhà quÁn lý c° xÿ vãi các bên liên quan, hành đáng và vai trò căa họ; 2) TiÁp cÁn công cā: thiÁt lÁp mát khuôn khổ đÅ kiÅm tra các mái quan há và quÁn lý các bên liên quan; 3) TiÁp cÁn quy ph¿m: là cách tiÁp cÁn cát lõi căa lý thuyÁt. Cách tiÁp cÁn này dùng đÅ giÁi thích chąc nng căa doanh nghiáp, bao gãm xác định các chã d¿n và nghĩa vā đ¿o đąc căa nhà quÁn lý đái vãi các bên, vai trò căa hÿp tác và tÃt cÁ các bên đÃu có qun tham gia nÁu họ có lÿi ích trong tổ chąc. NÁu các bên liên quan có xung đát lÿi ích, doanh nghiáp phÁi có nghĩa vā là cân bằng tỏi u li ớch gia h bỗi vỡ õy iu này thuác chuẩn mực đ¿o đąc. Do đó, lý thuyÁt các bên liên quan nhÃn m¿nh đÁn tÅm quan trọng căa sự phái hÿp, hÿp tác và đái tác đÅ đ¿t māc tiêu chung. Do đó, viác xác định các bên liên quan rÃt cÅn thiÁt cho hÿp tác và đái tác trong dự án [154], [165]. Nh° vÁy, hai khía c¿nh đÅu tiên xác định các bên liên quan, lÿi ích căa họ và mái quan há giāa tổ chąc vãi các bên, khía c¿nh cịn l¿i tÁp trung vào sự phái hÿp giāa các bên liên quan.

<i>1.2.2.2. Nội dung và quan điểm về lý thuyết Các bên liên quan </i>

Theo Freeman, lý thuyÁt các bên liên quan là lý thuyÁt và quÁn lý tổ chąc, đ¿o đąc trong quÁn lý và và mái quan há căa các bên trong ho¿t đáng quÁn trị. Các bên liên quan là nhāng thành phÅn quan trọng căa bÃt kỳ dự án nào và viác quÁn lý họ tham gia vào các dự án đó mát các hiáu quÁ nhÃt là điÃu cÅn thiÁt đÅ giúp các dự án thành công tát đẹp. Các bên liên quan đ°ÿc đà cÁp trong lý thut bao gãm cá nhân, nhóm ng°åi, đ¢n v hay mỏt hỏ thỏng cú th nh hỗng hoc b nh hỗng trc tip hoc giỏn tip bỗi cỏc hành đáng căa các tổ chąc, nhóm xã hái trong các dự án. Theo đó, quy trình qn lý các bên liên quan trong mát dự án có ba b°ãc c¢ bÁn: 1/xác định các bên liên quan; 2/phân tích các bên liên quan bao gãm viác phân tích thái đá căa họ; 3/ tng c°ång kÁt nái, phái hÿp giāa các bên liên quan và v¿ch ra chiÁn l°ÿc quÁn lý các bên liên quan. ĐiÃu quan trọng trong mßi dự án là q trình xác định các bên liên quan phÁi đ°ÿc thực hián chính xác, nÁu khơng s¿ d¿n đÁn khó khn trong viác phân tích và thiÁt lÁp chiÁn l°ÿc phù hÿp đÅ quÁn lý họ. Các bên liên quan và mái quan há giāa họ đ°ÿc phát triÅn dựa trên sự tin

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

tỗng ln nhau. Kt qu ca cụng tỏc qun lý các bên liên quan là thiÁt lÁp đ°ÿc mái quan há đãng minh và xây dựng quan há đái tác giāa họ vãi nhau. Nhà quÁn lý cÅn đánh giá đúng đÃn tÅm quan trọng căa các bên liên quan, đái xÿ công bằng vãi các bên trong các dự án đÅ đ¿t đ°ÿc māc tiêu chiÁn l°ÿc chung mà tổ chąc đang h°ãng đÁn. Trong tr°ång hÿp các bên liên quan bị xung đát lÿi ích, nhà quÁn lý phÁi có nghĩa vā đ¿t đ°ÿc sự cÅn bằng tái °u giāa họ. Do kỳ vọng và mái quan há quyÃn lực căa các bên liên quan s¿ thay đổi theo thåi gian nên nhà quÁn lý phÁi liên tāc điÃu chãnh các chiÁn l°ÿc điÃu hành đÅ đáp ąng đ°ÿc tát nhÃt nhu cÅu căa các bên.

Mitchell và cáng sự [162] đã khẳng định vai trò căa các bên liên quan đ°ÿc xác định bằng mát, hai hoặc cÁ ba thuác tính sau là tính hÿp pháp, tính quyÃn lực, và tính cÃp bách. Các thuác tính này đã giúp các nhà quÁn lý nhìn đÅy đă h¢n và các bên liên quan và đ°a ra các quyÁt định phù hÿp vãi mong đÿi căa họ. Donaldson và Preston [149]; Byrd [145] đã giÁ định rằng các bên liên quan có qun tham gia nÁu họ có lÿi ích trong tổ chąc và không cÅn tham gia công bằng trong quá trình ra qut định và lÿi ích cÅn đ°ÿc xác định và đ°ÿc hiÅu.

Theo Byrd [145, tr.37] thì ý nghĩa đÅu tiên căa lý thuyÁt các bên liên quan tÁp trung vào quÁn lý các bên liên quan. Theo đó, lý thut tÁp trung vào lÿi ích căa các bên liên quan, quyÁt định quÁn lý, phát triÅn chính sách và dựa trên vị thÁ quyÃn lực căa cỏc bờn liờn quan v tm nh hỗng ca quyn lực. Đây là nÃn tÁng quan trọng đÅ duy trì s tÂng tỏc gia cỏc bờn liờn quan. í tỗng thą hai căa lý thuyÁt các bên liên quan là xem xét vÃn đà phái hÿp và đ°ÿc dựa trên tiÁp cÁn quy ph¿m. Thơng qua lÿi ích đ¿t đ°ÿc, quan há phái hÿp và đái tác s¿ đ°ÿc thúc đẩy. Vì vÁy hiÅu đ°ÿc bÁn chÃt căa quan há phái hÿp s¿ giúp quÁn lý các bên liên quan, thuÁn lÿi đÅ phái hÿp giāa CBLQ. Theo Timur và Getz [170] thì phái hÿp và sự tham gia căa các bên liên quan rÃt quan trọng cho phát triÅn du lịch, trong đó, mßi bên liên quan du lịch có nhāng thc tính khác nhau (cơng viác, hiÅu biÁt, kỹ nng, kinh nghiám), sự quan tâm, phái hÿp, thái ỏ v giỏ tr khỏc nhau cú th nh hỗng vào xây dựng hÿp tác, cho phép các bên đ°ÿc tham gia trong quá trình ra quyÁt định thúc đẩy hÿp tác và đái tác hiáu quÁ giāa họ.

<i>1.2.2.3. Quản lý di tích tư뀀 lý thuyết các bên liên quan </i>

Lý thuyÁt này đã đ°ÿc các học giÁ n°ãc ngoài và trong n°ãc nghiên cąu và ąng dāng trong công tác nghiên cąu và quÁn lý di sÁn. Vãi nhìn nhÁn: khác biát và giá trị, mái quan tâm, kỳ vọng và °u tiên giāa các bên liên quan chính là nguyên nhân gây ra mâu thu¿n trong quÁn lý và bÁo tãn di sÁn, các tác giÁ khẳng định tồn bá q trình khai thác di sÁn cÅn đ°ÿc lên kÁ ho¿ch, quÁn lý và thực hián d°ãi sự hÿp tác chặt ch¿

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

giāa các bên liên quan, chia sẻ quyÃn lÿi và trách nhiám giāa các bên. Trong đó các tác giÁ đÃu nhÃn m¿nh vai trò căa cáng đáng trong quÁn lý di sÁn. Viác ąng dāng lý thuyÁt

<i>Các bên liên quan</i> cng trỗ nờn quan trng hÂn khi nhng mụ hình qn lý di tích từ trên xng (top - down) bÃt đÅu bác lá nhāng nh°ÿc điÅm trong giai đo¿n hián nay. Các vÃn đà liên quan đÁn di tích khơng cịn chã là viác căa các c¢ quan chính phă, mà cÅn sự phái hÿp các các ban ngành khác, nhÃt là cáng đãng địa ph°¢ng.

<i>Trên thÁ giãi, viác ąng dāng lý thuyÁt Các bên liên quan trong quÁn lý di sÁn đã </i>

đ°ÿc mát sá học giÁ đà cÁp đÁn, có thÅ kÅ đÁn tác giÁ Nyaupane [160]. Tác giÁ nhÁn thÃy rằng, nhāng ng°åi dân địa ph°¢ng theo đ¿o Hindu và ng°åi Hãi giáo nhìn nhÁn di sÁn căa họ nh° mát nguãn phát triÅn kinh tÁ h¢n là tài sÁn tinh thÅn. Trái l¿i, chính phă Nepal l¿i sÿ dāng di sÁn đó cho viác duy trì và phát huy lịng tự hào dân tác, quÁng bá du lịch và đÅ kêu gọi sự hß trÿ qc tÁ. Đánh giá lÿi ích căa di sÁn vãi các bên, tác giÁ cũng khẳng định: mßi cá nhân và gia đình, di sÁn cung cÃp hàng lo¿t các nhu cÅu nghá thuÁt, thẩm mỹ, tinh thÅn, nhÁn thąc và sáng t¿o. Vãi các công ty t° nhân, di sÁn l¿i là mát nguãn lÿi thông qua du lịch. Vãi chính qun địa ph°¢ng, di sÁn là ph°¢ng tián nâng cao hình Ánh cáng đãng, có sąc liên kÁt cáng đãng m¿nh m¿. Từ góc nhìn xã hái, māc đích căa bÁo tãn di sÁn là đÅ kÁt nái cá nhân vãi các địa điÅm và vn hóa [160, tr.158].

Mâu thu¿n giāa các bên liên quan có thÅ d¿n tãi sự qn lý khơng theo quy chuẩn trong viác duy trì truyÃn tháng giá trị. Do đó, tác giÁ đ°a ra bài học quan trọng là nên có nhāng cách thąc đÅ dung hồ quyÃn lÿi và mái quan tâm khác nhau căa các bên liên quan trong viác giãi thiáu, mô tÁ và qung bỏ truyn thỏng thồ cỳng vua Hựng ỗ Viỏt Nam. Theo tác giÁ: <mái t°¢ng quan giāa bÁo tãn di sÁn và phát triÅn du lịch không nên bị coi là đái kháng hay mâu thu¿n. Chúng có thÅ bổ sung cho nhau nhằm tái đa hóa māc đích và tiÃm nng căa nhau=. Quan trọng h¢n nāa, ng°åi dân địa ph°¢ng cÅn đ°ÿc tham gia ngay từ giai đo¿n đÅu căa viác lÁp kÁ ho¿ch và chiÁn l°ÿc phát triÅn [153, tr.961]

<i>Tác giÁ Jia Wen sÿ dāng lý thuyÁt hÿp tác căa các bên liên quan vãi nhāng mái quan tâm và lÿi ích khác nhau trong bÁo tãn và qn lý di sÁn vn hóa đơ thị đÅ xây </i>

dựng mơ hình qn lý gãm có: Các c¢ quan chính phă, ng°åi dân và cáng đãng địa ph°¢ng, các tổ chąc phi chính phă, khách du lịch, các đ¢n vị t° nhân, các nhà nghiên cąu [155]. Tuy nhiên, tồn bá q trình khai thác di sÁn cÅn đ°ÿc lên kÁ ho¿ch, quÁn lý và thực hián d°ãi sự hÿp tác chặt ch¿ giāa các bên liên quan. Nói mát cách cā thÅ, trọng tâm cÅn phÁi đ°ÿc đặt lên vai trò hàng đÅu căa cáng đãng địa ph°¢ng vãi t° cách là mát tác nhân tích cực trong q trình phát triÅn và hàng hóa hóa truyÃn tháng này. Theo quan điÅm này, cáng đãng địa ph°¢ng có thÅ khai thác nhāng mong đÿi căa

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

khách du lịch cho lÿi ích căa chính mình, lựa chọn mô tÁ và quÁng bá nhāng yÁu tá di sÁn vn hóa thích hÿp. Trong cách thąc giãi thiáu và qng bá di sÁn, ng°åi dân địa ph°¢ng có thÅ đóng vai trị <chiÁn l°ÿc gia tích cực= và <chính trị gia vn hóa tài tình=. Sự tham gia tích cực từ phía địa ph°¢ng ngay từ q trình ra qut định chính là chìa khóa căa viác qn lý di sÁn thành cơng và điÃu này cÅn đ°ÿc nói rõ trong pháp luÁt và

<i>quy tÃc Cáng đãng địa ph°¢ng là một bên liên quan đóng vai trị quan trọng trong viác </i>

gìn giā và phát huy giá trị di tích. Nm 2002 kỷ niám kỷ 30 nm Cơng °ãc Di sÁn ThÁ giãi căa UNESCO, Tuyên bá Budapest và Di sÁn ThÁ giãi nêu rõ tÅm quan trọng căa cáng đãng địa ph°¢ng. Chúng ta nên "tìm cách đÁm bÁo sự tham gia tích cực căa cáng đãng a phÂng ỗ cỏc mc ỏ khỏc nhau trong viỏc xác định, bÁo vá và quÁn lý di sÁn thÁ giãi" (Budapest Declaration, UNESCO 2002). "Các cáng đãng địa ph°¢ng khơng chã đ¢n giÁn là nhāng ng°åi tiÁp nhÁn và sÿ dāng mà phÁi đ°ÿc công nhÁn là nhân tá quan trọng trong viác định hình t°¢ng lai căa mát n¢i chán= [152]. Cáng đãng địa ph°¢ng cÅn là nhāng nhân tá chính trong cơng tác bÁo tãn và quÁn lý di sÁn vn hóa. Ngày nay mái quan tâm căa cáng đãng đái vãi di sÁn thÅ hián trên nhiÃu ph°¢ng dián h¢n. Viác công nhÁn công khai, phân lo¿i và bÁo tãn các di sÁn là vì lÿi ích căa cơng chúng. Di sÁn cũng mang đÁn nhāng lÿi ích trong khu vực công thông qua viác thu hút viác làm, tng c°ång bÁn sÃc vn hóa xã hái đÁm bÁo tính liên tāc căa lịch sÿ, căa giáo dāc, nghiên cąu và học tÁp. Cũng giáng nh° Obasli nhÃn m¿nh hai vÃn đà này: "Các cáng đãng địa ph°¢ng phÁi có tiÁng nói trong vÃn đà bÁo tãn và lÁp kÁ ho¿ch cho du lịch. Sự tham gia căa địa ph°¢ng trong viác lÁp kÁ ho¿ch s¿ thực sự tái °u hóa tiÃm nng phát triÅn căa mát thị trÃn" [142, tr.128]. Bên c¿nh đó, cịn có mát lý do đ°ÿc đà cp bỗi Feilden v Jokilehto: "cụng dõn bit lch s ca nÂi h ỗ s tn hỗng cm giỏc phong phú căa viác mình là mát phÅn căa lịch sÿ, và mát cÁm giác căa sự liên tāc, kÁ thừa bÁn sÃc<small>"</small> [153, tr.962]. Đó là lý do chúng ta cÅn phÁi phát triÅn mát hiÅu biÁt ráng căa tÃt cÁ các bên liên quan. V¿n là vai trò căa cáng đãng trong quÁn lý di sÁn phát triÅn căa du lịch, Hyung Park cho rằng điÃu quan trọng là phÁi nhÁn thąc phát triÅn du lịch và quÁn lý di sÁn khơng hồn tồn là tiêu cực nÁu các cáng đãng địa ph°¢ng nÃm giā trách nhiám chă yÁu trong tồn bá q trình phát triÅn du lịch. H¢n thÁ nāa, tác giÁ còn nhÁn định ng°åi ta cÅn chú trọng tãi viác nhÃn m¿nh vai trò căa cáng đãng và c° dân địa ph°¢ng nh° mát nhân tá tích cực, chă chát trong tồn bá q trình lÁp kÁ ho¿ch, phát triÅn và quÁn lý du lịch. De Chavez cũng nhÃn m¿nh: <Nhāng ng°åi dân bÁn xą cÅn đ°ÿc tham gia trực tiÁp vào viác lên kÁ ho¿ch, thực hián và kiÅm soát các ho¿t đáng du lịch có tác đáng đÁn họ, và có c¢ chÁ hÿp lý cho viác chia sẻ lÿi nhuÁn= [148, tr.103].

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

<i>Khái niám các bên liên quan không đ°ÿc đà cÁp trong Công °ãc Di sÁn ThÁ </i>

giãi v Hóng dn hot ỏng. iu ny dò hiu bỗi vãi các Quy °ãc Qc tÁ khơng nên có q nhiÃu quy định chi tiÁt trong các vn bÁn, nhằm t¿o điÃu kián cho các quác gia thành viên có bián pháp hành xÿ thích ąng vãi luÁt pháp quác gia căa họ. Tuy nhiên, ngay cÁ khi khái niám này khơng đ°ÿc viÁt trong vn bÁn chính thąc, các ho¿t đáng bÁo tãn và quÁn lý di sÁn v¿n phÁi thực hián bằng sự phái hÿp chặt ch¿ giāa các c¢ quan hành chính các cÃp, các c° dân và cáng đãng địa ph°¢ng, các c¢ quan bÁo tãn và quÁn lý di sÁn chuyên nghiáp, các vián nghiên cąu và các bên liên quan khác trong viác quÁn lý di sÁn. NÁu khơng hÿp tác và có ph°¢ng pháp tiÁp cÁn sáng t¿o, h°ãng tãi phát triÅn bÃn vāng, sự thành cơng trong t°¢ng lai căa bÁo tãn và quÁn lý di sÁn nhân lo¿i s¿ rÃt khó đÅ đ¿t đ°ÿc.

Viác áp dāng lý thuyÁt này vào thực tÁ cơng tác qn lý di tích đã đ°ÿc cỏc nh nghiờn cu, qun lý ỗ Viỏt Nam khai thỏc ỗ mc ỏ khỏc nhau. Tỏc gi Nguyòn

<i>Chớ BÃn đã đà cÁp đÁn mơ hình qn lý các bên liên quan vãi nhāng khuyÁn nghị, đà </i>

xuÃt mang tính tồn dián đÅ nâng cao hiáu q qn lý đái vãi các bên liên quan [12]. Nh° vÁy, quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa từ viác ąng dāng lý thuyÁt các bên liên quan đã đ°ÿc các học giÁ trong và ngoài n°ãc đà cÁp đÁn ç các khía c¿nh khác nhau tuy nhiên ch°a có cơng trình nào nghiên cąu chun sâu và thực tr¿ng phái hÿp giāa CBLQ trọng ho¿t đáng QLDT.

<i>1.2.2.4. Vận dụng lý thuyết các bên liên quan trong quản lý di tích ở tỉnh Thái Bknh </i>

Từ nhāng phân tích và nguãn gác, sự phát triÅn, các nái dung và quan điÅm và lý thuyÁt các bên liên quan cũng nh° viác ąng dāng lý thuyÁt các bên liên quan trong ho¿t đáng quÁn lý di sÁn vn hóa nói chung và qn lý di tích lịch sÿ-vn hóa nói riêng có thÅ thÃy lý thuyÁt các bên liên quan đã đ°ÿc đà cÁp đÁn nhiÃu khía c¿nh, nhiÃu ph°¢ng dián khác nhau trong ho¿t đáng quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa. Vì vÁy, đÅ giÁi qut nhāng vÃn đà đặt ra căa luÁn án, NCS tiÁp cÁn lý thuyÁt các bên liên quan đÅ nghiên cąu, phân tích thực tr¿ng phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t ỏng qun lý di tớch lch s-vn húa ỗ tónh Thái Bình. ĐÅ đÁm bÁo nghiên cąu mang tính tồn dián lý thuyÁt các bên liên quan đ°ÿc áp dāng trong nghiên cąu căa luÁn án này đÅ:

1/Xác định các bên liên quan và vai trò căa phái hÿp giāa CBLQ trong ho¿t đáng quÁn lý di tích. Xác định các bên liên quan, trách nhiám và sự tham gia phái hÿp căa họ là b°ãc c¢ bÁn xác định nhāng nái dung ho¿t đáng quÁn lý có đ°ÿc thực hián hiáu quÁ hay không.

2/ Xác định nái dung phái hÿp, hình thąc phái hÿp và cách thąc phái hÿp giāa các bên liên quan trong ho¿t ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh. óng thồi trờn c sỗ ú ỏnh giỏ hiỏu qu ca s phỏi hp gia CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ Thỏi Bỡnh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

3/ Đánh giá hiáu quÁ phái hÿp gia CBLQ trong hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh thơng qua các tiêu chí đánh giá.

<i>Nh° vÁy, lý thuyÁt các bên liên quan đ°ÿc vÁn dāng trong quÁn lý di tớch lch s </i>

- vn húa ỗ tónh Thái Bình nhằm nghiên cąu, phân tích, đánh giá vai trò, trách nhiám và sự phái hÿp giāa các bên liờn quan cú nh hỗng tói kh nng bo tón và phát huy các di tích lịch sÿ - vn hóa trên địa bÁn tãnh Thái Bình. Sự phái hÿp giāa các bên liên quan đóng vai trị quan trọng kÁt nái tÃt cÁ các ho¿t đáng quÁn lý di tích thành mát há tháng hồn chãnh, tháng nhÃt. Nói cách khác, viác quÁn lý di tích lịch sÿ - vn húa ỗ Thỏi Bỡnh c xõy dng v phỏt triÅn dựa trên vai trò, chąc nng, quyÃn lÿi căa các bên liên quan và sự phái hÿp chặt ch¿ giāa CBLQ. BÁn chÃt căa công tác quÁn lý di tích lịch sÿ - vn hóa là sự phái hÿp giāa chă thÅ và đái t°ÿng quÁn lý, mąc đá thành công tùy thuác vào mąc đá liên kÁt giāa các bên liên quan. Sự liên kÁt đó h°ãng đÁn māc đích chính là giā nguyên các giá trị vn húa ca di tớch trờn c sỗ bo tón nguyờn vẹn các di tích đó. Cơng tác qn lý di tớch lch s - vn húa ỗ Thỏi Bỡnh khụng đÁn từ mát cá nhân riêng lẻ hay mát nhóm cá nhân nào mà nó cÅn có sự phái hÿp chặt ch¿ từ

<i>các cá nhân, nhóm ng°åi, đồn thÅ, đ¢n vị, doanh nghiáp và cÁ xã hái. Lý thuyÁt Các </i>

<i>bên liên quan</i>s¿ giúp nhÁn dián đ°ÿc các bên tham gia cùng chąc nng, trách nhiám cā thÅ căa từng bên trong quá trình bÁo tãn và phát huy các di tích trên địa bàn tãnh.

<i><b>1.2.3. Xác định các bên liên quan phối hợp trong hoạt động quản lý di tích ở tỉnh Thái Bình </b></i>

Viác xác định các bên liên quan có ý nghĩa tiÃn đÃ, quyÁt định tính chính xác và ý nghĩa nghiên cąu. Do đó, ln án đã dựa vào các c¢ sỗ xỏc nh cỏc bờn liờn quan:

<i>Th nht, đÅ đÁm bÁo tính khoa học trong viác xác định cỏc bờn liờn quan trong hot </i>

ỏng QLDT ỗ tónh Thái Bình, các bên đ°ÿc xác định dựa vào kÁ thừa các kÁt quÁ nghiên cąu đã đ°ÿc đà cÁp ç māc 1.2.2. Trong nghiên cąu này các bên liên quan c xỏc nh l ngồi cú nh hỗng hoc b nh hỗng n hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bình.

<i>Thứ hai, xác định các bên liên quan theo cách tiÁp cÁn từ trên xuáng và từ d°ãi lên </i>

theo há tháng chính trị t¿i n°ãc ta có liên quan đÁn ho¿t đáng QLDT đÅ đÁm bÁo sự tham gia đÅy đă căa các chă thÅ theo chąc nng, nhiám vā, quyÃn h¿n. Theo đó, các bên liên quan bao gãm chính qun cÃp từ Trung °¢ng đÁn địa ph°¢ng, c¢ quan quÁn lý nhà n°ãc các ngành, lĩnh vực khác nh°: Nái Vā, Tài nguyên mơi tr°ång, Tài chính kÁ ho¿ch, Xây dựng& Các bên liên quan này thông qua chă tr°¢ng chính sách có tác đáng đÁn các ho¿t đáng qun lý di tớch ỗ Thỏi Bỡnh. Tuy nhiờn, trong nghiên cąu này định

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

nghĩa phái hp c giói hn ỗ cỏc mỏi quan hỏ trc tiÁp và lâu dài trên ph¿m vi tãnh Thái Bình và các địa bàn nghiên cąu cā thÅ là huyán H°ng Hà, huyán Vũ Th° và thành phá Thái Bình và các mái quan há thân thuác vãi cáng đãng nên mặc dù các bên này có tác đáng và nh hỗng lón n hot ỏng QLDT tuy nhiờn trong giãi h¿n căa đà tài luÁn án s¿ đà cÁp ç mąc đá giãi thiáu và hình thąc phái hÿp trong ho¿t đáng quÁn lý mà không đi sâu phân tích các nái dung quÁn lý. Cách tiÁp cÁn các bên liên quan này cũng là gÿi ý cho các nghiờn cu tip theo ỗ phm vi, cp ỏ thc tiòn rỏng hÂn.

<i>Th ba, cỏng óng theo phõn tớch ç māc 1.2.1.5 rÃt đa d¿ng và có Ánh h°çng đÁn </i>

các quan há phái hÿp trong ho¿t đáng QLDT, nh°ng nghiên cąu muán tÁp trung vào khám phá quá trình phái hÿp tãn t¿i lâu dài và trực tiÁp t¿i địa ph°¢ng và muán tÁp trung vào các bên tham gia phỏi hp ỗ khớa cnh tham gia vo ho¿t đáng QLDT.

Từ nhāng thÁo luÁn nêu trên, các bên liên quan đ°ÿc xác định cā thÅ đÅ nghiên cąu đà tài này đ°ÿc thÅ hián qua s¢ ó sau:

<b>SÂ ó 1.1: SÂ ó th hiần các bên liên quan trong quÁn lý di tích </b>

<i>Nguồn: NCS thực hiện tháng 4 năm 2023. </i>

Từ s¢ đã trên, NCS nhÁn thÃy có nhiÃu bên tham gia vào hot ỏng QLDT ỗ tónh Thỏi Bỡnh nhng cú th khoanh vùng vào 2 chă thÅ chính là Nhà n°ãc và Cáng đãng. Các bên liên quan thuác khu vực Nhà n°ãc bao gãm: Chính phă, Bá Vn hóa, ThÅ thao

</div>