NEO - 2.0.1.1 pdf

NEO - 2.0.1.1

TRẦN XUÂN BÌNH-Nụ cười-acrylic

Thuật ngữ “neo” bắt nguồn từ chữ “neo” trong tiếng Hy Lạp chỉ tính chất
mới, trẻ, tươi nguyên. Thế kỷ thứ XVIII, Néo-classicisme (chủ nghĩa Tân cổ
điển) ra đời ở Pháp đã lấy nguồn cảm hứng từ mỹ thuật Hy Lạp, La Mã cổ
để xây dựng những tác phẩm tích cực phản ánh gương anh dũng và tinh th
ần
dân chủ. Thế kỷ thứ XIX, các họa sĩ như Signac và Seurat đã làm cho nghệ
thuật ấn tượng trở nên sâu sắc và bền vững hơn với Néo-impressionisme
(chủ nghĩa Tân ấn tượng). Điểm chung của hai khuynh hư
ớng nghệ thuật nói
trên là đề cao sự cách tân trong sáng tạo nghệ thuật. Từ “neo”, do đấy khi
được sử dụng có hàm ý ch
ỉ về sự cách tân mang đến những thay đổi tích cực
và tiến bộ.
Lấy gợi ý từ bài học của các nghệ sĩ bậc thầy Pháp, những giảng viên trẻ
trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam qua triển lãm NEO-2011 muốn tạo ra
một không khí mới để hướng tới những triển lãm mỹ thuật chuyên đ
ề về chủ
đề, chất liệu và thể loại Xã hội Việt Nam ngày nay đã khác so với vài chục
năm trước đây. Lĩnh vực nào cũng có những thay đổi và đời hỏi sự thay đổi.
Môi trường đào tạo sáng tác mỹ thuật thật sự cần có những chuyển đổi để
bắt nhịp với cuộc sống đương đại. Triển lãm NEO-2.0.1.1 là những tự bạch
của giảng viên trẻ Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam trong bối cảnh toàn
cầu hóa. Cũng giống như diện mạo mỹ thuật Việt Nam từ khi bắt đầu Đổi
mới đến nay, triển lãm cho thấy sự song hành tồn tại của nhiều phong cách
sáng tác: có nghệ sĩ quan tâm đến những khía cạnh của đời sống đương đại,
có nghệ sĩ khai thác các hình th
ức nghệ thuật mới, có những nghệ sĩ vẫn tiếp

tục đề tài, chất liệu và thể loại mà họ đã sáng tác trong nhiều năm.
Tác phẩm KFC Vinh hoa của Trần Hậu Yên Thế quan tâm đến vấn đề thời
sự nổi lên về lo ngại kết quả của toàn cầu hóa dẫn đến nguy cơ một nền văn
hóa toàn cầu. Thức ăn nhanh Mc Donald, gà rán Kentucky liệu có phải là
dấu hiệu cho sự chấm hết về đa dạng văn hóa, liệu có phải báo hiệu cho sự
xuất hiện các đơn vị văn hóa chung trên mọi lĩnh vực đối với tất cả các quốc
gia? Tranh dân gian Đông Hồ Việt Nam và KFC của Mỹ đều là sản phẩm
văn hóa bình dân. Song một bên là di sản truyền thống của dân tộc có nguy
cơ mai một; bên kia là sản phẩm của một tập đoàn xuyên quốc gia đang
chiếm lĩnh thị trường văn hóa ẩm thực thế giới. Không gian cà phê tranh in
bằng cà phê trên giấy dó của Nguyễn Nghĩa Phương lại là phản ứng trước
những thay đổi tiêu cực về môi trường do con người gây ra. Đây cũng là m
ột
trong những nội dung được nghệ thuật đương đại quan tâm. Sự phản ứng
này được thể hiện qua nhiều ý tưởng khác nhau của các nghệ sĩ như đề cập
trực tiếp về các thảm họa môi trường; hoặc đề cao sự tôn trọng thiên nhiên
qua việc sử dụng những chất liệu có nguồn gốc thiên nhiên để sáng tạo nghệ
thuật.
Những thuật ngữ như “non-toxic ink” (mực không độc hại), “organic print”
(in bằng những chất liệu chiết xuất từ thực vật) đã xu
ất hiện trong nghệ thuật
tranh in. Nguyễn Nghĩa Phương đang thử nghiệm phương tiện, chất liệu in
mới theo xu hướng phi hóa chất đương thời của chuyên ngành tranh in. Đối
với nghệ sĩ, cà phê không đơn thuần là chất liệu mà còn là phương tiện biểu
lộ thông điệp của nghệ sĩ: hãy làm gì để giảm thiểu sự hủy hoại thiên nhiên;
chất liệu trong nghệ thuật đương đại không có giới hạn, nó có thể là những
thứ thường nhật quanh ta, thậm chí là đã bỏ đi.
Lê Trần Hậu Anh là nghệ sĩ trẻ đã có nhiều tác phẩm video art tham gia các
triển lãm ở nước ngoài như Nhật Bản, Thụy Điển; ở trong nước như Vietart
Center, Viện Goethe và L’espace. Nghệ sĩ dành thời gian chuyên sâu cho

hình thức video art sắp đặt. Tác phẩm Phản chiếu gồm 4 bức tranh sơn dầu
phối hợp với video art đã đem đến một sắc thái mới của thời đại công nghệ.
Màu sắc lung linh trên các tranh sơn dầu gần với cách diễn tả ánh sáng của
ấn tượng, bên cạnh đó là hình ảnh động của video về một mặt nước ẩn hiện
dòng chữ “Nghệ thuật là gì?” Tác phẩm không chỉ ghi lại phong cảnh Hà
Nội mà còn là sự phản chiếu những tư duy của tác giả về con đư
ờng sáng tạo
nghệ thuật và đặt ra câu hỏi cho chúng ta cùng suy ngẫm về bản chất và ý
nghĩa của nghệ thuật. Trần Hoàng Sơn lại phối hợp hội họa với nghệ thuật
sắp đặt. Huân chương của chúng tôi được trình bày trang trọng trong một
chiếc khung cổ, phía trước tranh có một barie chắn ngang. Tác phẩm cho
thấy họa sĩ đang ở trong giai đoạn sáng tác khác với trước đây. Cũng vẫn
chất liệu giấy dó, màu tự nhiên và mực nho làm chủ đạo để sáng tác, song
tác phẩm này của Trần Hoàng Sơn có sự nghiên cứu kết hợp thêm những
chất liệu khác nhau để có những hiệu quả mới về thị giác. Tác phẩm Hóa
thạch chất liệu tổng hợp của Lê Lạng Lương tạo chất cảm từ sự tương phản
của các độ lồi lõm khác nhau theo hình thức phù điêu, từ đó gợi hình ảnh
m
ập mờ đa nghĩa về những vang vọng của quá khứ. Di tích hóa thạch của cổ
sinh vật ở các tầng đất đá gửi đến chúng ta thông điệp của sự vật hiện tượng
cách chúng ta hàng vạn năm. Thông qua chúng con người có thể giải mã
những biến đổi của trái đất, những điều bí ẩn của thiên nhiên và cuộc sống.
Nhưng ngoài ra nhiều khi trong nghệ thuật, người nghệ sĩ cũng có thể hóa
thạch những khoảnh khắc có ý nghĩa để nó trở thành vĩnh cửu.
Với cách tạo hình khoe, giàu chất Pop art, Giấc mơ xanh đỏ của Đào Quốc
Huy phản ánh ước mơ của con người trong cuộc sống đương đại về một
cuộc sống viên mãn, giàu có. Chiếc Ô tô, một sản phẩm chứa đựng giá trị
văn hóa phương Tây biểu tượng cho cuộc sống mới nhiều người đang hư
ớng
tới, nhưng chính vì theo đuổi tiện nghi vật chất, con người nhiều khi quên

lãng đi những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Các hình ảnh
trên tranh mang nhiều ý nghĩa tượng trưng đã được hòa trộn trong một
không gian đa chiều, siêu thực để chuyển tải ý tưởng nội dung tác phẩm.
Người xem dễ dàng nhận ra Phạm Bình Chương trong tác phẩm sơn dầu
Những ô cửa bởi họa sĩ đã dành nhiều thời gian chuyên tâm vào một hình
thức và nội dung sáng tác. Một ngôi nhà cổ Hà Nội được diễn tả kỹ, sâu đến
từng chi tiết: tường vôi có chỗ đã ngả màu thời gian, chỗ mới được quét lại,
những ô cửa hé mở gợi về sự hiện diện của những con người chủ nhân của
ngôi nhà. Nếu thoáng nhìn qua tranh người xem dễ tưởng như đây là một
tranh phong cảnh Hà Nội vào những năm 1930, nhưng các chi tiết như chiếc
xe đạp Trung quốc, tấm bạt ni lông trên khung cửa sổ, chiếc máy thông gió
đã cho biết đây là một khung cảnh Hà Nội hiện đại. Lấy cảm hứng sáng tác
qua cảnh vật như kiến trúc để phản ánh cuộc sống, vô hình chung tranh của
Phạm Bình Chương còn mang giá trị như một công trình nghiên cứu dân tộc
học ghi lại được những chất liệu, thói quen, đồ dùng sinh hoạt của xã hội
Việt Nam trong giai đoạn khoảng 20 năm sau Đổi mới. Lê Xuân Dũng kết
hợp cả hai phương pháp vẽ lụa Việt Nam và Trung Quốc trong tranh lụa
Sông Đáy ngày xưa. Từng là học viên của Học viện Mỹ thuật Trung ương
Trung quốc, họa sĩ muốn vận dụng những ưu đi
ểm của tranh lụa Trung Quốc
như phối hợp với thư pháp, kết hợp vẽ tả ý với vẽ công bút cho nghệ thuật
tranh lụa của mình. Hòa sắc xanh của tranh gợi người xem liên tưởng đến
tranh Thanh lục sơn thủy, đồng thời tạo cho tranh đượm vẻ man mác hoài
niệm như nội dung câu chữ Hán viết lạc khoản trên tranh: “Thời gian đẹp đẽ
trôi mau/Ngoảnh đầu nhìn lại còn màu cỏ cây”.
Ngoài ra, triển lãm còn có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ trẻ khác như Đêm
trăng (sơn mài) của Diệp Quý Hải, Thằng cu Đinh Hợi (sơn mài) của Triệu
Khắc Tiến, Lật đật (sơn dầu) của Lê Trần Anh Tuấn, Không thân thiện (sơn
dầu) của Nguyễn Đức Toàn, Thế giới trẻ thơ (lụa) của Phạm Thanh Vân, Nụ
cười (acrylic) của Trần Xuân Bình, Mưa Hạ (acrylic) của Trần Lưu Tuấn,

Chân dung (tượng tròn) của Trần Quốc Thịnh, Một, Hai (khắc gỗ) của Vũ
Đình Tuấn, Sẽ không còn đêm dài (video art) của Lưu Chí Hiếu. Trong số
đó có những tác giả đã khẳng định phong cách cá nhân, có những nghệ sĩ
tiếp tục đẩy sâu nghiên cứu về một chất liệu hay thể loại, và cũng có những
nghệ sĩ lại phát huy tìm tòi các thể nghiệm nghệ thuật.
Chủ đề NEO-2. 0. 1. 1 dựa trên bối cảnh phát triển nghệ thuật của riêng t
ừng
nghệ sĩ, cũng như trình bày những thay đổi về sáng tác của họ thông qua các
tác phẩm nghệ thuật. Nhiều khía cạnh của xã hội Việt Nam đã được phản
ánh qua triển lãm. Ngoài các loại hình nghệ thuật truyền thống nh
ư tranh giá
vẽ, điêu khắc, tranh đồ họa, còn có những hình thức mới của nghệ thuật
đương đại như sắp đặt, video art. Sự đa dạng về phong cách, chất liệu và thể
loại nghệ thuật trong triển lãm NEO-2.0.1.1 đã tạo nên một không gian nghệ
thuật có nhiều điểm mới mẻ, đồng thời mang đến cho người xem cơ hội
thưởng thức những cá tính sáng tạo khác nhau.
Triển lãm NEO-2.01.1 đã đặt ra hướng đi cho những triển lãm tiếp theo của
trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam về cách thức tổ chức những triển lãm
chuyên đề, làm việc nhóm, xây dựng ý tưởng chung cho một triển lãm mỹ
thuật. Đối với các giảng viên - nghệ sĩ trẻ, sự thay đổi không chỉ dừng lại ở
triển lãm này mà nó sẽ còn tiếp tục với mục đích cuối cùng là xây dựng một
môi trường mỹ thuật có tầm cỡ quốc gia trên cả ba lĩnh vực học tập, giảng
dạy và sáng tác.
Bùi Thị Thanh Mai- Tháng 11 năm 2008