Báo cáo " Về việc áp dụng thủ tục rút gọn trong việc xét xử phúc thẩm vụ án hình sự " ppt

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 45





TS. Phan Thị Thanh Mai *
1. Theo quy nh ti iu 318 B lut t
tng hỡnh s nm 2003 (BLTTHS), phm vi
ỏp dng th tc rỳt gn ch trong vic iu
tra, truy t, xột x s thm v ỏn hỡnh s.
Tuy nhiờn, vic cú nờn m rng phm vi ỏp
dng th tc rỳt gn trong vic xột x phỳc
thm hay khụng l vn hin nay ang
c cp vi nhng quan im khỏc nhau.
- Quan im th nht: Khụng ỏp dng
th tc rỳt gn trong vic xột x phỳc thm
v ỏn hỡnh s.
õy l quan im ca cỏc nh lm lut
c th hin trong ni dung ca iu lut v
l quan im ca nhng ngi cho rng quy
nh ca phỏp lut hin hnh l hp lớ. Vic
khụng ỏp dng th tc rỳt gn i vi vic
xột x phỳc thm vỡ khi bn ỏn, quyt nh
ca to ỏn cp s thm ó b khỏng cỏo,
khỏng ngh l ó cú s khụng thng nht gia
to ỏn vi vin kim sỏt hoc gia to ỏn vi
nhng ngi tham gia t tng cú quyn

khỏng cỏo trong vic gii quyt v ỏn. Nh
vy, tớnh cht "s vic phm ti n gin,
chng c rừ rng" khụng cũn na m v ỏn
ó tr thnh phc tp, khụng m bo y
iu kin gii quyt theo th tc rỳt gn.
- Quan im th hai: Nờn quy nh ỏp dng
th tc rỳt gn trong vic xột x phỳc thm i
vi cỏc v ỏn trc ú ó xột x s thm theo
th tc rỳt gn. Tỏc gi quan im ny cho rng:
+ Vic bn ỏn, quyt nh s thm b
khỏng cỏo, khỏng ngh khụng lm cho tớnh
cht ca v ỏn phc tp thờm vỡ ch khi cú
iu kin lut nh c quan iu tra mi
ngh ỏp dng th tc rỳt gn v vin kim
sỏt ó cõn nhc k cng trc v sau khi
quyt nh ỏp dng th tc rỳt gn;
+ Vic phỳc thm trong trng hp ny
khụng ũi hi nhiu thi gian do tớnh cht
n gin, rừ rng ca v ỏn; trong giai on
s thm, nu cú nhng tỡnh tit lm phc tp
thờm tớnh cht ca v ỏn thỡ cỏc c quan tin
hnh t tng cp s thm ó cú nhng
quyt nh cn thit khụng ỏp dng th
tc rỳt gn i vi v ỏn ny na;
+ Nu cú sai lm cp s thm thỡ vic
lm rừ sa cha nhng sai lm ú cng
khụng mt nhiu thi gian do nhng iu
kin ỏp dng th tc rỳt gn cho phộp nhanh
chúng xỏc nh cỏc tỡnh tit thc t ca nú.
Mt khỏc, nu cú s vi phm nghiờm trng

quy nh ca BLTTHS, hi ng xột x phỳc
thm cú th hu bn ỏn, quyt nh s thm
iu tra, xột x li theo th tc thụng thng.
(1)

V quan im th nht, cng l quy nh
ca BLTTHS, khụng cho phộp ỏp dng th
tc rỳt gn i vi vic xột x phỳc thm i
vi mi v ỏn l th hin s thn trng trong
vic ỏp dng th tc rỳt gn, tuy nhiờn theo
chỳng tụi l quỏ hn ch. V mt lớ lun cng
nh thc tin xột x u cho phộp nhn nh
cú nhng trng hp, vic khỏng cỏo ca b
cỏo khụng lm cho tớnh cht ca v ỏn tr nờn
* Ging viờn chớnh Khoa lut hỡnh s
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
46 tạp chí luật học số 10/2009

phc tp. a s b cỏo thc hin quyn khỏng
cỏo (s lng khỏng cỏo, trong ú cú khỏng
cỏo ca b cỏo chim t l rt ln, theo s liu
thng kờ ca Vin kim sỏt nhõn dõn ti cao
(VKSNDTC), nm 2005 s v khỏng cỏo chim
93,32% s v to ỏn cp phỳc thm th lớ;
nm 2006 chim 92,93%; nm 2007 chim
93,82%).
(2)

Rt nhiu trng hp khỏng cỏo
xin c khoan hng, gim nh hỡnh pht vi
tõm lớ cu may, cũn nc cũn tỏt m khụng
phi vỡ phn i vic gii quyt v ỏn ca to
ỏn cp s thm, cng khụng phi vỡ bn ỏn,
quyt nh ca to ỏn cp s thm khụng m
bo tớnh hp phỏp hay khụng cú cn c. Cú
trng hp, ngi b hi khỏng cỏo xin gim
nh cho b cỏo ch vỡ h cú quan h hụn nhõn,
huyt thng vi b cỏo hoc vỡ nhng lớ do
mun thụng cm, tha th cho b cỏo, mun
"lm phỳc", khụng mun gõy thự oỏn vi b
cỏo m khụng phi vỡ lớ do khụng ng tỡnh
vi phỏn quyt ca to ỏn (ú l mt trong
nhng nguyờn nhõn ca vic to ỏn cp phỳc
thm ra quyt nh khụng chp nhn khỏng
cỏo, gi nguyờn bn ỏn s thm chim t l cao
trong cỏc quyt nh ca to ỏn. Theo s liu
thng kờ ca To ỏn nhõn dõn ti cao (TANDTC),
t nm 2002 n nm 2007 t l ny trung bỡnh
l 70,23%).
(3)
Trong nhng trng hp trờn,
thc cht khụng cú vn cn xem xột thờm
cỏc tỡnh tit thuc ni dung v ỏn, cng khụng
cn xem xột li vic ỏp dng phỏp lut ca to
ỏn cp s thm m ch xem xột cú th gim
hn na mc ỏn cho b cỏo trong iu khon
ó nh hay khụng trờn c s ỏp dng khon 2
iu 46 B lut hỡnh s (BLHS). Vỡ vy, trong

trng hp ny, nu nh trc ú v ỏn ó cú
iu kin xột x s thm theo th tc
rỳt gn thỡ nhng iu kin ú vn c duy
trỡ sau khi bn ỏn b khỏng cỏo, hon ton cú
th ỏp dng th tc rỳt gn xột x phỳc
thm nhng v ỏn ny m khụng nh hng
n cht lng xột x v vn m bo quyn
v li ớch hp phỏp ca b cỏo. Vic hn ch ỏp
dng th tc rỳt gn trong xột x phỳc thm
trong nhng trng hp ny l khụng cn thit.
Quan im th hai, theo hng kin ngh
quy nh ỏp dng th tc rỳt gn trong vic xột
x phỳc thm i vi nhng v ỏn ỏp dng th
tc rỳt gn trong giai on xột x s thm m
cú khỏng cỏo, khỏng ngh l nhm khc phc
hn ch ca iu 318 BLTTHS v phm vi ỏp
dng th tc rỳt gn. Chỳng tụi ng ý vi
quan im cn quy nh th tc rỳt gn trong
vic xột x phỳc thm. Tuy nhiờn, vic tỏc gi
cho rng cú th ỏp dng th tc rỳt gn trong
vic xột x phỳc thm i vi mi v ỏn ó
xột x s thm theo th tc rỳt gn cú khỏng
cỏo, khỏng ngh theo chỳng tụi l quỏ rng,
cn cõn nhc thn trng hn, hn ch ỏp dng
i vi nhng v ỏn phc tp, khụng iu
kin ỏp dng th tc rỳt gn.
Tớnh cht v ỏn sau khi xột x s thm
theo th tc rỳt gn cú th tr nờn phc tp
vỡ nhiu lớ do:
Th nht, vic bn ỏn, quyt nh s thm

b khỏng cỏo, khỏng ngh thng lm cho tớnh
cht ca v ỏn phc tp thờm, nht l trong
trng hp vin kim sỏt khỏng ngh. Vin
kim sỏt khỏng ngh bao gi cng da trờn
nhng cn c m vin kim sỏt coi l xỏc ỏng.
iu 32 Quy ch cụng tỏc thc hnh quyn
cụng t v kim sỏt xột x cỏc v ỏn hỡnh s
ngy 17/9/2007 ca VKSNDTC quy nh:
Vin kim sỏt khỏng ngh theo th tc phỳc
thm khi cú mt trong nhng cn c sau:
- Vic iu tra, xột hi ti phiờn to s


nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009 47

thẩm phiến diện hoặc không đầy đủ;
- Kết luận của bản án hoặc quyết định
hình sự sơ thẩm không phù hợp với các tình
tiết khách quan của vụ án;
- Có vi phạm trong việc áp dụng BLHS;
- Thành phần hội đồng xét xử sơ thẩm
không đúng luật định hoặc có vi phạm nghiêm
trọng khác về thủ tục tố tụng.
(4)

Trong trường hợp có kháng nghị của viện
kiểm sát theo căn cứ thứ nhất, thứ hai và thứ
ba, thể hiện sự bất đồng quan điểm giữa viện
kiểm sát với toà án đối với việc xem xét, đánh

giá chứng cứ và giải quyết vụ án về nội dung
thực chất của vụ án. Trong trường hợp này, rõ
ràng vụ án không còn là "sự việc phạm tội
đơn giản, chứng cứ rõ ràng" nữa mà đã có sự
phức tạp, khó đánh giá các tình tiết của vụ án
cũng như khó lựa chọn quy phạm pháp luật
phù hợp để áp dụng nên không đủ điều kiện
để xét xử phúc thẩm theo thủ tục rút gọn.
Việc bất đồng quan điểm giữa toà án cấp sơ
thẩm và viện kiểm sát có thể do diễn biến
phiên toà sơ thẩm có việc bổ sung chứng cứ
mới tại phiên toà hoặc người tham gia tố tụng
thay đổi lời khai dẫn đến việc toà án và viện
kiểm sát có những quan điểm khác nhau khi
đánh giá những chứng cứ này. Cũng có thể do
toà án đã lựa chọn cách giải quyết khác với đề
nghị của viện kiểm sát (như xét xử bị cáo
theo khoản khác với khoản mà viện kiểm sát
đã truy tố trong cùng một điều luật hoặc về
tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà viện kiểm
sát đã truy tố) và viện kiểm sát không đồng ý
với cách giải quyết của toà án. Việc viện
kiểm sát kháng nghị vì "thành phần hội đồng
xét xử sơ thẩm không đúng luật định hoặc có
vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố
tụng" cũng làm cho việc xét xử phúc thẩm trở
nên phức tạp vì việc đánh giá hoạt động xét
xử của toà án cấp dưới có vi phạm thủ tục tố
tụng hay không để huỷ án là việc cần tiến
hành một cách thận trọng theo thủ tục chung.

Vì vậy, theo chúng tôi những trường hợp viện
kiểm sát kháng nghị cần được xét xử phúc
thẩm theo thủ tục chung.
Trong trường hợp kháng cáo, nếu đơn
kháng cáo của người kháng cáo thể hiện sự
không đồng ý với phán quyết của toà án, dựa
vào những căn cứ như căn cứ kháng nghị
của viện kiểm sát thì việc cũng cần phải xét
xử vụ án theo thủ tục chung vì những lí do
như chúng tôi đã trình bày.
Thứ hai, nếu bản án, quyết định sơ thẩm
đồng thời bị viện kiểm sát kháng nghị và
người tham gia tố tụng kháng cáo theo nhiều
nội dung và hướng kháng cáo khác nhau
cũng làm cho việc xét xử phúc thẩm phức
tạp vì có những quan điểm trái chiều về cách
giải quyết của toà án cấp sơ thẩm. Trường
hợp này không chỉ có sự bất đồng giữa viện
kiểm sát và người tham gia tố tụng với toà
án cấp sơ thẩm mà còn có sự bất đồng giữa
viện kiểm sát với người tham gia tố tụng và
giữa những người tham gia tố tụng với nhau.
Thứ ba, toà án cấp phúc thẩm không chỉ
thực hiện chức năng xét xử mà còn thực hiện
chức năng giám đốc việc xét xử của toà án
cấp dưới. Việc xét xử phúc thẩm có theo thủ
tục rút gọn hay không tuỳ thuộc vào tính
chất đơn giản, rõ ràng, ít nghiêm trọng của
sự việc phạm tội vì xét xử lại giải quyết nội
dung thực chất của vụ án. Tuy vậy, việc toà

án cấp phúc thẩm xét lại tính hợp pháp và có
căn cứ trong bản án, quyết định của toà án
cấp dưới có phức tạp hay không lại không
phụ thuộc vào tính chất đơn giản, rõ ràng, ít


nghiªn cøu - trao ®æi
48 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009

nghiêm trọng của sự việc phạm tội mà phụ
thuộc vào việc sai lầm của toà án cấp sơ
thẩm khi xét xử có tính chất đơn giản hay
phức tạp. Vì vậy, dù vụ án đủ điều kiện để
áp dụng thủ tục rút gọn ở cấp sơ thẩm nhưng
không có nghĩa đó là điều kiện đủ để xét xử
theo thủ tục rút gọn ở cấp phúc thẩm.
Thứ tư, việc viện kiểm sát, người đã
kháng cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên
quan đến kháng cáo, kháng nghị, người bào
chữa, người bảo vệ quyền lợi của đương sự
bổ sung chứng cứ mới tại toà án cấp phúc
thẩm cũng có thể làm cho chứng cứ của vụ
án trở nên phức tạp hơn, không đủ điều kiện
xét xử theo thủ tục rút gọn.
Hơn nữa, nếu chúng ta tiến hành áp dụng
thủ tục rút gọn đối với mọi vụ án đã áp dụng
thủ tục rút gọn ở cấp sơ thẩm có kháng cáo,
kháng nghị thì có thể dẫn đến tình trạng có
nhiều trường hợp toà án cấp phúc thẩm sẽ
phải huỷ bản án, quyết định sơ thẩm để điều

tra hoặc xét xử lại theo thủ tục chung do tính
chất phức tạp của vụ án, kéo dài và làm phức
tạp thêm trình tự tố tụng. Vì vậy cần quy
định theo hướng chỉ áp dụng thủ tục rút gọn
trong giai đoạn phúc thẩm khi có đủ những
điều kiện cần thiết.
Từ những phân tích trên, theo chúng tôi,
cần mở rộng phạm vi áp dụng thủ tục rút gọn
ở giai đoạn phúc thẩm trong trường hợp có
đầy đủ những điều kiện:
- Vụ án trước đó đã được xét xử sơ thẩm
theo thủ tục rút gọn;
- Bị cáo đã nhận tội tại phiên toà hình sự
sơ thẩm;
- Chỉ có kháng cáo của bị cáo theo
hướng giảm nhẹ mức hình phạt cho bị cáo;
của người đại diện hợp pháp của bị cáo chưa
thành niên; của người bị hại;
- Những người tham gia tố tụng khác
không kháng cáo;
- Viện kiểm sát không kháng nghị;
- Các thẩm phán được phân công xét xử
phúc thẩm qua việc nghiên cứu hồ sơ hoàn
toàn nhất trí là bản án sơ thẩm là đúng hoặc
có thể giảm nhẹ mức hình phạt trong khung
hình phạt mà toà án cấp sơ thẩm đã tuyên;
- Bị cáo và người đại diện hợp pháp của họ
đồng ý xét xử phúc thẩm theo thủ tục rút gọn.
(5)

2. Về việc áp dụng thủ tục rút gọn ở cấp
phúc thẩm trước đây đã được quy định trong
Bản hướng dẫn về trình tự tố tụng phúc thẩm
về hình sự (ban hành kèm theo Thông tư số
19-TATC ngày 2/10/1974). Theo quy định
tại Thông tư này, không cần gọi bị cáo mà
chỉ báo cho bị cáo biết ngày giờ, địa điểm
mở phiên toà bị cáo có thể đến nhưng không
bắt buộc phải đến, nếu họ không đến thì sự
vắng mặt của họ không ảnh hưởng đến việc
xét xử, cũng không cần có mặt những người
tham gia tố tụng khác. Phiên toà được xét xử
công khai, chủ toạ khai mạc phiên toà, một
thành viên của hội đồng xử án báo cáo tóm
tắt nội dung vụ án, kết luận của viện kiểm
sát nếu có sẽ được trình bày hoặc đọc, hội
đồng xử án vào phòng riêng nghị án và trở
lại phòng xử án tuyên án. Trường hợp có bị
cáo đến thì sau khi khai mạc phiên toà, bị
cáo được hỏi căn cước, được công bố thành
phần hội đồng xử án, xin thay đổi thành
phần hội đồng xử án và người phiên dịch,
nếu có. Tiếp theo là báo cáo tóm tắt nội dung
vụ án, sau đó bị cáo được trình bày thêm
những điểm cần thiết, hội đồng xử án có thể
hỏi thêm nếu xét thấy cần thiết, kết luận của
viện kiểm sát, bị cáo được nói lời sau cùng.


nghiên cứu - trao đổi

tạp chí luật học số 10/2009 49

Hi ng x ỏn vo phũng ngh ỏn v tr li
phũng x tuyờn ỏn.
(6)

Theo chỳng tụi, quy nh trờn vn cú
nhng im hp lớ cn k tha v phỏt trin.
Chỳng tụi nhn thy vic khụng cn triu tp
b cỏo v nhng ngi tham gia t tng khỏc
l hp lớ. Tuy nhiờn, khụng nờn quy nh thnh
hai trng hp "nu h khụng n phiờn to"
v trng hp "nu h cú n phiờn to" nh
quy nh ti Thụng t s 19-TATC. Thc
cht, vic xem xột khỏng cỏo trong trng
hp cú iu kin phỳc thm theo th
tc rỳt gn nh chỳng tụi ó trỡnh by ch l
xem xột cú th vn dng khon 2 iu 46
BLHS gim mc hỡnh pht cho b cỏo hay
khụng ch khụng phi l xem xột thờm chng
c ỏnh giỏ li v ỏn v ni dung hay cú
vn cn xột li v tớnh hp phỏp ca bn
ỏn, khụng cú vn cn xột hi hay tranh
lun. ng thi b cỏo (v i din hp phỏp
ca h nu h l ngi cha thnh niờn hoc
cú nhc im v tõm thn hoc th cht) ó
ng ý xột x theo th tc rỳt gn nờn vic
xột x vng mt b cỏo khụng nh hng n
vic gii quyt khỏng cỏo. Hn na, vic xột
gim ỏn cho b cỏo ch liờn quan n quyn

li ca b cỏo, khụng liờn quan n quyn li
ca nhng ngi tham gia t tng khỏc nờn
cng khụng cn triu tp h n phiờn to.
Do vy, khụng cn thit phi m phiờn to
cụng khai vỡ thc cht khụng cú vic xột x
v ni dung v ỏn nờn cú th ỏp dng hỡnh
thc nh phỳc thm quyt nh s thm.
Vic quyt nh ỏp dng th tc rỳt gn
trong vic xột x phỳc thm theo chỳng tụi
nờn quy nh do chỏnh ỏn to ỏn cp phỳc
thm quyt nh trờn c s ngh ca cỏc
thm phỏn c phõn cụng xột x v ỏn nu
xột thy iu kin xột x theo th tc rỳt
gn trong thi hn by ngy t ngy nhn h
s v ỏn. Quyt nh ny phi c gi cho
vin kim sỏt, b cỏo hoc ngi i din
hp phỏp ca b cỏo trong thi hn 24 gi k
t khi ra quyt nh. Phiờn to phỳc thm
tin hnh trong thi hn by ngy k t ngy
thụng bỏo quyt nh. Nu khụng cú quyt
nh ỏp dng th tc rỳt gn trong vic xột
x phỳc thm thỡ vic xột x phỳc thm v
ỏn c tin hnh theo th tc chung.
3. T nhng phõn tớch trờn, theo chỳng
tụi cn b sung iu 318 BLTTHS v phm
vi ỏp dng th tc rỳt gn i vi vic xột x
phỳc thm. Cn b sung iu 324a quy nh
v vic phỳc thm theo th tc rỳt gn vo
Chng XXXIV ca BLTTHS vi cỏc ni
dung: iu kin ỏp dng; thm quyn quyt

nh ỏp dng; thi hn phỳc thm, th tc
phiờn to phỳc thm nh ó phõn tớch trờn./.

(1).Xem: V Gia Lõm, Hon thin mt s quy nh
ca BLTTHS v th tc rỳt gn, K yu hi tho "Th
tc c bit trong t tng hỡnh s", Khoa lut hỡnh s,
Trng i hc Lut H Ni, H Ni, 2008, tr. 81.
(2).Xem: VKSNDTC, Thng kờ kt qu hot ng ca
VKSND nm 2005 v nm 2007.
(3).Xem: TANDTC, Bỏo cỏo tng kt cụng tỏc xột x
ca TANDTC cỏc nm t 2002 n nm 2007.
(4).Xem: Quy ch cụng tỏc thc hnh quyn cụng t v
kim sỏt xột x cỏc v ỏn hỡnh s ban hnh kốm theo
Quyt nh ca Vin trng Vin kim sỏt nhõn dõn ti
cao s 960/2007/Q-VKSNDTC ngy 17/9/2007.
(5). V vn ny chỳng tụi ó trỡnh by trong bi:
Mt s kin ngh nhm hn ch vic phi chuyn t
th tc rỳt gn sang th tc chung gii quyt v
ỏn. K yu hi tho "Th tc c bit trong t tng
hỡnh s", Khoa lut hỡnh s, Trng i hc Lut H
Ni, H Ni, 2008.
(6).Xem: TANDTC, Tp h thng hoỏ lut l v t
tng hỡnh s, H Ni, 1976, tr. 220, 223.