DANH HOẠ TRẦN VĂN CẨN pot

DANH HOẠ TRẦN VĂN CẨN
Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn sinh ngày
13 tháng 8 năm 1910 tại Kiến
An, nay là quận Kiến An thuộc
thành phố Hải Phòng trong một
gia đình trí thức nghèo, bố làm
nghề bưu điện, mẹ làm nghề thủ
công nặn con giống b
ằng bột dẻo
và làm đèn giấy bằng nan tre
Năm 1924 vào tuổi 14, sau khi
học hết tiểu học ở Kiến An, ông
lên Hà Nội ở với bà n
ội. Qua hai
năm trung h
ọc, năm 1925, theo ý
kiến của bố, ông thi vào Trường
Kỹ nghệ thực hành (école de l’
art appliqué) Hà Nội, học vẽ
mẫu đăng ten và thiết kế đồ gỗ.
Năm 1930, ông tốt nghiệp và
được điều về làm việc ở Viện Hải Dương học Nha Trang (nay là Viện
Nghiên Cứu Hải Dương Học Nha Trang), làm công việc vẽ, chép lại
những con cá lạ đánh bắt được từ biển về để lưu trữ vào hồ sơ gốc. Tại
đây, anh được làm quen với màu vẽ của những hoạ sĩ phương Tây từ

TRẦN VĂN CẨN-Em Thuý-sơn
dầu
một hoạ sĩ Pháp đến giúp Sở xây dựng mô hình để tham dự hội chợ
triển lãm ở Paris. Sự kiện này đã dẫn ông tới bỏ công việc ở Sở cá,
quay về Hà Nội với hoài bão trở thành hoạ sĩ tạo hình.

Năm 1931, sau 3 tháng học dự bị do hoạ sĩ Nam Sơn hướng dẫn, Trần
Văn Cẩn thi đỗ vào khoá VI (1931-1936) Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật
Đông Dương cùng với Nguyễn Gia Trí, Lưu Văn Sìn, Nguyễn Văn
Tại, Nguyễn Thuỵ Nhân, Vũ Đức Nhuận Năm 1933 ông cùng các ho
ạ
sĩ thể nghiệm thành công tranh sơn mài với sơn son, v
ỏ trứng. Vừa học
tập, vừa sáng tác: năm 1934 tác phẩm đầu tay mang tên Mẹ Tôi đã
được tham dự phòng triển lãm ở Paris. Cùng với Lê Phổ, Phạm Hậu,
Nguyễn Khang, Trần Quang Trân, Trần Văn Cẩn là một trong những
sinh viên đầu tiên nghiên cứu sơn ta, ông đã cùng bác Phó Thành tìm
cách pha chế để có thể vẽ được nhiều lớp sơn chồng lên nhau và mài.
Năm 1935, tại triển lãm lần thứ nhất Hội Khuyến Khích Kỹ thuật và
công nghệ ( viết tắt là SADEAL) Trần Văn Cẩn đã có bốn tác phẩm
Em gái tôi - sơn dầu, Cha con- lụa, Đi làm đồng và Cảnh bờ sông -
khắc gỗ màu, trong đó hai bức Cha con và Đi làm đồng được sáng tác
trên cơ sở ký hoạ ở Yên Viên, phía Bắc Hà Nội. Tại cuộc triển l
ãm này
ông được tặng giải ngoại hạng và được cử vào Ban giám khảo. Năm
1936, ông lại gửi tới triển lãm SADEAL lần hai với ba bức tranh lụa:
Cô đơn, Chân dung cô gái nhỏ và Chăn ngựa. Năm 1937 ông dự hội
chợ triển lãm quốc tế Paris với bốn tác phẩm lụa: Chân dung cô gái tr
ên
nền hoa đào, Chợ hoa, Thê và Mang cỏ cho ngựa ăn. Có thể thấy suốt
giai đoạn học, Trần Văn Cẩn đi khá sâu vào chất liệu lụa vậy m
à bài thi
tốt nghiệp của ông lại là bức bình phong trang trí kh
ổ 180 x 60 cm ghép
từ 6 tấm vóc với đề tài sinh hoạt của giới trí thức xưa có tên Lều ch
õng.

Bài tốt nghiệp này của ông được đánh giá cao.
Khi ra trường, hoạ sĩ Trần Văn Cẩn từ chối sự bổ nhiệm của chính
quyền thuộc địa. Hè năm đó ông đi xe đạp vào Huế cùng hai b
ạn học để
vẽ phong cảnh, nhưng bị chính quyền nghi ngờ và gặp rất nhiều khó
khăn. Nhưng ông quyết tâm tập trung vào chuyên môn, liên tục sáng
tác nhiều tác phẩm bằng các chất liệu sơn mài, lụa, sơn dầu, khắc gỗ.
Có thể coi thời kỳ này là thời kỳ hoạ sĩ Trần Văn Cẩn thử sức m
ình trên
nhiều chất liệu khác nhau và ở chất liệu nào ông cũng đạt được thành
công. Đó là các tác phẩm: Đi lễ chùa - lụa; Trong vườn - năm 1938,
sơn mài (120 x 80 cm) khi dự triển lãm SADEAL lần thứ III tại Hải
Phòng, ông nhận được Giải Ngoại Hạng, tác phẩm này gửi đi dự triển
lãm ở Batavia. Tác phẩm Bên sông Hồng - lụa, Phong cảnh Huế - sơn
dầu năm 1939 dự triển lãm SADEAL lần thứ IV. Tác phẩm Gánh lúa -
Lụa, Ngư dân - sơn dầu gửi sang Tokyo năm 1940. Năm 1943 ông
gia nhập nhóm “Trung tâm nghệ thuật Việt Nam” gọi tắt là FARTA,
đồng thời gửi hai tác phẩm: Em Thuý - sơn dầu và Gội đầu - khắc gỗ.
Mà sau đó ông được tặng giải nhất. Năm sau, ở triển lãm FARTA l
ần 2,
ông gửi hai tác phẩm: Bên ao sen - sơn dầu, Hai thiếu nữ trước bình
phong - lụa, 1944. Cũng năm này, tác phẩm Nắng trong vườn - sơn
dầu của Trần Văn Cẩn gửi tham dự triển lãm "Duy nhất". Tác phẩm
sơn dầu Em Thuý và tác phẩm Gội đầu tranh khắc gỗ của hoạ sĩ Trần
Văn Cẩn hiện được lưu giữ tại Bảo tàng mỹ thuật Việt Nam
Thời tiền khởi nghĩa, cảm tình với các bạn ở Văn hoá cứu quốc, ông vẽ
tranh cổ động Cứu nông dân, Trừ giặc đói, Phá xiềng, Bản đồ Việt
Nam không thể chia cắt. Các tác phẩm của hoạ sĩ Trần Văn Cẩn sáng
tác đã tham dự nhiều triển lãm trong nước và quốc tế. Điều này, thể
hiện sức sáng tạo của ông hết sức dồi dào. Chính ông cùng các hoạ sĩ

tốt nghiệp trường cao đẳng Mỹ Thuật Đông Dương thời đó như Tô
Ngọc Vân, Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Đỗ Cung, Nguyễn Gia Trí,
Nguyễn Tường Lân, Lê Văn Đệ, Lương Xuân Nhị đã tạo nên những
tác phẩm hội hoạ hiện đại giai đoạn đầu ở Việt nam.
Năm 1945 Cách mạng Tháng Tám thành công. Trong những ngày sôi
sục khí thế cách mạng và chống lại âm mưu xâm lược của giặc Pháp,
hoạ sĩ Trần Văn Cẩn cùng với nhiều danh hoạ khác đã hăng hái vẽ
tranh cổ động cỡ lớn trưng bầy ở vườn hoa Chí Linh, Bờ Hồ, ngã tư
Tràng Tiền, trước cửa Nhà Hát Lớn. Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn đã vẽ áp
phích Nước Việt Nam của Người Việt Nam (4x6m), trong tranh ba
nhân vật thanh niên nam, nữ, thiếu niên với vũ khí trong tay sẵn sàng
bảo vệ tổ quốc. áp phích trên được dựng ở nhà Địa ốc Ngân Hàng. Th
ời
gian này, hoạ sĩ Trần Văn Cẩn cùng anh em trong Hội Văn Hoá Cứu
Quốc đã tổ chức triển lãm văn hoá tại Nhà Khai Trí Tiến Đức, phố
Hàng Trống, Hà Nội. ở đây, hoạ sĩ Trần Văn Cẩn đã vẽ mẫu cửa - một
mẫu cửa khá độc đáo và chỉ đạo trưng bày triển lãm Văn hoá. Lần ấy,
anh em nghệ sĩ đã vinh dự được Bác Hồ đã đến thăm và nói chuyện.
Tại triển lãm này, Trần Văn Cẩn đã tham dự bức tranh lụa Cấy lúa
(Xuống đồng) đư
ợc sáng tác sau mấy tháng sống giữa khung cảnh đồng
ruộng ở một tỉnh trung du; tác phẩm này được tặng giải thưởng Chính
Phủ (trị giá hồi đó là1000đ).
Cuối năm 1946, Trường Mỹ Thuật Việt Nam được thành lập, thay thế
trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương tại phố Lò Đúc, Hà N
ội do hoạ
sĩ Tô Ngọc Vân phụ trách. Hoạ sĩ Trần văn Cẩn đã được ông Vân mời
tổ chức trường và tham gia giảng dạy. Đây là sự kiện quan trọng để
Trần Văn Cẩn bước vào sự nghiệp đào tạo của mình. Trường Mỹ thuật
mở chưa được bao lâu thì kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông cùng

nhiều văn nghệ sĩ Thủ Đô vào vùng kháng chiến. Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn
đi Bắc Ninh làm việc cho Phòng Thông Tin tuyên truyền huyện Từ
Sơn, tiếp đó phụ trách hoá trang và dựng sân khấu trong Đoàn kịch
thiếu nhi lưu động Diên Hồng. Thời gian này Trần Văn Cẩn vẽ nhiều
áp phích Đoàn kết; Kháng chiến, hướng dẫn phóng tranh vẽ lên tường
để động viên nhân dân tham gia kháng chiến. Năm 1948 ông được mời
lên làm việc ở Sở Thông Tin tuyên truyền khu 12 ở gần Nhã Nam - B
ắc
Giang. Trần Văn Cẩn làm công tác tuyên truyền khu - tham gia chiến
dịch Trung Du, hướng dẫn chiến sĩ vẽ dựa trên cơ sở nghệ thuật tranh
tết dân gian Đông Hồ, làm tranh khắc gỗ in giấy điệp cổ động cho
chiến đấu, sản xuất - học bình dân vv
Đại hội Văn nghệ Toàn quốc 1948 tại Việt Bắc, hoạ sĩ Trần Văn Cẩn l
à
một trong 11 đại biểu mỹ thuật tham dự Đại hội. Tại đại hội này ông đ
ã
được bầu vào Ban thường vụ Hội Văn Nghệ Việt Nam cùng với các
hoạ sĩ Nguyễn Đỗ Cung, Huỳnh Văn Gấm đại diện cho giới mỹ thuật.
Để chào mừng đại hội này, Phòng triển lãm hội họa kháng chiến 1948
đã được tổ chức bầy 53 tác phẩm, Trần Văn Cẩn đã gửi tới triển lãm
nhiều trực hoạ và tranh khắc gỗ in điệp. Năm 1949 ông làm trang trí
trọng khu giao tế (Bộ tổng tư lệnh), vẽ tranh hoành tráng Dân quân
(kiểu tranh tường).
Năm 1950 Trường Mỹ Thuật Kháng Chiến được thành lập do ho
ạ sĩ Tô
Ngọc Vân làm hiệu trưởng, Trần Văn Cẩn được mời cùng giảng dạy
với các hoạ sĩ Nguyễn Khang, Nguyễn Tư Nghiêm Cuối năm 1951,
ông được mời về Chiêm Hoá làm trưởng ban tổ chức và tham gia Hội
đồng nghệ thuật của Triển lãm hội hoạ 1951 tại Chiêm Hoá (Tuyên
Quang). Trong cuộc triển lãm này ông bày các tác phẩm ở Hang- lụa,

Gánh thóc thuế và Nhớ ơn người chiến sĩ vô danh - tranh cổ động và đ
ã
được giải thưởng.
Năm 1953, hoạ sĩ Trần Văn Cẩn cùng một số văn nghệ sĩ khác tham
gia vận động sản xuất, công tác giảm tô và cải cách ruộng đất. Thời
gian này ông có nhiều ký hoạ về nông dân và nông thôn, bức tranh
tranh lụa Nông dân vạch tội ác địa chủ được ông sáng tác vào th
ời gian
này.
Sau chiến thắng Điện Biên Phủ 1954, Miền Bắc được hoàn toàn giải
phóng, ông cùng đoàn quân chiến thắng trở về tiếp quản Thủ đô. Hai
tháng sau một triển lãm Mỹ thuật lớn chào mừng giải phóng Thủ đô đã
được tổ chức tại Nhà Hát lớn và Nhà thông tin Tràng Tiền Hà N
ội. Ban
tổ chức gồm Trần Văn Cẩn, Nguyễn Đỗ Cung, Huỳnh Văn Gấm, Mai
Văn Hiến, Nguyễn Sĩ Ngọc, Lương Xuân Nhị, Huỳnh Văn Thuận,
Nguyễn Văn Tỵ. Triển lãm khai mạc ngày 14/11/1954 với 496 tác
phẩm của 152 hoạ sĩ gửi đến dự triển lãm. Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn dự
triển lãm với tác phẩm tranh lụa Con đọc bầm nghe và 06 ký hoạ Làm
cầu; Phố Bắc Giang; Bến Sông Thương; Bộ đội trong động Tam
Thanh; Động Bình Gia.
Năm 1955 ông tiếp quản trụ sở trường Mỹ thuật ở 42 Yết Kiêu Hà Nội
hoạ sĩ Trần Văn Cẩn được giao làm Hiệu trưởng. Cùng thời gian này
ông làm Trưởng ban tổ chức triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1955.
Tại triển lãm này ông gửi hai tác phẩm: Lò đúc lưỡi cầy trong kháng
chiến- lụa và Công nhân hầm lò- sơn dầu.
Sau gần hai năm chuẩn bị - Đại hội thành lập Hội đã được tổ chức
trọng thể tại Câu lạc bộ Hội Liên hiệp Văn nghệ Việt Nam số nhà 1 ph
ố
Bà Triệu, Hà Nội. Đại hội đã bầu Ban chấp hành gồm 21 người trong

đó có hoạ sĩ Trần Văn Cẩn. Năm 1958 hoạ sĩ Trần Văn Cẩn được Ban
chấp hành bầu là Tổng thư ký thay hoạ sĩ Nguyễn Văn Tỵ.
Sau Đại hội của Hội, triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1958 được tổ
chức tại 42 Yết Kiêu Hà Nội. Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn tham dự với tác
phẩm: Nối lại dây gầu- sơn dầu; Tát nước đồng chiêm - sơn mài; tác
phẩm được vẽ sau khi đi thâm nhập thực tế ở vùng Xuân Thư
ợng, Nam
Định. Tác phẩm Tát nước đồng chiêm của ông đã được tặng giải Nhất.

Tại triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1960 tại 42 Yết Kiêu, hoạ sĩ
Trần Văn Cẩn đã tham dự tác phẩm sơn dầu Nữ dân quân miền biển,
tác phẩm này đã giành được giải Nhất. Hai năm sau, năm 1962, hoạ sĩ
Trần Văn Cẩn đã gửi tới triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1962 ba tác
phẩm: Mùa đông sắp đến- sơn mài; Chân dung bác thợ lò- sơn dầu và
Thiếu nữ áo trắng- sơn dầu.
Năm 1964 đế quốc Mỹ đưa chiến tranh phá hoại ra Miền Bắc, cả nước
bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Năm 1964, hoạ sĩ
Trần Văn Cẩn đó đã chuyển công tác về Hội Mỹ thuật Việt Nam
Trong thời gian công tác ở Hội bên cạnh công việc lãnh đạo, ông cố
gắng sắp xếp để có nhiều thời gian đi vẽ thực tế đến các Sở công nông
nghiệp và tuyến lửa, đi vẽ về vùng mỏ Quảng Ninh, vào khu IV (Nghệ
An, Hà Tĩnh, Thanh Hoá) năm 1964; Quảng Bình, Vĩnh Linh năm
1969, 1970. Đi Trường Sơn vào Tây Nguyên năm 1975 và vào Buôn
mê thuột ngay sau ngày giải phóng. Những chuyến đi này đã giúp ông
gắn bó với thực tế sản xuất và chiến đấu trong những năm tháng chiến
tranh giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nư
ớc bằng những tác phẩm:
Gác đêm, Thuyền hải thôn, Đèo Nai, Sinh hoạt đội ngư thuỷ, Căn
phòng dưới hầm Di Loan, Lão dân quân, Cửa vào địa đạo, Nuôi trẻ
trong lòng đất, Nghe đài, Cảnh giới, Kéo lưới , những cảm xúc và ghi

chép thực tế đã giúp ông sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị như Thằng
cu đất Mỏ- sơn mài (1968; Mưa mai trên sông Kiến- sơn mài (1972).
Sau ngày giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước, hoạ sĩ Trần Văn
Cẩn trong cương vị Tổng thư ký Hội Mỹ thuật Việt Nam đã cùng với
Ban thường vụ Hội xây dựng Hội lớn mạnh trong cả nước. Hai triển
lãm mỹ thuật toàn quốc lớn năm 1976 và năm 1980 được tổ chức tại H
à
Nội. Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn vẫn tiếp tục sáng tác và có những tác phẩm
tham dự: Hồ Chủ Tịch trên lễ đài mừng chiến thắng (1975); Tiến sâu
vào lòng đất và Trong lòng đất- sơn mài (1976); Làm thu
ỷ lợi, Một trận
đánh Mỹ, nguỵ ở Cheo Reo (1979); Đưa nước l
ên Cao nguyên và Chân
dung Bé Nga- sơn dầu (1980). Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1990
với tác phẩm: Người Hà Nội - sơn dầu (53 x 70)
Ngoài sáng tác hội hoạ ông còn làm minh hoạ, trình bày sách, sáng tác
mẫu mỹ nghệ
Khó có thể kể hết được những thành tựu sáng tạo của ông, vậy mà đến
tuổi 70, vào ngày sinh nhật 13 tháng 8 năm 1980, ông mới tổ chức khai
mạc triển lãm cá nhân đầu tiên tại Viện Bảo Tàng Mỹ Thuật Việt Nam
với 138 tác phẩm chọn lọc từ nhiều thể loại: hội hoạ, đồ hoạ, minh hoạ
sách báo, phác thảo bố cục, thể nghiệm trang trí gốm và những lời
giới thiệu trang trọng: “để báo cáo với công chúng về đặc điểm và
thành tựu sáng tạo của hoạ sĩ gần nửa thế kỷ trong đó có 35 năm dưới
ánh sáng cách mạng Với năng lực sáng tạo khá dồi dào v
ề các thể loại
và chất liệu kỹ thuật: sơn mài, sơn dầu, khắc gỗ, lụa và sở trường sử
dụng chất liệu sơn mài dân tộc, hoạ sĩ đã tạo một định hình cho bút
pháp và phong cách sáng tạo riêng của mình, mà ai cũng có thể dễ d
àng

cảm nhận được. Đó là sắc thái chân thực, hồn nhiên tươi mát, và giàu
chất trữ tình như tâm hồn lạc quan, yêu đời, phong độ tao nhã và thị
cảm trong sáng của hoạ sĩ Hoạ sĩ cũng đã dung hợp nhuần nhuyễn
yếu tố tạo hình của truyền thống nghệ thuật dân tộc, nhất là tính chất
truyền cảm ở nghệ thuật dân gian của ông cha ta, và hấp thụ có hiệu
quả tinh hoa nghệ thuật tạo hình hiện đại của nhân loại mà không rơi
vào tình trạng lai căng hoặc phục cổ ”.
Danh hoạ Trần Văn Cẩn qua đời ngày 31 tháng 7 năm 1994 tại Hà Nội
ở tuổi 84. Ông thực sự xứng đáng với những danh hiệu và phần thưởng
cao quý: Nhà Giáo Nhân Dân, Viện Sĩ Viện Hàn Lâm Mỹ Thuật Cộng
Hoà dân Chủ Đức, Giải Thưởng Hồ Chí Minh đợt I. Nhiều tác phẩm
của ông đã nhận được các giải thưởng: Giải Nhất các triển lãm mỹ
thuật toàn quốc năm 1960, 1976, 1980
Danh hoạ Trần Văn Cẩn được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân
chương độc lập hạng Nhất, Huân chương kháng chiến hạng Hai, Huân
chương lao động hạng Ba, Huy chương Vì sự nghiệp Văn học nghệ
thuật Việt Nam, Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam, Vì thế hệ trẻ Huy
chương kỷ niệm Lê nin,
Hoạ sĩ Trần Văn Cẩn là tấm gương sáng về lao động sáng tạo nghệ
thuật và trách nhiệm trong công tác. Tên tuổi và tác ph
ẩm của ông sống
mãi với nhân dân, với đất nước, và trong mỗi chúng ta.
TRẦN KHÁNH CHƯƠNG