Giấc mơ ống dẫn dầu
.
Công việc đầu tiên của tôi ở tuổi 19 là làm phiên dịch viên cho Công ty
Dầu Quốc tế Azerbaijan, một tập đoàn gồm một số nhà sản xuất dầu
lớn nhất thế giới. Điều này mang đến cho tôi độc lập về tài chính, vì
ngành công nghiệp dầu là chốn tuyển dụng béo bở nhất đối với giới trẻ
có học thức ở Baku. Tôi được xem là một trong số ít những kẻ may
mắn – những kẻ đã xoay sở để hưởng lợi từ cuộc bùng nổ kinh tế dầu
khí. Có được một góc nhìn trong cuộc, tôi quyết định nhìn ra
ngoài bằng cách bắt đầu chụp ảnh vào năm 2001, tập trung vào những
ảnh hưởng của ngành công nghiệp dầu khí lên đời sống của những
người dân thường trên đất nước tôi.
Bốn năm sau, sau khi cuối cùng cũng bỏ công việc hàng ngày của mình
để trở thành một người chụp ảnh toàn thời gian, tôi nhận được một hợp
đồng thương mại từ BP, công ty nắm giữ phần vốn lớn trong dầu khí
Caspi. Công việc gồm đi theo và chụp ảnh đường ống dẫn dầu Baku-
Tbilisi-Ceyhan, đoạn đi qua Azerbaijan. Tôi được đặt vào một chiếc xe
công ty và đưa đi từ địa điểm này qua địa điểm khác để nhìn thấy một
trường học và một bệnh viện được sửa chữa, một kênh dẫn nước mới
được dân làng tự hào khoe, và một nhóm người được sắp sẵn chờ
camera của tôi với những nụ cười nở sẵn.
Những tòa nhà cao tầng hiện đại sang trọng tiếp quản Mahalla - một
khu dân cư bị bần cùng hóa ở trung tâm Baku, 2005
Uốn lượn 1,700km qua năm vùng tranh chấp dưới bóng rặng Kavkaz,
đường ống dẫn dầu Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC) đi qua một mạng lưới
tinh tế phức tạp những địa hạt xã hội, môi trường và chính trị. Hiện là
đường dẫn dầu và khí đốt duy nhất né được tầm ảnh hưởng của Nga
trong khu vực, đường ống BTC đã tạo áp lực lên tất cả các nước liên
quan. Mang một triệu thùng dần mỗi ngày sang phương Tây, dự án
đường ống này là một phần của Cuộc Chơi Vĩ Đại Mới, một cuộc chơi
có ảnh hưởng đến đời sống của hàng triệu công dân của các nước láng
giềng Azerbaijan, Georgia và Thổ Nhĩ Kỳ.
Từ những người sống tại các khu ổ chuột đã mất nhà trong cơn bùng nổ
bất động sản, cho đến những nạn nhân của các cuộc xung đột chưa
được giải quyết, những con người bị bần cùng hóa tôi gặp trên hành
trình ảnh sáu năm trời của mình phải gánh chịu phần “cùn” của những
nỗ lực nhằm thỏa mãn cơn khát dầu của phương Tây. Mục đích của bộ
ảnh này là cho thấy cái giá về con người của một dự án nhiều tỷ đô –
những người đã mất đất canh tác và mất “cần câu cơm” trong khi
khuôn mặt họ đã bị giấu đi bởi những tài liệu tuyên truyền của doanh
nghiệp và chính quyền tâng bốc dự án đường dẫn dầu khí. Những
người ủng hộ đường ống nói, Đấy là vì lợi ích lớn hơn của đất nước!
Rõ ràng là ngân sách nhà nước đã tăng, nhưng với cái giá nào mà
những người sống cuộc đời thầm lặng của mình dọc đường ống này
phải trả?
Cậu bé với món đồ chơi tự chế, làng dầu Balakhani, Azerbaijan, 2004.
Người đàn bà thần kinh bất ổn với bộ sưu tập búp bê của mình,
Mahalla, Baku, Azerbaijan, 2004.
Bé trai với những quân bài, Mahalla, Baku, 2003.
Chiếc TV cũ bị bỏ trong sân, Mahalla, Baku, 2005
Vườn tượng, Mahalla, Baku, 2003
Người đàn ông với tấm lưới của mình tại làng dầu Bibi Heybat, 2006.
Ngày cuối cùng trong một căn nhà bị tịch thu, Mahalla, Baku, 2003.
Tấm gương trong một căn nhà tái định cư còn dang dở, Bibi-Heybat,
Azerbaijan, 2005.
Một gia đình người tị nạn ở Chechen, Pankisi Gorge, Georgia, 2006
Hai anh em Hussein và Mustafa Ozkara là thế hệ ngư dân thứ ba. Thu
nhập hàng ngày từ đánh cá của họ giảm từ 85 đô-la xuống còn 15 đô-la
một ngày do lệnh cấm đánh bắt cá với lí do an toàn đường ống và
những hậu quả xấu từ việc lưu thông của các tàu chở dầu trên Vịnh
Yumurtalik thuộc Ceyhan. Thổ Nhĩ Kỳ. 2007.
Ilyas Ibragimov – thần kinh bất ổn – tại nhà. Ilyas năm nay 42 tuổi,
sống cùng mẹ già với mức lương hưu 50 đô la một tháng. Đường ống
Nam Kavkaz chở dầu khí sang châu Âu chạy ngay dưới sân nhà họ,
chở một triệu thùng dầu mỗi ngày. Làng Garaberk, Ujar, Azerbaijan,
2007.
*
Rena Effendi – nhiếp ảnh gia – sinh năm 1977 ở Baku, Azerbaijan và
bộ ảnh Giấc mơ ống dẫn dầu – Kí sự về những cuộc đời dọc đường
ống – sách ảnh xuất bản tháng Sáu năm 2010.
Nhiếp ảnh gia Rena Effendi
Effendi ra mắt sách ảnh của mình tại London và tác phẩm của cô được
trưng bày tại gallery HOST như một phần của triển lãm nghệ thuật
Azerbaijan đầu tiên tại Anh Quốc. Chỉ mới 34 tuổi, phong cách tư liệu
xã hội của cô đã mang lại cho cô danh tiếng của một ngôi sao mới nổi
và những bức ảnh của cô đã được trưng bày tại các biennale ở Venice
và Istanbul.
Azerbaijan quê hương cô lại đón nhận cuốn sách của cô kém nhiệt tình
hơn nhiều. Các quan chức hải quan tịch thu 50 cuốn sách được nhà xuất
bản gửi tặng Effendi sau khi các quan chức chính phủ tuyên bố nó phá
hoại hình ảnh của đất nước. “Bạn có thể mua được quyển sách ở bất cứ
nơi nào ở Châu Âu, nhưng 50 cuốn tôi có để tặng bạn bè đã bị bắt,”
Effendi cười nói. “Họ đang chê bai sách của tôi vì nó không trưng ra
những khuôn mặt tươi cười thường thấy.”