NHIẾP ẢNH SAU 1950: LÀM SAO ĐỂ CAN THIỆP HIỆN THỰC? docx

Chán lắm nhưng nên đọc, 1
Atesca dịch
NHIẾP ẢNH SAU 1950: LÀM SAO ĐỂ CAN THIỆP HIỆN
THỰC?

(SOI – Vẫn biết là sẽ ít người đọc vì khô khan và thuần khái niệm với
kỹ thuật, nhưng SOI vẫn muốn giới thiệu dần dần các bài viết trong
Lịch sử Nhiếp ảnh Thế giới - bản gốc tiếng Anh – vì bản thân SOI thấy
sau khi vượt qua những chướng ngại khô khan của lý thuyết, việc xem
ảnh quả là có lý thú hơn rất, rất, rất nhiều.)

Coney island couple - Eve Sonneman

Gần đây (tức những năm 50 – SOI) trong giới nhiếp ảnh có một mối
quan tâm rất lớn đến việc “tạo ra” hình ảnh hơn là “ghi lại” hiện
thực.
Việc xuất hiện một thị trường thương mại dành cho nhiếp ảnh nghệ
thuật từ giữa thập niên 1970 đồng nghĩa với việc “can thiệp” trong
nhiếp ảnh sáng tạo đã thu hút ngày càng nhiều người tham gia; nhiều
chưa từng thấy.
Lần lượt, các phương thức “thể nghiệm ảnh” phổ biến trong nghệ
thuật đương đại là:
- Tạo nên hình ảnh bằng cách “đạo diễn” hành động của chủ thể trước
ống kính (setup),
- Can thiệp vào các quá trình xử lí ảnh, pha trộn giữa đồ họa và nhiếp
ảnh,
- Bỏ qua hẳn công cụ camera.
Khi các nhiếp ảnh gia hiểu biết hơn về lịch sử nghề (do ngày càng có
nhiều tư liệu về ngành ảnh hơn), họ bắt đầu vỡ lẽ ra rằng việc can
thiệp ảnh đã phổ biến từ… những năm 1920. Những “hiện thực” bị cắt
vụn và tái dựng trên tạp chí, bảng quảng cáo, và cuối cùng là trên màn

hình tivi (do yêu cầu phải dựng cảnh, đạo diễn mẫu, crop, retouch, và
nối ảnh) đã trở thành dù muốn dù không, một quyển sách giáo khoa
những gì trong tầm “nhào nặn” của nhiếp ảnh gia.
Đồng thời, các nhiếp ảnh gia cũng bắt đầu nhìn nhận lại về sự khác
biệt giữa nhiếp ảnh “thuần túy” và nhiếp ảnh tư liệu, tìm kiếm những
phương thức mới để biểu đạt cảm xúc và thế giới riêng của họ, cũng
như hiện thực cuộc sống. Họ áp dụng những “phương tiện” mới, từ
dập nổi và xếp chuỗi các ảnh chụp thẳng, cho đến việc setup cảnh để
chụp, đến can thiệp vào hình ảnh bằng cách ráp từng phần của tấm
ảnh, đến can thiệp vào các quá trình lí hóa trong xử lí ảnh.
Lần lượt chúng ta sẽ đi qua các phương thức để “can thiệp” hiện thực
của các nhà nhiếp ảnh.
**
Nhiếp ảnh khái niệm là một cách tiếp cận mới, xem phương tiện là
cách đưa ra tuyên ngôn về chính phương tiện, hơn là về chủ thể bên
ngoài, trước ống kính. Điều này dựa trên niềm tin (của các nhiếp ảnh
gia) rằng ảnh, về bản chất, là sự ghi chép thông tin hơn là ghi chép các
trải nghiệm nhiều sắc thái tình cảm, hoặc là một tác phẩm nghệ thuật.
Một cách để minh họa điều này là trưng bày các bức ảnh thành từng
cặp hoặc theo thứ tự thời gian. Cách này không chỉ giống với cách sắp
xếp ảnh trên các tạp chí ảnh hay trong quảng cáo, mà còn nhằm nhấn
mạnh một điều là: hiện thực được “đóng khung” trong chiếc máy ảnh ra
sao là phụ thuộc rất nhiều vào những đặc tính của chính chiếc máy và
vào góc nhìn của người chụp.
Một số người cho rằng, bức ảnh đơn giản là kết quả của ánh sáng, của
những gì ống kính thu vào, và của hợp chất chất hóa học. Ảnh gần như
không liên quan gì đến cái gọi là “chân lý duy nhất”, vì chỉ cần anh
thay đổi vị trí đặt camera, là một góc khác – cũng chân thật như thế thôi
– sẽ hiện ra.
Ví dụ, bằng cách đưa ra những góc nhìn song song của cùng một cảnh,

Eve Sonneman cho rằng không chỉ có một cái gọi là “khoảnh khắc
quyết định” trong việc ghi lại hiện thực. Với sự thay đổi của thời gian
và góc chụp, voilà – đã có cùng một tình huống, nhiều cách thể hiện –
và chẳng có góc chụp nào là đặc biệt mang tính “quyết định” cả.
Tạo ra một series hình ảnh của các sự vật giống nhau, sắp đặt theo thứ
tự ngẫu hứng – hay còn gọi là typology - sẽ tạo nên một cách tiếp cận
khác, tránh phải đưa ra nhận xét cá nhân về chủ thể.

Cam, Manhattan, 1978, EVE SONNEMAN
Nói về một loạt hình “chết” chụp những bãi đỗ xe trong cuốn sách
mang tên Ba mươi Tư Bãi đỗ xe ở Los Angeles, họa sĩ/nhiếp ảnh gia
người California Edward Ruscha tuyên bố mình đang đưa ra “một
catalog những sự thật khách quan, trung lập”.

Từ tầng 34 khu đậu xe ở Los Angeles, 1967, EDWARD RUSCHA
Tự thân những hình ảnh này cũng nhắc ta nhớ đến thủ pháp lặp đi lặp
lại dùng trong ảnh quảng cáo để nhấn mạnh sự dồi dào của hàng hóa,
vật chất.
Ngoài Ruscha, cách tiếp cận này cũng thu hút các nhiếp ảnh gia người
Mỹ như Judy Fiskin và Roger Mertin; các nhiếp ảnh gia Đức như
Thomas Struth và Bernd và Hilla Becher; và nhiếp ảnh gia người
Canada Lynne Cohen.


Winding Towers (1976-82), 1983, ERND AND HILLA BECHER
Ngoài việc đạt được mục tiêu mô tả họ nhắm đến, thì chính một số
dạng hình cũng hấp dẫn các nhiếp ảnh gia vì đặc tính kiến trúc của
chúng. Chúng khiến người ta nhớ đến các tác phẩm Minimalism (Chủ
nghĩa Tối giản), thứ chủ nghĩa đã sản sinh ra hàng loạt các tác phẩm
tranh, tượng mang tính hình học vào những năm 1960.

Gặp gỡ tình cờ, 1969, DUANE MlCHALS