“Phong cảnh sông nước biến đổi” – phần tác giả nước ngoài ppt

“Phong cảnh sông nước biến đổi”
–
phần tác giả nước ngoài
Bài và ảnh: Tịch Ru


.

PHONG CẢNH SÔNG NƯỚC BIẾN ĐỔI
Triển lãm tại Hà Nội và Tp.HCM
Tại Hà Nội:
kéo dài từ 12. 4 đến 22. 4. 2012 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và
Viện Goethe
Tại TP. Hồ Chí Minh
Họp báo: 16h thứ Bảy 12. 5. 2012
Khai mạc: 18h thứ Bảy 12. 5. 2012
Triển lãm: 12.5 đến 25. 5. 2012
Địa điểm: Nhà triển lãm Thành phố (92 Lê Thánh Tông, Q.1, TP.
HCM)


Bà Almuth Meyer Zollitsch trong diễn văn khai mạc triển lãm “Cảnh
quan sông nước đang bị biến đổi” (tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và
Viện Goethe) có nói: “Di sản vô giá về sinh thái cũng như văn hóa mà
các con sông hùng vĩ ở khu vực Đông Nam Á là đại diện đang rơi vào
tình trạng nguy cấp. Sự khai thác những con sông về mặt kinh tế đã gây
ra hậu quả dài hạn. Và hệ sinh thái đang gặp phải mối đe dọa, gây ảnh
hưởng đến hàng triệu con người không chỉ ở Việt Nam mà còn các
nước khác như Thái Lan, Myanmar, Campuchia…

”… với sự hợp tác của 6 giám tuyển đầy kinh nghiệm, viện Goethe mời

17 nghệ sĩ từ các quốc gia đến, tác phẩm của họ phản ánh những vấn đề
mà cảnh quan sông nước hùng vĩ trên đất nước họ phải trải qua. Những
tác phẩm này đa dạng, giống như tính đa dạng của những vấn đề mà
người dân sống quanh những con sông này phải đối mặt.”

Triển lãm diễn ra ở bảo tàng Mỹ thuật (14 tác phẩm) và viện Goethe (3
tác phẩm).
Sau đây là một số quang cảnh và tác phẩm ở bảo tàng Mỹ thuật:

Các tác phẩm chia ra trưng bày ở hai địa điểm: bảo tàng Mỹ thuật và
viện Goethe. Bài này xin dành điểm qua các tác phẩm của nước ngoài.

“Hương sông Marikina” của Christina “Goldie” Poblador (Philippines)
gồm ba cái tủ và bên trong mỗi cái tủ có một lọ nước hoa. Lời giới
thiệu của tác phẩm: “Cả cuộc đời tôi đã quen lội sông. Ấy thế mà giờ
đây tôi cảm thấy khó tìm thấy cảm giác thoải mái và dành thời gian
rảnh rỗi cho nơi này bởi sự ô nhiễm sông quá nặng. Dự án ‘Cửa hàng
nước hoa’ được bắt đầu từ năm 2009 như một nghiên cứu ô nhiễm môi
trường nơi tôi sinh sống…”

“Khi trao đổi với những người dân trong làng và nghiên cứu những
vùng xung quanh con sông, tôi đã tạo ra ba mùi hương thể hiện tình
trạng đời sống của những người dân ở đây. Dự án là một cuộc thử
nghiệm lấy cơ quan khứu giác làm phương tiện cảm thụ nghệ thuật, kết
hợp với nghiên cứu nghệ thuật thổi thủy tinh của tôi để tạo nên những
lọ nước hoa.” (Nước làm nước hoa này được chiết xuất từ dòng sông
Marikina bị ô nhiễm).

Các cộng tác viên cho khán giả đến xem thưởng thức mùi nước hoa
ngay tại chỗ. Khá là thơm…

“Cầu âm thanh” của Jon Romeo (Philippines). Lời giới thiệu: “Đây là
một sắp đặt âm thanh được làm từ các thiết bị âm thanh đặc biệt có
dòng điện tần số thấp nối kết với một thanh ray đủ để vắt ngang qua
dòng nước. Thanh ray (được làm từ những ống kim loại đặt trên một
trụ gỗ) tạo ra những âm thanh tương tác khi có ai đó đi qua hay chạm
vào. Sắp đặt này được lắp đặt giả định hệt như bắc qua một dòng nước
trong một công viên với con sông, suối hay thác nước gần đó, gắn kết
môi trường, con người và nghệ thuật với nhau. Khi một người đứng
trên sông và động vào thanh kim loại của sắp đặt, âm thanh sẽ được
hình thành.”

“Bằng cách chạm vào thanh kim loại, ai cũng có thể tự mình tạo được
một chiếc cầu đầy âm thanh. Âm thanh này cũng đánh thức trí tò mò
của những người khác muốn tự mình thử nghiệm xem âm thanh được
tạo ra như thế nào. Khán giả được khuyến khích để tương tác với sắp
đặt. Bạn có thể điều khiển âm thanh bằng cách đi qua cây cầu và tiếp
xúc với thanh vịn ở bên cầu. Rồi ngay lập tức bạn sẽ nghe thấy âm
thanh ở xung quanh. Và âm thanh sẽ làm bạn chú ý. Và như vậy, bạn
đã hiểu đôi chút về dự án ‘phong cảnh sông nước biến đổi’”. Quả là…
chẳng liên quan gì .

“Tựa thuyền du sông” của Aung Ko (Myanmar) là sắp đặt với ba cái
thuyền vải to vẽ ba chủ đề: các bộ phận cơ thể, cỏ cây thực vật và các
loài cá, cùng mấy chiếc thuyền gỗ nhỏ do trẻ em làng tác giả làm.
“Ayeyarwady là con sông quan trọng nhất nước tôi, còn ngôi làng tôi
nằm trực tiếp bên bờ sông. Những người dân ở đây chứng kiến sự thay
đổi của dòng sông cũng như những hậu quả của sự thay đổi này hàng
năm.”

“Ý tưởng của tôi gửi gắm trong những con thuyền lá, dù chúng có lướt
nhẹ nhàng không tiếng động thì vẫn hiện hữu đẩy mạnh mẽ các chức
năng của chúng trên dòng sông. Phong cảnh trên sông tuy có bị chúng
làm xấu đi, nhưng quan trọng hơn, dòng sông là phương tiện chuyên
chở con người và hàng hóa cũng là một nguồn sống cơ bản cho cư dân
thông qua việc cung cấp thủy sản…” (Đoạn này nghe ngây ngô quá
nhỉ?)

“Ngoài ra, những con thuyền còn mang một ý nghĩa khác: chúng chính
là đồ chơi cho bọn trẻ. Cũng bởi ở làng không có đồ chơi được sản xuất
công nghiệp nên lũ trẻ tự làm lấy những con thuyền theo sáng kiến của
mình.”

“Lễ hội Loi Krathong” của Anothai Nitibon (Thái Lan) gồm hai chậu
nước nhân tạo được bọc bởi những tấm bìa không thấm nước, bên trên
lắp hai camera chiếu thẳng xuống lòng chậu, một chậu còn được rắc
thêm mấy cánh hoa, mấy tấm bìa còn được vẽ thêm mấy hình ảnh ngộ
nghĩnh chắc là cho phù hợp với không khí lễ hội, nhưng tôi thấy giống
những hình trang trí trong các trường mẫu giáo hơn.

“Loi Krathong là một lễ hội tổ chức hàng năm vào ngày rằm tháng 12
âm lịch. Truyền rằng, lễ hội là một sự sám hối muốn xin tha tội cho
việc làm ô nhiễm dòng sông hàng ngày với nữ chúa sông Pra Mae
Khongkha. Có những người để cho dòng sông cuốn đi những điều
không may mắn hay bất hạnh, cầu cho ước mơ của họ trở thành hiện
thực. Dự án mong muốn làm rõ sự thay đổi trong nhận thức của con
người đối với dòng sông Chao Praya, đặc biệt sự thay đổi trong quan
niệm và trong vai trò của dòng sông (và cả triết lý của Loi Krathong)
với cuộc sống của thế hệ trẻ Thái Lan, đặc biệt sau thảm kịch lũ lụt ở
Thái Lan suốt tháng 10 và 11 năm 2011 làm cho một bộ phần lớn cư

dân bị thiệt hại nặng nề.”

Câu hỏi của tác giả là: “Làm thế nào mà người ta có thể xin xá tội bên
dòng sông sau khi dòng sông đã thể hiện rõ ràng quyền lực và sự trả
thù như vậy?”

“Tonle Sap đang dâng” của Lim Sokchanlina (Campuchia) gồm 5 bức
ảnh cỡ 80 x 120cm với những lời giới thiệu về con sông Tonle Sap rất
giống trong sách Địa.

“Để làm tác phẩm này, tôi đã đi rất nhiều lần xuôi ngược dòng sông
Tonle Sap và sinh hoạt hằng ngày với nhiều hộ dân sống ven sông khác
nhau. Tôi trở nên đặc biệt thích thú với quang cảnh sông nước đa dạng
và hùng vĩ. Đồng thời tôi cũng được dạy cho thế nào là ‘biến đổi khí
hậu’ và thích với đời sống ven sông.”

“Tôi quyết định can thiệp vào quang cảnh của dòng sông với một dàn
dựng nho nhỏ trái với khí hậu tự nhiên: tôi để những tảng băng trôi dạt
trên dòng sông dưới khí hậu nhiệt đới. Những thứ tuyệt vời êm ả trong
ảnh là kết quả dàn dựng với sự trợ giúp đáng kể của người dân ở mỗi
nơi tôi thực hiện dự án . Những khung cảnh mong manh dễ vỡ này
chính là sự mâu thuẫn tôi muốn thể hiện trong tác phẩm của mình về
băng nhân tạo tan chảy dưới sức nóng mặt trời, đóng góp vào việc dâng
dòng Tonle Sap.”

“Biến sự sống thành vật vô tri” của Mahardika Yudha (Indonesia) là
một sắp đặt với lời giới thiệu: “Angke là một trong 13 con sông chảy
qua thành phố Jarkata này gắn chặt với lịch sử phát triển văn hóa lâu
dài. Ngày nay con sông đã biến đổi, có nơi nước sông rất kém… Tình
trạng này xảy ra là do sự thay đổi về cấu trúc xã hội và đô thị. Dự án

này phản ánh sự thay đổi sinh thái của sông Angke liên quan đến nông
thôn, ngoại ô và đô thị bằng cách lập bản đồ những nghề nghiệp khác
nhau gắn kết với dòng sông.

Tác phẩm gồm chai lọ, đồ chơi, quần áo, túi, mũ, ủng… Các khán giả
đến tương tác với tác phẩm, nghe âm thanh qua mấy cái headphone.
Toàn âm thanh sông nước, âm thanh đời sống xung quanh sông Angke.
Có 4 cái màn hình tivi quay lại đời sống xung quanh vùng Angke.

Bên dưới còn có thêm mấy cái chai, hai con búp bê và một đĩa đựng
đầy tiền xu như kiểu đĩa xin tiền của ăn mày.

“Dòng sông tình yêu” của Budi Dharamawan (Indonesia) gồm 25 bức
ảnh cỡ 30 x 45cm. “Bengawan Solo còn gọi tắt là Solo là con sông dài
nhất tỉnh Java, Indonesia, khoảng 600km…, luôn là mạch chủ trong
cuộc sống của các cư dân Java, đồng thời cũng là mối đe dọa cho dân
cư quanh vùng. Những người dân sống gần sông phải đấu tranh với lũ
lụt thường xuyên từ nhiều năm nay. Các trận lũ thường xảy ra trong
mùa mưa khi mực nước tăng lên đáng kể.”

“Tôi muốn nghiên cứu ảnh hưởng của các trận lũ tới những con người
nơi đây hàng năm như thế nào. Tôi muốn tiếp cận chủ đề này và thể
hiện chủ đề đó qua nhiếp ảnh. Tôi không tìm kiếm câu trả lời hoặc giải
pháp mà chỉ đảm nhận vai trò của người quan sát. Để thực hiện dự án
này, tôi đi dọc theo sông Solo qua một số tỉnh thành và chụp ảnh những
người sống bên sông.”

“Kênh đào chống lũ” của Achmad Krisgatha (Indonesia) là sắp đặt âm
thanh gồm một cái tivi lớn, hai cái loa ở hai bên, một cái đầu video ở
dưới.

Và hai cái bên cạnh được gọi là gì tôi cũng chưa thể hiểu nổi.

Màn hình tivi thì chiếu lại các cảnh máy xúc xây dựng “kênh đào
chống lũ”. Lời giới thiệu tác phẩm: “Jakarta thường xuyên bị đe dọa
bởi lũ… Năm 1973, để làm giảm nguy cơ ngập lụt và cải thiện hệ thống
nước thải, kế hoạch đào kênh chống lũ miền Đông Jakarta ra đời.
Nhưng phải đến năm 1996 việc xây dựng mới bắt đầu. Tháng 12 năm
2011, 38 năm sau khi dự án được chấp thuận, kênh đào đã được xây
xong. Tác phẩm ‘đáp lại’ câu chuyện dài về kênh đào chống lũ miền
Đông này, những tranh cãi xung quanh việc xây dựng cũng như những
khía cạnh xã hội khác phát sinh như là ‘phản ứng phụ’ trong quá trình
phát triển. Không cố tìm ra câu trả lời cụ thể nào, tác giả tìm kiếm để
nắm bắt các yếu tố nhất định và kết hợp chúng vào một sắp đặt tích hợp
âm thanh thị giác.”

“Lên và xuống” của Vuth Lyno (Campuchia) là mô hình cái chòi nhỏ
bằng nhôm màu xanh được chống bởi 4 cái chân gỗ. Bên trong có 2 cái
headphone được cắm vào 2 cái MP3. Khán giả đến nghe trực tiếp tác
phẩm. Hôm đầu tiên nhiều người nghe quá, buổi sau tôi quay lại thì
hình như cái MP3 hỏng rồi, bật mãi mà chẳng nghe được.

“Kompong Pluk là tên một ngôi làng nằm trong vùng rừng ngập của
sông Tonle Sap. Để thực hiện dự án Rivercapes IN FLUX, tôi đã đến ở
một tuần tại một gia đình mến khách để hiểu thêm về mối quan hệ và
sự phụ thuộc của con người với dòng sông của họ. Tôi chú ý đặc biệt
đến hệ thống kiểu nhà sàn rất đặc biệt của làng để thích nghi với nước
lụt hàng năm vào mùa mưa, khi dòng sông Me Kong làm cho Tonle
Sap đổi dòng và như vậy cung cấp đủ nước cho vùng sông nhỏ quanh
đó… Kompong Pluk cũng bị lụt nặng vào năm 2011, tuy nhiên khác

với những vùng quanh đó, bằng khả năng thích ứng của mình, ngôi
làng đã vượt qua được tình trạng nước ngập ‘bất thường’ này.”

“… Ngoài ra tôi thật sự cảm động về sự gắn bó mật thiết của cộng đồng
với “Neak Ta” được cho là một vị thần luôn đồng hành cùng dân làng,
giúp họ có được một cuộc sống hòa thuận với sông nước và rừng núi.
Sắp đặt của tôi phản ánh cả hai điều, cấu trúc mô đun nơi ở đơn giản
của họ và lối xây dựng nhà thờ nhỏ nhắn. Ở đây, ta có thể nghe thấy
những âm thanh của vùng sông nước Kompong Pluk, những tầng âm
thanh của đời sống hàng ngày với sông nước, đánh bắt cá, những câu
chuyện kể và nghi lễ thần linh sông nước.”