Sang Kien KN sinh 9 (2008- 2009)

Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
A. Đặt vấn đề:
I. Lời mở đầu:
Sinh học là môn khoa học nghiên cứu về vi sinh sinh vật, thực vật, động vật và
con ngời, sự tiến hoá của giới thực vật, động vật và con ngời. Sự tiến hoá của giới
thực vật và động vật nguồn gốc của con ngời. Tại sao có loài tồn tại đến ngày nay
và có loài tiệt chủng. Sinh học phản ánh mọi mặt của cuộc sống xã hội góp phần
hình thành phát triển hoàn thiện nhân cách cho học sinh theo mục tiêu giáo dục. Nó
là chìa khoá để học sinh tiến vào mọi lĩnh vực khoa học, mọi hoạt động xã hội, nó
có tác dụng sâu sắc và lâu bền đến đời sống tâm hồn trí tuệ con ngời. Các bài mà
học sinh học là tiếng nói của tình cảm, là khí giới thanh cao đắc lực có tác dụng
mạnh mẽ đến t tởng tình cảm cảm xúc của con ngời. M xim G.Ki đã từng nói Sinh
học giúp con ngời hiểu đợc bản thân mình, làm nảy nở ở con ngời những khát vọng
hớng tới chân lý
Trải qua những thăng trầm của lịch sử sinh học không ngừng phát triển nó đã
đóng góp một phần không nhỏ vào sự nghiệp giáo dục học sinh trong nhà trờng phổ
thông trở thành những ngời có ích tài đức, xây dựng xã hội và bảo vệ tổ quốc. Ngay
nay xã hội ngày càng đổi mới đòi hỏi con ngời cần phải tiến kịp với tiến bộ trong
xã hội. Chính vì vậy việc giảng dạy trong nhà trờng càng cần phải đổi mới cho phù
hợp với sự vận động đi lên của thời đại. Giờ dạy sinh học cần phải đạt chất lợng cao
giúp các em lĩnh hội đợc những tinh hoa của cuộc sống. Từ đó giúp các em hình
thành và hoàn thiện nhân cách của minh hơn nữa.
Cho nên việc dạy sinh học cần đợc nâng cao chất lợng. Cần đợc giáo viên
quan tâm. Vậy muốn đáp ứng yêu cầu trên đòi hỏi ngời giáo viên cần phải có phơng
cách chủ động. Vì vậy qua thực tế giảng dạy cộng với sự học hỏi kinh nghiệm của
các pháp giảng dạy phù hợp, phát huy đợc khả năng nhận thức của HS đối với bộ
môn một đồng nghiệp. Tôi đã rút ra đợc cho mình một số phơng pháp dạy học tích
cực.
Cơ sở xuất phát của sáng kiến kinh nghiệm này là nâng cao chất lợng trong
giờ dạy sinh học ở trờng THCS. sáng kiến kinh nghiệm này dựa trên cơ sở thực tiễn
trong quá trình giảng dạy môn sinh học lớp 9 tại trờng THCS Hà Lan.

II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu:
Sáng kiến kinh nghiệm
1
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
Hiện nay tôi đang giảng dạy môn sinh học khối 6, 8, 9 tại trờng THCS Hà
Lan. Đây là trờng học ở địa bàn thị xã Bỉm sơn, các em có điều kiện thuận lợi tiếp
nhận các thông tin văn hoá, tìm hiểu bộ môn nên ít nhiều các em có sự yêu thích
học tập bộ môn này. Song không phải học sinh nào cũng có sự say mê cũng có
hứng thú học tập và khả năng phát huy tính độc lập suy nghĩ của bản thân, nhiều
học sinh còn mải chơi, lời học . Để nâng cao chất lợng trong giờ dạy sinh học. Tôi
đã bắt đầu áp dụng một số phơng pháp dạy học tích cực hớng cho các em cách tìm
tòi, cách quan sát, phân tích phát hiện những kiến thức mới của bài học.
B. Giải quyết vấn đề:
I. Các biện pháp tiến hành để nâng cao chất lợng môn sinh đặc biệt trong giờ
sinh học lớp 9.
- Để tạo ra hứng thú học sinh học và tạo ra niềm say mê đối với các em . Trớc
hết ngời giáo viên cần làm cho các em hiểu rõ vị trí vai trò của môn học này, đồng
thời gieo vào lòng các em những cảm xúc tốt đẹp và tâm lý thích học tập môn sinh.
Mỗi một bài học trong chơng trình đều phù hợp với tâm lý, trình độ nhận
thức lứa tuổi HS. Vì vậy giáo viên cần phải nắm nội dung cần trình bày trong bài
học để truyền tải cái hay , cái đẹp, cái giá trị đích thực của bài học đối với học sinh.
Học sinh luôn luôn hớng tới cái đẹp của cuộc sống con ngời vì vậy chức năng
chủ yếu của dạy sinh học là sự thẩm mỹ cái hay, cái đẹp đó. Muốn vậy chúng ta
phải tuân theo quy luật dạy học đI từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng.
Để nâng cao chất lợng trong một giờ dạy sinh học để kích thích đợc niềm say
mê hứng thú học tập đối với HS hình thành trong các em tâm hồn nhân cách tốt
đẹp đòi hỏi chúng ta phải tuân thủ theo đúng quy luật này mới đạt đ ợc hiệu quả
cao.
Để nắm đợc tình hình học tập của học sinh khối 9 tôi phải tiến hành kiểm tra
chất lợng đầu năm. Kết quả thu đợc nh sau:

Lớp 9A: Tổng số HS 29 HS.
Giỏi: 0 TB: 10 Khá: 7 Yếu: 6 Kém: 6
Lớp 9B: Tổng số HS 26 HS.
Sáng kiến kinh nghiệm
2
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
Giỏi: 0 Khá: 0 TB: 14 Yếu: 7 Kém: 5
Sau khi nắm đợc kết quả chung về chất lợng của HS tôi đã tiến hành phân
loại mức độ nhận thức của HS và kỹ năng bộ môn. Từ đó đa ra một số phơng pháp
giảng dạy phù hợp nh sau:
1. Phơng pháp dạy học tích cực.
Trong phơng pháp tích cực ngời học đối tợng của hoạt động dạy đồng thời là
chủ thể của hoạt động học . Đợc cuốn hút vào các hoạt động học tập do GV tổ chức
và chỉ đạo . Thông qua đó tự khám phá những điều mình cha rõ chứ không phải thụ
động tiếp thu những tri thức đã đợc giáo viên sắp đặt. Đợc đặt trong tình huống của
đời sống thực tế ngời học trực tiếp quan sát thảo luận làm thí nghiệm giải quyết vấn
đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình từ đó vừa nắm đợc kiến thức kỹ năng mới,
vừa nắm đợc phơng pháp làm ra kiến thức, kỹ năng đó, không dập theo khuân mẫu
sẵn có, đợc bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo.
Dạy học chú trọng rèn luyện phơng pháp tự học, phơng pháp tích cực xem
việc rèn luyện phơng pháp học tập cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao
hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong xã hội hiện đại đang biến
đổi nhanh, với sự bùng nổ thông tin, khoa học kỹ thuật công nghệ phát triển nh vũ
bão thì không thể nhồi nhét vào đầu óc trẻ khối lợng kiến thức ngày càng nhiều,
phải quan tâm dạy cho trẻ phơng pháp học ngay từ bậc tiểu học và càng lên bậc cao
hơn càng phải đợc chú trọng. Trong phơng pháp học thì cốt lõi là phơng pháp tự
học , khơi dạy nội lực vốn có trong mỗi ngời, kết quả học tập sẽ đợc nhân lên gấp
bội. Không chỉ tự học ở nhà sau bài học trên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự h-
ớng dẫn trực tiếp của thầy.
Tăng cờng học tập cá thể , phối hợp với học tập hợp tác, trong một lớp học

mà trình độ kiến thức t duy của HS không thể đồng đều tuyệt đối thì áp dụng phơng
pháp tích cực buộc phải chấp nhận sự phân hoá về cờng độ, tiến độ hoàn thành
nhiệm vụ học tập, nhất là khi bài học đợc thiết kế thành một chuỗi công tác độc lập.
áp dụng phơng pháp tích cực ở trình độ cao thì sự phân hoá này càng lớn. Tuy nhiên
trong học tập không phải mọi tri thức, kỹ năng, thái độ đều đợc hình thành thuận lợi
bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi trờng giao tiếp thầy trò, trò -
Sáng kiến kinh nghiệm
3
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
trò tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đờng chiếm lĩnh nội dung
học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận cụ thể , ý kiến mỗi cá nhân đợc bộc lộ ,
khẳng định hay bác bỏ. Qua đó ngời học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học
vận dụng đợc vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi HS và cả lớp chứ không phải
chỉ dựa trên vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của thầy giáo. Trong nhà trờng ph-
ơng pháp học tập tơng tác đợc tổ chức ở nhóm 2 ngời, nhóm vài ngời, tổ, lớp hoặc
trờng, đợc sử dụng phổ biến trong dạy học và hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ 4 -
6 ngời . Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập nhất là lúc phải giải quyết những
vấn đề gay cấn, lúc thực sự xuất hiện nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn
thành nhiệm vụ chung. Trong hoạt động theo nhóm nhỏ sẽ có thể có hiện tợng ỷ
lại. Tính cách năng lực của mỗi thành viên đợc bộc lộ, uốn nắn phát triển tình bạn,
ý thức tổ chức tinh thần tơng hỗ trợ mô hình hợp tác trong XH đa vào đời sống học
đờng sẽ làm cho các thành viên quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động.
Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò. Trong dạy học việc đánh
giá HS không chỉ nhằm mục đích nhận định hiện trạng bọc và điều chỉnh hoạt động
dạy của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng học và điều chỉnh
hoạt động dạy của thầy. Trớc đây GV thờng giữ độc quyền đánh giá HS. Trong ph-
ơng pháp tích cực GV phải hớng dẫn HS phát triển kỹ năng tự đánh giá để tự điều
chỉnh cách học GV cần tạo điều kiện thuận lợi để HS đợc tham gia đánh giá lẫn
nhau. Tự đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời. Việc kiểm tra đánh giá
không thể dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức lặp lại các kỹ năng đã học mà

phải khuyến khích trí thông minh, óc sáng tạo trong việc giải quyết những tình
huống thực tế. Với sự trợ giúp của các thiết bị kỹ thuật, kiểm tra đánh giá sẽ không
còn là một công việc nặng nhọc đối với GV mà lại cho nhiều thông tin kịp thời hơn
để linh hoạt điều chỉnh hoạt động dạy chỉ đạo hoạt động học từ dạy và học thụ động
sang dạy và học tích cực, GV không đóng vai trò đơn thuần là ngời truyền đạt kiến
thức GV trở thành ngời thiết kế , tổ chức hớng dẫn các hoạt động học độc lập hoặc
theo nhóm nhỏ. Trên lớp HS hoạt động là chính GV có vẻ nhà nhã hơn nhng hiểu
đợc khi soạn giáo án GV đã phải đầu t công sức thời gian rất nhiều so với kiểu dạy
và học thụ động mới có thể thực hiện bài lên lớp với vai trò là ngời gợi mở, xúc tác,
Sáng kiến kinh nghiệm
4
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
động viên, cố vấn trọng tài trong các hoạt động tìm tòi, hào hứng tranh luận sôi nổi
của HS, GV phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, có trình độ s phạm lành nghề
mới có thể tổ chức hớng dẫn các hoạt động của HS mà nhiều khi diễn biến ngoài
tầm dự kiến của GV.
2. Phơng pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề.
T duy chỉ bắt đầu ở nơi xuất hiện tình huống có vấn đề. Tình huống có vấn đề
chứa đựng một nhiệm vụ cần giải quyết một vớng mắc cần tháo gỡ mà kết quả là
HS có kiến thức mới, phơng pháp hoạt động mới. (S. L Rubinstêin)
- Ba thành phần cấu thành tình huống có vấn đề.
+ Nhu cầu nhận thức hoặc hành động của ngời học
+Yêu cầu tìm kiểm những tri thức, phơng thức hành động mà ngời học cha
biết.
Vốn tri thức và kinh nghiệm của ngời chứa đựng khả năng giải quyết tình
huống đặt ra.
- Dạy học nêu vấn đề - Ơristic có 3 đặc trng cơ bản sau:
+ GV đặt ra trớc HS một loạt những bài toán nhận thức có chứa đựng mâu
thuẫn giữa cái đã biết và cái phải tìm nhng nó đợc cấu trúc lại một cách s phạm gọi
là bài toán Ơristic .

HS tiếp nhận mâu thuẫn của bài toán Ơristic nh mâu thuẫn của nội tâm mình
và đặt vào tình huống có vấn đề tức là trạng thái nhu cầu bên trong bức thiết muốn
giải quyết bằng bài toán đó.
Trong và bằng cách tổ chức giải bài toán nhận thức mà HS lĩnh hội một cách
tự giác và tích cực cả kiến thức cả cách giải quyết và do đó có đợc niềm vui và sự
nhận thức sáng tạo Đặt vấn đề đợc hiểu là vấn đề có thể do GV hoặc do chính HS
đặt ra. GV tổ chức tạo tình huống có vấn đề để HS tự lực phát hiện nhận dạng, phát
biểu vấn đề đợc đặt ra cùng nhau giải quyết dạy học đặt giải quyết vấn đề gồm
3 bớc lớn : Đặt vấn đề, giải quyết vấn đề, kết luận. Qua đó HS vừa nắm đợc kiến
thức mới, vừa nắm đợc phơng pháp đi tới kiến thức đó. Dạy học đặt, giải quyết vấn
đề không dễ thực hiện, GV cha có nhiều mẫu cụ thể để học tập vận dụng, GV muốn
thực hiện nhng thiếu điều kiện thuận lợi . Dung lợng các bài trong SGK quá nặng
Sáng kiến kinh nghiệm
5
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
thiếu thời gian để áp dụng dạy học đặt, giải quyết vấn đề lớp học quá đông thi cử
nặng về tái hiện kiến thức cha kích thích học, chủ động sáng tạo.
Dạy học đặt, giải quyết vấn đề có 4 mức trình độ.
+ Mức 1: GV đặt vấn đề , nêu cách giải quyết vấn đề HS thực hiện cách giải
quyết vấn đề theo hớng dẫn của GV, GV kết luận đánh giá kết quả làm việc của HS.
+ Mức 2: GV nêu vấn đề gợi ý để HS tìm cách giải quyết vấn đề HS thực
hiện cách giải quyết vấn đề, GV và HS cùng kết luận và đánh giá.
+ Mức 3: GV cung cấp thông tin tạo tình huống HS phát hiện và xác định vấn
đề nảy sinh tự lực đề xuất các giả thuyết và lựa chọn giúp HS thực hiện cách giải
quyết vấn đề với sự giúp đỡ của GV khi cần HS và GV cùng đánh giá và kết
luận.
+ Mức 4: HS tự lực phát hiện vấn đề nảy sinh trong hoàn cảnh thực tế của
mình. HS giải quyết vấn đề tự đánh giá chất lợng hiệu quả và kết luận khi cần. GV
bổ sung chỉnh xác hoá kết luận.
Dạy học đặt và giải quyết vấn đề không mới với đa số GV nhng cha đợc vận

dụng rộng rãi và còn ở trình độ thấp. Trớc tiên cần đào tạo một lớp ngời có đủ năng
lực phát hiện kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề nảy sinh trong tình huống thực
tế, phục vụ cho công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nớc. GV chúng ta cần học hỏi vận
dụng phát triển dạy học đặt giải quyết vấn đề ngày càng thờng xuyên, phổ biến và
đạt trình độ cao hơn. Trong dạy học đạt giải quyết vấn đề thói quen học thuộc và
ghi nhớ những kiến thức GV thông báo đợc thay thế bằng thói quen chủ động tham
gia những hoạt động tìm tòi, phát hiện tình huống có vấn đề, đề xuất các giả thuyết
dự báo về hiện tợng sẽ gặp, giải thích nguyên nhân, tính quy luật của các hiện tợng
bằng quan sát thí nghiệm thảo luận. Đặc trng cơ bản của dạy học đạt giải quyết vấn
đề là sự chiếm lĩnh kiến thức kỹ năng mới thông qua các hoạt động t duy sán tạo ý
nghĩa cơ bản của dạy học đặt vấn đề - giải quyết vấn đề là chuẩn mực cho HS một
năng lực rất cần cho cuộc sống cá nhân, gia đình, cộng đồng: năng lực phát hiện
kịp thời và giảI quyết hợp lý các vấn đề gặp phải. Dạy học đặt giảI quyết vấn đề
không chỉ giới hạn ở phạm trù phơng pháp dạy học. Việc vận dụng nó đòi hỏi cảI
tạo cả nội dung phơng tiện cách thức tổ chức dạy và học cũng nh đổi mới việc kiểm
Sáng kiến kinh nghiệm
6
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
tra đánh giá kết quả dạy và học. Trong phạm vi phơng pháp dạy học nó có khả năng
thâm nhập vào hầu hết các phơng pháp dạu học khác và làm cho chúng trở nên tích
cực hơn, chẳng hạn nh thuyết trình nêu vấn đề, đàm thoại nêu vấn đề Ơristic biểu
hiện thí nghiệm nghiên cứu phát hiện.
3. Phơng pháp dạy học bằng hoạt động nhóm: Tổ chức hoạt động theo nhóm
là quá trình trong đó những ngời tham gia đợc hớng dẫn bởi một ngời tổ chức thông
qua một chuỗi các hạot động học tập đợc khuyến khích để trao đổi các kinh nghiệm
và tạo cơ hội để chỉ huy và bị chỉ huy bởi các bạn cùng tuổi thông qua quá trình học
tập. Đây là cách tiếp cận để dạy học tích cực. Qua thảo luận nhóm, các thành viên
của nhóm có thể đợc nhận thêm thông tin từ bạn bè đợc biểu lộ cac quan điểm khác
nhau và phát triển các kỹ năng giao tiếp. Hoạt động nhóm nhỏ đợc tổ chức tốt sẽ
làm tăng không khí học tập gắn bó. Trong từng nhóm các ý kiến của mỗi cá nhân đ-

ợc đánh giá và chấp nhận có sự cảm thông chia sẻ, tin cậy và ủng hộ giữa HS với
nhau giúp các em hình thành và phát triển khả năng làm việc hợp tác. Học theo
nhóm HS có cơ hội thể hiện hiểu biết những kỹ năng những quan điểm, thái độ trớc
một vấn đề nêu ra. Tính cách cá nhân đợc bộc lộ, phát triển tình bạn bè , ý thức
cộng đồng. Dạy học theo nhóm giúp HS thu nhận những kinh nghiệm, sự sáng tạo
của HS dạy học theo nhóm là phơng pháp công hiệu tạo điều kiện để HS tham gia
vào quá trình dạy học, giúp phát triển hành vi ứng xử xã hội và phát triển t duy, khi
tổ chức một hoạt động nhóm, ngời giáo viên cần phải quan tâm đến số nhóm và số
ngời trong nhóm số ngời trong một nhóm phải có đủ để trao đổi giải quyết các vấn
đề đợc giao nếu quá đông sẽ không sử dụng hết nguồn lực, nếu quá ít sẽ không đủ
để giải quyết nhiệm vụ, số ngời trong một nhóm và số nhóm phụ thuộc vào bài tập
và số HS trong lớp một nhóm trung bình từ 5 - 7 ngời. Mỗi nhóm có một th ký và 1
nhóm trởng để điều khiển cuộc thảo luận có nhiều kiểu thành lập nhóm , nhng ta có
thể tập trung vào hai kiểu chủ yếu sau:
Thành lập nhóm ngẫu nhiên gồm: theo đếm số thứ tự, theo biểu tợng nhóm rì
rầm 2 ngời.
Sáng kiến kinh nghiệm
7
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
Thành lập nhóm có chủ định : Gồm thành lập nhóm theo chuyên môn, theo
giới tính theo địa bàn dân c, theo tổ học tập việc thành lập này theo ý định của GV
và căn cứ vào nhiệm vụ cụ thể của bài tập.
II. Các biện pháp tổ chức thực hiện.
1. Quy trình hớng dẫn hoạt động nhóm gồm các bớc.
Bớc 1: Giao nhiệm vụ gồm nhiều mục tiêu của hoạt động nhóm, tóm tắt kháI
quát toàn bộ hoạt động nêu câu hỏi vấn đề.
Bớc 2: Thành lập nhóm gồm chia nhóm , cung cấp thông tin các điều kiện
hoạt động cho bảo quản nhóm.
Bớc 3: Làm việc theo nhóm gồm: Bắt đầu làm việc theo nhóm, theo dõi tiến
độ của nhóm, thông báo thời gian, hỗ trợ các nhóm làm báo cáo.

Bớc 4: Các nhóm báo cáo kết quả.
Bớc 5: Tổng kết rút kinh nghiệm.
Vai trò của GV và HS trong dạy học theo nhóm trong dạy học theo nhóm ng-
ời GV có vai trò hết sức quan trọng. GV vừa là ngời hớng dẫn cố vấn , trọng tài,
ngời điều khiển hết sức linh hoạt đồng thời GV còn là nhà tổ chức thiết kế các hoạt
động. ngời tạo đợc môI trờng tâm lý an toàn cho hoạt động nhóm, tạo cơ hội cho
HS chia sẻ kinh nghiệm suy nghĩ cùng các bạn trong nhóm tạo cơ hội cho HS chia
sẽ kinh nghiệm , suy nghĩ cùng các bạn trong nhóm và tạo mối quan hệ hoà đồng
giữa các nhóm. Vai trò của HS đã thay đổi trong việc học theo nhóm từ cách học
tóêp nhận thông tin do GV cung cấp, các em đã thay đổi cách học là ngời chủ động
tìm kiếm và thu nhận thông tin. Do đó vai trò của HS rất quan trọng trong phơng
pháp dạy học theo nhóm. HS làm việc với nhóm theo yêu cầu của GV. Tích cực
đóng góp ý kiến làm theo yêu cầu của nhóm và chia sẻ công việc với nhóm. Các
thành viên trong nhóm tác động qua lại với nhau trong khuôn khổ hợp tác thực hiện
nhiệm vụ của nhóm và hợp tác với nhóm trởng. Mỗi HS đều có thể giữ vai trò điều
khiển nhóm khi cần thiết, luân phiên làm nhóm trởng.
Tôi xin đa ra một cách lập kế hoạch hoạt động nhóm sau đây để các bạn
tham khảo.
Sáng kiến kinh nghiệm
8
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
Chọn chủ đề: Chủ đề mà bạn chọn có liên quan đến kiến thức và kinh
nghiệm thực tế của HS hay không, sau đó bạn có thể viết ra giấy dới dạng câu hỏi,
hoặc tình huống có vấn đề. Nếu chủ đề lớn bạn có thể chia thành những bài tập
(nhiệm vụ) nhỏ hơn và bạn cần xác định ngay kà tất cả các nhóm chung nhau một
nhiệm vụ hay mỗi nhóm một nhiệm vụ khác nhau.
Xác định mục tiêu: Sau hoạt động HS của bạn sẽ đạt đợc những kiến thức và
kỹ năng nào?
Xác định loại hoạt động: Bạn cần xác định loại hoạt động đó là loại gì (Sắm
vai, nghiên cứu tình huống, thí nghiệm, trò chơi, thảo luận.)

Thành lập nhóm Bạn định thành lập bao nhiêu nhóm, mỗi nhóm bao nhiêu
HS , các chia nhóm thế nào (theo ngẫu nhiên hay có chủ định).
- Xác định thời gian: Hoạt động nhóm này trong bao nhiêu phút. Bạn nên
chia khoảng thời gian này cho những công việc cụ thể sau:
+ Chuẩn bị thời gian này dùng để HS di chuyển về nhóm của mình (ví dụ 3
phút)
+ Làm việc thực tế của nhóm: Đây là khoảng thời gian quan trọng nhất, HS
thảo luận làm thí nghiệm , đóng vai viết báo cáo, chuẩn bị trình bày (VD 10 phút)
+ Báo cáo kết quả: Các nhóm trình bày kết quả của nhóm(Ví dụ 3
phút/nhóm, có 4 nhóm sẽ có thời gian trình bày là 12 phút)
+ Rút kinh nghiệm về hoạt động: GV tổng kết rút kinh nghiệm (VD 5 phút)
- Thực hiện hoạt động nhóm: Trong phần này bạn có thể ghi chi tiết HS phảI
thực hiện nh thế nào?
- Xác định vật t thiết bị: Bạn cần có những gì cho hoạt động này.
Tôi cha biết bạn sẽ chọn bài nào để lập kế hoạch cho hoạt động nhóm nhng
tôi tin rằng bạn đã lập kế hoạch một cách chi tiết kế hoạch chi tiết của bạn sẽ giúp
bạn thực hiện một hoạt động nhóm có hiệu quả và bạn không lo cháy giáo án do
hoạt động bị kéo dài mất thời gian.
2. Dạy học bằng tổ chức các hoạt động khám phá, học tập là hoạt động chủ
đạo ở lứa tuổi đi học. Tính tích cực học tập về thực chất là tính tích cực hoạt động
nhận thức đặc trng ở khát vọng hiểu biết cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá
Sáng kiến kinh nghiệm
9
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
trình chiếm lĩnh nội dung học tập bằng con đờng khám phá khác với quá trình nhận
thức trong nghiên cứu khoa học quá trình nhận thức trong học tập không nhằm phát
hiện những điều loài ngời cha biết mà nhằm lĩnh hội những tri thức mà loài ngời đã
tích luỹ đợc. Tuy nhiên trong học tập HS cũng phải đợc khám phá ra những kiến
thức mới đối với bản thân. HS sẽ thông hiểu ghi nhớ và vận dụng linh hoạt những gì
mình đã nắm đợc qua hoạt động chủ lực khám phá của chính mình. Đó là cha đến

khi đạt tới một trình độ nhất định thì sự học tập tích cực sẽ mang lại tính nghiên cứu
khoa học và ngời học cũng sẽ tìm ra những tri thức mới cho khoa học. Khác với
khám phá trong nghiên cứu khoa học khám phá trong học tập không phải là quá
trình mò mẫm tự phát nh trong quá trình skinner mà là một quá trình có hớng dẫn
của GV, trong đó GV khéo léo dạy học sinh vào địa vị ngời phát hiện lại ngời
khám phá những tri thức di sản văn hoá của loài ngời, của dân tộc GV không cung
cấp những những kiến thức mới bằng phơng pháp thuyết trình - giải thích - minh
hoạ mà bằng phơng pháp tổ chức các hoạt động khám phá để tự học sinh chiếm
lĩnh tri thức mới.
Các hoạt động học tập khám phá trong tiết sinh học, các hoạt động quan sát
và thí nghiệm có thể đợc thể hiện theo phơng pháp trực quan (HS xem GV biểu
diễn) hoặc theo phơng pháp thực hành (HS trực tiếp thao tác trên đối tợng nghiên
cứu) trong phơng pháp thực hành tích cực của HS đcợ phát uy cao hơn trong phơng
pháp trực quan. Trong quan sát HS dùng mắt thờng hoặc có sự trợ giúp của kính
lúp, kinh hiển vi, hay nói rộng ra là dùng các giác quan để tri giác trực tiếp có mục
đích, đối tợng nghiên cứu theo dõi ghi chép các sự vật, hiện tợng trong tự nhiên và
không can thiệp vào chúng. Khác với quan sát trong thí nghiệm ngời nghiên cứu tác
động vào đối tợng bằng những điều kiện nhân tạo nhằm tìm hiểu ảnh hởng của một
hoặc một vài yếu tố xác định tập trung theo dõi sự diễn biến của đối tợng dới một
vài khía cạnh xác định. Trong hoạt động thí nghiệm cũng có hoạt động quan sát cơ
bản là quan sát so sánh giữa thí nghiệm với đối chứng . Cả trong quan sát và thí
nghiệm đều phải vận dụng thao tác t duy so sánh phân tích tổng hợp trừu tợng hoá
khái quát hoá vận dụng suy lý quy nạp và diễn dịch thì mới phát hiện đợc bản chất
tính quy luật của hiện tợng đang nghiên cứu. Quá trình này có thể đợc diễn ra trong
Sáng kiến kinh nghiệm
10
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
suy nghĩ của từng cá nhân HS nhng sẽ có hiệu quả hơn khi biết phối hợp hợp lý giữa
sự suy nghĩ độc lập của từng cá nhân với sự hợp tác thảo luận trong nhóm nhỏ. Bởi
vậy có thể nói quan sát và thảo luận nhóm thí nghiệm và thảo luận nhóm là các

dạng hoạt động thờng dùng nhất trong các bài sinh học ở trờng THCS.
Điều kiện thực hiện dạy học bằng các hoạt động khám phá HS phải có những
kiến thức kỹ năng cần thiết để thực hiện các hoạt động khám phá do giáo viên tổ
chức và phải xác định rõ những kiến thức có đợc sau hoạt động khám phá. Đa số HS
chứ không phải chỉ một vài HS trong lớp có khả năng thực hiện thành công hoạt
động đợc nêu ra. Sự hớng dẫn của GV cho mỗi hoạt động ở mức cần thiết không
quá ít, cũng không quá nhiều bảo đảm HS phải hiểu chính xác họ phải làm gì trong
mỗi họat động khám phá. Muốn vậy GV phải hiểu rõ khả năng của HS, hoạt động
khám phá phải đợc GV giám sát trong quá trình HS thực hiện nhất là lúc ban đầu đề
phong có nhóm HS đi trệch hớng quá xa. GV cần chuẩn bị một số câu hỏi gợi mở
để giúp HS tự học đi tới mục tiêu của hoạt động là những kiến thức mới, khó mà HS
có đợc. Nếu là hoạt động tơng đối dài có thể là từng chặng yêu cầu một vài nhóm
HS cho biết kết quả tìm tòi phải có đủ thời gian cho mỗi hoạt động khám phá đợc
nêu ra .Nếu ra đề nhiều hoạt động khiến HS phải chạy đuổi theo thời gian, không
kịp suy nghĩ thảo luận thì chỉ là hình thức. GV phải nắm thật vững nội dung bài học
và có kinh nghiệm cần thiết trong việc tổ chức hoạt động khám phá có hớng dẫn lúc
đầu còn ít kinh nghiệm thì nên trao đổi giáo án với những đồng nghiệp có kinh
nghiệm hơn để tránh những thất bại làm nản lòng giáo viên và HS. SGK phải
chuyển từ cách viết truyền thống quen thuộc (thông báo, giải thích minh hoạ) sang
cách viết kiểu mới (Tổ chức các hoạt động tìm tòi khám phá) để buộc GV và HS
phải thay đổi cách dạy, cách học. Muốn vậy dung lợng kiến thức trong một bài học
phải hợp lý thì thầy trò mới có d thời gian tổ chức hoạt động khám phá. Hớng đổi
mới này phải đợc cán bộ quản lý giáo dục, GV, HS phụ huynh và xã hội nhiệt tình
ủng hộ tránh việc làm phản tác dụng nh sách giải sẵn mới vừa đợc in ra, trên thị tr-
ờng đã thấy loại sách tham khảo giải sẵn các bài toán nhận thức các câu hỏi kích
thích t duy sáng tạo đợc thiết kế trong SGK.
C. Kết luận:
Sáng kiến kinh nghiệm
11
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh

Sau khi áp dụng các phơng pháp giảng dạy trên lớp trong một thời gian đối
với K9 cùng một đối tợng HS với đặc điểm nhận thức nh nhau kết quả đã đợc nâng
lên rất nhiều.
Lớp Số HS
Khá giỏi Trung bình Yếu Kém
SL SL SL SL
9A 29 7 20 2 0
9B 26 5 18 3 0
* Một số bài học kinh nghiệm
Qua lý luận và qua thực tiễn giảng dạy bản thân tôi đã rút ra đợc những bài
học kinh nghiệm. nhằm giúp cho việc nâng cao chất lợng dạy học môn sinh lớp 9 ở
trờng phổ thông.
Giáo viên phải thực sự nhiệt tình say mê đối với việc giảng dạy môn sinh học.
Yêu nghề, mến trẻ , hiểu đợc tâm lý học sinh.
Tích cực học hỏi trao đổi kiến thức nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
- Soạn giảng chu đáo có sự sáng tạo trong giảng dạy kích thích hứng thú, phát
huy đợc tính tích cực của HS trong tiết học.
Tổ chức cho các em hoạt ngoại khoá kết hợp vừa học vừa chơi , tích cực sử
dụng đồ dùng thiết bị dạy học để gây hứng thú học tập bộ môn. Có phơng pháp dạy
học phù hợp với từng đối tợng , tránh áp đặt đọc chép.
Xây dựng cho HS động cơ học tập đúng đắn, tôn trọng ý kiến của HS. Đa ra
hệ thống câu hỏi phù hợp phát huy đợc tính tích cực chủ động tự giác trong các giờ
học.
- Luôn chấm chữa bài đúng, chính xác, có rút kinh nghiệm, uốn nắn kịp thời
những sai sót của HS, phối hợp chặt chẽ với gia đình để giáo dục các em thông qua
bộ môn.
Làm cho các em thấy đợc tầm quan trọng trong việc học sinh học. HS học
không chỉ là nghĩa vụ mà còn là nhu cầu không thể thiếu đợc trong cuộc sống hàng
ngày.
Sáng kiến kinh nghiệm

12
Nâng cao chất lợng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9 Nguyễn Thị Thanh
Qua quá trình áp dụng các học này tôi thấy chất lợng đợc nâng lên một cách
rõ rệt, giờ học sôi nổi hơn, kỹ năng thí nghiệm thực hành, quan sát, phân tích, thảo
luận nhóm thu thập thông tin của các em ngày càng thành thạo hơn đặc biệt là các
em ngày càng yêu thích bộ môn sinh hơn.
Trên đây là những kinh nghiệm ít ỏi của tôi về việc làm thế nào để nâng cao
chất lợng trong một giờ dạy sinh học lớp 9 ở trờng THCS Tôi nghĩ rằng nó còn rất
thiếu sót. Rất mong đợc sự đóng góp ý kiến chỉ bảo tận tình của các đồng nghiệp
để sáng kiến kinh nghiệm này của tôi đợc hoàn chỉnh hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Lan, ngày 20 tháng 3 năm 2009
Ngời thực hiện
Nguyeón Thũ Thanh
Sáng kiến kinh nghiệm
13