ký sinh trùng, amip

Bài 5
Đ
Đ
ạ
ạ
i
i
c
c
ơ
ơ
ng
ng
đơ
đơ
n b
n b
à
à
o
o
amíp & trùng lông
Gi
Gi
ả
ả
ng
ng
vi
vi

ê
ê
n: TS
n: TS
Nguyễn
Nguyễn
Ng
Ng
ọ
ọ
c
c
San
San
Mục tiêu bài giảng
1. Nắm đợc đặc điểm hình thể, vòng đời
và phân loại đơn bào.
2. Nắm đợc đặc điểm sinh học, vai trò y học
và nguyên tắc phòng chống amíp, trùng lông.
§¹i c¬ng ®¬n bµo
Ngành đơn bào có khoang 25.000 loài,
phần lớn sống tự do ở ngoại canh, ở nhung
nơi có nớc và đất ẩm. Một số loài sống
trong cơ thể động vật và thực vật.
Dơn bào là động vật có cấu trúc cơ thể
chỉ là một tế bào, nhng có đầy đủ chức
nang của một đơn vị sống độc lập nên
khác biệt với tế bào của động vật cấp cao.
1. CÊu t¹o cña ®¬n bµo
 KÝch thíc ®¬n bµo rÊt kh¸c nhau, ®a sè cã

kÝch thíc rÊt nhá phai quan s¸t b»ng KHV, cã
loµi kh¸ lín cã thÓ nhin b»ng m¾t thêng nh :
Gregarina…
 Hinh thÓ ®¬n bµo rÊt ®a d¹ng, nhng cã ®Æc
®iÓm cÊu t¹o chung: mµng tÕ bµo, bµo t¬ng vµ
nh©n.
1.1. Màng tế bào
Màng đơn bào là phần dày lên của
lớp bào tơng ngoài, rất mỏng có kích
thớc khoang 75 A
0
.
Màng đơn bào có tính thấm chọn lọc
để trao đổi chất với môi trờng. Khác
với màng của thực vật và vi khuẩn có
cấu trúc sợi nhiều lớp.
1.2. Bào tơng
1.2.1. Bào tơng ngoài:
Dặc hơn lớp bào tơng trong, nhin trong
suốt và triết quang vi có ít hạt nguyên sinh
chất.
Chức nang là cùng với màng tế bào hinh
thành các bộ phận chuyển động, tham gia
vào quá trinh trao đổi chất, bao vệ
1.2. Bµo t¬ng
1.2.2. Bµo t¬ng trong:
Bao quanh nh©n, cã nhiÒu h¹t nguyªn
sinh chÊt, chøa c¸c c¬ quan cã chøc
nang kh¸c nhau ®am bao sù sèng cña
®¬n bµo: kh«ng bµo tiªu ho¸, co bãp, c¸c

thÓ nhiÔm s¾c, c¸c ti thÓ , c¸c
riboxom….
1.3. Nhân
Nhân đơn bào có hinh dạng, kích thớc, số lợng
khác nhau, có hinh tròn hay bầu dục, cấu tạo gồm
màng và hạt trung thể.
Màng bao quanh nhân. Hạt nhân nằm ở giua, hạt
nhiễm sắc nằm rai rác ở trong và màng nhân, sợi
nhiễm sắc nối từ hạt tới màng nhân.
Nhân đam bao sự sinh trởng, sinh san và các yếu
tố di truyền.
2. ®Æc ®iÓm sinh häc cña ®¬n bµo
2.1. Sinh lí
Dinh dỡng và chuyển hoá:
Hinh thức lấy chất dinh dỡng: thực bào, ẩm
bào, thẩm thấu - ngấm qua màng tế bào, bào
khẩu.
Hầu hết các loại đơn bào không có kha nang
tổng hợp chất huu cơ từ vô cơ.
đơn bào có hệ thống men rất phát triển để
phân giai các chất huu cơ chiếm đợc.
Quá trinh hô hấp và bài tiết của đơn bào bằng
hinh thức khuyếch tán.
2.1. Sinh lí
Sinh san:
đơn bào có nhiều hinh thức sinh
san: vô tính, huu tính và tiếp
hợp.
Có loại đơn bào chỉ sinh san
bằng một hinh thức, nhng có

loại đơn bào có thể sinh san
bằng nhiều hinh thức tùy theo
từng giai đoạn.
2.2. Sinh thái
đơn bào sống tự do ở ngoại canh, chịu nhung tác động
của các yếu tố tự nhiên.
đơn bào sống hội sinh và kí sinh ở động vật, thực vật chịu
anh hởng sự thay đổi trong cơ thể.
Kha nang chịu đựng và thích nghi đối với các điều kiện
không thuận lợi của đơn bào sống tự do cao hơn đơn bào
sống hội sinh và kí sinh.
đơn bào sống ở động vật khi gặp điều kiện bất lợi thể
hoạt động chuyển thành bào nang. Khi gặp điều kiện
thuận lợi lại xuất kén thành thể hoạt động.
2.3.
2.3.
v
v
ò
ò
ng
ng
đ
đ
ời
ời
Chuyển vật chủ ở thể hoạt động:
đơn bào này không thấy hinh thành bào nang,
chúng chuyển từ vật chủ này sang vật chủ khác
dới dạng thể hoạt động.

Chuyển vật chủ ở thể bào nang:
đơn bào này chuyển vật chủ phai qua giai đoạn
ngoại canh. Phai hinh thành bào nang, rồi mới xâm
nhập vào vật chủ khác.
Chuyển qua vật chủ trung gian:
đơn bào này nhất thiết phai có giai đoạn phát triển
ở vật chủ trung gian.
3. Ph©n lo¹i ®¬n bµo
Líp ch©n gia (Rhizopoda):
®¬n bµo chuyÓn ®éng b»ng ch©n gia.
Líp trïng roi (Flagellata):
®¬n bµo thuéc líp nµy chuyÓn ®éng b»ng
roi.
Líp trïng l«ng (Cilliata):
®¬n bµo chuyÓn ®éng b»ng l«ng.
Líp trïng bµo tö (Sporozoa):
®¬n bµo kh«ng cã bµo quan chuyÓn ®éng.
Riªng bµo tö ®ùc cã roi ®Ó chuyÓn ®éng
trong giai ®o¹n sinh san huu giíi.
Entamoeba histolytica
(amÝp lÞ)
C¸c d¹ng tån t¹i cña amÝp lÞ
 ThÓ ho¹t ®éng:
 ThÓ ho¹t ®éng lín (forma magna).
 ThÓ ho¹t ®éng nhá (forma minuta).
 ThÓ kh«ng ho¹t ®éng:
 ThÓ tiÒn kÐn (forma precystica).
 ThÓ kÐn (forma cystica).
 ThÓ xuÊt kÐn (forma metacystica).
1. ®Æc ®iÓm sinh häc

1.1.
1.1.
V
V
ß
ß
ng
ng
®
®
êi
êi
s
s
è
è
ng
ng
h
h
é
é
i
i
sinh
sinh
c
c
ñ
ñ

a
a
amÝp
amÝp
lÞ
lÞ
1.2.
1.2.
AmÝp
AmÝp
chuy
chuy
Ó
Ó
n
n
th
th
µ
µ
nh
nh
th
th
Ó
Ó
kÝ
kÝ
sinh
sinh

g
g
©
©
y
y
b
b
Ö
Ö
nh
nh
1.1. Vòng đời hội sinh của amíp lị
Kén già của amip lị từ ngoại cảnh vào đờng
tiêu hoá, qua dạ dày không biến đổi gì.
Đến ruột non vỏ kén nứt ra amip 4 nhân.
Sau đó amip theo thức ăn xuống ruột non rồi
xuống manh tràng, phân chia thành 8 amíp
con (có 1 nhân).
ở manh tràng gặp những điều kiện thuận lợi,
thể minuta sinh sản nhanh và sống hội sinh ở
đó.
1.1. Vòng đời hội sinh của amíp lị
Thể minuta bám trên niêm mạc ruột, ăn chất nhầy,
các mảnh thức ăn thừa, vi khuẩn, nấm.nhng
không gây thiệt hại gì cho ngời.
Khi ruột bình thờng, thể minuta sẽ chuyển thành
thể precystica thể cystica theo phân rắn ra ngoài
là nguồn bệnh nguy hiểm.
Khi có RLTH thể minuta không chuyển thành thể

cystica mà thể minuta theo phân ra ngoài.
Vßng ®êi Entamoeba histolytica
1.2. amíp chuyển thành thể kí sinh gây bệnh
Khi sức đề kháng của cơ thể giảm, thành ruột bị tổn
thơng, lúc đó men do amip tiết ra mới phát huy đợc
tác dụng phá huỷ lớp niêm mạc ruột.
Tại chỗ tổn thơng thể minuta chuyển thành thể
magna chui sâu vào lớp dới niêm mạc tiếp tục phá
huỷ. ở đó thể magna phát triển kích thớc to hơn và
sinh sản nhanh do có nhiều chất dinh dỡng.
Do vậy tại vết loét sẽ có nhiều thể magna và vi khuẩn
bội nhiễm gây ra nhiều biến chứng.
Vßng ®êi Entamoeba histolytica