Lịch sử lớp 10 Bài 35 pot

Bài 35
Bài 35
CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ
CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ
VÀ SỰ BÀNH TRƯỚNG THUỘC ĐỊA
VÀ SỰ BÀNH TRƯỚNG THUỘC ĐỊA
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được:
1. Kiến thức
- Nắm được những nét khái quát về tình hình kinh tế,
chính trị của các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ hồi cuối thế
kỷ XIX – đầu thế kỷ XX; những nét chung và đặc điểm
riêng.
- Hiểu được đây là thời kỳ các nước đế quốc đẩy
mạnh việc xâm lược thuộc địa, phân chia lại thị trường
thế giới làm cho mâu thuẫn giữa các đế quốc với đế quốc
và giữa đế quốc với thuộc địa ngày càng sâu sắc.
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ
Giúp HS nâng cao nhận thức về bản chất của chủ
nghĩa đế quốc, ý thức cảnh giác cách mạng; đấu tranh
chống các thế lực gây chiến, bảo vệ hoà bình.
3. Kỹ năng
Rèn luyện kỹ năng phân tích sự kiện Lịch sử để thấy
được từng đặc điểm riêng của chủ nghĩa đế quốc.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Bảng thống kê biểu thị sự thay đổi về sản lượng
công nghiệp của các nước Anh, Pháp, Mỹ, Đức.
- Sơ đồ thay đổi vị trí kinh tế các nước đế quốc cuối
thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.

- Lược đồ các nước đế quốc đầu thế kỷ XX.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi 1: Nêu những thành tựu về khoa học kỹ thuật
cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX?
Câu hỏi 2: Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản của
chủ nghĩa Tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa?
2. Dẫn dắt vào bài mới
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, là thời kỳ phát triển
mạnh mẽ của các nước Tư bản tiên tiến, đánh dấu bước
chuyển từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang giai đoạn độc
quyền. Cùng với đó là chính sách mở rộng xâm lược
thuộc địa để có thêm thị trường và vơ vét nguyên liệu đưa
về chính quốc. Sự tranh chấp thuộc địa đã làm cho mâu
thuẫn giữa các nước đế quốc trở nên sâu sắc. Tình hình
kinh tế, chính trị và chính sách đối ngoại các nước Anh,
Pháp, Đức, Mỹ như thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu nội
dung bài học hôm nay để trả lời câu hỏi nêu trên.
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
Tiết 1:
A. ANH VÀ PHÁP CUỐI THẾ KỶ XIX ĐẦU THẾ KỶ
XX
Hoạt động 1: Cả lớp và cá
nhân
- Trước hết, Gv trình bày và

phân tich: Đầu thập niên 70 của
thế kỷ XIX, nền công nghiệp
Anh vẫn đứng đầu thế giới. Sản
lượng than của Anh gấp 3 lần
Mỹ và Đức; sản lượng gang gấp
4 lần Mỹ và gần 5 lần Đức. Về
xuất khẩu kim loại sản lượng
của 3 nước Pháp, Đức Mỹ gộp
lại không bằng Anh.
- Tiếp đó GV nêu câu hỏi:
Cuối thập niên 70 tình hình
kinh tế Anh ra sao?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Từ
cuối thập niên 70, Anh mất dần
địa vị độc quyền công nghiệp,
do vậy mất luôn cả vai trò lũng
đoạn thị trường thế giới, bị Mỹ
và Đức vượt qua.
- GV giới thiệu “bảng thống
 Nước Anh
* Tình hình kinh tế:
- Từ cuối thập niên 70,
Anh mất dần địa vị độc
quyền công nghiệp, do
vậy mất luôn cả vai trò
lũng đoạn thị trường thế
giới, bị Mỹ và Đức vượt
qua.
Các hoạt động của thầy

và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
kê biểu thị sự thay đổi về sản
lượng công nghiệp của các
nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ”
trong SGK.
GV hỏi”: Nguyên nhân của
sự giảm sút đó?
- HS đọc SGK tự trả lời câu
hỏi.
- GV nhận xét và trình bày:
Nguyên nhân là:
+ Máy móc thiết bị xuất hiện
sớm nên đã cũ và lạc hậu, việc
hiện đại hoá rất tốn kém.
+ Một sớ lớn tư bản chạy
sang thuộc địa, vì ở đây lợi
nhuận Tư bản đẻ ra nhiều hơn
chính quốc. Mặt khác, cướp
đoạt thuộc địa có lợi nhiều hơn
so với đầu tư cải tạo công
nghiệp.
- GV nhấn mạnh: Tuy vai trò
bá chủ thế giới về công nghiệp
bị giảm sút, song Anh vẫn
chiếm ưu thế về tài chính, xuất
cảng tư bản, thương mại, hải
quân và thuộc địa.
- Tuy vậy, Anh vẫn chiếm

ưu thế về tài chính, xuất
cảng tư bản, thương mại,
hải quân và thuộc địa.
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
Hoạt động 2: Nhóm
- GV chia lớp thành các nhóm
và nêu câu hỏi: Quá trình tập
trung sản xuất trong công
nghiệp diễn ra như thế nào?
- HS làm việc theo nhóm đọc
SGK cử đại diện trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Đây
là thời kỳ quá trình tập trung tư
bản diễn ra mạnh mẽ, nhiều tổ
chức độc quyền ra đời chi phối
toàn bộ đời sống kinh tế nước
Anh, 5 ngân hàng ở khu Xi-ti
Luân Đôn nắm 70% số tư bản
cả nước.
- GV giới thiệu cho HS biết:
Nông nghiệp nước Anh lâm vào
tình trạng khủng hoảng trầm
trọng. Nguyên nhân là do tư sản
Anh không đầu tư vào sản xuất
nông nghiệp mà chủ yếu vào
buôn bán lương thực và giá
lương thực châu Âu và Mỹ rất

rẽ.
- Công nghiệp: Quá trình
tập trung tư bản diễn ra
mạnh mẽ, nhiều tổ chức
độc quyền ra đời chi phối
toàn bộ đời sống kinh tế
nước Anh.
- Nông nghiệp: Nước
Anh lâm vào tình trạng
khủng hoảng trầm trọng.
Anh phải nhập khẩu
lương thực.
Hoạt động 3: Cả lớp và cá
nhân * Tình hình chính trị:
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
- GV trình bày và phân tích:
Anh là nước theo thể chế chính
trị quân chủ lập hiến với việc
thực hiện chế độ Hai Đảng
(Đảng Tự do và Đảng Bảo thủ)
thay nhau cầm quyền. Sự khác
biệt giữa hai Đảng là không
đáng kể, chủ yếu về biện pháp
cụ thể song đều thống nhất với
nhau trong việc bảo vệ lợi ích
của giai cấp tư sản, đàn áp
phong trào quần chúng và đẩy

mạnh xâm lược thuộc địa.
- GV nêu câu hỏi: Cho biết
chính sách đối ngoại của Anh?
- HS dựa vào SGK trả lời câu
hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Đây
là thời kỳ giai cấp tư sản Anh
tăng cường mở rộng hệ thống
thuộc địa đặc biệt ở Châu Á và
Châu Phi. GV kết hợp khai thác
lược đồ để HS nhận biết được
hệ thống thuộc địa rộng lớn của
đế quốc Anh đầu thế kỷ XX trải
dài từ Bắc Mỹ, châu Phi, Châu
- Anh là nước theo thể
chế chính trị quân chủ lập
hiện với việc thực hiện
chế độ hai Đảng (Đảng tự
do và Đảng Bảo thủ) thay
nhau cầm quyền, song
đều bảo vệ quyền lợi của
giai cấp tư sản.
- Đây là thời kỳ giai cấp
tư sản Anh tăng cường
mở rộng hệ thống thuộc
địa đặc biệt là ở Châu Á
và châu Phi.
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần

nắm vững
Á đến châu Đại Dương.
- GV nhấn mạnh: Chủ nghĩa
đế quốc Anh tồn tại và phát
triển dựa trên sự bóc lột một hệ
thống thuộc địa rộng lớn (chiếm
¼ lãnh thổ và ¼ dân số thế giới)
do vậy được mệnh danh là chủ
nghĩa đế quốc thực dân "Mặt
trời không bao giờ lặn" trên đất
nước Anh, Lênin nhận xét:
"Nước Anh không chỉ là quê
hương của hệ thống công
xưởng ủa chủ nghĩa tư bản, mà
còn là thuỷ tổ của chủ nghĩa đế
quốc hiện đại".
Chủ nghĩa thực dân Anh đã
trở thành đặc trưng riêng của
chủ nghĩa đế quốc Anh. Việc
xuất khẩu tư bản của Anh mang
những quy mô to lớn. Nước
Anh là một cường quốc thuộc
địa chính.
- Đặc điểm đế quốc Anh:
là chủ nghĩa đế quốc thực
dân.
Hoạt động 4: Cả lớp, cá nhân
- GV: trước 1870, công
nghiệp Pháp đứng hàng thứ hai
thế giới, cuối thập niên 70 trở đi

 Nước Pháp
Tình hình kinh tế
- Cuối thập niên 70 trở đi
công nghiệp Pháp bắt đầu
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
công nghiệp Pháp bắt đầu chậm
lại.
- GV nêu câu hỏi: Nguyên
nhân tại sao công nghiệp Pháp
phát triển chậm lại?
- HS dựa vào SGK tự trả lời
câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý:
+ Pháp thất bại trong cuộc
chiến tranh Pháp – Phổ, do đó
phải bồi thường chiến tranh.
+ Nghèo tài nguyên và nhiên
liệu, đặc biệt là than đá.
+ Giai cấp tư sản chỉ chú
trọng đến xuất cảng tư bản sang
những nước chậm phát triển để
thu lợi nhuận cao chứ không hú
trọng phát triển công nghiệp
trong nước.
- GV kết luận: Hậu quả là
cuối thế kỷ XIX sản xuất công
nghiệp của Pháp tụt xuống hàng

thứ tư sau Đức, Mỹ, Anh, kỹ
thuật lạc hậu rõ rệt so với
những nước công nghiệp trẻ.
- GV nêu câu hỏi: Bên cạnh
phát triển chậm lại.
- Nguyên nhân:
+ Pháp thất bại trong cuộc
chiến tranh Pháp – Phổ do
đó phải bồi thường chiến
tranh.
+ Nghèo tài nguyên và
nhiên liệu, đặc biệt là than
đá.
+ Giai cấp tư sản chỉ chú
trọng đến xuất cảng tư
bản sang những nước
chậm phát triển để thu lợi
nhuận cao chứ không hú
trọng phát triển công
nghiệp trong nước.
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
những yếu kém đó công nghiệp
Pháp có những tiến bộ gì?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV trình bày và phân tích:
Mặc dù có sự sút kém, song
công nghiệp Pháp cũng có tiến

bộ đáng kể. Hệ thống đường sắt
lan rộng khắp nơi cả nước đã
đẩy nhanh sự phát triển của
ngành khai mỏ, luyện kim và
thương nghiệp. Việc cơ khí hoá
sản xuất được tăng cường. Từ
năm 1852 – 1900 số xí nghiệp
sử dụng máy móc tăng lên 9
lần, số động cơ chạy bằng hơi
nước tăng lên 12 lần.
Nông nghiệp Pháp vẫn giữ
vai trò quan trọng trong nền
kinh tế Pháp vì phần đông dân
cư sống bằng nghề nông. Tình
trạng đất đai phân tán, manh
mún không cho phép sử dụng
máy móc và kỹ thuật canh tác
mới.
- GV chốt ý: Những biểu hiện
của tình hình nông nghiệp trên
- Sự thâm nhập của
phương thức sản xuất tư
bản chủ nghĩa trong nông
nghiệp ở Pháp diễn ra
chậm chạp do đất đai bị
chia nhỏ.
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững

chứng tỏ sự thâm nhập của
phương thức sản xuất tư bản
chủ nghĩa trong nông nghiệp ở
Pháp diễn ra chậm chạp.
Hoạt động 5: Cá nhân
- GV: Quá trình tập trung sản
xuất hình thành các công ty độc
quyền diễn ra như thế nào?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung và
chốt ý: đầu thế kỷ XX quá trình
tập trung sản xuất cũng diễn ra
trong lĩnh vực công nghiệp, dẫn
đến việc hình thành các công ty
độc quyền, từng bước chi phối
nền kinh tế Pháp, đặc biệt trong
lĩnh vực ngân hàng (GV nhấn
mạnh ở Pháp quá trình diễn ra
chậm hơn các nước khác).
- GV nâu câu hỏi: Đặc điểm
nổi bật của tổ chức độc quyền ở
Pháp?
- HS dựa vào SGK và vốn
hiểu biết của mình trả lời câu
hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý.
- Đầu thế kỷ XX quá trình
tập trung sản xuất cũng
diễn ra trong lĩnh vực
công nghiệp, dẫn đến việc

hình thành các công ty
độc quyền, từng bước chi
phối nền kinh tế Pháp,
đặc biệt trong lĩnh vực
ngân hàng.
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
+ Sự tập trung ngân hàng đạt
đến mức cao: 5 ngân hàng lớn ở
Pari nắm 2/3 tư bản của các
ngân trong cả nước.
+ Khác với Anh tư bản chủ
yếu đầu tư vào thuộc địa, còn ở
Pháp tư bản phần lớn đưa vốn
ra nước ngoài, cho các nước
chậm tiến vay với lãi suất lớn.
- GV cho HS đọc đoạn chữ
nhỏ trong SGK để thấy được số
vốn mà tư bản Pháp đầu tư ở
nước ngoài nhiều như thế nào?
- GV nêu câu hỏi: Hãy nêu
đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa
đế quốc Pháp?
- HS trả lời câu hỏi.
- GV kết luận: Chủ nghĩa đế
quốc Pháp là chủ nghĩa đế quốc
cho vay nặng lãi.
- Đặc điểm : Tư bản Pháp

phần lớn đưa vốn ra nước
ngoài, cho các nước chậm
tiến vay với lãi suất lớn.
Chủ nghĩa đế quốc cho
Pháp là chủ nghĩa đế quốc
cho ay nặng lãi.
Hoạt động 6: Cả lớp và cá
nhân
- GV trình bày và phân tích:
+ Sau cách mạng tháng 9 –
1870 nước Pháp thành lập nền
cộng hoà thứ ba, song phái
Tình hình chính trị
- Sau cách mạng tháng 9
– 1870, nước Pháp thành
lập nền cộng hoà thứ ba,
song phái cộng hoà đã
sớm chia thành hai nhóm:
Các hoạt động của thầy
và trò
Những kiến thức HS cần
nắm vững
cộng hoà đã sớm chia thành hai
nhóm: Ôn hoà vá Cấp tiến thay
nhau cầm quyền.
Đặc điểm của nền cộng hoà là
tình trạng thường xuyên khủng
hoảng nội các. Trong vòng 40
năm (1875 – 1914) ở Pháp diễn
ra 50 lần thay đổi chính phủ.

- GV nêu câu hỏi: Nêu chính
sách đối ngoại của Pháp?
- HS đọc SGK trả lời.
- GV nhận xét, chốt ý:
Pháp tăng cường chạy đua vũ
trang để trả mối thù với Đức;
tiến hành những cuộc chiến
tranh xâm lược thuộc địa chủ
yếu ở khu vực chậu Á và châu
Phi.
- HS đọc đoạn chữ nhỏ trong
SGK để thấy được chính sách
xâm lược thuộc địa của Pháp,
qua đó thấy được hệ thống
thuộc địa của Pháp rất rộng lớn,
chỉ sau Anh.
Ôn hoà và Cấp tiến thay
nhau cầm quyền.
- Đặc điểm của nền cộng
hoà là tình trạng thường
xuyên khủng hoảng nội
các.
- Pháo tăng cường chạy
đua vũ trang để trả mối
thù Đức; tiến hành những
cuộc chiến tranh xâm
lược thuộc địa, chủ yếu là
ở khu vực châu Á và châu
Phi.
4. Sơ kết bài học

- Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi: Tình hình kinh tế,
chính trị nổi bật của Anh và Pháp cuối thế kỷ XIX đầu thế
kỷ XX? Nêu đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc Anh và
Pháp?
5. Dặn dò, bài tập
- Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK.
- Nguyên nhân dẫn đến việc hình thành các đặc điểm
của đế quốc Anh và Pháp?