Triệu chứng thực thể bệnh xương khớp (Kỳ 3) pps

Triệu chứng thực thể bệnh xương khớp
(Kỳ 3)
2.4. Khớp gối:
Khớp gối là khớp lớn được bảo đảm bằng hệ thống dây chằng chắc chắn.
Khớp gối được bao bọc bởi những túi hoạt dịch. Bình thường, khớp gối duỗi 0
o
,
gấp 135
o
. Khám khớp gối phát hiện sưng, biến dạng như vòng kiềng (genu varum)
hoặc chữ bát (genu valgum) hạn chế gấp, kẹt khớp, túi phình baker ở nếp gấp
khoeo.
Khám khớp gối ở tư thế bệnh nhân nằm ngửa, chân duỗi thẳng, xương bánh
chè có thể di chuyển dễ dàng vào trong hoặc sang bên và khớp gối có thể sưng to
nếu tràn dịch nhiều. Tràn dịch ít cách tốt nhất để phát hiện là dồn dịch xuống túi
bao thanh dịch dùng tay bên đối diện ấn nhẹ xuống bánh chè thấy có dấu hiệu bập
bềnh xương bánh chè.
- Khám dây chằng bên: bệnh nhân nằm ngửa, chân duỗi thẳng. Một tay cố
định xuống đùi, tay kia giữ phần gót hoặc cẳng chân, đưa cẳng chân vào trong
hoặc ra ngoài, khi có tổn thương dây chằng bên trong hay bên ngoài sẽ có dấu hiệu
há khớp ra ngoài hoặc vào trong.
- Tổn thương dây chằng chéo: bệnh nhân ở tư thế nằm, háng gấp 45
o
, gối
gấp 90
o
. Thầy thuốc cố định bàn chân của bệnh nhân, hai tay nắm chặt phần trên
của cẳng chân chỗ khoeo. Dùng hai tay đẩy ra sau, sau đó kéo ra phía trước. Khi
tăng cử động ra trước chứng tỏ có tổn thương dây chằng chéo trước. Khi tăng cử
động ra sau chứng tỏ có tổn thương dây chằng chéo sau. Dấu hiệu này còn gọi là
dấu hiệu “rút ngăn kéo”.

- Các triệu chứng khác liên quan đến khớp gối như: teo cơ tứ đầu, tiếng lắc
rắc khi cử động khớp do thoái hoá sụn khớp gần vùng lồi cầu trong xương chày,
điểm bám gân cơ chân ngỗng
2.5. Khám khớp cổ chân-bàn chân:
Khớp cổ chân được tạo bởi khớp giữa đầu xa của xương chày, xương mác
và xương sên. Khớp này có phạm vi cử động là gấp về phía bàn chân 50
o
, gấp về
phía mu chân 20
o
. Khớp sên-gót có thể nghiêng vào trong hoặc ra ngoài khoảng 5
o

về mỗi phía. Bàn chân gồm các tụ cốt, khớp bàn ngón chân, khớp giữa ngón chân.
Xương bàn chân và xương gót là phần chịu lực của bàn chân. Đánh giá cử động
khớp bàn chân bằng cách cố định xương gót, sau đó bàn chân gấp vào trong hoặc
ra ngoài. Có thể đánh giá cử động của bàn chân trước bằng cách bảo bệnh nhân
gấp hoặc duỗi các ngón chân.
- Quan sát bàn chân và cổ chân khi có chịu lực hoặc không chịu lực, hoặc
cả hai, có hoặc không đi giầy.
- Khám khớp cổ chân, bàn chân phát hiện các triệu chứng: sưng, biến dạng,
các hạt dưới da, hạt Tophi, biến đổi của móng chân, chai chân. Sưng khớp cổ chân
đôi khi khó phân biệt với phù lan toả. Tràn dịch khớp cổ chân phát hiện được do
lấp đầy các hố lõm ở phía trước hoặc phía sau mắt cá. Viêm màng hoạt dịch gây
đau khi cử động. Bàn chân và ngón chân thường bị tổn thương khi bị viêm khớp
dạng thấp, thoái hoá khớp hoặc Gút, biến dạng ngón cái thường ngả ra phía ngoài,
khớp đốt bàn ngón duỗi quá mức, bán trật khớp về phía mu chân của khớp đốt-
bàn-ngón. Chai chân hoặc các bất thường khác khi đi giầy có thể giúp đánh giá
tình trạng của bàn chân.
2.6. Khám cột sống:

Cột sống giúp cho tư thế đứng thẳng của cơ thể. Phạm vi cử động của cột
sống đảm bảo động tác cúi của thân người. Cột sống có thể gấp tối đa 90
o
. Thân
người (trừ đoạn cột sống cổ) ưỡn 30
o
, nghiêng phải hoặc nghiêng trái 50
o
. Với cột
sống cổ: cúi được 45
o
, ngửa 50 - 60
o
, xoay 60 - 80
oo
và nghiêng phải 40
o
, nghiêng
trái 40
o
.
- Khám cột sống cần phải quan sát toàn thể, sau đó khám từng đoạn. Khi
khám toàn diện, yêu cầu bệnh nhân ở tư thế đứng, bộc lộ lưng, vai, khớp háng và
chân. Quan sát sự cân đối của cột sống, những bất thường về các đường cong sinh
lý (gù, vẹo, ưỡn quá mức) và co các cơ cạnh sống. Sờ lần lượt từ trên xuống, từ
bên phải qua bên trái có so sánh đối chiếu 2 bên. Viêm cột sống dính khớp thường
bị tổn thương đoạn cột sống lưng và cột sống thắt lưng gây tình trạng đầu cúi về
phía trước, giảm độ giãn lồng ngực, gù lưng, mất đường cong sinh lý đoạn cột
sống thắt lưng.
- Nghiệm pháp Wright-Schober đo độ dãn cột sống thắt lưng: mốc thứ nhất

là đường ngang gai chậu sau trên, mốc thứ 2 đo lên 10 cm kể từ đường ngang mốc
thứ nhất, khoảng cách giữa 2 mốc tăng lên > 3 cm trong tình trạng bình thường.
Khi < 2,5 cm là giảm độ dãn cột sống [nghiệm pháp (+)].
Xương cùng được tạo bởi 5 đốt sống cùng, 2 bên tạo bởi xương cánh chậu.
Khám khớp cùng chậu tư thế bệnh nhân nằm nghiêng, ép mạnh vào mào chậu (dấu
hiệu ép khung chậu), khi bệnh nhân nằm ngửa hai tay đặt trên gai chậu trước trên
ấn mạnh (dấu hiệu bửa khung chậu), bệnh nhân đau khu trú tại vùng khớp cùng
chậu chứng tỏ có viêm khớp cùng chậu hay gặp trong bệnh viêm cột sống dính
khớp.
Dấu hiệu Lasegue (+) là biểu hiện của tổn thương thần kinh và cơ ở cột
sống thắt lưng. Khám bệnh nhân ở tư thế nằm ngửa chân duỗi thẳng, nâng dần lên
cho đến khi xuất hiện đau dọc mặt sau đùi. Đau thường tăng lên khi gấp mu chân
và giảm đi khi gấp gối.
* Tóm lại:
Hỏi và khám tỉ mỉ hệ cơ xương và một số cơ quan khác là rất quan trọng
trong việc đánh giá tình trạng bệnh khớp, cần kết hợp phân tích các kết quả xét
nghiệm, X quang và các kỹ thuật thăm dò khác để giúp cho chẩn đoán bệnh khớp
một cách chính xác, đôi khi lâm sàng và kết quả xét nghiệm có thể không phù hợp
làm cho chẩn đoán bệnh trở nên khó khăn, khi đó cần phải kỹ các triệu chứng chủ
quan, kiểm tra lại các triệu chứng khách quan và các kết quả xét nghiệm để có thể
đưa ra chẩn đoán phù hợp.