Thuốc tác dụng trên quá trình đông máu và tiêu fibrin (Kỳ 4) doc

Thuốc tác dụng trên quá trình
đông máu và tiêu fibrin
(Kỳ 4)

1.3.2.2. Heparin
Thuốc độc bảng B, vừa có tác dụng trong cơ thể và ngoài cơ thể.
* Nguồn gốc:
Heparin lúc đầu tìm thấy năm 1916 bởi McLean và có nhiều ở gan nên đặt
tên heparin. Ngoài gan ra, heparin còn được tìm thấy ở thận, phổi, hạch bạch
huyết, niêm mạc ruột.
Hiện nay heparin được chiết xuất từ niêm mạc ruột lợn hoặc phổi trâu, bò
hoặc bán tổng hợp.
* Cấu trúc :
Heparin không phải đơn chất. Là một anion mucopolysacharid hoặc
glycosaminoglycan. Trong cấu trúc có nhóm sulfat và carboxylic. Nhóm sulfat cần
thiết cho sự gắn antithrombin với thrombin. Tỷ lệ lưu huỳnh trong phân tử heparin
chiếm 13,6%.
* Tính chất :
+ Là acid nội sinh mạnh nhất, có độ ion hóa mạnh, rất tan trong nước và
tích điện âm ở pH sinh lý.
+ Vững bền ở pH trên 6,5. Đun sôi trong 20 phút ở nhiệt độ 120oC vẫn còn
tác dụng. Nhưng uống bị phân hủy ở đường tiêu hóa mất hoạt tính.
+ Trọng lượng phân tử khác nhau dao động từ 2 -20 kDa nhưng tác dụng
sinh học giống nhau. Khi heparin có trọng lượng phân tử từ 2 -7 kDa gọi là
heparin trọng lượng ph ân tử thấp.
* Tác dụng :
- Chống đông máu.
- Chống đông vón tiểu cầu do kích thích tổng hợp và bài tiết yếu tố hoạt
hoá plasmin tổ chức (t-PA).
- Hạ lipoprotein máu đặc biệt là triglycerid do giải phóng lipase giúp thuỷ
phân triglycerid thành acid béo và g lycerol. Tác dụng này xuất hiện ở những liều

thấp hơn liều
có tác dụng chống đông máu. Có hiện tượng tăng lipoprotein hội ứng
(rebound) khi ngừng
heparin.
- Tăng tác dụng của các yếu tố phát triển nguyên bào sợi có tính acid hoặc
base (aFGF và
bFGF) làm tăng sự phân bào tế bào nội mô mao mạch, tế bào cơ trơn, tế
bào trung mô gây ra sự tân tạo mạch.
* Cơ chế chống đông máu :
- Bình thường antithrombin III trong huyết tương phản ứng chậm chạp với
thrombin và
các yếu tố đông máu IX, X, XI, XII đã hoạt hóa làm mất tác dụng của các
yếu tố này. Khi
có mặt heparin, heparin tạo phức với antithrombin III. Phức hợp heparin -
antithrombin III thúc đẩy nhanh phản ứng giữa antithrombin và thrombin;
antithrombin với các yếu tố IX, X, XI và XII. Hậu quả các yếu tố chống đôn g đã
đạt hoạt hóa mất hiệu lực nhanh, mất khả năng chuyển fibrinogen thành fibrin.
- Nhờ tích điện âm do có chứa các gốc sulfat nên heparin đã làm biến dạng
thrombin và
prothrombin làm chúng dễ dàng tạo phức với antithrombin.
* Dược động học
Uống không hấp thu và bị phân huỷ ở đường tiêu hóa. Do vậy, phải tiêm
dưới da, tiêm tĩnh mạch, không tiêm bắp. Heparin bị heparinase phá huỷ và thải
trừ nhanh. Sau khi tiêm 1 giờ, 30-50% được thải qua nước tiểu. Không đi qua rau
thai.
Thời gian bán thải phụ thuộc vào l iều lượng. Liều cao và ở người suy gan,
thận thì thời gian bán thải của thuốc dài.
* Tác dụng không mong muốn.
- Chảy máu, giảm tiểu cầu, triệu chứng này thường xuất hiện sau khi tiêm
heparin 7 -14 ngày và hồi phục sau khi ngừng thuốc.

- Dị ứng, nhức đầu , nôn, gây nốt đau, hoại tử gân nếu tiêm dưới da dài
ngày. Dùng kéo dài với liều trên 15000 đơn vị/ngày gây loãng xương.