Những cách giúp con thành đứa trẻ sáng tạo pps

Những cách giúp con
thành đứa trẻ sáng tạo

Mọi trẻ em đều tiềm ẩn năng lực sáng tạo, vấn đề là
người lớn có biết các phương pháp khuyến khích trẻ, có
giành đủ thời gian tương tác tích cực với chúng, có giao
cho chúng những nhiệm vụ (trò chơi/tình huống) đòi hỏi
phải có hành vi sáng tạo hay không.


Sự sáng tạo của trẻ em không giống như sự sáng tạo của
người lớn. Sáng tạo của người lớn là tạo ra cái mới, cái độc
đáo, gắn với tính chủ đích, có tính bền vững và thường là
kết quả của quá trình nỗ lực tìm tòi Sự sáng tạo của trẻ
em lại khác, thường bắt đầu từ sự tái tạo, bắt chước, mô
phỏng… và thường không có tính chủ đích. Sự sáng tạo của
trẻ em phụ thuộc nhiều vào xúc cảm, vào tình huống và
thường kém bền vững.
Những yếu tố ngăn cản phát triển trí sáng tạo ở trẻ mầm
non
Môi trường giáo dục, văn hoá ứng xử trong gia đình, cũng
như ở trường học của chúng ta hiện nay dường như đang
ngăn cản đáng kể, không có chỗ để những hành vi sáng tạo
của trẻ được nảy mầm.
Các nghiên cứu trên trẻ em Việt Nam cho thấy:
- Người lớn thường thích trẻ vâng lời hơn là thích trẻ sáng
tạo.
- Người lớn thích trẻ làm theo sự chỉ dẫn của mình hơn là
thích trẻ có ý tưởng riêng.
- Người lớn thích áp đặt ý tưởng, mong muốn, cách làm của
mình hơn là để trẻ được tự do thể hiện ý tưởng, được làm

theo cái trẻ thích…
- Người lớn thường đánh giá thấp khả năng của trẻ, không
tin rằng trẻ có thể làm được?
Sẽ là sai lầm đáng tiếc nếu ai đó nghĩ rằng người lớn khôn
hơn, kinh nghiệm hơn còn thấy sáng tạo là khó, huống hồ
trẻ 3-5 tuổi, chơi chưa xong, sao được gọi là sáng tạo,
chẳng qua chỉ là bắt chước.
Sự thật hành vi sáng tạo dễ xuất hiện ở trẻ và đơn giản hơn
người lớn nghĩ rất nhiều. Trẻ 2-3 tuổi nghe người lớn nói
một điều gì đó, sau đó nó ứng dụng phù hợp với một ngữ
cảnh, biết “cải biến” hoặc “cắt may” cho phù hợp với tình
huống để đạt mục đích đã được các nhà nghiên cứu tâm lý
trẻ em coi là hành vi sáng tạo. Sự sáng tạo của trẻ trải dài
trên một phổ hành vi từ đơn giản đến phức tạp.
Nhiều người lớn quá hào phóng với hình phạt, chê bai trẻ
và tiết kiệm quá đáng những lời khen, sự khuyến khích.
Điều này làm mất đi chất xúc tác kỳ diệu nuôi dưỡng hành
vi sáng tạo ở trẻ.
Người lớn không yêu cầu cao, không giao cho trẻ những
nhiệm vụ đòi hỏi sự mạo hiểm, sáng tạo? Điều này dẫn
đến hệ quả là, làm trẻ có nguy cơ thiếu hụt sự trải nghiệm
cần thiết, ngăn trở trẻ nỗ lực tìm kiếm các giải pháp sáng
tạo.
Nhiều khi người lớn vì sợ trẻ gặp nguy hiểm mà vô tình
ngăn cản những hành vi mạo hiểm cần thiết… để rèn luyện
bản lĩnh sáng tạo cho trẻ… làm chúng mất cơ hội để trải
nghiệm, trở nên thụ động và kém tự tin…
Như vậy, có thể chính người lớn với những cách suy nghĩ,
ứng xử không hợp lý, có gốc rễ từ yếu tố tâm lý, văn hoá,
lịch sử xã hội… là nguyên nhân chính đang ngăn cản sự

phát triển tính sáng tạo của trẻ.
Cha mẹ cần làm gì để phát triển trí sáng tạo cho trẻ?
Lứa tuổi mầm non là lứa tuổi tràn ngập xúc cảm, phát triển
trí tò mò, trí tưởng tượng bay bổng,… khả năng liên tưởng
mạnh… vì vậy đây là giai đoạn tối ưu, là “mảnh đất” mầu
mỡ nhất để gieo hành vi sáng tạo.
Tại sao chỉ vài mỗi gỗ, vài mẩu vải vụn, những mẩu giấy
xé dán, hoặc chỉ là những nét vẽ nguệch ngoạc, bôi/quét
màu xanh đỏ trên giấy không rõ hình thù , vốn rất ít có ý
nghĩa, thậm chí hoàn toàn vô bổ với người lớn, nhưng lại
thu hút toàn bộ tâm trí trẻ, chúng chơi rất say sưa. Đó là vì
trẻ được chơi với những ý tưởng của mình. Chính xúc cảm
nảy sinh trong quá trình chơi, chứ không phải sản phẩm
cuối cùng (bức vẽ đẹp hay không đẹp theo cách nhận xét
thường thấy ở người lớn) nuôi dưỡng trí tưởng tượng sáng
tạo.
Vậy có những cách nào giúp trẻ sáng tạo?
Cho trẻ quan sát một bức tranh, trẻ có thể kể thành một câu
chuyện có tình tiết, có lô gíc, biết đặt tên cho bức tranh vậy
là chúng đã sáng tạo ra câu chuyện theo ý tưởng và kinh
nghiệm riêng của chúng rồi. Cho trẻ xem những hình tròn,
hình vuông, hình tam giác… rồi để trẻ vẽ chúng thành
những thứ trẻ thích, ví dụ ông mặt trời, ngôi nhà, cái đầu
của con chuột…, vậy là chúng đã sáng tạo. Trẻ nghĩ ra quy
tắc chơi, biết điều chỉnh quy tắc chơi cho phù hợp với tình
huống… đó là sáng tạo.
Trẻ càng được khuyến khích, tự do chơi với ý tưởng của
mình càng có nhiều cơ hội để phát triển. Thật ra sự sáng tạo
luôn hiện hữu trong hành vi của trẻ, vấn đề là người lớn có
nhìn ra, có cổ vũ, có biết nhiều phương pháp để nuôi dưỡng

và kích hoạt kịp thời hay không.
Muốn giúp trẻ phát triển khả năng tưởng tượng, liên tưởng,
sớm hình thành tư duy sáng tạo, thì không thể để trẻ cứ
chơi tự do (để trẻ tự chơi một mình nhiều khi rất có hại), lại
càng không phải là những trò chơi đơn lẻ, ngẫu hứng.
Người lớn thường ngạc nhiên, kỳ vọng…trước một hành vi
quá thông minh, rất sáng tạo bất ngờ xuất hiện ở trẻ, rồi lại
băn khoăn, thất vọng… vì chờ mãi không thấy những hành
vi tương tự xuất hiện, mà thay vào đó là những hành vi
không mong đợi như mè nheo, hờn dỗi, ăn vạ…
Thực tế mọi hành vi thông minh, sáng tạo đơn lẻ ở trẻ
sẽ nhanh chóng biến mất nếu không được kịp thời
khuyến khích, củng cố. Cả cô giáo lẫn cha /mẹ cần phải để
tâm, dày công tìm kiếm các bài tập, tình huống, thiết kế
thành trò chơi, tìm cách lôi cuốn trẻ… giúp trẻ thực hành
đóng vai, chơi say sưa, tập luyện một cách thường xuyên và
có hệ thống mới mong sớm giúp trẻ hình thành tư duy sáng
tạo.
Các bậc phụ huynh có thể tham khảo phương pháp phát
triển trí sáng tạo cho trẻ em được nhóm chuyên gia Trường
mầm non Hoàng Gia phát triển thành một hệ thống các bài
học cụ thể, theo triết lý: kiên trì gieo hành vi tích cực, gặt
hái thói quen tốt, gieo thói quen tốt gặt hái tính cách bản
lĩnh sáng tạo…
- Chẳng hạn như bài học giúp trẻ suy luận sáng tạo: Điều gì
xảy ra nếu bé không mặc áo ấm đi ra ngoài khi trời lạnh?;
Nếu trời mưa thì đường…;
- Sáng tạo trong giải quyết tình huống: Bé sẽ làm gì nếu
búp bê bé đang mặc quần áo biết nói "ôi chị làm em đau
quá"?

- Sáng tạo từ những câu hỏi tại sao: Tại sao con người lại
có 2 mắt 2 tai, nhưng chỉ có một miệng?
- Sáng tạo trong giải quyết tình huống bất thường: Bé sẽ
làm gì nếu hàm răng của mình biết nói "eo ôi tôi chẳng ở
lại cùng bạn nữa, bạn chẳng chịu vệ sinh cho tôi gì cả, tôi
sẽ đi đây, rồi một buổi sáng thức đậy bé bỗng thấy mình
chẳng còn chiếc răng nào cả ?"
- Sáng tạo thông qua các câu hỏi phản đề/ lập dị: bé hãy
nghĩ xem có những tiện ích hay rắc rối nào…nếu con người
có thêm một mắt ở phía sau gáy?);
- Kể chuyện sáng tạo
Để hình thành kỹ năng hợp tác nhóm, trí sáng tạo đa mặt ở
trẻ, phụ huynh có thể tham khảo phương pháp sáng tạo
theo nhóm do các chuyên gia trường Mầm non Hoàng Gia
soạn thảo.
Chẳng hạn, các em được yêu cầu cùng bạn vẽ một bức
tranh hoặc cùng hoàn thiện một bức vẽ từ những hoạ tiết
cho trước, hoặc cùng xé dán/cùng cắt got/ nặn…, hoặc
cùng xây dựng một công viên vầng trăng từ những khối gỗ
đa màu. Trẻ được phân theo nhóm, được yêu cầu trao đổi
để thống nhất cả nhóm phải làm gì, nhiệm vụ cụ thể của
từng người. Sau khi bức tranh hoàn thành, từng trẻ đặt tên
cho bức tranh đó, và giải thích tại sao lại đặt cái tên này, rồi
nhóm thảo luận chọn một cái tên thích hợp nhất. Nhóm trẻ
lại được yêu cầu thuyết trình, giới thiệu… hoặc kể thành
câu chuyện… cho nhóm kia (trong vai khách thăm quan).
Chính thông qua những hoạt động được thiết kế tích hợp
các mục tiêu, trẻ sẽ học được cách quan sát, phát hiện thế
giới, học cách đặt câu hỏi, học cách giải thích, trao đổi
nhận xét, trải nghiệm những xúc cảm, tạo dựng sự tự tin,

phát triển ngôn ngữ.
Tóm lại, muốn con sáng tạo, cha mẹ phải học cách sáng tạo
cùng con, phải dành thời gian để chơi cùng trẻ.