NHỮNG THỬ THÁCH VỀ KHẢ NĂNG PHÁT TRIỂN TÂM LÝ CỦA TRẺ ppt

NHỮNG THỬ THÁCH VỀ
KHẢ NĂNG PHÁT TRIỂN
TÂM LÝ CỦA TRẺ

Kiến tạo các chức năng cao cấp ở trẻ em chỉ có thể thông qua vai trò
của người mẹ. ( Vjgotski)
Ngay từ khi hình tượng thành con người, thai nhi ngoài việc chịu ảnh
hưởng về mặt sinh học từ các mã di truyền của người bố, thì những diễn
tiến tâm lý của người mẹ sẽ có những tác động không nhỏ cho sự phát
triển sau này của bé. Vì vậy, bà mẹ không chỉ đơn thuần là một cơ thể
sinh học, tiếp nhận tinh trùng của người cha, và nuôi dưỡng cái thai bằng
những chất bổ dưỡng được tiếp tế bằng thực phẩm và dược phẩm, mà
còn là một vỏ bọc tâm lý từ khi còn trong bụng cho đến khi ra đời. Đặc
biệt là những năm tháng đầu tiên của cuộc sống, mẹ sẽ là một cái nôi an
toàn giúp bé hình thành và phát triển một bản ngã vững mạnh, những
nhận thức và cảm xúc tốt đẹp.

Với những tác động qua lại sâu sắc giữa mẹ và con như vậy, các nhà tâm
lý đều cho rằng mối quan hệ mẹ con không chỉ là những tác động một
chiều từ mẹ sang con, mà những phản ứng và tác động của trẻ cũng có
những ảnh hưởng nhất định lên mẹ. Vì vậy, họ gọi đó là một mối tương
tác hai chiều và bao gồm các loại:
- Tương tác ứng xử: Những hành vi giao tiếp qua da thịt như sự ôm ấp,
ánh mắt nhìn nhau, tai nghe âm thanh của mẹ và con …
- Tương tác tình cảm: Mẹ vui thì con cũng vui lây và khi con kêu khóc
thì mẹ cũng lo lắng, bấn loạn…
- Tương tác huyễn tưởng: Những kỳ vọng và sự thất vọng của người
mẹ về tình trạng của con cũng gây ra những ảnh hưởng đến trẻ.

Có thể nói rằng, sự phát triển toàn bộ và sự hài hòa nhân cách của trẻ
tuỳ thuộc vào việc thiết lập các mối quan hệ tương tác đó. Nhiều bà mẹ

chú trọng đặc biệt đến các loại sữa bột, cách pha chế sữa và thức ăn cho
trẻ phải cực kỳ vệ sinh, thậm chí có người còn dùng cả nước khoáng để
pha sữa… mà quên đi cách thức cho ăn, sự giao tiếp giữa mẹ và con khi
ăn cũng quan trọng không kém, nếu không muốn nói là hơn cả sự kỹ
lưỡng về vệ sinh và hơn hẳn những chất bổ dưỡng trong các loại sữa đắt
tiền.

Tất cả những điều trên cho thấy trẻ sơ sinh không chỉ là một cái ống tiêu
hóa, hay một cái túi chứa thực phẩm mà còn là một con người với đầy
đủ các thẩm quyền để đòi hỏi một mối tương giao lành mạnh với người
mẹ dựa trên một trạng thái gọi làsự gắn bó (attachement) giữa mẹ và
con.

Đây là một khái niệm tâm lý học do các nhà tâm lý người Mỹ như
Bowlby, Ainsworth đề xướng từ năm 1970, sau đó được Zazzo và một
số tác giả khác đưa vào nghiên cứu ở châu Âu. Qua sự tiếp xúc thường
xuyên từ lúc lọt lòng, tuỳ mức độ đòi hỏi của em bé và sự đáp ứng của
người mẹ, sẽ tạo ra một mối quan hệ gắn bó tốt xấu, đậm nhạt khác
nhau. Đây là một sự tác động qua lại giữa mẹ và con, mà người mẹ ở
đây không nhất thiết là bà mẹ sinh ra trẻ, đó có thể chỉ là bà mẹ nuôi trẻ,
vì vậy nếu người mẹ vì một lý do nào đó không đích thân chăm sóc trẻ
trong những ngày tháng đầu đời, mà lại giao cho người nhũ mẫu thì sau
này khi trẻ đã lớn, khi người mẹ quay lại chăm sóc con sẽ gặp phải
những phản ứng “tẩy chay” của trẻ, dẫn đến những rối nhiễu, lệch lạc
trong ứng xử của trẻ, cho dù người mẹ rất cố gắng chăm sóc con cũng
khó có thể lấy lại tình cảm và sự thương yêu mà trẻ đã dành cho người
nhũ mẫu.

Theo Bowlby, sự gắn bó này được hình thành qua 3 thời kỳ:
- Giai đoạn sơ sinh: Trẻ sẽ chủ động tìm sự quan hệ với bất kỳ ai chăm

sóc, quan tâm đến bé.
- Giai đoạn phân biệt lạ-quen: Trên 2 tháng là trẻ đã có khả năng phân
biệt lạ –quen giữa người thường xuyên chăm sóc và người lạ.
- Giai đoạn bám mẹ: Từ 6 tháng trẻ sẽ tìm cách bám lấy mẹ, sự quan
tâm của trẻ sẽ tập trung vào một người, khi mẹ bỏ đi trẻ sẽ tìm kiếm, khi
mẹ trở lại trẻ tỏ ra vui mừng, và trẻ sẽ phân biệt được mẹ với những
người chăm sóc khác.

Chính vì vậy, ở những trẻ mồ côi từ lúc sơ sinh, nếu không thiết lập
được sự gắn bó với một bà mẹ nào đó, là người chăm sóc trẻ thường
xuyên trong một thời gian trên 6 tháng, sẽ xuất hiện một rối nhiễu tâm lý
gọi là hội chứng vắng mẹ (hospitalism), trẻ sẽ chậm nói, chậm phát
triển về tâm lý vận động mặc dù vẫn được nuôi ăn đầy đủ.

Tuy nhiên, theo sự phát triển của tâm –sinh lý, sau một thời gian thiết
lập được sự gắn bó với mẹ, thì khi được 2-3 tuổi trẻ lại bước vào một
giai đoạn muốn tách biệt(détachement) với mẹ, cũng với những bước
chân chập chững là một tâm lý tự chủ, tự khẳng định mình. Đó là một
trạng thái phát triển tâm lý cân thiết, mà nếu một người mẹ không am
hiểu vì lòng thương con cứ tiếp tục quyến luyến, ôm ấp và làm thay cho
con quá nhiều khiến cho trẻ không phát triển được về tâm lý và đôi khi
tình trạng này kéo dài cho đến tận tuổi…trưởng thành! Lúc đó, bề ngoài
trẻ là một trang thanh niên lưng dài vai rộng, hay một cô thiếu nữ yểu
điệu dịu dàng, nhưng tâm lý vẫn chỉ là một đứa trẻ, không dám tự mình
quyết định một việc gì, không dám đương đầu với những thách thức của
cuộc sống và thường dễ bị cuốn hút bởi những trào lưu xã hội.
Vì vậy khi trẻ còn nhỏ, ta phải gần gũi thương yêu để tạo mối quan hệ
tốt, nhưng khi trẻ trên 6 tuổi ta lại phải tôn trọng những cá tính của trẻ,
để trẻ có đủ sự tự tin bước vào cuộc đời sau này.
Cv TL Lê Khanh