Ngó sen - Thuốc chỉ huyết docx

Ngó sen - Thuốc chỉ huyết

Ngẫu tiết (còn có tên gọi là ngó sen) là thân rễ đốt
(phần trong bùn) đã được phơi hay sấy khô của cây
sen. Ngẫu tiết là vị thuốc được ghi đầu tiên trong sách
Dược tính bản thảo.
Theo Đông y, ngẫu tiết có vị ngọt sáp, tính bình, quy
vào các kinh can, phế và vị.
Y học hiện đại cũng đã phân tích thành phần trong
ngẫu tiết thấy chứa chủ yếu là asparagin 2% acginin,
trigonilin, tyrosin, esther phosphoric, glucoza,
vitamin C, trigonelin và tannin
Về dược lý, Đông y thấy ngẫu tiết thu liễm chỉ huyết,
chủ trị các chứng thổ huyết, ho ra máu, niệu huyết,
tiện huyết. Các y thư cổ có ghi "giải nhiệt độc, tiêu ứ huyết" (sách Nhật hoa tử bản thảo),
huyết lâm, huyết lỵ, huyết băng (theo Bản thảo cương mục). Sách Bản thảo hội ngôn ghi:
Ngẫu tiết là thuốc tiêu ứ huyết, chỉ huyết lộng hành. Thời Chân phương: Trị khái huyết,
ẩu huyết, thổ huyết, tiện huyết, niệu huyết, lâm huyết, huyết băng. Cho vào tứ sinh ẩm
gồm lá sen, trắc bá, ngải diệp, sinh địa các vị đều tươi và lượng như nhau, nấu lấy nước
uống rất tốt. Sách Bản thảo cương mục thập di nói: Bột ngẫu tiết khai cách, bổ thận, hòa
huyết mạch, tán ứ huyết, sinh tân huyết, người sản hậu và thổ huyết ăn rất tốt. Còn sách
Bản thảo tái tân cũng nói: Lương huyết, dưỡng huyết, lợi thủy thông kinh.
Liều dùng trung bình từ 10-15g mỗi ngày, có thể sử dụng tới 30-60g/ngày trong các
trường hợp giã lấy nước uống hoặc làm cao đơn hoàn tán. Thuốc dùng tươi tính bình,
mát, tác dụng chỉ huyết tán ứ mạnh trong trường hợp xuất huyết do nhiệt. Ngẫu tiết sao
than tính bình, hơi ôn, tác dụng thu liễm, chỉ huyết tốt, được sử dụng trị chứng xuất huyết
mạn, cơ thể hư hàn.

Sen.
Dược lý hiện đại cũng cho thấy rút ngắn thời gian chảy máu trên thực nghiệm. Sau khi
ngẫu tiết đốt thành than làm cho lượng tannin và canxi trong thuốc tăng cao nên tác dụng

cầm máu mạnh hơn.
Để tham khảo và áp dụng khi cần thiết, dưới đây xin giới thiệu những phương thuốc tiêu
biểu trị bệnh từ ngẫu tiết.
Trị thổ huyết: Ngẫu tiết 20g, cuống sen 12g, sắc uống ngày 1 thang chia 2-3 lần trong
ngày. Hoặc lấy ngẫu tiết giã nát vắt lấy nước cốt uống, cũng có thể hòa vào chút rượu rồi
uống cũng tốt.
Trị lao phổi, ho ra máu, nôn ra máu: Ngẫu tiết 20g, hạn liên thảo 20g, bạch cập 16g, trắc
bá diệp 16g, phơi hay sấy khô tán bột làm hoàn, mỗi lần uống 6-8g, ngày uống 3 lần.
Trị chảy nước mũi: Lấy ngẫu tiết tươi giã lấy nước nhỏ mũi.
Trị trĩ ra máu lâu ngày không khỏi: Ngẫu tiết 9g, bạch quả 15g, sắc uống ngày 1 thang
chia 2-3 lần.
Trị tụ huyết nhãn tiền phòng: Ngẫu tiết 40g sắc uống ngày 2 thang, chia nhiều lần uống
trong ngày, kết quả tốt.
BS. Hoàng Xuân Đại