Bài 5: Nấm và bệnh nấm pot

Môn học: Bệnh cây nông nghiệp30 tiết:
25 lý thuyết + 5 thực hành
Phần 1: Đại cương
Bài 1: Khái niệm bệnh, nguyên nhân gây bệnh
Bài 2: Khái niệm tương tác bệnh
Bài 3: Sinh thái bệnh
Bài 4: Phòng chống
Phần 2: Chuyên khoa
Bài 5: Nấm và bệnh nấm
Bài 6: Bệnh nấm hại cây lương thực
Bài 7: Bệnh nấm hại cây rau, hoa, CAQ, CCN
Bài 8: Vi khuẩn/phytoplasma và bệnh vi khuẩn/phytoplasma
Bài 9: Virus/viroid và bệnh virus/viroid
Bài 10: Tuyến trùng và bệnh tuyến trùng

Nấm & bệnh nấm
1.Đặc điểm chung (xem bài 1 và giáo trình)
2.Các dạng biến thái
3.Phân loại
4.Sinh sản
5.Chu kỳ phát triển
6.Dinh dưỡng ký sinh

Nấm & bệnh nấm
1. Đặc điểm chung
1. Trên 80% số bệnh hại cây trồng là do nấm gây ra.
2. Phần lớn nấm có cơ quan sinh trưởng là sợi nấm
có cấu tạo dạng sợi, hợp thành một tản nấm
3. Sợi nấm đa bào hoặc đơn bào, phân nhánh
4. Không có diệp lục, dị dưỡng

5. Sinh sản tạo ra bào tử
6. Tế bào sợi nấm có vách tế bào, nhân; tế bào chất
có không bào và các bào quan.

Nấm & bệnh nấm
1.Bó sợi (rhizomorph)
2.Hạch nấm (sclerotium)
3.Rễ giả (rhizoid)
2. Biến thái của nấm

Nấm & bệnh nấm
1.Bó sợi: gồm nhiều sợi nấm xếp sít song
song tạo nên, lớp bên ngoài gồm những
tế bào có màu đậm & vỏ dày.
2. Biến thái của nấm
Bó sợi của nấm Armillaria mellea (hại nhiều
cây thân gỗ)

Nấm & bệnh nấm
2. Hạch nấm: tế bào sợi nấm biến đổi, đan kết,
nén chặt với nhau tạo thành những khối rắn
chắc có kích thước, hình dạng khác nhau
2. Biến thái của nấm
Hạch nấm Sclerotium rolfsii

Nấm & bệnh nấm
2. Hạch nấm: tế bào sợi nấm biến đổi, đan kết,
nén chặt với nhau tạo thành những khối rắn
chắc có kích thước, hình dạng khác nhau
2. Biến thái của nấm

Hạch nấm Sclerotinia sclerotiorum gây
bệnh thối hạch bắp cải

Nấm bệnh nấm
2. Hạch nấm: tế bào sợi nấm biến đổi, đan kết,
nén chặt với nhau tạo thành những khối rắn
chắc có kích thước, hình dạng khác nhau
2. Biến thái của nấm
Hạch nấm Clavicep purpurea (gây bệnh cựa gà
trên đại mạch)

Nấm & bệnh nấm
3. Rễ giả: có dạng rễ cây giúp nấm bám giữ vào
giá thể và hút dinh dưỡng
2. Biến thái của nấm
Rễ giả nấm Rhizopus
Bệnh mốc đen khoai
lang do nấm Rhizopus

Nấm & bệnh nấm
3. Phân loại nấm
Ngành Myxomycota
Ngành Ascomycota (nấm túi)
Ngành Zygomycota (nấm tiếp hợp)
Ngành Chytridiomycota (nấm nhầy)
Ngành Basidiomycota (nấm đảm)
Ngành Oomycota (nấm trứng)
Giới Protozoa
Giới Fungi
(nấm thât)

Giới Chromista
Ngành Plasmodiophoromycota
Ngành Deuteromycota (nấm bất toàn)
VSV giống nấm

Nấm & bệnh nấm
•
Đa dạng (hình thức, cơ quan sinh
sản), phụ thuộc vị trí phân loại
•
Sản phẩm của sự sinh sản gọi là
bào tử (đa dạng)
4. Sinh sản của nấm

Sinh sản vô tính:
1. Sinh sản vô tính nội sinh: bào tử vô tính được hình
thành bên trong cơ quan sinh sản vô tính là bọc.
Kiểu này tạo 2 loại bào tử:
•
Bào tử bọc không có lông roi
•
Bào tử động có 1 hoặc 2 lông roi di động được
Nấm Rhizopus Nấm Plasmopara
Bọc
Bọc và
bào tử
bọc
Bọc và
động
bào tử

Nấm & bệnh nấm

Sinh sản vô tính
2.Sinh sản vô tính ngoại sinh: cơ quan sinh
sản là cành bào tử phân sinh (conidiophore)
và tạo ra các bào tử phân sinh (conidium) ở
bên ngoài
•
Cành bào tử phân sinh có cấu tạo và hình
thái rất khác nhau: đơn bào, đa bào, phân
nhánh hoặc không phân nhánh, có thể
mọc riêng rẽ hoặc thành cụm; có thể hình
thành trên hoặc trong 3 loại cấu trúc là
bó cành, đĩa cành và quả cành.
Nấm & bệnh nấm

2. Sinh sản vô tính ngoại sinh: cành bào tử phân sinh
Mọc riêng rẽ
hoặc thành cụm
Tập hợp thành
thể đệm hoặc
bó cành
Mọc trên
đĩa cành
Mọc trong
quả cành
Nấm & bệnh nấm

Sinh sản vô tính
2. Sinh sản vô tính ngoại sinh:

Cành bào tử phân sinh (conidiophore)
Nấm & bệnh nấm

Mọc riêng rẽ hoặc thành cụm
Cành bào tử phân sinh nấm
Pyricularia oryzae (đạo ôn
lúa)
Cụm cành bào tử phân sinh nấm
Cercospora arachidicola (đốm
nâu lạc)

Sinh sản vô tính
2. Sinh sản vô tính ngoại sinh:
Cành bào tử phân sinh (conidiophore)
Nấm & bệnh nấm

Tập hợp thành thể đệm (sporodochium)
Nấm Fusarium solani (thối gốc, rễ cây trồng cạn)

Sinh sản vô tính
2. Sinh sản vô tính ngoại sinh:
Cành bào tử phân sinh (conidiophore):
Nấm & bệnh nấm

Mọc trên đĩa cành (acevulus)
Nấm Colletotrichum capsici (thán thư ớt)
Đĩa cành
Cành
bào tử
phân

sinh
Bào tử
phân
sinh

Sinh sản vô tính
2. Sinh sản vô tính ngoại sinh:
Cành bào tử phân sinh (conidiophore):
Nấm & bệnh nấm

Mọc trong quả cành (pycnidium)
Nấm Macrophoma musae (đốm sẹo đen chuối)
Quả cành
Bào tử phân sinh
Cành bào
tử phân
sinh

Sinh sản vô tính
2.Sinh sản vô tính ngoại sinh: cơ quan sinh sản
là cành bào tử phân sinh (conidiophore) và tạo
ra các bào tử phân sinh (conidium) ở bên
ngoài.
Bào tử phân sinh: đa dạng

Số tế bào:đơn bào, đa bào

Hình dạng: cầu/trứng, nụ sen, trăng khuyết,
hạt dưa, quả mướp, đuôi chuột, lựu đạn


Màu sắc: trong, màu đâm

Cách hình thành: đơn độc, chuỗi
Nấm & bệnh nấm

Sinh sản vô tính
2.Sinh sản vô tính ngoại sinh
Bào tử phân sinh
Nấm & bệnh nấm
Bào tử đa bào
(Pyricularia oryzae)
Bào tử đơn bào
(Colletotrichum capsici)

Sinh sản vô tính
2.Sinh sản vô tính ngoại sinh
Bào tử phân sinh
Nấm & bệnh nấm
Một số hình dạng
bào tử phân sinh:
cầu/trứng, nụ sen,
trăng khuyết, quả
mướp, đuôi chuột,
lựu đạn

Sinh sản vô tính
2.Sinh sản vô tính ngoại sinh
Bào tử phân sinh
Nấm & bệnh nấm
Bào tử trong (không

màu): Sphaerotheca
pannosa (phấn trắng
hoa hồng)
Bào tử mầu đậm:
Alternaria solani (đốm
vòng cà chua)

Sinh sản vô tính
2.Sinh sản vô tính ngoại sinh
Bào tử phân sinh
Nấm & bệnh nấm
Bào tử mọc thành
chuỗi: Sphaerotheca
pannosa (phấn trắng
hoa hồng)
Bào tử mọc đơn
độc: Pyricularia
oryzae (đạo ôn lúa)

Sinh sản hữu tính của nấm:
Rất phức tạp, là hiện tượng phối giao
giữa các tế bào giao tử hoặc các bộ
phận sinh sản đặc biệt của nấm với
nhau theo kiểu đẳng giao và bất đẳng
giao.
Nấm & bệnh nấm

Sinh sản hữu tính của nấm:
Sinh sản hữu tính ĐẲNG GIAO.
1. Đẳng giao di động: là quá trình giao phối giữa 2

giao tử có hình dạng kích thước hoàn toàn giống
nhau, là các bào tử động có lông roi di động được
để thành hợp tử (zygote).
2. Đẳng giao bất động: là quá trình tiếp hợp giữa tế
bào của 2 sợi nấm hoàn toàn giống nhau về hình
dạng và kích thước tạo thành bào tử tiếp hợp
(zygospore).
Nấm & bệnh nấm