Sinh học 7 - THẰN LẰN BÓNG ĐUÔI DÀI pdf

BÀI 38: THẰN LẰN BÓNG ĐUÔI DÀI
I. MỤC TIÊU BÀI DẠY.
1.Kiến thức:
- Nêu được các đặc điểm về đời sống của thằn lằn bóng đuôi dài.
- Giải thích được các đặc điểm cấu tạo ngoài của thằn lằn thích nghi với đời
sống ở cạn.
- So sánh cấu tạo ngoài của thằn lằn bóng đuôi dài với ếch đồng để thấy cấu
tạo của thằn lằn thích nghi với đời sống trên cạn.
- Mô tả được cách di chuyển của thằn lằn
2.Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng quan sát tranh, mô hình, kĩ năng hoạt động nhóm
3.Thái độ:
- Yêu thích môn học
II. ĐỒ DÙNG DẠY- HỌC
1. Chuẩn bị của GV
- Đèn chiếu, phim trong in nội dung phiếu học tập, đáp án phiếu học tập, đáp
án bảng SGK/125. Viết lông dầu
- Tranh cấu tạo ngoài của thằn lằn bóng đuôi dài
- Mô hình thằn lằn bóng đuôi dài
2. Chuẩn bị của HS:
- Xem lại đặc điểm đời sống của ếch đồng
- Chuẩn bị các phiếu học tập
III. THÔNG TIN BỔ SUNG.
- Thông tin bổ sung SGV/145,146
IV. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ
- Giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành bảng sau :Bảng.Các đặc điểm
thích nghi với đời sống của ếch đồng.
Thích nghi với đời sống Đặc điểm hình dạng và cấu tạo ngoài
Ở nước Ở cạn

1. Đầu dẹp, nhọn, khớp với thân thành một khối thuôn
nhọn về phía trước

Mắt và lỗ mũi nằm ở vị trí cao trên đầu ( Mũi ếch thông
với khoang miệng và phổi vừa để ngửi vừa để thở)

Da trần, phủ chất nhày và ẩm, dễ thoáng khí
Mắt có mi giữ nước mắt do tuyến lệ tiết ra, tai có màng
nhĩ

Chi năm phần có ngón chia đốt, linh hoạt
Các chi sau có màng bơi căng giữa các ngón ( Giống chân
vịt)

3. Dạy bài mới
 Mở bài :
? Ếch đồng thích nghi với môi trường sống như thế nào?
Giáo viên giới thiệu một số đại diện của lớp bò sát: Thằn lằn, rùa, rắn, cá
sấu… Nghiên cứu đại diện điển hình là thằn lằn bóng đuôi dài.
 Các hoạt động:
Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung cơ bản
1. Hoạt động 1 : Đời sống
 Mục tiêu :
- Nêu được các đặc điểm về đời sống của thằn lằn
bóng đuôi dài qua so sánh với đời sống ếch đồng để
thấy được sự thích nghi với đời sống trên cạn của thằn
lằn
- Trình bày được đặc điểm sinh sản của thằn lằn bóng
đuôi dài.
 Cách tiến hành :

- GV : Yêu cầu học sinh đọc đoạn đầu thông tin SGK
- HS : Đọc thông tin, ghi nhớ kiến thức
I. Đời sống










- GV : Chiếu tranh vẽ hình dạng ngoài của thằn lằn
bóng đuôi dài  Tên gọi






- GV : Chiếu hình thằn lằn bóng phơi nắng  Giới
thiệu về tập tính.
- HS : Quan sát tranh vẽ
- GV : Nêu vấn đề : Đời sống thằn lằn bóng đuôi dài
có điểm gì khác với ếch đồng  So sánh sự khác nhau
về đời sống giữa chúng qua phiếu học tập.
- GV : Chiếu nội dung phiếu học tập, hướng dẫn học
sinh cách hoàn thành . So sánh 3 đặc điểm:
+ Sống ở đâu? Hoạt động ở môi trường nào?

+ Thời gian kiếm mồi vào khi nào?
+ Chúng có những tập tính gì khác nhau?
 Phát phiếu học tập cho các nhóm, yêu cầu học sinh







thảo luận nhóm hoàn thành.
- HS : Thảo luận nhóm (2 Phút), điền nội dung thích
hợp vào ô trống
Nội dung phiếu học tập (Đáp án in nghiên)
Đặc điểm đời sống Ếch đồng Thằn lằn bóng đuôi dài
1- Nơi sống và hoạt
động
- Ở những nơi ẩm ướt, gần bờ
nước
- Ở những nơi khô ráo
2- Thời gian kiếm mồi

- Ban đêm - Ban ngày
3- Tập tính - Thích ở nơi tối hoặc cĩ bĩng
rm
- Tr đông trong các hang đất
ẩm hoặc trong bùn
- Thích phơi nắng
- Bò sát thân và đuôi vào đất
- Trú đông trong các hang đất

khô


- HS : Đại diện nhóm chiếu trình bày, các nhóm khác
nhận xét, bổ sung.
- GV : Chiếu bảng chuẩn kiến thức. Giảng giải sơ
lược đáp án phiếu học tập.
- HS : Tự sửa chữa nếu cần
- Đời sống :
+ Ưa sống nơi khô ráo, thích phơi
nắng
+ Có tập tính trú đông
+ Là động vật biến nhiệt
- GV : Giới thiệu ngoài ra khác với ếch đồng thì thằn
lằn bóng đuôi dài đã hoàn toàn thở bằng phổi  Lối
hô hấp của những động vật sống trên cạn
- Qua so sánh những đặc điểm về đời sống giữa thằn
lằn và ếch đồng.
? Thằn lằn bóng đuôi dài thích nghi với môi trường
sống nào?
- HS : Cá nhân trả lời
 Thích nghi với đời sống trên cạn
- GV : Giới thiệu tuy nhiên thằn lằn bóng đuôi dài vẫn
còn là động vật biến nhiệt nên trong đời sống vẫn còn
những hạn chế nhất định như phải thường tìm đến
những nơi có nhiệt độ thích hợp đặc biệt là vào mùa
đông hoặc những ngày có nhiệt độ cao…
- Sự thích nghi với đời sống trên cạn của thằn lằn
bóng đuôi dài còn được thể hiện qua đặc điểm sinh
sản.

- GV : Giới thiệu cơ quan sinh sản thằn lằn
? Sự thụ tinh diễn ra như thế nào? Thụ tinh trong
? Ưu điểm của thụ tinh trong so với thụ tinh ngoài?




















Tỉ lệ trứng gặp tinh trùng cao nên số lượng trứng ít
cũng đủ để duy trì nòi giống
- Nâng cao :
? Trứng có vỏ dai có ý nghĩa gì với đời sống trên cạn?
- HS : Được bảo vệ tốt hơn trước những tác động bên
ngoài
 Trứng có nhiều noãn hoàng, con non mới nở đã biết

tự đi kiếm mồi…là một ưu điểm giúp thích nghi với
đời sống trên cạn.
- GV : Gọi 1 học sinh nhắc lại đặc điểm sinh sản của
thằn lằn
- GV : mở rộng giới thiệu về hình dạng, sinh sản của
thằn lằn bóng hoa.
2 . Hoạt động 2 : Cấu tạo ngoài và di chuyển
 Mục tiêu:
- Giải thích được các đặc điểm cấu tạo ngoài của thằn
lằn bóng đuôi dài thích nghi hoàn toàn với đời sống
trên cạn
- Mô tả được cách di chuyển của thằn lằn
 Cách tiến hành :

- Sinh sản:
+ Thụ tinh trong
+ Trứng có vỏ dai, nhiều noãn
hoàng.
+ Con non phát triển trực tiếp

II. Cấu tạo ngoài và di chuyển
1. Cấu tạo ngoài

- Da khô, có vảy sừng  Ngăn
cản sự thoát hơi nước của cơ thể
- Có cổ dài  Phát huy vai trò
của các giác quan trên đầu, tạo
điều kiện bắt mồi dễ dàng
- Mắt có mi cử động, có nước mắt
 Bảo vệ mắt, có nước mắt để

màng mắt không bị khô
- Màng nhĩ nằm trong hốc tai 
Bảo vệ màng nhĩ và hướng các
- GV : Yêu cầu học sinh nghiên cứu thông tin SGK
- HS : Tự nghiên cứu thông tin SGK
- GV : Chiếu hình 38.1/SGK, kết hợp cho học sinh
quan sát mô hình
 GV : Yêu cầu học sinh giới thiệu cấu tạo ngoài của
thằn lằn bóng đuôi dài trên mô hình
+ Đuôi dài
+ Bốn chi ngắn, yếu Bò sát đất
+ Chi 5 ngón có vuốt
+ Cổ dài, quay về các phía
+ Mắt có mi cử động
+ Màng nhĩ nằm trong hốc tai ở 2 bên đầu
- GV : Chiếu và phân tích đặc điểm ngón có vuốt của
thằn lằn bóng đuôi dài
- GV : Chiếu bảng SGK/125  Các đặc điểm cấu tạo
ngoài đã được thể hiện ở bảng SGK  Tìm hiểu xem
các đặc điểm trên có ý nghĩa thích nghi như thế nào
với môi trường sống ở cạn.
- GV : Hướng dẫn học sinh hoàn thành bảng ( Điền
các gợi ý vào ô trống)
dao động âm thanh vào màng nhĩ
- Thân dài, đuôi rất dài  Động
lực chính của sự di chuyển
- Bàn chân có năm ngón có vuốt
 Tham gia di chuyển trên cạn
- HS : Thảo luận nhóm (3 phút) hoàn thành bảng, đại
diện nhóm chiếu trình bày, các nhóm khác nhận xét,

bổ sung
- GV : Chiếu bảng chuẩn kiến thức để học sinh tự sửa
chữa nếu cần
Bảng . Đặc điểm cấu tạo ngoài của thằn lằn bóng đuôi dài thích nghi với
đời sống ở cạn ( Đáp án in nghiên)
STT Đặc điểm cấu tạo ngoài Ý nghĩa thích nghi
1 Da khô, có vảy sừng
bao bọc
G : Ngăn cản sự thoát hơi nước của cơ thể
2 Có cổ dài E : Phát huy vai trò của các giác quan trên
đầu, tạo điều kiện bắt mồi dễ dàng
3 Mắt có mi cử động, có
nước mắt
D : Bảo vệ mắt, có nước mắt để màng mắt
không bị khô
4 Màng nhĩ nằm trong
một hốc nhỏ ở bên đầu
C : Bảo vệ màng nhĩ và hướng các dao
động âm thanh vào màng nhĩ
5 Thân dài, đuôi rất dài B : Động lực chính của sự di chuyển

6 Bàn chân có năm ngón A : Tham gia di chuyển trên cạn
có vuốt

- GV : Để thấy rõ thằn lằn bóng thích nghi
hoàn toàn với đời sống trên cạn  So sánh
đặc điểm cấu tạo ngoài của thằn lằn với ếch
đồng
GV : Chiếu bảng phiếu học tập  Hướng dẫn
học sinh hoàn thành đđánh dấu X vào ô trống

nếu đặc điểm đúng
- HS : Thảo luận nhóm (2 phút) hoàn thành
phiếu học tập
- HS : Đại diện nhóm chiếu trình bày, các
nhóm khác nhận xét, bổ sung
- GV : Chuẩn kiến thức
- HS : Tự sửa chữa nếu cần
? Cấu tạo ngoài của thằn lằn bóng đuôi dài thể
hiện sự thích nghi với đời sống ở môi trường
nào?
 Thằn lằn bóng đuôi dài hoàn toàn thích
nghi với đời sống trên cạn.


Bảng . So sánh đặc điểm cấu tạo ngoài của ếch đồng với thằn lằn để
thấy thằn lằn bóng đuôi dài hoàn toàn thích nghi với đời sống ở cạn (
Đáp án in đậm)
Đặc điểm cấu tạo ngoài của
ếch đồng
STT Đặc điểm cấu tạo ngoài của thằn lằn
Giống nhau Khác nhau
1 Da khô, có vảy sừng bao bọc
X
2 Có cổ dài
X
3 Mắt có mi cử động, có nước mắt
X
4 Màng nhĩ nằm trong một hốc nhỏ ở
bên đầu
X

5 Thân dài, đuôi rất dài
X
6 Bàn chân có năm ngón có vuốt
X
- GV : Chiếu hình 38.2/SGK 
Giải thích sự di chuyển của thằn
lằn nhờ vào sự phối hợp của thân,
đuôi và các chi  Sơ lược giải
thích hình vẽ.
2. Di chuyển




- HS : Quan sát hình vẽ, chú ý các
chú thích và các động tác di
chuyển của thằn lằn
? Di chuyển của thằn lằn bóng đuôi
dài nhờ vào sự phối hợp của các bộ
phận nào là chủ yếu?
? Mô tả thứ tự cử động của thân,
đuôi và các chi của thằn lằn khi di
chuyển trên mặt đất?
? Thứ tự các cử động di chuyển
của thằn lằn trên mặt đất giống với
một người đang làm gì?
? Thằn lằn bóng đuôi dài di chuyển
trên mặt đất như thế nào?
- HS : Cá nhân trả lời, lớp nhận
xét, bổ sung

- GV : Mở rộng, phân tích về ví dụ
các cử động của một người leo
thang. Vai trò của thân và đuôi
thằn lằn khi di chuyển ( Thân và








Khi di chuyển thân và đuôi tì vào
đất, cử động uốn thân phối hợp các
chi  tiến lên phía trước.
đuôi uốn mình sát đất, động tác
uốn mình, tạo nên một lực ma sát
vào đất, thắng được sức cản của
đất, do khối lượng con vật tì vào
đất tạo nên)
-GV : Giúp học sinh hoàn chỉnh
kiến thức
- HS : Đọc kết luận SGK
4. Củng cố và đánh giá
- Hãy ghép những thông tin ở cột B với cột A trong bảng sao cho phù
hợp:
A. Đặc điểm cấu tạo ngoài B. Ý nghĩa thích nghi
1. Da khô, có vảy sừng bao bọc
2. Có cổ dài
3. Mắt có mí cử động

4. Màng nhĩ nằm ở hốc nhỏ trên đầu
5. Bàn chân 5 ngón có vuốt
a. Tham gia sự di chuyển trên cạn
b. Bảo vệ mắt, có nước mắt để màng mắt không
bị khô
c. Ngăn cản sự thoát hơi nước
d. Phát huy được các giác quan, tạo điều kiện
bắt mồi dễ dàng.
e. Bảo vệ màng nhĩ, hướng âm thanh vào màng
nhĩ
Đáp án : 1c, 2d, 3b, 4e, 5a
- Hãy chọn câu trả lời đúng :
1/ Điều nào dưới đây sai khi nói về đặc điểm cấu tạo ngoài cùa thằn lằn
bóng đuôi dài :
a. Bàn chân 5 ngón có vuốt b. Các chi sau có màng bơi căng giữa
các ngón
c. Da khô, có vảy sừng bao bọc d. Thân dài, đuôi rất dài
2/ Cơ thể thằn lằn bóng đuôi dài có da khô và vảy sừng bao bọc có tác dụng
:
a. Động lực chính của sự di chuyển b. Ngăn cản sự thoát hơi nước của
cơ thể
c. Giữ ấm cơ thể d. Giúp di chuyển dễ dàng trên cạn
3/ Đặc điểm cấu tạo ngoài của thằn lằn bóng đuôi dài khác với ếch đồng là :
a. Mắt có mi cử động b. Tai có màng nhĩ
c. Da khô có vảy sừng bao bọc d. Bốn chi đều có ngón
Đáp án : 1b , 2. b, 3. c
- Hãy lựa chọn những từ ( cụm từ ) sau để điền vào chỗ trống sao cho
phù hợp :
- Các từ ( cụm từ) lựa chọn : Mi, thân, vảy sừng, chi, vuốt sắc, hốc tai,
đuôi

Thằn lằn bóng đuôi dài có cấu tạo ngoài thích nghi với đời sống hoàn
toàn ở cạn. Da khô có……….(1)…… ; cổ dài, mắt có…… (2)……….cử
động và tuyến lệ; màng nhĩ nằm trong ………….(3)……… . Đuôi
và………………(4)…….dài, chân ngắn, yếu có……………(5)…… Khi di
chuyển thân và …………(6) tì vào đất cử động uốn liên tục, phối hợp với
các ……… (7)…………làm con vật tiến lên phía trước.
Đáp án : 1. Vảy sừng 2. Mi 3. Hốc tai 4. Thân
5. Vuốt sắc 6. đuôi 7. Chi
5. Hướng dẫn về nhà.
- Học bài. Trả lời câu hói 1,2/SGK
- Xem lại cấu tạo trong của ếch đồng
- Đọc mục “ Em có biết”
- Xem trước bài mới
V. RÚT KINH NGHIỆM
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________