Một số sâu, bệnh hại chính trên cây tiêu potx

Một số sâu, bệnh hại chính trên cây
tiêu 03/06/2009

Kể đến sâu bệnh
gây hại cây tiêu thì
có nhiều nhưng
trong bài này chúng
tôi chỉ đề cập đến
một vài đối tượng
dịch hại chính mà ngư
ời trồng tiêu
ai cũng biết đó là Bệnh chết
nhanh, chết chậm, rụng lóng chết
dây, tiêu điên, thiệt hại do tuyến
trùng và rệp sáp.

1. Bệnh chết nhanh Nói đến cây
tiêu trước hết là nói đến bệnh hại ,
trong đó quan trọng nhất vẫn là bệnh
thối gốc-chết dây hay còn gọi là chết
nhanh (Quick wilt, Phytophthora
foot rot).


Sở dĩ gọi như vậy là từ khi thấy cây
tiêu “buồn”, dây bị héo, xuống lá rồi
chuyển vàng, rụng ào ạt chỉ để lại
dây, cành trơ trọi (tất cả các triệu
chứng trên diễn ra trong vòng 7 – 10
ngày) sau đó cây chết trong vòng vài

tuần lễ.
Quan sát cây bệnh được nhổ lên thì
thấy toàn bộ rễ bị thối đen nhất là
phần cổ rễ, thân sát mặt đất bị thối
rã, vỏ bong ra, có mùi hôi nhẹ. Một
khi xuất hiện bệnh sẽ làm chết hàng
loạt nọc tiêu do đó việc phòng trị rất
khó khăn, tốn kém và ít mang lại
hiệu quả vì khi triệu chứng biểu hiện
ra bên ngoài thì có nghĩa là bộ rễ
tiêu đã bị nấm tấn công từ 1 – 2
tháng trước.

Bệnh thối gốc-chết dây do một loại
nấm sống dưới đất, thích ẩm gọi là
Phytophthora parasitica var.
piperana, nấm bệnh này chủ yếu
phát sinh phát triển và lây lan trong
mùa mưa, nhất là giai đoạn giữa và
cuối mùa mưa.
Thông thường nấm Phytophthora kết
hợp với các loại nấm sống trong đất
khác như Pythium, Fusarium,
Rhizoctonia… cùng tấn công lên
tiêu làm cây tiêu chết rất nhanh.
Nấm bệnh có thể xâm nhập hầu hết
các bộ phận của cây như lá, rể, thân,
nhánh…đặc biệt là các bộ phận nằm
trong và sát mặt đất.
Vào mùa mưa, mầm bệnh có trong

đất được nước bắn tung tóe lên trên.
Thông thường các lá phía dưới thấp
bị bệnh trước sau đến các lá phía
trên , lá bệnh vàng rụng xuống và
tiếp tục chu kỳ lây lan bệnh nhờ
nước.
Kinh nghiệm cho thấy bệnh xuất
hiện trên các vườn tiêu từ 3, 4 năm
tuổi trở lên và khi thấy trong vườn
có 5 – 7 % cây chết thì phần lớn cây
trong vườn đều đã bị nấm tấn công
gây hại . Để phòng trừ bệnh Thối
gốc – chết dây bà con nông dân cần
chú ý các biện pháp tổng hợp như
sau :
- Trồng cây với mật số vừa phải,
không trồng dầy, nên xén tỉa cành
sát mặt đất khoảng 20 – 30cm), có
thể quét dung dịch Bordeaux 10%,
vôi vào phần thân tiêu sát mặt đất để
hạn chế sự xâm nhập của mầm bệnh.

- Xen canh : Theo kinh nghiệm các
nước Ấn Độ, Philipinnes cho thấy
trồng xen tiêu với cà phê, dừa … sẽ
giãm bệnh chết nhanh.
- Sử dụng cây con sạch bệnh
: Không lấy hom trong vườn đã bị
bệnh chết nhanh, đất trong bầu phải
được xử lý bằng nhiệt độ, formol…

để trừ tuyến trùng, mầm bệnh…
- Giống kháng : Các giống tiêu khác
nhau có tính chống chịu khác nhau
đối với bệnh chết nhanh, kinh
nghiệm cho thấy giống tiêu Lada
Belangtoen có tính chống chịu bệnh
cao, ở Việt Nam giống tiêu Sẽ Vĩnh
Linh có khả năng tương đối kháng
nên ít nhiễm bệnh này.
- Hạn chế gây vết thương cho rể,
thân…: Nấm gây bệnh sống trong
đất và xâm nhập vào cây qua các vết
thương do con người tạo ra khi ch
ăm
sóc hoặc do tuyến trùng, côn trùng
chích hút như rệp sáp … điều kiện
ngoại cảnh như gió mạnh làm dây
tiêu cọ sát với cây choái , đặc biệt
cây choái có gai như vông nem là
nguyên nhân khiến cây bị lan truyền
bệnh.
- Thoát nước: để hạn chế bệnh chết
nhanh, cần phải hạ mức thuỷ cấp
xuống càng sâu, càng tốt, tối thiểu
cũng phải bảo đảm 6 tấc (60cm) tính
từ mặt đất trở xuống . Triệt để không
để đọng nước, nếu cần phải lên mô
để trồng. Trung bình cứ hai hàng
tiêu, có một mương, mương vừa
giúp thoát thuỷ vừa hạn chế tuyến

trùng và mầm bệnh lây lan qua nước.

- Bón phân hợp lý : Cần bón phân
đầy đủ và hợp lý sẽ giúp tiêu chống
chịu bệnh tốt hơn, chú ý bổ sung ma
nhê và vôi. Phân hữu cơ hoai mục
cũng rất tốt cho tiêu vì ngoài việc
cung cấp thêm vi lượng cho cây,
trong phân hữu cơ còn có hệ vi sinh
vật đối kháng với mầm bệnh và
tuyến trùng.
- Vệ sinh đồng ruộng : Thường
xuyên thu nhặt tàn dư thực vật như
lá, cành, rể … cây bệnh trong vườn
mang đi tiêu hủy. Vườn tiêu bị bệnh
không nên trồng lại ngay, cần tiến
hành xử lý mầm bệnh và chờ ít nhất
6 tháng đến 1 năm mới trồng lại
- Xử lý bằng hóa chất :
Vườn tiêu 2, 3 năm tuổi đã bắt đầu
nhiễm bệnh, vì vậy sau trồng một
năm nên đổ xuống goc dung dịch
Bordeaux 1% hay oxit clorua đồng
0,2% 2-3 lần/năm (vào đầu, giữa hay
cuối mùa mưa). Từ năm thứ ba trở
đi
có thể phun hay tưới gốc các loại
thuốc đặc hiệu như Trepachbul
607SL, Alpine 80WP, 800WDG,
Mexyl MZ 72 WP. Trường hợp

vườn tiêu xuất hiện bệnh chết nhanh
thì sử lý xen kẻ các loại thuốc trên
với thuốc gốc đồng như Copforce
Blue 51WP định kỳ 1lần/tháng, nếu
tiến hành trồng trên vườn tiêu vụ
trước đã bị bệnh chết nhanh cần phải
phòng trừ bệnh ngay từ năm đầu
tiên.

2. Bệnh chết chậm
Ngoài bệnh Chết nhanh trên tiêu cần
lưu ý đến một bệnh quan trọng khác
đó là bệnh “chết chậm”, sở dĩ gọi
như thế vì từ khi thấy cây sinh
trưởng chậm, èo uột, xuống lá, đốt
rụng, rễ, gốc thối , phần mạch dẫn
nhựa thân dây có màu nâu đen… đ
ến
khi cây chết, quá trình này kéo dài
vài ba tháng đến cả năm.
Bệnh “chết chậm” do một loại nấm
sống trong đất gọi là Fusarium
oxysporum gây ra, bệnh xuất hiện và
gây hại nặng trên những vườn tiêu bị
ngập úng, thoát thủy kém, ít thoáng
khí, bón thừa đạm…. Việc phòng trị
bệnh chết chậm cũng tương tự như
bệnh chết nhanh.

3. Bệnh rụng lóng – chết dây

Ngoài hai bệnh trên , bà con trồng
tiêu cũng cần lưu ý đến bệnh “Rụng
lóng chết dây” (tiêu cùi).
Bệnh này cũng thường thấy trong
mùa mưa, nguyên nhân có thể do
nấm Rhizoctonia solani hay do vi
khuẩn Pseudomonas sp. gây ra.
Triệu chứng chung là bệnh làm cho
lá bị vàng, thối và rụng
đi, sau đó lan
dần vào lóng làm lóng rụng dần từ
trên xuống (nằm rải rác dưới dốc
tiêu do đó gọi là bệnh rụng lóng).
Trường hợp bệnh do nấm gây ra, ta
thấy hai đầu mắt lóng bị thâm đen
trong khi phần giữa lóng vẫn còn
xanh và nếu bệnh do vi khuẩn, quan
sát ta thấy rễ bị thối nhũng, có mùi
hôi, nếu cắt ngang thì thấy mạch bị
thâm đen. Cây bị bệnh sẽ sinh
trưởng chậm lại, tược non ra chậm,
năng suất giãm nhiều, có trường hợp
bệnh lan thành dịch rất khó phòng
trị.

Để hạn chế bệnh xuất hiện và gây
hại nặng , nhất thiết vẫn là việc
phòng bệnh là chính, kế tiếp là sử lý
bệnh bằng thuốc hóa học như
Saizole 5SC, Copforce Blue 51WP

… khi bệnh vừa chớm phát.

4. Bệnh tiêu điên
Bệnh “ Tiêu điên” thường thấy ở
vườn tiêu 1, 2 năm tuổi, vườn cắt
ngọn để nhân giống, bệnh có thể do
nhiều nguyên nhân :
- Do cây thiếu hay mất cân bằng về
dinh dưỡng
- Do thiếu nước.
- Do các loại côn trùng chích hút
như rầy mềm, nhện đỏ…hút nhựa
làm lá biến dạng
- Do cây bị bệnh nhiễm siêu vi
khuẩn (virus)

Để xác định nguyên nhân, trước hết
quan sát mặt dưới lá xem có nhện đỏ
hay rầy mềm chích hút, quan sát
màu sắc lá xem cây có triệu chứng
thiếu phân, thiếu nước hay không
(nhất là trong mùa nắng), nếu loại
trừ các nguyên nhân trên thì nguyên
nhân gây nên bệnh tiêu điên là do
nhiễm Virus .
Tác nhân truyền bệnh virus là côn
trùng chích hút như rệp sáp, tuyến
trùng …Trong thực tế, cây bị nhiễm
virus rất dễ nhận diện bởi các triệu
chứng thể hiện rất đặc trưng : cây

còi cọc, lá nhỏ, phiến lá dầy, nổi các
vết khảm, nhọn, màu vàng xanh
nhạt, mép lá cong lại, đ
ọt không phát
triển. Để phòng trị hiệu quả cần xác
định nguyên nhân chính gây hại.
Nếu là do nhện đỏ thì phải dùng
thuốc trừ nhện như Saromite 57EC.
Rầy mềm sử dụng Secsaigon 25,
50EC, Dragon 585EC … nếu cây bị
virus nên nhổ bỏ để cắt đứt nguồn
bệnh lây lan

5. Tuyến trùng
Tuyến trùng là dịch hại phổ biến
không những trên cây tiêu mà còn
thấy trên nhiều cây trồng khác.
Trên tiêu, triệu chứng do tuyến trùng
thường thấy là cây cằn cổi, lá vàng
vọt, héo, chót lá đen dần rồi rụng,
nếu nhổ gốc lên quan sát ta thấy rể
có các mụt u sần, cong queo, hệ rể
phát triển kém, nguyên nhân là do
tuyến trùng chích hút, bơm các độc
tố vào rể, làm rễ bị nghẽn mạch, phù
to tạo nên các nốt u sần, làm rễ giảm
khả năng hấp thu nước, dưỡng chất
khiến cây sinh trưởng kém, triệu
chứng sẽ nặng hơn nếu kết hợp với
nấm bệnh, vi khuẩn làm cho rễ cây

bị thối. Các loại tuyến trùng phổ
biến trên tiêu là Meloidogyne,
Pratylenchus, Xiphinema… Để hạn
chế tuyến trùng gây hại, cần chú ý
đào mương thoát thủy để hạn chế
tuyến trùng lây lan, tăng cường bón
vôi (vì tuyến trùng thích đất hơi
chua), bón phân hữu cơ hoai mục (vì
trong phân hữu cơ có nhiều vi sinh
vật, tuyến trùng đ
ối kháng), rải thuốc
hạt trừ tuyến trùng như : Diaphos
10G.

6. Rệp sáp
Xuất hiện và gây hại chủ yếu trong
mùa nắng. Thường rệp sáp bám chặt
vào mặt dưới lá, gié hoa, trái để
chích hút nhựa làm lá khô, trái khô,
rụng. Mặt khác rệp còn cư trú dưới
đất, gốc cây để chích hút chất dinh
dưỡng trong rễ, thân làm cây sinh
trưởng kém, còi cọc .
Đặc biệt trong quá trình chích hút
rệp sáp thải ra dịch có chất đường
tạo điều kiện tốt cho nấm bồ hóng
phát triển dẫn đến việc giảm khả
năng quang hợp của lá cũng như tạo
môi trường cho vi khuẩn xâm nhập
làm cây bị bệnh càng nặng hơn. Để

phòng trị rệp sáp lá có thể dùng các
loại thuốc đặc trị như Dragon
585EC, Sago super 20EC hay rải
gốc Sargent 6G, Sago Super 3G.