CHƯƠNG 3: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC potx

Bộ môn Tài chính Doanh Nghiệp
1
CHƯƠNG 3
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Bộ môn Tài chính Doanh Nghiệp
2
NỘI DUNG CHƯƠNG HỌC
3.1 Những vấn đề chung về ngân sách nhà nước
3.2 Thu ngân sách nhà nước
3.3 Chi ngân sách nhà nước
3.4 Bội chi NSNN và các biện pháp cân đối
NSNN
3.4. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
3
3.1 Những vấn đề chung về NSNN
3.1.1 Khái niệm:
Quan điểm 1: Ngân sách nhà nước là bản dự toán thu chi tài
chính của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định,
thường là một năm.
Quan điểm 2: Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà
nước.
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
4
3.1.1 Khái niệm:
Ngân sách nhà nước là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa nhà nước
với các chủ thể trong xã hội dưới hình thái giá trị, phát sinh trong quá
trình nhà nước tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung lớn
nhất của nhà nước (NSNN) nhằm đảm bảo cho việc thực hiện các chức

năng của nhà nước về mọi mặt.
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
5
3.1.2. Đặc điểm

Hoạt động của NSNN gắn liền với quyền lực kinh tế, chính trị của nhà
nước được NN tiến hành trên cơ sở luật định.

Các hoạt động thu – chi NSNN luôn gắn chặt với việc thực hiện các
chức năng và nhiệm vụ của NN trong từng thời kỳ.

Hoạt động thu - chi của NSNN chứa đựng các quan hệ kinh tế, quan
hệ lợi ích nhất định trong đó lợi ích quốc gia, lợi ích của tổng thể được
đặt lên hàng đầu và chi phối các lợi ích khác.

Hoạt động thu – chi cuả NSNN mang tính không hoàn trả trực tiếp là
chủ yếu.

NSNN mang tính kế hoạch và cân đối

Hoạt động thu-chi của NSNN gắn chặt với thực trạng của nền kinh tế
và các phạm trù gía trị như giá cả, lãi suất, tỉ gía hối đoái…

Hoạt động thu-chi NSNN thực chất là sự phân chia nguồn lực tài
chính quốc gia nhằm giải quyết hài hoà các mối quan hệ về lợi ích
kinh tế giữa các chủ thể trong xã hội.
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
6

3.1.3 Vai trò của ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước là công cụ huy động nguồn tài chính để
đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của nhà nước

NSNN là công cụ để điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội

Là công cụ để định hướng sản xuất kinh doanh xác lập cơ
cấu kinh tế hợp lý của nền kinh tế quốc dân

Là công cụ để điều tiết thị trường, bình ổn giá cả và kiểm
soát lạm phát.

Là công cụ để điều tiết thu nhập giữa các thành phần kinh tế
và các tầng lớp dân cư nhằm đảm bảo công bằng xã hội.
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
7
3.2 Thu ngân sách nhà nước
3.2.1 Khái niệm thu NSNN
Thu NSNN là hệ thống các quan hệ kinh tế dưới hình
thái giá trị phát sinh trong quá trình nhà nước dùng quyền lực
chính trị huy động các nguồn lực tài chính trong xã hội để
hình thành quỹ tiền tệ tập trung quan trọng nhất nhà nước
(quỹ NS)
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
8
3.2.2 Phân loại thu NSNN


Căn cứ vào nội dung kinh tế của các khoản thu

Thu thuế

Thu phí, lệ phí

Thu từ hoạt động kinh tế của NN: thu từ lợi tức từ hoạt động góp
vốn liên doanh, cổ phần của NN, thu hồi tiền cho vay (cả gốc và
lãi) của NN, thu hồi vốn đầu tý của NN tại các cơ sở kinh tế - bán
hoặc đấu giá DNNN

Thu từ bán hoặc cho thuê tài sản thuộc sở hữu nhà nước

Thu từ hoạt động hợp tác lao động với nước ngoài.

Thu khác

Căn cứ vào tính chất phát sinh các khoản thu

Thu thường xuyên

Thu không thường xuyên

Căn cứ vào tính chất cân đối NSNN

Thu trong cân đối ngân sách nhà nước

Thu ngoài cân đối NSNN (thu bù đắp thiếu hụt NSNN)
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp

9
3.2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến thu NSNN

GDP bình quân đầu người.

Tỷ suất doanh lợi trong nền kinh tế

Khả năng xuất khẩu tài nguyên thiên nhiên (dầu mỏ và
khoáng sản)

Mức độ trang trải các khoản chi phí của nhà nước

Tổ chức bộ máy thu nộp

Các nhân tố khác…
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
10
3.2.4 Các nguyên tắc thiết lập hệ
thống thu NSNN
-
Nguyên tắc ổn định lâu dài
-
Nguyên tắc đảm bảo công bằng
-
Nguyên tắc rõ ràng, chắc chắn
-
Nguyên tắc giản đơn
-
Nguyên tắc phù hợp với thông lệ quốc tế

Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
11
3.3 Chi ngân sách nhà nước
3.3.1 Khái niệm
Chi ngân sách nhà nước là hệ thống các quan hệ kinh tế
phát sinh trong quá trình phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ
lớn nhất của nhà nước - quỹ ngân sách, nhằm thực hiện các
chức năng của nhà nước về mọi mặt theo những nguyên tắc
nhất định.
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
12
3.3.2 Phân loại chi NSNN

Căn cứ vào các lĩnh vực hoạt động

Chi đầu tư phát triển kinh tế

Chi phát triển văn hoá, giáo dục, y tế

Chi quản lý hành chính

Chi phúc lợi xã hội

Chi cho an ninh quốc phòng.

Chi khác: Chi trả nợ, chi viện trợ,…

Căn cứ vào mục đích chi tiêu


Chi cho tích luỹ

Chi tiêu dùng

Căn cứ vào tính chất phát sinh các khoản chi:

Chi thường xuyên

Chi không thường xuyên
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
13
3.3.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến chi NSNN

Bản chất chế độ xã hội

Sự phát triển của lực lượng sản xuất

Khả năng tích luỹ của nền kinh tế

Mô hình tổ chức bộ máy nhà nước và những nhiệm vụ kinh
tế, xã hội mà nhà nước đảm nhiệm trong từng thời kỳ.

Một số nhân tố khác như: biến động kinh tế, chính trị, xã
hội; giá cả, lãi suất, tỷ giá hối đoái
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
14
3.3.4 Các nguyên tắc tổ chức chi NSNN


Dựa trên khả năng các nguồn thu để hoạch định chi tiêu

Tiết kiệm và hiệu quả

Trọng tâm, trọng điểm

Nhà nước và nhân dân cùng làm trong việc bố trí các khoản
chi của ngân sách nhà nước nhất là các khoản chi mang
tính chất phúc lợi xã hội.

Phân biệt rõ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội các cấp
theo luật định để bố trí các khoản chi cho thích hợp.

Kết hợp chặt chẽ các khoản chi ngân sách nhà nước với
khối lượng tiền tệ có mặt trong lưu thông với các phạm trù
giá trị.
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
15
3.4 Bội chi NSNN và các biện pháp cân đối
NSNN

3.4.1 Khái niệm
Bội chi NSNN là hiện tượng thu NSNN không đủ bù đắp các
khoản chi NSNN trong một thời kỳ nhất định
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
16
3.4.2 Các loại bội chi


Bội chi cơ cấu: xảy ra do sự thay đổi chính sách
thu – chi của Nhà nước

Tổng thu < tổng chi

Thu thường xuyên > chi thường xuyên

Bội chi chu kỳ: là bội chi do sự thay đổi của chu
kỳ kinh tế, thường xảy ra trong chu kỳ suy thoái
của nền kinh tế.

Tổng thu NS < tổng chi

Thu thường xuyên < chi thường xuyên
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
17
3.4.2 Biện pháp cân đối NSNN

Những giải pháp tăng thu

Những giải pháp giảm chi

Tạo nguồn bù đắp thiếu hụt
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
18
Những giải pháp tăng thu
- Công cụ thuế

+ Ban hành các loại thuế mới
+ Hoàn thiện các sắc thuế hiện hành theo hướng
thay đổi mức thuế suất, mở rộng diện điều tiết của
thuế
+ Hoàn thiện bộ máy hành thu (tăng cường thanh tra
giám sát, phẩm chất đạo đức cán bộ ngành thuế )
-
Mở rộng và bồi dưỡng các nguồn thu
-
Các giải pháp khác
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
19
Những giải pháp giảm chi
- Cắt giảm những khoản chi chưa cấp bách
-
Rà soát, xây dựng và hoàn thiện các định mức chi tiêu khoa
học và hợp lý
-
Thực hành tiết kiệm chống tham ô tham nhũng lãng phí
- Tinh giảm và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà
nước
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
20
Tạo nguồn bù đắp thiếu hụt
-
Vay trong ngoài nước
-
Nhận viện trợ

-
Phát hành thêm tiền
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
21
3.5. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý

a. Khái niệm
Hệ thống ngân sách là tổng thể các cấp ngân
sách gắn bó hữu cơ với nhau trong quá trình thực
hiện nhiệm vụ thu, chi của mỗi cấp ngân sách
tương ứng với cấp chính quyền.

b. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước

Khái niệm

Nội dung

Nguyên tắc phân cấp
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
22
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. NSNN là gì? Phân tích đặc điểm của NSNN.
2. Phân tích vai trò của NSNN
3. Thu NSNN là gì? Trình bày các tiêu thức phân
loại thu NSNN.
4. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến Thu NSNN.
Nêu 1 số biện pháp nhằm tăng thu NSNN Việt

nam.
5. Phân tích các nguyên tắc thiết lập hệ thống thu
NSNN. Cần phải áp dụng những biện pháp gì để
chống thất thu NSNN Việt nam?
Bộ môn Tài chính Doanh
Nghiệp
23
6. Chi NSNN là gì? Trình bày các tiêu thức phân loại chi NSNN.
7. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chi NSNN.
8. Phân tích các nguyên tắc chi NSNN. Để hạn chế thất thoát NS,
Việt nam cần phải áp dụng những biện pháp gì?
9. Bội chi NSNN là gì? Các loại bội chi NSNN?
10. Phân tích các giải pháp cân đối NSNN.