Dạy con, "quyền lực" như con dao bén! ppsx

Dạy con, "quyền lực"
như con dao bén!


Cha mẹ nên dạy con bằng quyền lực hay tình yêu thương?
Vấn đề của nhiều gia đình được lý giải từ góc nhìn của một
nhà tâm lý.

Dạy con. Vấn đề xem ra đơn giản, nhưng thật sự chẳng
giản đơn tí nào đối với những bậc cha mẹ ngày nay. Nhiều
phụ huynh rất tự tin tổng kết "phương pháp" dạy con của
mình: "Ngon ngọt không nghe thì cho mấy roi là xong
ngay!". Có phải vậy chăng?
Phụ huynh là người có "quyền" vì trẻ phải lệ thuộc mọi nhu
cầu trong cuộc sống từ ăn, mặc, ở đến sự nâng đỡ, tình
thương… Trẻ lệ thuộc càng nhiều, quyền lực của cha mẹ
càng lớn. Nhưng nếu quá dựa trên uy quyền, khi lớn lên trẻ
có thể tự lập được, lúc đó quyền lực của phụ huynh sẽ giảm
sút.
Trẻ con là những kẻ "bất lực"!
Quyền được thể hiện qua việc hứa hẹn hay đe dọa, cung
cấp hay tước mất những gì trẻ đang có, thưởng hay phạt…
Nhưng không phải lúc nào phụ huynh cũng dùng quyền
hợp lý. Phần con trẻ, chúng phải tuân lệnh người có quyền.

Không ai thích kẻ dùng quyền lực trên mình. Trẻ con cũng
thế. Chúng thường không thích, công khai hay ngấm ngầm
chống đối, thậm chí còn thù ghét. Trẻ con không làm gì
được trước quyền uy và thường "chịu vậy". Theo cách nào
đó, trẻ con là những kẻ "bất lực" vì không thể tự lo cho
mình, chúng lệ thuộc. Và theo nhà tâm lý Adler, điều này

tạo nên trong trẻ mặc cảm tự ti. Nếu thêm vào những áp
lực, đòi hỏi khắt khe hay cưỡng ép…, nhất là khi không có
tình thương đi kèm, trẻ sẽ căng thẳng, bực tức, dồn nén.
Thể chất và tinh thần đều bị ảnh hưởng.

Phụ huynh càng dùng nhiều quyền lực thì sự xa cách, mất
mát niềm tin, mất ảnh hưởng trên con em càng sớm. Trẻ sẽ
tìm cách thoát khỏi ảnh hưởng của cha mẹ khi có thể –
thường ở tuổi vị thành niên hay vừa đến tuổi trưởng thành.

Áp đặt quyền uy: hại nhiều hơn lợi!

Giáo dục lắm lúc cần dùng đến quyền. Nhưng "quyền" như
con dao bén nhọn, nó sẽ rất hiệu quả trong bàn tay chuyên
môn, khéo léo. Nhưng nếu chúng ta chưa nắm chắc nghệ
thuật cầm dao, sự tổn thương khó có thể tránh. Xin nêu một
số bất lợi của việc giáo dục dựa trên uy quyền và ép buộc.

1- Thiếu hữu hiệu:

Dùng quyền lực có thật sự tốt không?

Nhiều phụ huynh sẽ đáp: có chứ! Nếu trẻ không có áp lực
của quyền lực, chúng sẽ không cố gắng đủ để tự làm chủ
chính mình. Nhưng một số phụ huynh khác lại cho rằng khi
dùng quyền thì xem như người lớn đã quyết định, đã suy
nghĩ thay cho trẻ, chúng sẽ trở nên vô trách nhiệm. Hơn
nữa, người lớn ngày càng mệt mỏi hơn để giữ trật tự đã
được tạo nên do quyền lực đó.

Dựa trên những nghiên cứu, Gordon còn cho thấy: "Trẻ hư
hỏng thường do những dạy dỗ nghiêm khắc và thực thi
hình phạt quá nhiều…".

Vì trẻ không được độc lập trong việc tự lo liệu và làm chủ
chính mình, nên chúng không có cơ may xây dựng lòng tự
tin và nhìn nhận giá trị bản thân. Ngoài ra, dạy dỗ bằng
hình phạt nghĩa là bắt trẻ phải tuân theo, chúng sẽ không
phát triển tính sáng tạo.

2- Gây cảm xúc tiêu cực ở trẻ:

Nếu ép buộc trẻ thi hành sẽ khơi lên nhiều cảm xúc và hành
vi tiêu cực: chống đối, tuân phục, chịu đựng… Nhưng khi
trẻ như thế, người lớn lại tìm cách kiểm soát những điều
này. Tình cảm cha mẹ – con cái sẽ dần sứt mẻ và trẻ ngày
càng không thích gần người lớn.

Rốt cuộc điều này lại gây thêm hình phạt khác, khiến trẻ rút
vào vỏ hay tự làm cho mình xa lạ với người lớn. Những trẻ
thường răm rắp vâng lời sẽ có vấn đề với trẻ đồng lứa. Vì
những trẻ khác thường không thích những trẻ luôn tuân thủ,
khép mình thụ động… Chúng sẽ cho những trẻ này "ra rìa",
bị cô lập hay tự cô lập.
3- Sự hủy hoại từ bên trong trẻ:

Quyền lực nơi người lớn làm trẻ muốn tách rời gia đình, xa
sự lệ thuộc. Trẻ sợ hãi nhưng lại không thể bỏ đi được. Bên
trong trẻ trở nên bất ổn và giằng xé. Còn người lớn lại cảm
thấy bị đe dọa mất quyền lực, càng cách biệt với trẻ và siết

kỷ luật. Điều này gây tổn thương cả đôi bên.

Vì thế các nhà tâm lý đặt ra câu hỏi: xã hội thật sự muốn có
những đứa trẻ luôn vâng lời không?

Khi chỉ biết phục tùng, trẻ trở thành người luôn tránh né,
chối từ trách nhiệm về hành động của mình. Nguy hiểm
nhất là suy nghĩ chúng thấy mình chỉ là một công cụ của
người khác mà thôi.

Hãy thử nghĩ khi bị ép làm gì, chúng ta thấy điều đó vô
nghĩa. Nhưng chúng ta buộc phải làm, vì nếu không chúng
ta có thể bị sa thải… Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn một thứ
"vũ khí”, đó là sự phá hoại. Chúng ta có thể làm việc nhưng
làm miễn cưỡng và có khi gây bất lợi cho người ra lệnh.

Phụ huynh chỉ thật sự thành công khi những gì chúng ta đòi
hỏi trẻ cũng là điều mà chúng thích. Lợi ích phải hai chiều.
Giáo dục dựa trên quyền lực sẽ bất lợi nếu nhu cầu, ước
muốn của người lớn và của trẻ quá khác nhau.