bài giảng tràng giang

I/ Tìm hiểu chung
I/ Tìm hiểu chung
•
1/ Tác giả Huy Cận
1/ Tác giả Huy Cận
(1919-2005)
(1919-2005)
•
-Trước cách mạng Tháng
-Trước cách mạng Tháng


Tám, Huy Cận là một trong
Tám, Huy Cận là một trong
những nhà thơ mới nổi tiếng với tập thơ
những nhà thơ mới nổi tiếng với tập thơ
Lửa thiêng
Lửa thiêng
,
,
Vũ trụ ca, kinh cầu tự
Vũ trụ ca, kinh cầu tự
.Thơ ông hàm súc, giàu chất suy
.Thơ ông hàm súc, giàu chất suy
tưởng, triết lý.
tưởng, triết lý.
•


- Sau Cách mạng, ông là một trong những người giữ

- Sau Cách mạng, ông là một trong những người giữ
nhiều trọng trách quan trọng trong nền văn hoá – văn
nhiều trọng trách quan trọng trong nền văn hoá – văn
học dân tộc.
học dân tộc.
•
=>Thơ ông gắn bó với cuộc sống cách mạng của
=>Thơ ông gắn bó với cuộc sống cách mạng của
nhân dân với những cảm xúc mới dồi dào, khoẻ
nhân dân với những cảm xúc mới dồi dào, khoẻ
khoắn,có nhiều đóng góp cho nền thơ ca hiện đại Việt
khoắn,có nhiều đóng góp cho nền thơ ca hiện đại Việt
Nam.
Nam.


1
1
9
9
1
1
9
9
-
-


2
2

0
0
0
0
5
5
)
)
:
:




-
-


T
T
r
r
ư
ư
ớ
ớ
c
c

c
c
á
á
c
c
h
h


m
m
ạ
ạ
n
n
g
g


t
t
h
h
á
á
n
n
g
g

Chân dung của Huy Cận theo
Chân dung của Huy Cận theo
thời gian
thời gian



2. Xuất xứ- thời điểm, hoàn cảnh
2. Xuất xứ- thời điểm, hoàn cảnh
sáng tác và bố cục của bài thơ
sáng tác và bố cục của bài thơ
:
:




a
a


-
-
Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác


•

+ Tràng giang là một trong những bài thơ hay
+ Tràng giang là một trong những bài thơ hay
nhất , tiêu biểu nhất của Huy Cận ở giai đọan
nhất , tiêu biểu nhất của Huy Cận ở giai đọan
trước Cách mạng tháng Tám.
trước Cách mạng tháng Tám.


•


+ Theo tác giả, bài thơ được viết vào một buổi
+ Theo tác giả, bài thơ được viết vào một buổi
chiều mùa thu năm 1939 và được in trong tập
chiều mùa thu năm 1939 và được in trong tập
thơ “Lửa thiêng” của nhà thơ.
thơ “Lửa thiêng” của nhà thơ.
•


+
+
Cảm xúc của bài thơ được khơi gợi chủ yếu
Cảm xúc của bài thơ được khơi gợi chủ yếu
từ cảnh sông Hồng mênh mang sông nước.
từ cảnh sông Hồng mênh mang sông nước.
•
YOUR SUBTOPIC GOES HERE
YOUR SUBTOPIC GOES HERE
Một chiều thu 1939, tôi đi dạo trên bờ sông

Cái (sông Hồng), bằng xe đạp, có đoạn dắt xe đi bộ,
thấy buổi chiều trên đê và trên sông đẹp quá: Nắng
chiều đã nhạt, mây đùn phía núi xa và man mác
một nỗi buồn khó tả, nửa như gần gũi, nửa như xa
vời quạnh hiu. Tôi dừng ở quãng bến Chèm (bây
giờ là chân cầu Thăng Long) và vang lên trong tâm
tưởng mấy câu lục bát:
Tràng Giang sóng gợn mênh mông
Thuyền trôi xuôi mái, nước song song buồn
Rêu trôi luồng lại nối luồng
Về đâu bèo dạt, mây lồng núi xa
Huy Cận nói về bài thơ Tràng giang
Huy Cận nói về bài thơ Tràng giang


•
Tôi còn định làm tiếp bài thơ bằng lục bát và đặt tên bài là
Tôi còn định làm tiếp bài thơ bằng lục bát và đặt tên bài là
Chiều trên sông
Chiều trên sông
•
Nhưng đạp xe về nhà (ở số 40 Hàng Than) lại vang trong
Nhưng đạp xe về nhà (ở số 40 Hàng Than) lại vang trong
đầu nhạc điệu của thơ bảy chữ, âm hưởng Đường luật như
đầu nhạc điệu của thơ bảy chữ, âm hưởng Đường luật như
quyến rũ tai tôi, cổ họng tôi và tôi liền chuyển mấy câu đầu
quyến rũ tai tôi, cổ họng tôi và tôi liền chuyển mấy câu đầu
sang thể bảy âm, bắt được ngay hai câu đầu
sang thể bảy âm, bắt được ngay hai câu đầu
:

:
•
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
•
Con thuyền xuôi mái nước song song
Con thuyền xuôi mái nước song song
•




Hai câu đầu này sẽ đứng vững nguyên cho đến bản
Hai câu đầu này sẽ đứng vững nguyên cho đến bản
thảo cuối cùng
thảo cuối cùng
•




Rồi tôi viết tiếp. câu thứ 3 không khó, nhưng đến
Rồi tôi viết tiếp. câu thứ 3 không khó, nhưng đến
câu thứ 4 thì
câu thứ 4 thì
thôi xao
thôi xao
•
Một chiếc bèo đơn lạc giữa dòng
Một chiếc bèo đơn lạc giữa dòng

•
Một cánh bèo đơn lạc giữa dòng
Một cánh bèo đơn lạc giữa dòng
•
Củi một cành trôi lạc mấy dòng
Củi một cành trôi lạc mấy dòng
•



Sau cùng đến bản thảo thứ 14 mới bật ra Củi
một cành trôi khô lạc mấy dòng vừa tự nhiên vừa
hàm ý sâu (đã chết khô rồi mà còn lạc mấy dòng).
Chữ khô hơn hẳn chữ đơn, vì cái ý cô đơn sẽ toát lên
từ toàn bài.
•
Đoạn 2 cũng phải tìm, nhưng có sẵn cảnh trước mắt:
Các cồn nhỏ giữa sông gió hiu hiu và lại có trong
tâm trí 2 câu của Chinh phụ ngâm,
•
Non Kỳ lặng lẽ trăng treo
•
Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gờ
•
Cho nên tôi viết ngay được câu Lơ thơ cồn nhỏ gió
đìu hiu nhờ bà Đoàn Thị Điểm gà cho nửa câu
Đoạn thứ tư thì tôi học được chữ đùn trong
bài Thu hứng của Đỗ Phủ (bản dịch của Nguyễn Công

Trứ) Mặt đất mây đùn cửa ải xa. Và tôi viết Lớp lớp
mây cao đùn núi bạc. Cả khổ thơ thứ tư thì tôi buồn
hơnThôi Hiệu nên mới hạ 2 câu:
Lòng quê dờn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà
Nhớ câu Yên ba giang thượng sử nhân
sầu cốt để nói mình buồn hơn, cần gì phải có khói,
sóng mới nhớ nhà.
Bài thơ không phải tả cảnh mà tả tâm
hồn, trạng thái tâm hồn, hay nói đúng hơn là mượn
cảnh để nói lòng mình, hồn mình Nói đúng hơn nữa
là: Hồn đã nhập vào cảnh cho nến nói đến cảnh là nói
đến hồn vậy.
•
b. Bố cục :
b. Bố cục :




Có thể xem 4 khổ thơ là 4 phần của bài thơ
Có thể xem 4 khổ thơ là 4 phần của bài thơ


+ Khổ 1
+ Khổ 1
: Cảnh sóng gợn, thuyền trôi và nỗi
: Cảnh sóng gợn, thuyền trôi và nỗi
buồn điệp điệp.
buồn điệp điệp.

+ Khổ 2
+ Khổ 2
: Cảnh cồn bến hoang vắng trong
: Cảnh cồn bến hoang vắng trong
nắng chiều bát ngát.
nắng chiều bát ngát.


+ Khổ 3
+ Khổ 3
: Cảnh bèo trôi , cảnh bãi bờ .
: Cảnh bèo trôi , cảnh bãi bờ .


+ Khổ 4
+ Khổ 4
: Cảnh mây trời, sông nước gợi nỗi
: Cảnh mây trời, sông nước gợi nỗi
nhớ nhà.
nhớ nhà.
II. ĐỌC HIỂU
II. ĐỌC HIỂU
•
1. Đọc và giải nghĩa từ khó
1. Đọc và giải nghĩa từ khó
:
:
•

-
-
Đọc diễn cảm
Đọc diễn cảm
: thể hiện giọng nhẹ
: thể hiện giọng nhẹ
nhàng, ung dung, thư thái, hơi chậm.
nhàng, ung dung, thư thái, hơi chậm.
Chú ý cách ngắt nhịp 4/3; 2/2; 2/3
Chú ý cách ngắt nhịp 4/3; 2/2; 2/3
.
.
•


-
-
Giải thích các từ khó
Giải thích các từ khó
trong
trong
sách sau bài học.
sách sau bài học.

2. Ph
2. Ph
ân tích:
ân tích:

•
*Nhan đề v
*Nhan đề v
à câu thơ đề từ
à câu thơ đề từ
của bài thơ:
của bài thơ:


-
Nhan đề “Chiều trên sông “ quá “lành” , quá cụ thể,
Nhan đề “Chiều trên sông “ quá “lành” , quá cụ thể,
bình thường, ít gợi ấn tượng.
bình thường, ít gợi ấn tượng.
-
Nhan đề “Tràng giang” hay hơn vì : nó vừa gợi ra ấn
Nhan đề “Tràng giang” hay hơn vì : nó vừa gợi ra ấn
tượng khái quát và trang trọng ,vừa cổ điển ,vừa thân
tượng khái quát và trang trọng ,vừa cổ điển ,vừa thân
mật. Mặt khác âm “ang”
mật. Mặt khác âm “ang”


gợi âm hưởng dài , rộng,
gợi âm hưởng dài , rộng,
lan toả, ngân vang trong lòng người đọc, ánh lên vẻ
lan toả, ngân vang trong lòng người đọc, ánh lên vẻ
đẹp vừa cổ điển, vừa hiện đại.
đẹp vừa cổ điển, vừa hiện đại.
•

=> Cảnh sông nước ở đây không phải là sông Hồng
=> Cảnh sông nước ở đây không phải là sông Hồng
- sông lớn nữa, mà là cảnh tràng giang khái quát cả
- sông lớn nữa, mà là cảnh tràng giang khái quát cả
không gian và thời gian.
không gian và thời gian.
•


Câu thơ đề từ :
Câu thơ đề từ :


“
“
Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”
Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”




Câu thơ định hướng cảm xúc chủ đạo của bài thơ
Câu thơ định hướng cảm xúc chủ đạo của bài thơ
:
:
nỗi buồn sầu lan toả, nhẹ nhàng mà lắng sâu trước
nỗi buồn sầu lan toả, nhẹ nhàng mà lắng sâu trước
cảnh sông dài, trời rộng
cảnh sông dài, trời rộng

(tràng giang),
(tràng giang),


đồng thời tạo
đồng thời tạo
nên vẻ đẹp hài hoà vừa cổ điển
nên vẻ đẹp hài hoà vừa cổ điển





nỗi buồn nhớ bâng khuâng
nỗi buồn nhớ bâng khuâng
của chàng thanh niên
của chàng thanh niên
thời Thơ mới.
thời Thơ mới.



nỗi buồn của sông nước mây trời
nỗi buồn của sông nước mây trời
với
với


hiện tại

hiện tại
www.themegallery.com
www.themegallery.com
Company Logo
Company Logo
a/Khổ1:
Sónggợntrànggiangbuồnđiệpđiệp,
Conthuyềnxuôimáinướcsongsong,
Thuyềnvềnướclạisầutrămngả;
Củimộtcànhkhôlạcmấydòng

•
a.Khổ 1:
a.Khổ 1:
- Mở đầu bài thơ là cảnh sông nước mênh
- Mở đầu bài thơ là cảnh sông nước mênh
mông, bất tận. Cảnh và tình cứ đăng đối
mông, bất tận. Cảnh và tình cứ đăng đối
nhau, song song cùng biểu hiện
nhau, song song cùng biểu hiện
:
:


+ Sóng gợn trên tràng giang - nỗi buồn
+ Sóng gợn trên tràng giang - nỗi buồn
điệp điệp- không dứt, hết đợt này đến
điệp điệp- không dứt, hết đợt này đến
đợt khác…
đợt khác…

+ Thuyền, nước cùng trôi - sầu dâng
+ Thuyền, nước cùng trôi - sầu dâng
trăm ngả.
trăm ngả.


+ Cành củi khô trôi vật vờ trên sông-
+ Cành củi khô trôi vật vờ trên sông-
tâm hồn cô đơn, lạc lõng.
tâm hồn cô đơn, lạc lõng.
.
.
Thuyền trôi trên sông Hồng
Thuyền trôi trên sông Hồng


 Giữa tràng giang, điểm nhìn của nhà thơ hướng
vào sóng nhỏ, tuy rất nhiều nhưng hiện ra rồi
tan,mãi mãi. Con thuyền thật trôi trên sông gợi ra
kiếp người nhỏ bé đơn côi, vô định. Thuyền và nước
chỉ song song chứ không gắn bó gì với nhau, bởi
nước xuôi trăm ngả, thuyền theo ngả nào? Thuyền
đi với dòng để chia li với dòng.
-
Những đường nét vẽ lên trong khổ thơ :
Những đường nét vẽ lên trong khổ thơ :

+Buồn điệp điệp, nước song song, sầu trăm ngả, lạc
+Buồn điệp điệp, nước song song, sầu trăm ngả, lạc
mấy dòng…/
mấy dòng…/


không hứa hẹn điều hội tụ, gặp gỡ mà
không hứa hẹn điều hội tụ, gặp gỡ mà
chỉ chia tan, xa vời.
chỉ chia tan, xa vời.


+ Nhỏ nhoi và bất lực là hình ảnh con thuyền và cành
+ Nhỏ nhoi và bất lực là hình ảnh con thuyền và cành
củi khô cùng trôi trên dòng sông rộng.
củi khô cùng trôi trên dòng sông rộng.



Tất cả đều ngấm vị buồn sầu - nỗi sầu không gian vô
Tất cả đều ngấm vị buồn sầu - nỗi sầu không gian vô
tận, tạo nên vẻ đẹp của bài thơ.
tận, tạo nên vẻ đẹp của bài thơ.

Kết hợp với vẻ đẹp cổ điển,
Kết hợp với vẻ đẹp cổ điển,
là vẻ đẹp hiện đại
là vẻ đẹp hiện đại

của
của
đoạn thơ được thể hiện ở những hình ảnh, chi tiết
đoạn thơ được thể hiện ở những hình ảnh, chi tiết
hiện thực
hiện thực
: cành củi
: cành củi


khô quen thuộc
khô quen thuộc
( trôi từ rừng ra
( trôi từ rừng ra
biển, bập bềnh nương theo sóng nước cũng là biểu
biển, bập bềnh nương theo sóng nước cũng là biểu
trưng của kiếp người nhỏ nhoi, lạc lõng, cô đơn, vô
trưng của kiếp người nhỏ nhoi, lạc lõng, cô đơn, vô
định)
định)




cảm giác thiếu vắng và chia lìa của nhà thơ
cảm giác thiếu vắng và chia lìa của nhà thơ
trước thực tại.
trước thực tại.
Tóm lại
Tóm lại

,
,


Khổ thơ vẽ lên cảnh sông nước bao la,
Khổ thơ vẽ lên cảnh sông nước bao la,
vô định, rời rạc, hờ hững. Từ đó nhà
vô định, rời rạc, hờ hững. Từ đó nhà
thơ
thơ
khơi gợi được cả xúc cảm và ấn
khơi gợi được cả xúc cảm và ấn
tượng về
tượng về


một nỗi buồn triền miên kéo
một nỗi buồn triền miên kéo
dài theo không gian
dài theo không gian


( tràng giang)
( tràng giang)
và
và
theo thời gian
theo thời gian
(
(

(điệp điệp )->Buồn vắng
(điệp điệp )->Buồn vắng
www.themegallery.com
www.themegallery.com
Company Logo
Company Logo
Lơthơcồnnhỏgióđìuhiu,
Đâutiếnglàngxavãnchợchiều.
Nắngxuống,trờilênsâuchótvót;
Sôngdài,trờirộng,bếncôliêu.
*Khổ2:
b.Khổ 2 :
b.Khổ 2 :
-Khổ 2 vẫn tiếp tục mạch tình ý của khổ 1, mặt
-Khổ 2 vẫn tiếp tục mạch tình ý của khổ 1, mặt
khác có thêm những sáng tạo mới :
khác có thêm những sáng tạo mới :


+ Câu thơ đầu là một nét vẽ mềm mại, uốn
+ Câu thơ đầu là một nét vẽ mềm mại, uốn
lượn, nhịp nhàng bởi các vần lưng liên tiếp :
lượn, nhịp nhàng bởi các vần lưng liên tiếp :
lơ
lơ
thơ, nhỏ, gió, đìu hiu
thơ, nhỏ, gió, đìu hiu





gợi tả cảnh vật nhỏ
gợi tả cảnh vật nhỏ
bé, cô độc, vô định, lạnh vắng và hiu hắt.
bé, cô độc, vô định, lạnh vắng và hiu hắt.


+ “ Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”
+ “ Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”
Biện pháp nghệ thuật: Lấy cái động để gợi cái
Biện pháp nghệ thuật: Lấy cái động để gợi cái
tĩnh
tĩnh
( tiếng vãn chợ ở làng xa) gợi lên sự tĩnh lặng
( tiếng vãn chợ ở làng xa) gợi lên sự tĩnh lặng
tuyệt đối ở bến sông
tuyệt đối ở bến sông
•
+ Câu 3-4 mở ra một
+ Câu 3-4 mở ra một
không gian 3 chiều
không gian 3 chiều
được nối bằng các
được nối bằng các
động từ, tính từ sáng
động từ, tính từ sáng
tạo và ngược hướng :
tạo và ngược hướng :
xuống, lên, dài, rộng,
xuống, lên, dài, rộng,

sâu.
sâu.
•
(Đặc biệt cụm từ
(Đặc biệt cụm từ
sâu
sâu
chót vót
chót vót
là một cách viết
là một cách viết
sáng tạo và mới mẻ;
sáng tạo và mới mẻ;
không chỉ vì nó ngược
không chỉ vì nó ngược
với
với
cao chót vót
cao chót vót
mà còn
mà còn
xuất phát từ thực tế
xuất phát từ thực tế
điểm nhìn của nhà thơ
điểm nhìn của nhà thơ
khi đang đứng từ trên
khi đang đứng từ trên
đê cao nhìn lên trời,
đê cao nhìn lên trời,
nhìn xuống mặt sông

nhìn xuống mặt sông
đang lấp loá ánh nắng
đang lấp loá ánh nắng
chiều từ phương Tây rọi
chiều từ phương Tây rọi
xuống)
xuống)
+ Hình ảnh không gian:
+ Hình ảnh không gian:
“
“
Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu”
Sông dài trời rộng bến cô liêu”








không gian ba chiều, được mở rộng ở tầm cao
không gian ba chiều, được mở rộng ở tầm cao
và chiều sâu. Không gian càng mở rộng, cảnh
và chiều sâu. Không gian càng mở rộng, cảnh
càng vắng lặng, con người đã buồn lại càng cảm
càng vắng lặng, con người đã buồn lại càng cảm
thấy cô đơn hơn.

thấy cô đơn hơn.


+ Hình ảnh “
+ Hình ảnh “
bến cô liêu
bến cô liêu
” không diễn tả cụ thể là
” không diễn tả cụ thể là
bến đò nào
bến đò nào




chỉ tả cái vắng lặng, cô đơn của bến đò không
chỉ tả cái vắng lặng, cô đơn của bến đò không
khách.
khách.
•
*
*
Tóm lại,
Tóm lại,
khổ thơ ghi
khổ thơ ghi
lại cảnh đất , trời, dòng
lại cảnh đất , trời, dòng
sông mênh mông
sông mênh mông

nhưng vắng lặng, cô
nhưng vắng lặng, cô
liêu, đượm buồn( trống
liêu, đượm buồn( trống
vắng)
vắng)
•
Con người trở nên
Con người trở nên
bé
bé
nhỏ , rợn ngợp
nhỏ , rợn ngợp
trước
trước
thiên nhiên, vũ
thiên nhiên, vũ
trụ rộng
trụ rộng


lớn và cảm thấy
lớn và cảm thấy
lạc
lạc
loài giữa cái mênh
loài giữa cái mênh
mông của đất trời, cái
mông của đất trời, cái
xa vắng của thời gian

xa vắng của thời gian
.
.
www.themegallery.com
www.themegallery.com
Company Logo
Company Logo
*Khổ3:
Bèodạtvềđâu,hàngnốihàng
Mênhmôngkhôngmộtchuyếnđòngang.
Khôngcầugợichútniềmthânmật,
Lặnglẽbờxanhtiếpbãivàng.
•
c. Khổ 3:
c. Khổ 3:


- Bức tranh tràng giang tiếp tục được ghi lại với
- Bức tranh tràng giang tiếp tục được ghi lại với
những hình ảnh gợi tả :
những hình ảnh gợi tả :


+Hàng bèo trôi dạt trên sông mênh mông về
+Hàng bèo trôi dạt trên sông mênh mông về
đâu
đâu


biểu trưng cho những kiếp người chìm

biểu trưng cho những kiếp người chìm
nổi vô định giữa dòng đời.
nổi vô định giữa dòng đời.


+ Điệp từ “không” ( 2 lần)
+ Điệp từ “không” ( 2 lần)


tiếp tục tô đậm cái
tiếp tục tô đậm cái
mênh mông , lặng lẽ cô đơn của cảnh vật vì
mênh mông , lặng lẽ cô đơn của cảnh vật vì
không có hoạt động của cuộc sống con người.
không có hoạt động của cuộc sống con người.
( Hoang vắng)
( Hoang vắng)
- Chỉ có cảnh vật:
- Chỉ có cảnh vật:
“Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”
“Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”




chỉ có thiên nhiên (
chỉ có thiên nhiên (
bờ xanh
bờ xanh
) với thiên nhiên (

) với thiên nhiên (
bãi
bãi
vàng
vàng
)=> càng gợi cảnh vắng lặng, hoang vu.
)=> càng gợi cảnh vắng lặng, hoang vu.