MÔI TRƯỜNG ĐẤT VÀ SỰ PHÂN BỐ CỦA VI SINH VẬT TRONG ĐẤT(p-1) pps

MÔI TRƯỜNG ĐẤT VÀ SỰ PHÂN BỐ
CỦA VI SINH VẬT TRONG ĐẤT(p-1)




Môi trường đất

Môi trường đất là cả một thế giới - một hệ
sinh thái phức tạp được hình thành qua
nhiều quá trình sinh học, vật lý và hoá
học. Sự tích luỹ các chất hữu cơ đầu tiên
trên bề mặt đá mẹ là nhờ các vi sinh vật
tự dưỡng. Đó là các vi sinh vật sống bằng
chất vô cơ, phân huỷ các chất vô cơ, tổng
hợp nên các chất hữu cơ cuả cơ thể mình.
Khi các vi sinh vật đó chết đi, một lượng
các chất hữu cơ được tích luỹ lại. vi sinh
vật dị dưỡng nhờ các chất hữu cơ đó mà
sống. Sau đó các thực vật bậc thấp như
tảo, rêu, địa y bắt đầu mọc trên tầng chất
hữu cơ đầu tiên đó. Khi lớp thực vật này
chết đi, các vi sinh vật dị dưỡng sẽ phân
huỷ chúng làm cho lớp chất hữu cơ càng
thêm phong phú. Nhờ đó mà các thực vật
bậc cao có thể phát triển. Lá cành của
thực vật bậc cao rụng xuống lại cung cấp
một lượng lớn chất hữu cơ làm cho các
loại vi sinh vật dị dưỡng phát triển mạnh
mẽ. Các tế bào vi sinh vật này lại là nguồn

thức ăn của các nhóm nguyên sinh động
vật như trùng roi, amip Nguyên sinh
động vật lại là thức ăn của các động vật
khác trong đất như giun, nhuyễn thể, côn
trùng Các động vật này trong quá trình
sống cũng tiết ra các chất hữu cơ và bản
thân chúng khi chết đi cũng là một nguồn
hữu cơ lớn cho vi sinh vật và thực vật phát
triển. Các loại sinh vật cứ tác động lẫn
nhau như thế trong những điều kiện môi
trường nhất định như độ ẩm, nhiệt độ,
chất dinh dưỡng, năng lượng mặt trời
tạo thành một hệ sinh thái đất vô cùng
phong phú mà không có nó thì không thể
có sự sống, không thể có đất trồng trọt -
nguồn nuôi sống con người. Vậy hệ sinh
thái đất là một thể thống nhất bao gồm
các nhóm sinh vật sống trong đất, có
quan hệ tương hỗ lẫn nhau dưới tác động
của môi trường sống, có sự trao đổi vật
chất và năng lượng. Trong hệ sinh thái
đất, vi sinh vật đóng vai trò quan trọng ,
chúng chiếm đại đa số về thành phần
cũng như số lượng so với các sinh vật
khác.

Đất là môi trường thích hợp nhất đối với vi
sinh vật, bởi vậy nó là nơi cư trú rộng rãi
nhất của vi sinh vật, cả về thành phần
cũng như số lượng so với các môi trường

khác. Sở dĩ như vậy vì trong đất nói chung
và trong đất trồng trọt nói riêng có một
khối lượng lớn chất hữu cơ. Đó là nguồn
thức ăn cho các nhóm vi sinh vật dị
dưỡng, ví dụ như nhóm vi sinh vật các hợp
chất các bon hữu cơ, nhóm vi sinh vật
phân huỷ các hợp chất Nitơ hữu cơ Các
chất vô cơ có trong đất cũng là nguồn
dinh dưỡng cho các nhóm vi sinh vật tự
dưỡng. Đó là các nhóm phân huỷ các chất
vô cơ, chuyển hoá các chất hợp chất S, P,
Fe

Các chất dinh dưỡng không những tập
trung nhiều ở tầng đất mà còn phân tán
xuống các tầng đất sâu. Bởi vậy ở các
tầng đất khác nhau, sự phân bố vi sinh
vật khác nhau phụ thuộc vào hàm lượng
các chất dinh dưỡng.

Mức độ thoáng khí của đất cũng là một
điều kiện ảnh hưởng đến sự phân bố của
vi sinh vật. Các nhóm háo khí phát triển ở
nhiều nơi có nồng độ ôxy cao. Những nơi
yếm khí, hàm lượng oxy thấp thường phân
bố nhiều loại vi sinh vật kị khí.

Độ ẩm và nhiệt độ trong đất cũng ảnh
hưởng đến sự phát triển của vi sinh vật
đất. Đất vùng nhiệt đới thường có độ ẩm

70 - 80% và nhiệt độ 200C - 300C. Đó là
nhiệt độ và độ ẩm thích hợp với đa số vi
sinh vật. Bởi vậy trong mỗi gram đất
thường có hàng chục triệu đến hàng tỷ tế
bào vi sinh vật bao gồm nhiều nhóm, khác
nhau về vị trí phân loại cũng như hoạt tính
sinh lý, sinh hoá. Đó là cả một thế giới
phong phú chứa trong một nắm đất nhỏ
bé mà bình thường ta không thể hình
dung ra được. Chúng ta có thể tưởng
tượng: một nắm đất là một vương quốc
bao gồm các sắc tộc khác nhau sống chen
chúc, tấp nập và hoạt động sôi nổi.


Sự phân bố của vi sinh vật trong đất và
mối quan hệ giữa các nhóm vi sinh vật

Sự phân bố của vi sinh vật trong đất

Vi sinh vật là những cơ thể nhỏ bé dễ
dàng phát tán nhờ gió, nước và các sinh
vật khác. Bởi vậy nó có thể di chuyển một
cách dễ dàng đến mọi nơi trong thiên
nhiên. Nhất là những vi sinh vật có bào
tử, bào tử của chúng có khả năng sống
tiềm sinh trong các điều kiện khó khăn.
Khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng lại phát
triển, sinh sôi. Bởi vậy trên trái đất này,
nếu có một loại sinh vật nào phân bố rộng

rãi nhất, phong phú nhất thì đó chính là vi
sinh vật. Nó phân bố ở khắp mọi nơi. Tuy
nhiên, đất là nơi vi sinh vật cư trú nhiều
nhất so với các môi trường khác. Sự phân
bố của vi sinh vật đất còn gọi là khu hệ vi
sinh vật đất.

Chúng bao gồm các nhóm có đặc tính hình
thái, sinh lý và sinh hoá rất khác nhau.
Các nhóm vi sinh vật chính cư trú trong
đất bao gồm: Vi khuẩn, Vi nấm, Xạ khuẩn,
Virus, Tảo, Nguyên sinh động vật. Trong
đó vi khuẩn là nhóm chiếm nhiều nhất về
số lượng. Chúng bao gồm vi khuẩn háo
khí, vi khuẩn kị khí, vi khuẩn tự dưỡng, vi
khuẩn dị dưỡng Nếu chia theo các
nguồn dinh dưỡng thì lại có nhóm tự
dưỡng cacbon, tự dưỡng amin, dị dưỡng
amin, vi khuẩn cố định nitơ v.v

Số lượng và thành phần vi sinh vật trong
đất thay đổi khá nhiều. Trước hết số lượng
và thành phần vi sinh vật trên bề mặt đất
rất ít do ngay trên bề mặt đất độ ẩm
không phải là thích hợp cho vi sinh vật
phát triển, hai nữa bề mặt đất bị mặt trời
chiếu rọi nên vi sinh vật bị tiêu diệt.

Số lượng và thành phần vi sinh vật thấy
nhiều hơn khi chiều sâu đất 10 - 20 cm so

với bề mặt, ở tầng lớp này độ ẩm vừa
thích hợp, các chất dinh dưỡng tích luỹ
nhiều, không bị tác dụng của ánh sáng
mặt trời nên vi sinh vật phát triển nhanh,
các quá trình chuyển hoá quan trọng
trong đất chủ yếu xảy ra trong tầng đất
này. Số lượng và thành phần vi sinh vật
sẽ giảm đi khi độ sâu của đất hơn 30 cm
và sâu 4 - 5m hầu như rất ít (trừ trường
hợp đất có mạch nước ngầm). Rõ ràng là
vi sinh vật ở tầng đất này phải là loài yếm
khí đồng thời phải chịu được áp suất lớn
mới phát triển được. Hai nữa ở lớp đất này
hầu như các chất hữu cơ rất hiếm.

Số lượng và thành phần vi sinh vật trong
đất còn thay đổi tuỳ chất đất, ở nơi đất
nhiều chất hữu cơ, giàu chất mùn có độ
ẩm thích hợp vi sinh vật phát triển mạnh,
thí dụ ở đầm lầy, đồng nước trũng, ao hồ,
khúc sông chết, cống rãnh, Còn ở
những nơi đất có đá, đất có cát số lượng
và thành phần vi sinh vật ít hơn. Lợi dụng
sự có mặt của vi sinh vật trong đất mà
người ta phân lập, tuyển chọn, đồng thời
duy trì những chuyển hoá có lợi phục vụ
cho cuộc sống.