Khử trùng nước bằng Chloramine ppsx

Khử trùng nước bằng Chloramine

Dùng Chloramine để làm sạch nước sinh hoạt
trên diện rộng ở các vùng lũ lụt cần hết sức
thận trọng, chuyên gia hóa học ở Viện Khoa
học & Công nghệ Việt Nam khuyến cáo.
Theo PGS.TS Lê Văn Cát, Chloramine
(NH2CL) là hợp chất hóa học hữu cơ có chứa
ion Clo dương gọi là Clo hoạt động. Clo hoạt
động có tác dụng khử trùng, diệt vi khuẩn
trong nước, ở một nồng độ nhất định.
Nhà khoa học lưu ý, vì chỉ Clo dương có tác
dụng diệt khuẩn nên thông thường người ta
quy một hợp chất có chứa Clo dùng để tiệt
trùng ra lượng Clo dương hay còn gọi là Clo
hoạt động. Chẳng hạn, mỗi kilôgam Cloramin
B dùng để làm sạch nước hiện nay chứa 250
đến 290 gram Clo dương hay Clo hoạt động.
Có nghĩa là ion Clo âm trong muối ăn không
có tác dụng diệt trùng. Nói cách khác, muối ăn
không thể tiệt trùng bằng phương pháp hóa
học. Nhưng thực tế, người ta thường rửa vết
thương bằng muối ăn nồng độ đặc. Trong
trường hợp đó, vi trùng bị chết không phải do
tác dụng hóa học của ion Clo mà là do môi
trường vật lý nước muối đặc khiến chúng
không sống được.
Nhà khoa học, khuyến cáo phải bỏ ngay ý
nghĩ dùng muối ăn để tiệt trùng nước. Đấy là
chưa kể, một khi cho muối ăn vào nước cần
làm sạch, nước đó không thể dùng để nấu

nướng được do nó đã thành nước mặn.
Để dùng Chloramine B, mỗi người phải là
một chuyên gia hóa học
Trở lại với Chloramine B, theo chủ cửa hàng
hóa chất ở 18 Lê Thánh Tông, Hà Nội,
Chloramine B hiện được bán với giá khoảng
65.000 đồng/kg.
Vấn đề là, ngay với cả Clo dương hay Clo
hoạt động, hàm lượng Clo cho vào nước cần
làm sạch phải vừa đủ mới có tác dụng diệt
khuẩn. Sau khi diệt khuẩn khoảng nửa tiếng,
lượng Clo dư còn lại chừng 1-2 g/m3 nước là
đạt yêu cầu.
Nếu lượng Clo hoạt động ít hơn hoặc nhiều
hơn giới hạn trên, Clo hoạt động hoặc sẽ
không có tác dụng hoặc gây nguy hiểm với
sức khỏe người dùng.
Để biết hàm lượng Clo dương dư nằm trong
giới hạn cho phép, có thể dùng biện pháp đơn
giản như sau:
Lấy vài hạt kali iốt (công thức hóa học là KI)
bé như hạt đường kính cho vào cốc nước múc
từ thùng nước sau khi được tẩy trùng nửa
tiếng bằng Cloramin B. Nếu cốc nước không
chuyển màu, chứng tỏ nước còn thiếu Clo
hoạt động hay, cụ thể là, Cloramin B. Động tác
tiếp theo đương nhiên là phải bổ sung
Cloramin B vào thùng chứa nước cần làm
sạch.
Còn nếu cốc nước chuyển màu vàng, coi như

đã có Clo hoạt động dư. Nhưng vấn đề là dư
bao nhiêu để đủ tiêu diệt vi trùng và để không
dư quá nhiều nhằm tránh lãng phí và, nhất là,
tránh gây nguy hại đến sức khỏe người dùng.
Để làm việc đó, nhà khoa học có hơn 30 năm
kinh nghiệm trong phòng thí nghiệm chỉ dẫn,
cho hồ tinh bột (như nước cháo gạo chẳng
hạn) vào cốc nước màu vàng trên, nước sẽ
chuyển màu xanh.
Nếu màu xanh nhạt lượng Clo dư coi như
chưa đủ lớn, nước chưa được tiệt trùng. Nếu
màu xanh đậm, lượng Clo dư lại quá đặc.
Phải pha loãng nước vừa làm sạch bằng
nước chưa làm sạch để giảm hàm lượng Clo
hoạt động dư xuống ngưỡng an toàn.
Khử trùng không đúng còn có hại cho sức
khỏe
PGS.TS Lê Văn Cát, người vừa tham gia
giảng dạy kỹ thuật làm sạch nước cho hơn 50
tỉnh thành từ đầu năm 2007 đến nay, nhấn
mạnh hàm lượng Clo dư cao cực kỳ nguy hại
đối với sức khỏe. “Dùng nước sau khi làm
sạch có hàm lượng Clo dư lớn có nguy cơ
mắc nhiều bệnh hiểm nghèo, nhất là ung thư”.
Nhưng thực tế cho thấy, vẫn theo PGS Cát,
rất ít người bình thường biết cách thực hiện
các thao tác nêu trên dù trong nhà họ có
Cloramin B.
So với các hóa chất khử trùng thuộc nhóm Clo
khác, Cloramin còn dễ gây rủi ro cao cho

người dùng do chúng thuộc nhóm hữu cơ.
“Ion Clo dương rất dễ phản ứng với hợp chất
hữu cơ để gây ra hợp chất mới, trong đó có
dioxin, có nguy cơ gây ung thư trên người” -
PGS Cát cảnh báo.
Khó bảo quản và đắt
Không những độc hại, Cloramin B còn khó
bảo quản hơn và, nhất là đắt hơn, so với các
hợp chất Clo có tác dụng khử trùng khác. Bảo
quản không tốt, hàm lượng Clo hoạt động
trong Cloramin B sẽ giảm và giảm hiệu năng
khử trùng.
Liên quan đến giá thành, Cloramin B thuộc
nhóm đắt đỏ. Trên thị trường Việt Nam hiện có
các loại hóa chất chứa Clo có tác dụng khử
trùng như khí Clo (công thức hóa học là Cl2),
nước Javen (dung dịch NaOCl 8%),
Canxihypocloro hay còn gọi là Clorua Vôi (Ca
(OCl)2), và Cloramin.
Theo PGS.TS Lê Văn Cát, tất cả các hợp chất
này khi cho vào nước đều tạo ra ion Clo
dương hay còn gọi là Clo hoạt động. Một
kilôgam khí Clo có thể tạo ra một kilôgam Clo
hoạt động và được bán với giá 7.000 – 8.000
đồng/kg. Còn nước Javen với giá 2000
đồng/lít, mỗi lít có thể cung cấp 80 gram Clo
hoạt động.
Với Clorua Vôi, một kilôgam dạng rắn, bán với
giá 17.000 đồng– 18.000 đồng/kg, có thể cung
cấp 650 gram Clo hoạt động.

Trong khi đó một kilôgam Cloramin cung cấp
250-290 gram Clo hoạt động. Với Cloramin B
hiện giá khoảng 65.000 đồng/kg, có thể dễ
dàng suy ra giá thành Cloramin B tính trên
đơn vị Clo hoạt động thuộc dạng gần như đắt
nhất.
Vậy nên dùng chất nào trong số các hóa chất
trên để thay thế Cloramin B vừa rẻ hơn vừa
an toàn và tiện vận chuyển hơn?
Nhưng cũng theo PGS.TS Lê Văn Cát, dùng
khí Clo là không được. Đơn giản vì ai cũng
biết phải dùng bình áp lực, vừa nguy hiểm vừa
không tiện lợi cho vùng lũ. Nước Javen rất rẻ
nhưng PGS Cát khuyên cũng không nên
dùng. Dung dịch này rất dễ bị pha loãng. Kể
cả khi bị pha loãng, mùi của chúng vẫn hắc
nên người mua rất khó phân biệt và phát hiện.
“Không ít người bán hàng thiếu lương tâm sẵn
sàng pha loãng nước Javen dù biết đấy là
nước mang về cho dân vùng lũ” - PGS Lê Văn
Cát cảnh báo từ thực tiễn đi cơ sở của ông.
PGS Cát khuyến cáo nên dùng Clorua Vôi vì
nó đáp ứng tất cả các đòi hỏi như rẻ, an toàn,
thuận tiện trong vận chuyển và, nhất là, không
sợ bị làm giả. “Giá cao nhất trên thị trường
thời kỳ có dịch cũng chỉ 20.000 đồng/kg.
Trong khi đó, đây lại là loại rắn, có cấu trúc và
màu sắc đặc trưng. Sản phẩm rắn này, vì thế,
vừa dễ vận chuyển vừa không sợ bị làm giả”,
PGS Cát nói.

Đã khuyến cáo nhưng
Nếu Clorua Vôi có nhiều ưu điểm như thế, tại
sao không thay cho Cloramin B? Tại sao nhà
khoa học không khuyến cáo ngành y tế?
“Tôi không biết các nhà khoa học hay đơn vị
khoa học khác phản ứng thế nào nhưng tôi
không biết bao nhiêu lần trình bày những lợi
và hại nhỡn tiền ấy với các cơ sở y tế. Hầu
như không ai nghe” - PGS.TS Lê Văn Cát nói.
Ông đề nghị Chính phủ sớm tổ chức lấy ý kiến
rộng rãi giới khoa học và xem xét sớm thay
thế Cloramin bằng hóa chất an toàn và rẻ hơn,
xóa bỏ một nghịch lý nhãn tiền tồn tại nhiều
năm nay.
TS Nguyễn Hoài Châu, Phó Viện trưởng Viện
Công nghệ Môi trường cũng chung quan điểm
này. Theo TS Châu, bất cập khó hiểu ấy tồn
tại cả trong ngành nông nghiệp. Hóa chất tiệt
trùng dùng trong công tác thú y cũng chỉ là
Cloramin B đắt tiền trong khi rất nhiều nước
đều đưa Clorua Vôi hoặc nước Javen vừa dễ
chế biến vừa rẻ tiền vào sử dụng.
Theo TS Nguyễn Hoài Châu, Phó Viện trưởng
Viện Công nghệ Môi trường, Cloramin B là
hợp chất hữu cơ mang ion Clo dương tẩy
trùng có ưu thế nhất định so với các hợp chất
vô cơ khác chứa ion Clo dương. Một trong
những ưu thế nổi trội của nó là khi dùng nó để
tẩy trùng, nước được tẩy trùng không bị thay
đổi bao nhiêu so với các hóa chất chứa Cl

dương khác.
Chẳng hạn, nếu dùng Clorua Vôi, nước được
khử trùng sẽ trở nên cứng hơn do bị bổ sung
calcium, một thành phần có trong Clorua Vôi.
Hoặc, nếu dùng nước javen, nước trở nên
kiềm hơn
Tuy nhiên, những ưu thế nổi trội đó của
Cloramin B vẫn không khiến nó được dùng
phổ biến trong thực tiễn. “Nếu biết cách sử
dụng, các hợp chất vô cơ chứa Clo dương
vẫn có thể phát huy tác dụng tốt và hạn chế
những nhược điểm trên” - PGS.TS Châu nói.
Hầu hết các nhà máy nước ở các đô thị, các
cơ sở chế biến thủy hải sản ở nước ta đều
dùng khí Clo hoặc nước javen (có chứa Clo
dương) để tẩy trùng chứ không dùng Cloramin
B.