Một số công trình kiến trúc cổ potx

Một số công trình
kiến trúc cổ

Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com

Thi im: 1238-1527
a im: Granada, Andalúia, Tây Ban Nha
Vng quc Granada thuc vng triu Nasrid là thành trì sau cùng ca Al-Andalus, s thng tr ca Hi giáo trên bán o
Iberia hình thành cnh phía Tây ca th gii Hi giáo thi Trung c. Tip theo trn ánh quyt nh Las Navas de Tolosa
(1212), các thành ph quan trng ca Al-Andalus u b tín  C c xâm chim: Cordoba, kinh thành trc ây ca vua
Hi, tht th vào nm 1236 và Seville nm 1248. Ch còn li vng quc Granada bé xíu là t tr khi ngi sáng lp vng
triu Nasrid, Muhammad I (1232-72), t xng mình là mt ch hu ca Vua x Castile. Vng quc Granada tn ti n
nm 1492, lúc y mi b các nhà vua C c xâm chim, Ferdinand x Aragon và Isabella x Castile. Trong cùng nm
ngi ta phát hin ra châu M, ánh du s chm dt thi k Reconquista ca Tây Ban Nha và thi k xâm him Tân th
gii bt u.
Cung in Alhambra nhìn t hng Nam (nh: cs.cmu.edu)
Mt khng nh nn vn hóa Hi giáo
Thành tu ln nht ca các vua Hi vng triu Nasrid chc chn là cung in Alhambra, nhm mc ích qung
bá nn vn hó, s thích và chn chnh nn vn minh Hi giáo. S khng nh c im này liên kt mt thit vi
nhn thc s yu kém ca riêng mình ca Granada và có l vì lý do này, cung in Alhambra b bao trùm mt tâm
trng luyn tic quá kh, không thng và thi v. Thc ra, mt trong nhng c im ni bt nht là dùng th  trang
trí phòng c và không gian, mt s bài th do thi s cung ình ni ting sáng tác nh Ibn al-Yayyab, Ibn al-Jatib và Ibn
Zamrak.
Ch  hi t ng quá kh c!ng có th nhìn thy trong kt cu kin trúc ca cung in. Ngoài s ám ch c bit v o

Hi, cung in còn mang nhiu hình dng c trng ca kin trúc Hy Lp, La Mã c i. Vì th cung in Alhambra không
ch có th mà còn cha ng kin thc uyên bác nht nh v Hy-La c in.
Lch s thi công
Cung in Alhambra xây dng trên nh i nhìn xung thành ph Granada.
S t" ni ting, nhìn t mt trong nhng mái cng trong cung. 4 rãnh d#n nc cùng  vào vòi phun n$m gia, vi 12
con s t" làm gi % (nh: classics.nd.edu)
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Tên cung in ly t al-Qalat al Hamra, có ngh&a là "lâu ài ", vì màu gch và t ly t pháo ài trc kia. Khu phc
h'p 'c bao quanh b$ng mt tng bao bo v và cách bit cung in vi thành ph. Nhng khu c nht ca pháo ài có
niên i t th k( XI và XII, nhng chính Muhammad I mi là ngi bt u kh i công xây dng mt cung in làm ni
ti a im này. Nhiu ngun t liu lch s" gii thích vào nm 1238, "vua Hi i n cung in gi là Alhambra, kho
sát, ánh du nn móng lâu ài và giám sát công trình ra sao. Vic thi công các vách tng hoàn tt trc cui nm. Ông
cng khai mt kênh ào dn nc t sông vào".
Th k( 13 này, Alhambra là mi quan tâm úng mc, mang c im ca công trình quân s. Vua Hi u tiên mun
dùng cung in này  là Muhammad IV (1303 - 1309), nhng di triu vua Hi Yusuf I (1333 - 1354) ni tht ca mt
s tháp Alhambra 'c trang trí sinh ng theo s thích ca nhà vua. Thi k này trang trí Torre de Comares (Tháp Co-
mares) và Torre de la Cautiva (tháp giam cm), bên trong tháp Giam cm có th tìm thy các bài th ch khc do thi s& Ibn
al-Yayyab (1274 - 1349) sáng tác  ca ng'i vic làm ca Yusuf I.
Cung in Alhambra t thi cc thnh nht di triu vua Muhammad V, cai tr t nm 1354 n 1359 và ln th 2 t
1362 n 1391, triu i ca ông b chia r) do s bt hòa ni b vn là iu thng thy trong lch s" Granada. Chính ông
là ngi xây dng Palacio de los Leones (Cung in S t"), bao quanh sân có cùng tên c!ng nh Patio de los Arrayanes
(sân Hoa Mua) và nhiu khu vc khác ca Palacio de Comares.
Thit k và t chc
S liu thc t:
Sàn Hoa Mua: 36,6 x 23,4m
Sala de Comares: 11,3 x 11,3 m
Chiu cao: 18,22m
Sân S t": 28,5 x 15,7m
Ha tit trang trí trên tng chm khc trên lp va không xoa láng.

(nh: home.cs.utwente.nl)
Không còn t liu nào  cp trc tip n quá trình thi công, vì th không th có 'c bt c thông tin nào v kin trúc s
xây dng các cung in trong vng triu Nasrid, th' lành ngh tham gia hay thm chí chi phí xây dng. Cung in Alham-
bra là mt công trình nc danh. C!ng không có thông tin chính xác v sinh hot thng nht trong cung in hay ngay c
tên gi ban u ca phòng c và i snh. Vì thiu ngun t liu chi tit nên vic xác nh niên i ca nhiu b phn khác
nhau trong cung in Alhambra ch có th kh*ng nh b$ng cách vn d+ng gi thuyt và xét oán b ngoài.
Vic xây dng khu phc h'p cung in ch yu xây b$ng gch, cùng vi bê tông và xi mng. ,á chm s" d+ng tng i
ít, á hoa cng s" d+ng hn ch hu nh ch dùng  lót ng i và làm ct, m! ct. Trang trí ph khp các vách, trn và
sàn nhà ch yu làm b$ng g-, gm s và va trát không xoa láng. Mt minh ha tuyt vi ca công on chm khc g- là
trn nhà ca Sala de Comares hay Sala de Embajadores (Phòng S thn).
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Cung in Generalife: Công viên, có rãnh d#n nc gia và vòi phun, trng hoa mua, cam chanh, cây bách, hoa hng và
các loài hoa khác (nh: travelaboutinc)
Ngói gm a sc lp kín nhiu khong không gian ni ngoi tht, thành phn hình hc ca ngói vi tt c s phn chiu và
màu chói. Nhng chc chn c im n tng nht ca cung in Alhambra là công trình trát v a không xoa láng,
trang trí bng các motif thc vt và nh ng câu  khc, v a trát không xoa láng c!ng áp dng khi làm tr"n nhà #p
mt muqarnas trong Sala de las Dos Hermanas (Phòng 2 ch em) và Sala de los Abencerrajes.
Trong khu có tng bao ca cung in Alhambra có 3 phn riêng bit: Alcazaba, n$m trên im cao nht, s" d+ng cho các
m+c ích quân s kht khe, Medina và cung in. Có thi lên n 7 cung in, nhng ch có 2 cung in còn li th hin tt
nht cung in Alhambra ca vng triu Nasird: Palacio de Comares và Palacio de los Leones. Các sân hình thành mt
yu t th t quan trng, nc trong hình dng các b cha và vòi phun c!ng óng vai trò quan trng.
Sân trong Palacio de Comares (Patio de los Arrayanes) có hình ch nht, 'c ct ngay b i mt b cha chy dc theo
hng Bc Nam. Phc tp và tinh vi hn nhiu là Patio de los Leones, trong cung in có cùng tên. Sân này bao quanh
b$ng mt mái cng có tng cng 124 ct hoa cng, tp trung quanh Vòi phun S t" ni ting. Kt cu hình ch thp 'c
nhn mnh b$ng các máng d#n nc chy xuyên qua c!ng nh b trí 4 phòng xung quanh dc theo các tr+c ngang dc.
Gn Alhambra, nhng bên ngoài vách tng, là cung in Generalife, ta nh mt bit th ngh mát, do vua Hi Muham-
mad II (1272 - 1302) xây dng, và ni ting vi công viên, phn ánh trung thành các c im in hình nht ca thit k
công viên kiu Hi giáo.
Lch s sau này

(nh: nmhschool)
Hu nh sut th k( 15, t triu i ca Muhammad V cho n khi tín  C c xâm l'c, cung in Alhambra ph"n
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
ln v$n gi nguyên din mo th k% 14 ca mình, không có s thay i nào áng k. Sau ó t nm 1492 tr i, các nhà
cm quyn Tây Ban Nha bt u mt lot phát trin công trình có ý ngh&a chính tr t'ng trng Granada. Hoàng 
Charles V thm chí còn in du vt ca mình trên vách tng ca cung in Alhambra. Tác ph.m quan trng ca ông chính
là cung in ca ông, do kin trúc s Pedro Machuca (1527) thit k: công trình theo kiu c in cùng vi trang trí mc
thc và b c+c hình hc (mt hình tròn bên trong hình vuông) t'ng trng cho s tng phn có ch ý gia phong cách
Hi giáo và C c giáo. Charles V không h sng trong cung in, tuy nhiên sau triu i ca ông, không xây thêm công
trình khác. Tip n ch là trùng tu và bo d%ng c!ng nh phá hy.
Chính nhng ngi theo trng phái lãng mn, và gii ha s Anh nói riêng, là nhng ngi phát hin ra cung in và làm
cho th gii phng tây chú ý trong th k( 19, lý t ng hóa và bin cung in thành mt ni huyn thoi, thm #m tính
ngoi li và thú vui nh+c d+c. Hình nh này 'c phn ánh trong ngh thut ca David Robert và John Frederick Lewis
c!ng nh trong các trc tác g'i nh ca Chateaubriand, Théophile Gautier và hn ht là Washington Irving trong tác
ph.m "Con quest of Granada" (1829) và "Tales of the Alhambra" (1832). ,óng góp áng k khác trong vic vc dy ngh
thut Hi giáo là ca Owen Jones trong tác ph.m Plans, Elevations, Sections and Details of the Alhambra (1842 - 1845).
T th k( 19, cung in Alhambra tr thành ni thu hút du khách ni ting. Nm 1984, c Alhambra l#n Generalife u
n$m trong doanh sách Di sn vn hóa th gii ca Unesco.
K& quan ca Alhambra không n$m tính cht bt h, v/ hùng v& hay s phong phú, c!ng không phi cung in có bt k
s h'p nht phong cách nào, sau khi xây dng, phá hy và xây dng li trong nhng thi k khác nhau. Thay vào ó, nét
quyn r! ca Alhambra ch yu là s trang trí phi th'ng và trên ht là nm trong s quân bình và hiu bit sáng
sut mà thiên nhiên và kin trúc cùng mang n. Khp ni trong cung in, nc và thc vt u óng vai trò hài hòa và
tích cc.


Thi im xây dng: 1753 - 1762
a im: St. Petersburg, Nga
Cung in Mùa (ông  St Petersburg là mt trong nh ng công trình mang tính cht bc ngot trong lch s. (a
im ca nh ng bin c ánh du t)ng th'i k& lch s t) th k% 18 n cui th k% 20, và hin nay là Bo tàng di sn

quc gia Hermitage, tuyt nhiên không h làm gim t"m quan tr*ng ca cung in.
Trang trí Baroque phong phú trên mt tin phía Tây, vi các motif trang trí.
Các cung in Mùa ,ông u tiên 'c xây dng trong triu i Peter ,i : Cung in th nht do kin trúc s Georg
Mattarnovi trong nm 1711, th 2 trong nm 1716-1719. Trong thi gian N hoàng Anna Loannovna tr vì, nm 1732 kh i
công cung in Mùa ,ông vi quy mô ln hn, do Bartolomeo Francesco Rastrelli thit k, nhng cung in này cui cùng
c!ng không thích h'p vi ý nh ca hoàng gia.
Bàn bc xây dng mt cung in mi th 4 dành cho N hoàng Elizabeth bt u vào u thp niên 1750, nm 1753 Ras-
trelli  trình phiên bn d án sa i sau cùng ca ông. D án rt phc tp do nhu cu phi kt h'p cu trúc hin có
(Cung in Mùa ,ông th 3 ông thit k lúc trc) vào thit k mt công trình có quy mô ln hn, c v kích thc l#n phí
tn. Lúc ang tin hành thi công trong nm 1754, Rastrelli kt lun cung in mi bao gm không ch là s m rng, mà
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
còn xây dng trên nn móng ca cung in c! vì th cn phi san b$ng cu trúc trc.
Rastrelli không khi vng áp ng 'c yêu cu ca Elizabeth phi hoàn tt trong 2 nm, nhng ông vn d+ng kinh nghim
áng k ca mình trong vic ch o d án quy mô này, t chc vi mt mc  cha tng có St Petersburg.
Thi công tin hành trong sut nm, bt chp nhiu mùa ông khc nghit, và n hoàng xem cung in nh vn  uy tín
quc gia trong cuc Chin By Nm (1756 - 1763), v#n tip t+c ra lnh phi hoàn tt và yêu cu phi b sung thêm. Tht
ra, chính s ch trích mnh m) tình hình tài chính ca Elizabeth khi ban u cn n 859.555 rúp  xây dng Cung in
Mùa ,ông, trong mt s  do cn thn petr Shuvalov ngh& ra, ly t l'i tc ca các quán r'u do nhà nc cp phép hot
ng, chc chn i quân lao ng ca Rastrelli thng hay lui ti, phn ln s lao ng này l&nh lng tháng ch có 1 rúp.
Bt k khon tin khng l dành cho Cung in Mùa ,ông, chi phí c liên t+c phát sinh, thi công thng xuyên ình hoãn
do thiu vt liu và tài chính vào thi im các tài nguyên ca nc Nga b cng th*ng n gii hn tuyt i vì tham gia
cuc Chin By Nm. Sau cùng, chi phí d án khong 2.500.000 rúp, ly t thu r'u, thu mui ánh vào dân chúng
chng cht bao khon thu. Elizabeth không sng  chng kin nhim v+ trng i nht ca bà hoàn thành - bà mt ngày
25/12/1761. Nhng cn phòng sang trng và cn h dành cho hoàng  vào nm sau s0n sàng ph+c v+ Nga Hoàng Peter III
cùng phu nhân Catherine.
S  và trang trí
S  c bn ca Cung in Mùa ,ông hình thành mt mt khong sân trong hình t giác trang trí theo cách ging nh
vách ngoài. Mt tin bên ngoài - ba trong s này hng ra các khong không gian chung rng ln u thuc v hng công
trình b th nht trên th gii. Bên b' sông, t) xa cung in nm ngang liên tc vi chiu dài hn 200m, trong khi mt

tin qung trng cung in 'c làm ni bt gia b$ng 3 vòm li vào sân chính, 'c Sergei Eisenstein và vô s các ha
s& khác làm cho ngi i nh mãi. H mô t theo hình thc cng iu, "cn bão táp ca Cung in Mùa ông". Mt tin
nhìn xung B hi quân là mt khu vc bo tn các yu t tinh túy ca tng cung in c!, và chi tit trang trí ca phn
gia, 2 bên là tng chn, phn ánh phong cách riêng ban u theo kiu Rastrelli.
V/ tráng l ca Cung in Mùa ,ông nhìn thy phát huy ht hiu qu t sông Neva.
S liu thc t:
Mt tin chính: khong 225m
Mt tin bên: khong 185m
S phòng: hn 700
Gch: 5.000.000
Vt liu: ,á hoa cng t Ý, á hoa cng 1 t Phn Lan, các á khác dãy Ural.
Nhân lc nm 1757: 2.300 th' n.
Mc dù có s cân i cht ch) trong kt cu mt tin, m-i kt cu u có công thc riêng trong thit k trang trí trên c"a
tng và khong cách ca các ct i kèm, s phân b ct to ra mt nhp iu nht quán vi s dàn tri theo phng n$m
ngang, 250 ct phân on khong 700 c"a s (không k nhng ct ca sân trong), các ct bao quanh trang trí b$ng 20 m#u
khác nhau phn ánh nhiu motif trang trí, k c mt n s t" và hình dáng k l, do Rastrelli gom góp trong thi gian hn 3
thp niên.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Li vào Cung in trong dp l2 trng là cu thang Jordan hay ,i s. ,ây là b phn duy nht ca Cung in 'c ph+c
hi theo phong cách ging vi thit k ban u ca Rastrelli.
Ba tng chính ca Cung in Mùa ,ông t trên mt mc nn móng, vi các c"a s hình bán nguyt bao quanh hình thành
mt hiu qu vòm tip n là các tng c"a s phía trên. Kích thc theo phng n$m ngang ca cung in 'c nhn mnh
b$ng mt lp xây ai chia 2 tng trên vi tng th nht, và b$ng mt mt ct phc tp gm khi p ni trang trí hình bc
thanh, phía trên là mt lan can % 176 l hoa trang trí ln và các t'ng mang ý ngh&a c trng.
Lch s h+n lon
S thay i chc chn xy ra trong kt cu và trang trí ca Cung in Mùa ,ông. Trong thp niên 1890, t'ng á t trên
lan can, b n mòn do thi tit khc nghit St Petersburg, sau ó thay b$ng t'ng ng, màu cát ban u  phun vào mt
tin b$ng va không xoa láng ã b trôi cùng vi thi gian n$m di mt lot các tranh v) có màu 1 +c (thng dùng
trong th k( 19) cho n màu xanh l+c hin ti.

Ni tht ca Cung in Mùa ,ông, vi hn 700 phòng, ã qua nhiu ln s"a i. Thit k ban "u ca Rastrelli s dng
công c trang trí tng t nh công c ông s dng trong các cung in trc: trang trí b$ng g- và thch cao m vàng,
tr+ áp tng cu k  phân on các khong không gian rng ln ch*ng hn nh Phòng Ngai vàng, và sàn lát ván trang trí
theo phong cách Rococo ca Rastrelli hin không còn.
Công on hoàn thin mt không gian nh th phi tip t+c trong nhiu thp niên, khi thay i phòng c và trang b li 
phù h'p vi s thích ca Catherine ,i  và nhng ngi k v bà. Thit hi nhiu hn khi trn hon trong nm 1837
hoành hành sut hn 2 ngày mà cha 'c dp tt. Trong khi xây dng li, hu ht các phòng u 'c trang trí theo
phong cách Tân c in do nhng ngi k v Rastrelli áp d+ng, ch*ng hn nh Giacomo Quarenghi. Ch có phn chính,
cu thang Jordan, cùng vi hành lang d#n n nó (hành lang Rastrelli) do Vasillii Staslov ph+c hi theo phong cách ging
vi thit k ban u ca Rastrelli.
Th nhng Cung in Mùa (ông v$n thích hp khi liên kt vi tên tui ca Rastrelli. ,i vi tt c tình hình tht
thng ca Elizabeth và các vn  c hu trong mt d án quy mô nh th, thiên tài ca Rastrelli thành công không ch
trong vic to ra mt công trình duy nht trong s nhng công trình sau cùng mang phong cách Baroque châu Âu mà còn
di ánh sáng ca nhng s kin tip theo sau - mt trong nhng công trình t ng nim trong lch s" th gii hin i.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com

Thi im xây dng: 1645 - 1695 (vi nhiu b sung sau này)
a im: Lhasa, Tây Tng
Cung in Potala c xem là mt biu tng ca chính th Tây Tng vào th'i im khi quc gia v)a thng nht
di s cai tr ca các c (t Lai Lt Ma pht giáo, ã thc hin chc nng y  mc thán phc và to ra hình
nh biu tng th giác tinh túy ca Tây Tng i vi ng'i ngoài và hình nh này c th hin qua nhiu nhóm
khác nhau trong yêu sách òi quyn kim soát i vi Tây Tng. ,ng thi, cung in còn giúp chúng ta liên t ng
ngun gc 3n , ca Pht giáo Tây Tng, trong thc t 'c s hu thu#n ca Mông C  làm cho vic thi công tr
thành kh thi, và trang hoàng kin trúc kiu Trung Hoa.
4nh ch+p ca Hugh Richardson, ngi i din cho chính ph Anh Tây Tng, ch+p vào thp niên 1940.
Mt lá c hiu có hình ,c Pht bay pht phi trên tòa nhà trong mt l2 hi.
,t theo tên ca mt cung in huyn bí Nam 3n , ca ,c Pht bo tr' Tây Tng Avalokiteshvara, cung in Potala
'c xây dng trên a im 'c cho là mt cung in nh1 ca nhà sáng lp Tây Tng vào th k( th VII, ,c vua Songt-
sen Gampo, chính là ngi ngh& ra d án xây dng Potala, c ,t Lai Lt Ma th 5 (khong 1642-1682) 'c nhc n

nh mt s hóa thân ca Avalokiteshvara. Vì th tính liên t+c và s ph+c hng ca nhà nc Tây Tng sau các thi k chia
ct ã 'c tái kh*ng nh có ch ý.
Cung in Potala chy dc theo nh mt dãy núi thp nhìn xung thành ph Lhasa hng Nam, c!ng là mt b phn ca
khu t có hng bao hình ch nht n$m chân núi. Phn trung tâm ca khu t có 2 thành phn chính: Bch cung phía
,ông và Hng cung phía Tây.
Sau khi 'c Gushri Khan - vua Mông C làm l2 nhm chc cho c ,t Lai Lt Ma th 5 trong t cách nhà cai tr Tây
Tng nm 1642, c ,t Lai Lt Ma th 5 xây dng Bch cung t nm 1645 n 1648 và chn ni ây làm ni chính
thc ca mình. Nhip chính sau cùng ca ông, Sangye Gyasho, xây dng Hng cung t nm 1690 n 1694  h'p nht
lng m ca c ,t Lai Lt Ma.
Bt chp s phát trin ca Lhasa trong nhng thp niên gn ây,
cùng vi s phát trin nhanh chóng ca các công trình theo phong cách hin i,
cung in Potala v#n còn ni bt trong cnh quan thành ph.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
C Bch l#n Hng cung sau cùng là s phát trin thit k tu vin ,n ( c i. Phòng hp tng 1 hình ch nht 'c
bao quanh b$ng nhng phòng nhìn vào bên trong, bên trên chng thêm t 2 tng hay nhiu hn vi các phòng nh1 khác,
cha mt di t b$ng to bc phía trong, l thiên, làm hành lang phía trên phòng ln. Các khong không gian bên trong
hu ht là nhà nguyn, phòng tu vin, cn h sinh hot ca các c ,t Lai Lt Ma hay am hài ct ca h.
M ca c ,t Lai Lt Ma t 13 (khong 1895 - 1933) to ra s phát trin theo kiu Tây phng cho n Hng cung xây
dng t nm 1934 và 1936. Các công trình ngoi vi ch*ng hn nh nhng khu nhà sinh hot trong tu vin u phía Tây,
nhà khoa và công s bên ngoài có v/ tr ng'c li th k( 17, mc dù nhiu s b sung không áng k ã tin hành qua
nhiu nm. Li vào qua cng h5p, có th phòng th sau khi bc qua nhiu 'c hc có bc thang mà  nghiêng thoai
thoi ca chúng rt thun tin cho nga th hàng hóa.
Bt chp mt s ln b bao vây trong thi gian ngn, và nguy c thng xuyên xy ra ng t và h1a hon, thit hi do
Cách mng vn hóa, cung in Potala cha h b tàn phá nghiêm trng và nói chung thng 'c duy tu h'p lý.
Thi công
S  cung in Potala
1. Tháp trung tâm
2. Tháp góc
3. Chiu ngh phía di ca ng góc phía Nam

4. Công trình dành cho thangkas
5. Ni ca tng n
6. Tháp tròn phía Tây
7. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 13.
8. Sân ngoài ca Hng cung
9. Tin snh ca Hng cung
10. Hng cung
11. Nhà nguyn
12. Thành l!y trên ng phía Bc
13. Công trình trên ct chng phía Bc
14. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 5
15. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 7
16. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 8
17. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 9
18. Bch cung
19. Sân ngoài ca Bch cung
20. Trng ào to chc sc tôn giáo
21. Thành l!y phía Nam
22. ,ng dc d#n n li vào phía Nam
23. ,ng dc d#n n li vào phía Tây
24. Pháo ài phía Tây
25. Tháp tròn.
,nh i có v/ san b$ng thành di t b$ng to bc b$ng cách ct và lp y, mt k thut Tây Tng chu.n, tng ngoài
ca công trình i xung bên di di t b$ng nhiu cao trình khác nhau to cm giác dãy núi ang ln dn lên. Trong
công ngh và cách s" d+ng vt liu, cung in Potala nói chung không khác my vi ngôi nhà vùng nông thôn Tây Tng -
không phi ngc nhiên s l'ng nhân công khng l ch có th chiêu m t s nông dân a phng.
K- thut kt cu là mt trong nh ng vách t'ng khi xây chu ti  s bên ngoài - trong trng h'p á )o thô trát
va bùn -  t các dm trn nhà b$ng g- chc chn, n l't dm g- này làm gi cho các dm g- % sàn t lên tng.
Bên trong dm 'c gi b$ng ct g- qua các gi ta dài. Vì th khi xây bên ngoài nhng ch- cho phn ln g- súc
bên trong. Mt khác bit không quan trng vi cu trúc nhà nông thôn là trong các tháp nh1 phòng th các u phía

Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
,ông và phía Tây, vi các tng cong ch không phi tng th*ng. Phn ln á 'c vn chuyn t các a im th'ng
lu ,ông Bc Lhasa, b$ng phu khuân vác và thuyn thúng, trong khi bùn phn ln ào ngay phía di a im,  li
nhiu h sau này ci to thành h trang trí.
Mt tin Bch cung in hình cho kin trúc tôn giáo Tây Tng, tng dc hng v bên trong,
s tng phn màu sc sng ng và tp trung trang trí hng v phn nh.
Lp v1 tng bên trong và ngoài u xây b$ng các lp á n$m ngang, thông thng sâu khong 25cm, và dài 30-50cm,
ngn cách b$ng các lp m1ng gm nhiu á nh1, hi ph*ng hn lèn cht b$ng bùn hình thành lp lót b$ng ph*ng  xây
các lp á lên trên. 6 các phn tng phía di và công s ph+ phòng th, lp á chính tng có hình dng rt g gh và
các lp chèn chim mt t( l ln hn so vi tng s các lp. 6 nhng ni các lp á chính b bao quanh hoàn toàn b$ng các
lp á chèn, k thut này gi là kiu "lót t".
(in hình trong kin trúc Tây Tng là dc hng v bên trong hay  nghiêng 6-9  ca t'ng ngoài tính t) chiu
thng ng, thng ln hn mt chút trong phn ct ngang phía di xây thô hn. ,iu này nht thit phi to  nghiêng
các lp chèn tht c.n thn hng v các góc. Gia lp v1 bên trong và ngoài, tng dày n 5m 'c chèn y t, á hc
và các nhánh li2u bn chéo vi nhau. ,i vi vic s" d+ng ng nu chy trong chân móng có th ch là quy c trong vn
hc.
Mái ph kim loi theo kiu Trung Hoa % các hình chm u mái có xut x 3n ,.
Mái hiên cu trúc che mát c"a ra vào và c"a s và phn tng chn có trang trí.
Dc nghiêng ca tng hng vào bên trong nhìn b ngoài 'c i trng b$ng các ct ca c"a s khung g-, ging nh
ch) ra tng thp nht và ôi lúc ni rng ra n các ban công các tng phía trên. Lanh tô ca chúng b bt li b$ng các
mút dm % sàn nhô ra và mái che b$ng bùn. Mái ph*ng liên kt vi tng chn, theo chiu th*ng ng hn là trát va,
trong lp mt bên ngoài là mt tp h'p gm rt nhiu cây li2u hay b+i cây thánh li2u, các u mút hng ra ngoài u sn
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
1. ,ây là mt phiên bn hóa thch gm rt nhiu cht t hay c1 khô v#n còn cht ng vòng quanh mái nhà nông thôn
Tây Tng. T'ng trang trí bng lp sn vôi hay màu t son màu ., th'ng xuyên c làm mi bng cách 
nc t) phía trên xung. Kt cu g gh ca b mt ngoài các khu nhà k nhau làm tng cm giác quê mùa, cht phác
ca công trình.
Kt cu g- bên trong và b mt tng u nng n vi trang trí chm khc và sn. ,im quan trng nht trong khu phc

h'p 'c ánh du cao trình cao nht b$ng nhng mái nhà nh1 m vàng theo kiu Trung Hoa ca th' th công Trung
Hoa và các trang trí mng vàng có xut x 3n , ca th' th công Nepal, mt im khác bit vi kiu nhà nông thôn.
S liu thc t:
S tng: 13
Chiu cao: 117m
Vt liu: á, g-, bùn
Cao trình: 3.700m

Thi im xây dng: 1850 - 1851
a im: Lodon - Anh
Nh mt sn ph/m ca quá trình sn xut và lp ráp công nghip, Cung in Pha lê ca Joseph Paxton là mt trong
nh ng tòa nhà sáng to nht trong th k% 19. Cung in th'ng c xem là biu tng ca tính hin i, ph"n ln
thành tu ca cung in ngày nay v$n cha có i th. Thit k và xây dng cha y 8 tháng, ây chính là lúc xây
dng tng bao  s nht hình thành mt cnh quan nhân to vi kích thc quy mô bao bc trong lp v1 m1ng, trong
sut không sao t xit. ,'c xem là tòa nhà tm thi ch ta lc trong công viên trong thi gian mt nm, sau ó phi tháo
d% tht nhanh nh lúc xây dng - mt thành tu ngon m+c nhng ch thong qua.
Xây dng trong công viên Hyde, trung tâm Lodon  k( nim thành tu kinh t, vn hóa ca  quc Anh. Cung in Pha
lê 'c xem là mt h thng b1 ng1 'c làm t mt b  gm nhiu b phn sn xut công nghip 'c ráp ni li.
Ý t ng xem cuc Trin lãm quy mô nh s tán dng hòa bình, thnh v'ng cá nhân và t do mu dch - tt c 'c nhìn
qua lng kính ca , quc Anh - phát xut t Hip hi Ngh thut Hoàng gia, vi s bo tr' ca hoàng t" Albert, chng
N hoàng Victoria. Vào u nm 1850, 7y ban hoàng gia 'c thành lp  giám sát d án,  xut thit k và u thu thi
công mt tòa nhà rng 74.350m2 (800.000 b vuông) vi kinh phí 100.000 bng hoàn tt ch trong 15 tháng. H s u
thu có ghi rõ "tt c phng pháp thi công chi phí tn tht u c xem xét". Mc dù ngi ta ã np hàng trm s ,
nhng thành viên trong 7y ban không sao nht trí nên chn s  nào và quyt nh t mình thit k tòa nhà. Kt qu phi
mang c im ca s n- lc ca mt y ban, thit k xây dng khong 17 triu viên gch, rõ ràng không th áp ng ngân
sách và thi khóa biu theo yêu cu.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Thi công bng kính.
V1 bao kính và g- ca Cung in Pha lê, phát trin nh mt h thng lp kính theo sng và ng xoi trên module 1,2m;

rt nhiu phát minh gim bt trng l'ng kt cu và tiêu chu.n hóa sn xut các thành phn ca tòa nhà.
D án 'c Joseph Paxton h- tr', mt ngi làm vn có 20 nm kinh nghim thi công nhà kính. Thành tu áng k nht
ca ông cho n thi gian y là Lò s i ln, hoàn thành nm 1840, trong tòa nhà sang trng Chatsworth, Derbyshire, ni
ông làm sp nhng ngi gi vn. Phn ln ci tin ca ông trong d án này u 'c áp d+ng trc tip vào vic thi công
công trình Trin lãm ln lao mc dù quy mô ln hn nhiu.
Cng tác vi ngi th' làm kính Robert Lucas Chance, các tm kính trong công trình Lò si ln dài 1,2m nhng ch
dày 2mm và cc nh#. Vì trc nay cha làm ra các tm kính ln hn, nên kính dày phù h'p vi khái nim module 1,2m
ca Paxton, vi trng l'ng nh5 giúp ông gim phn ln s khung kính tr't phi lp và kt cu gi %. Kt cu còn làm
cho nh5 hn b$ng h thng kính lp sng và ng xoi gim bt nhp ca các thanh khung kính tr't b$ng cách tr't theo
ng chéo t phn sng n ng xoi hay vì tr't theo chiu dài.
, tit kim thi gian và tin bc, và nh$m gia tng  chính xác - Paxton ngh& ra mt máy chy b$ng hi nc  chu.n
hóa khâu sn xut các thanh g- lót khung kính tr't thit k cho phù h'p vi các ng xoi nh$m tp trung hi nc
ngng t+ bên trong và gom nc ma bên ngoài. Sau cùng, ông phát trin "máng xi Paxton", mt máng xi b$ng g-
b$ng ph*ng 'c làm khum lên b$ng mt giàn kéo t cnh di  làm thoát nc ma.
Phát minh ca Paxton trong công trình Lò s i ln tp trung vào g- và kính, ông s" d+ng st rt tit kim ch ni nào tht
cn thit trong kt cu. Ông xem v1 bao kính và g- nh mt h$ng s có h thng, lp i lp li - mt "tm vi" ph lên trên
mt khung st có th thay i  có th t iu chnh theo yêu cu c+ th ca công trng và k hoch thi công. , cng và
tính n nh theo phng ngang ca bàn giúp cho "tm vi" m1ng và có trng l'ng nh5. Nm 1849, Paxton xây dng mt
nhà kính khác Chatsworth vi hoa súng Victoria regia ni ting, ông kh*ng nh các gân cng mt di lá cây súng ã
truyn cm hng cho ông ngh& ra chic bàn kt cu tri rng hai chiu.
S liu thc t:
Chiu dài: 554,4m
Chiu rng: 122,4m
Chiu cao gian gia: 19,2m
Chiu cao cánh ngang: 32,4m
Din tích sàn s" d+ng 3 tng: 92.000m2
Din tích xây dng: 7,7ha
Gang: 3800 tn
St rèn: 700 tn
G-: 55.762m3

Kính: 293.655 tm, 250mmx1225mm, 83.610m3
Rãnh máng xi: 38,6km.
Giá b1 thu: 79.800 bng
Khi xây dng (tính c thit b c nh & b phn ni): 169.998 bng.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Nh$m .y nhanh tin  thi công, cu kin tin ch ca mái vòm trung tâm lp s0n di t. , không còn thy chiu
rng bên trong hi h5p ca li i gia, mái vòm hoàn chnh kéo b$ng ti lên mt góc  nào ó.
Tháng 6/1851, Paxton 'c bn bè cho bit 7y ban hoàng gia gp khó khn không chn 'c thit k va ý và thuyt ph+c
h cho phép ông 'c tham gia. Cng tác vi anh em nhà Chance và nhà thu xây dng Fox Henderson & Co., s" d+ng h
thng mà ông phát trin trong các nhà kính ông thi công trc ây, thit k ca Paxton là thit k duy nht áp ng yêu
c"u ngân sách và th'i gian biu, vào lúc này gim xung ch còn 8 tháng.
Tin trình thi công
Hai tun sau khi giá b1 thu thi công ca Paxton 'c chp thun, Fox Henderson bt u kh i công. Thit k, sn xut và
lp ráp tòa nhà chi tit 'c xúc tin mt tin  quá nhanh. D án 'c hoan nghênh nh s áp d+ng nguyên tc phân
công lao ng ca Adam Smith ln u tiên vào công trình kin trúc. Vi s tng phn áng kinh ngc vi c im kin
trúc ca thi i, thi công không 'c xem là hình thc, mà 'c xem nh mt quá trình. Ging nh ng st, vn tiêu
im tp trung quá nhiu phát minh trong th k( 19, v hình thc là mt h thng m h, ng lc hc, b1 ng1 hình thành
t mt b  ngh có các b phn chu.n hóa.
M-i thành phn thit k tuân th ca module quy hoch 1,2m ca Paxton. Nh$m gim bt s l'ng thành phn và làm nh5
khâu thi công, m-i yu t u thit k  m trách hai ba công vic: thanh g- lp khung kính tr't làm ln gp ôi nh
máng xi, ct gang úc r-ng làm ng thoát nc ma, nhng tn d+ng trên công trng gom li làm ván lót sàn. Thành
phn 'c ch to trong các x ng th' khp nc Anh theo sn xut dây chuyn, m-i lao ng 'c nhà phê bình kin
trúc Matthew Digby Wyatt mô t nh "hành ng chính xác nh các b phn khác nhau trong mt c máy thit k hoàn
ho, có k nng trong lnh vc ca riêng mình, không cn bit n phn vic ca ngi khác". Vt liu xây dng 'c
chuyn n Lodon b$ng ng st, giao ti công trng n âu u 'c lp ráp, s" d+ng ngay n ó  gii phóng mt
b$ng cha vt liu.
S l'ng cu kin h h1ng không quá mt tn, công trình ch yu lp ráp b$ng nhân lc, ôi lúc s" d+ng nga h- tr'. Nhp
ca li i có mái vòm gia rng 22,8m làm b$ng các sn st và g- to hình bán nguyt, lp ráp di t và nâng lên
b$ng ti mt góc  sao cho không còn thy chiu rng bên trong hi 5p ca mái vòm. Thit b c bit do Fox Hender-

son thit k nh$m .y nhanh tin  lp ráp công trng. Xe rùa .y tay lp bánh xe rt tài tình chy trên các máng xi
Paxton dùng nh ng ray  gim bt khâu làm giàn giáo cho th' lp kính. S dng xe rùa, mt nhóm 80 th m+i
tu"n có th lp 18.000 tm kính. Vào tháng 12/1850, có n 2260 công nhân làm vic trên công trng theo chu-i thao
tác phi h'p cht ch).
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Làm vic vi Paxton, các nhà thu thit k mt công c+ c bit  .y nhanh tin  lp ráp. Xe rùa .y tay có bánh xe s"
d+ng nh máng xi làm ray vn chuyn c ngi và vt liu, gim bt vic bt giàn giáo cho th' lp kính. (nh: intra-
net.arc)
Thi công khan không dùng va này - trong ó các cu kin sn xut ni xa xôi u hoàn toàn lp ráp ngay ti công
trng - là thông l nhanh, an toàn so vi thi công theo quy c, khin c công nhân l#n công chúng u h h i. Thi công
công trình tr thành mt s kin thi s, thu hút rt ông ngi xem, báo chí a tin m-i ngày, gán cho cái tên "Cung in
Pha lê".
Tin trình thi công, sp xp nhân lc, máy móc và vt liu trên quy mô rng, tr thành mt chng minh sng ng trc
công chúng v tính hiu qu logic trong thi gian, mc  và chuyn ng sau ó là ngun cm hng giúp Ford ngh& ra dây
chuyn sn xut ô tô. Vì tính trong sut và s rõ ràng ca h thng, thi công Cung in Pha lê tr thành s tán dng sc
mnh công nghip còn nhiu hn c Trin lãm quy mô.
Tng bao ln nht tính n thi im y cha h xây dng. Cung in Pha lê bao s cây lâu nm hin có trong Công viên
Hyde, vi lp v1 m1ng trong sut to ra s m h mi không gian bên trong và bên ngoài. (nh: canadianarchitect)
Sau 6 tháng kh i công và 4 tháng sau khi dng ct gang u tiên. Cung in Pha lê hoàn tt và bàn giao cho 7y ban hoàng
gia lp t  trin lãm, trng bày. Ngày 01/05/1851, Trin lãm quy mô do N hoàng Victoria ct bng khánh thành, ây là
mt s kin thành công vang di, thu hút hn 6 triu l't khách tham quan ch trong 5 tháng. Ngoài l'i nhun áng k,
trin lãm còn khai sinh ý t ng bin ni ây thành trung tâm gii trí quc gia quy mô ln, báo hiu mt k( nguyên ca
ngi tiêu dùng và sinh ra mt loi tòa nhà mi dùng  bày bán bách hóa - c"a hàng bách hóa hin i.
Kt h'p vi nhiu cây lâu nm hin hu trong Công viên Hyde trong cánh ngang to vòm, tng bao lp kính trang nhã to
ra mt kinh nghim mi, xóa b1 s khác bit gia không gian bên trong và bên ngoài, gia ngh thut và t nhiên. Cung
in Pha lê c!ng to ra tranh cãi v s phân bit gia kin trúc và xây dng. Nghiên cu minh ha in hình gia tính thit
thc và quá trình thi công thì ngh kin trúc không công nhn công trình này, mc dù không phi công trình là xu.
Trin lãm quy mô kt thúc theo k hoch vào tháng 10/1851. Nm 1852, s tháo d0 Cung in Pha lê di1n ra nhanh
chóng và áng chú ý c!ng nh lúc dng lên, chm dt mt cuc i tuy ngn nhng rt huy hoàng ã thu hút trí t ng

Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
t'ng ca công chúng n mc nh th. Cu kin do công ty mi ca Joseph Paxton mua li, sau khi có nhiu b sung thit
k áng k, ông li lp ráp mt a im Nam London, trong mt khu vc ngày nay gi là Cung in Pha lê. Phi mt 2
nm mi hoàn thành, s" d+ng làm ni trin lãm linh tinh và phòng hòa nhc, mc dù không bao gi thành công v kinh t
và mi ngi nhc n. Sau cùng công trình b thiêu hy hoàn toàn trong nm 1936.
Cung in Pha lê (nh: intranet.arc)

Thi im xây dng: 1696 - 1700 a im: Vienna, Áo
Schloss Schönbrunn, cung in mùa hè ca ch  quân ch Áo - Hung, là mt trong nhng cung in Baroque ln nht và
tráng l nht Trung Âu. Dù có úng nh th, cung in ch là mt phn rt nh1 ca nhng gì mà kin trúc s thit k cung
in Johann Bernhard Fischer von Erlach m t ng lúc ban u.
Fischer - "kin trúc s cung ình và hoàng " ca Hoàng  Leopold I, là nhân vt chính trong s phát trin ngh thut
Baroque Áo. Nm 1671,  tui 15 ông n Ý và ây trong 16 nm, nghiên cu di tích Hy Hp và La Mã l#n công
trình ca Borromini, Bernini và Fontana. Ông c!ng liên kt vi kin trúc s Pháp và tìm hiu công trình ca h qua các bn
khc g Khi tr v Áo nm 1687, ông nhn thy Vienna ang phc hi sau khi b Th Nh2 K& bao vây, y t tin và s0n
sàng cho nhng d án xây dng y tham vng. Ngay sau ó, ông tìm thy nhng ngi tài tr' quan trng và ông vào
trong hoàng cung, tr thành thy dy cho con trai ca Hoàng  Joseph, sau này là Joseph I. Nm 1696 ông 'c nâng lên
thành gii quý tc và 'c phong danh hiu "von Erlach". Nm 1704 ông du lch sang ,c, Hà Lan và Anh  gp Christo-
pher Wren.
S  và thc t
Có l) i vi Joseph, Fischer von Erlach phác tho s  u tiên v Schönbrunn. Ngày tháng cha rõ, nhng quy mô rng
ln n mc ông không th lng ht.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Cung in Schloss Schönbrunn rng thênh thang, bên ngoài Vienna
do Fischer thit k nhng Nikolaus Pacassi thit k li phn ln trong th k( 18 (nh: musik-hochzeit)
Khi ý t ng v ni lý t ng ca Hoàng  La Mã thn thánh ny sinh, cung in 'c xây dng vi quy mô ln hn in
Versailles ca Louis 14. Cung in  s phi xây dng trên nh i Schönbrunn bên ngoài Vienna. Li vào gia 2
bn sao Ct thành Troy Rome d#n n mt không gian rng ln l thiên dành cho môn c%i nga u thng, bên hông

là các b cha có vòi phun nc. Phía sau ni lên mt di t b$ng to bc dc lên b$ng cách on thoai thoi ph1ng theo
công viên trong in Versailles. Trên nh, bn thân cung in chia thành mt mt mt trung tâm và các sân bên ni b$ng
các cánh tng mt phn t.
Kh i công nm 1696, mc dù Schönbrunn khi 'c xây dng chc chn là mt phiên bn ã ct xén, nhng v#n còn rng
thênh thang nu xét theo bt k tiêu chu.n thông thng nào. Nhn ra khong sân ln, cùng vi 2 vòi nc, mt tin v#n
còn phng pht in Versailles, vi i snh gia và các cánh tng dành cho Hoàng  và Hoàng hu bên trái và phi.
Joseph I k v vua cha nm 1705 và mt nm 1711, trong khi cung in ang xây dang d .
Phòng trng bày ln trong cung in Schloss Schönbrunn (nh: imagevienna)
Ni tht ca Fischer to n tng phù hp, "y p sn ph/m bng thch cao hoàn thin và tranh v trên tr"n nhà
ca các h*a s- hàng "u. Tuy nhiên, không cn phi bàn nhiu v chúng, b i l) toàn b cung in ã 'c Nikolaus Pa-
cassi thit k li v c bn trong th k( 18, ông là kin trúc s cung ình ca N hoàng Maria Theresa. Pacassi c!ng thay
i ni tht, nâng sàn trên cùng, chèn thêm mt tng l"ng và thêm vào cho mt tin phía bc mt hàng ct Ionic - vì th
xâm phm nghiêm trng mt ct ng ca Fischer.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
S liu thc t:
Chiu dài: 190m
Din tích công viên: 1.200 x 1.300m
S phòng: 1.400
,ng hm to b$ng Schloss Schönbrunn (nh: yasui.anjiro)
Cung in ca Maria Theresa.
Tuy nhiên, ni tht ca Pacassi là tác ph/m ngh thut Rococo quan tr*ng, vì th làm gim bt khim khuyt trong
thit k ca Fischer. Hành lang ln d#n n phn gia ca mt tin, lúc trc Fischer dùng làm i snh. Ct áp tng có
rãnh trang trí % m! ct trang trí lá ô rô so vi trang trí trên tng và gng m vàng. Cu thang xanh lúc trc là phòng n
ca Fischer, ch gi li tranh v) trên trn trong thi i ca ông, tranh phong Joseph I làm thn ca Sebastiano Ricci.
"Triu phòng" có các panel chm b$ng g- hng sc vi 260 tiu ha 3n , v) trên loi giy da ho hng mô t i sng
triu ình các hoàng  Mughal. Cn phòng t theo tên Napoléon, ni ông ã ngh qua êm vào nm 1805 và 1859, có
treo các thm thêu Brussels cnh chin trng th k( 18. Phòng "Vieux-Lacque" là phòng riêng ca Maria Theresa, kt h'p
ngh thut Rococo ca Vienna vi các panel sn màu en ca vùng ,ông Á. Phòng Trung Hoa hình tròn, lúc trc làm
phòng hc ca Joseph I, c!ng có sn mài Trung Hoa, li 'c trang trí theo ngh thut Rococo.

Công viên Schönbrunn c!ng to n t'ng nh cung in, các hàng giu ct ta công phu hình thành các vách tng ngh
thut to hình cây cnh cao b$ng tòa nhà 3 tng. Trong s các công trình, ni ting nht là công trình Gloriette, vn là mt
dãy ct theo trng phái Tân c in bt h do Ferdinand von Hokenberg thit k, và Nhà C c!ng  s không kém 'c
xây dng cho Franz Joshp I nm 1882.
 ! 
Thi im xây dng: 1463 - 1853
a im: Istanbul, Th Nh& K
Nm 1453, khi vua Hi Ottoman Mehmet II chim thành Constantinople (sau này gi là Istanbul), thành ph  nát, dân
chúng tn c, xây dng mt cung in nguy nga có chc nng nh mt c quan ca Chính ph nhng không thích h'p cho
n khi dân chúng tr v và tái thit thành ph. Ch vào nm 1472 Istanbul mi tr thành kinh ô trong  quc ca ông, và
Topkapisaray (ngh& theo tng ch "cung in Cng súng", tên gi trong th k( 19) bt u óng vai trò nh mt trung tâm
hành chính và ni ca Hoàng gia. ,a im n$m trên i t có tm nhìn 5p mt hng ra eo bin Bosporus, Golden
Horn và bin Marmara.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
S  cung in (nh: atillakaban)
G*i Topkapi là mt "cung in" có th gi ra nh ng liên tng không úng i vi bn *c ngày nay, ch hàm ý
mt công trình thng nht v kin trúc ging in Versailles nhm mc ích gây n tng bng quy mô và giá tr
ca công trình. Trong th k( 15, không có cung in nào mang ý ngh&a này. Ni c trú ca Hoàng gia và c quan ca
Chính ph là s tp h'p các công trình hình thành dn khi nhu cu phát sinh.
Trang trí Topkapi là cách trang trí theo th t cao nht, chính mc  xa hoa nht quán này và thc t công trình phn ln
v#n còn nguyên v5n ã to nên v/ c áo - biu t'ng sng ng ca mt triu ình chuyên ch thuc mt trong nhng
triu ình quyn th nht trên th gii. Cung in Topkapi v#n còn gi 'c v/ giàu có, tinh vi và sc mê hoc không my
tai hi vn không h có ch th bt k ni nào khác.
Sân th nht
Sân th nht, li vào hng Tây, gn vi thành ph nht là cng ln nht và ni ting nht. Khi xa và hin nay b nhà
th Hagia Irene  quc Byzantine th k( th 6 áp o, 'c nhng ngi Ottomans s" d+ng nh x ng úc v! khí, và
mt bnh xá ln ni các cu bé có th trn kh1i s hà khc ca k( lut trng dòng. Có mt x ng úc tin và các toa xe
làm nhà kho ln chuyên ch hàng hóa cng knh, k c 500 ti trng g- m-i nm.
Cng tip ón vi các tháp nht tù 'c Murat III trang trí trong thp niên 1570 (nh: rcip.com)

Vào sân qua Cng Uy nghi, trng bày t'ng u nhng k/ phn bi ging nh cu London. Cng v#n còn sng sng, 
s có t thi Trung c. Cng ban u tr thành Cng tip ón vi các tháp nht tù 'c Murat III trang trí trong thp niên
1570. 6 ây, mi ngi, ngoi tr vua Hi, u phi xung nga và i vào b$ng chân không.
Im lng tuyt i khi bc vào cung in, ngoài s quan chc có cm quyn tr'ng, khách tham quan b nhiu ngi lùn và
ngi câm nhng có th c hiu và bit vit, theo dõi. Ch duy nht mt s thn mi quan trng nht tham quan cùng vi
c oàn tùy tùng nh William Harborne ch*ng hn, vn là s thn Anh u tiên. Vào th k( 16, Francis I ca Pháp quên tr
tin cho Pierre Gyllius vì ã phái Pierre n mua các bn tho b$ng ting Hy Lp và ng ý  Pierre tham gia vào Quân
oàn Janissary u tú.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Hoa vn trên mt trong các panel ngói Iznik lp lánh (nh: voyagedecoration)
Mt s chi tit do Pierre ghi li nh s tháo d% ngói gm ca cng bên trong. Alvise Gritti ngi thành Vienne tr thành
bn thân thit ca Suleyman Cao th'ng, ã n thm Suleyman ngay ti t dinh ca Pera, nhng không th 'c ông n
thm áp l2  t1 lòng mn khách nh th. C!ng có mt Hassan, mt tù nhân nghèo x xác n t vùng Lowestoft, nc
Anh, t1 ra hnh phúc khi b hon, ri tr nên giàu có trong t cách thy dy ,i hc ni i ng! giáo s u là ngi da
trng b hon. Ông 'c chiu c và là ngi bn vô giá ca gii thng nhân Anh, có ích trong nhng cuc tán g#u, ông
hiu r$ng to ra s tai ting càng ngt ngào thì phn th ng nhn 'c càng ln.
Sân th hai
Sân th hai hay Snh ni các v#n còn là mt bãi c1 và mt ít cây lâu nm, xây tng bao  bo v không cho loài linh d-
ng gazelle th th.n trong khu vc này. Phía sau mt di t b$ng dài to bc làm nhà bp, ngày nay là vin bo tàng gm
s, có nhiu tri dành cho u bp và ph+ bp, cùng các nhà kho kéo dài. ,i din là Snh ni các, có niên i t u th
k( 16 'c trang trí li vào th k( 19 và trong ch  Cng hòa. Cnh bên kia là dãy tri dành cho ngi s" d+ng kích 'c
Davut Agha xây dng li vào cui th k( 16 hin nay ch còn duy nht mt tri nh th.
Gia các tri lính và Snh ni các là tháp, t ây vua Hi có th ngm nhìn cung in. ,nh cao c in ca tháp 'c thêm
vào trong gia th k( 19, có th do các kin trúc s Th+y S&, Fossatis, ngi ã thi công St Petersburg. Ngoài snh ni
các là mt trong nhng công trình khác lúc u ca Mehmet - i snh b$ng á  s ca Kho báu bên ngoài, tip n là
Cng hnh phúc theo phong cách baroque.
Trong snh ni các có th hình dung các nhân vt quan trng trong cung in, trong trang ph+c áo kaftan, có tht ngang
lng, 'c thêu tuyt 5p, ang ngi trong mái vòm có các ct bóng loang loáng có m! trong ct m vàng. Có n 600
nhân chng và ngi tình nguyn ng ngoài ly nc t vòi phun. Chi tit này cung cp mt s khái nim v thi k huy

hoàng ca snh Ni các.
Sân th ba
,i snh Ngai vàng, trong Hu cung là mt không gian thoáng ãng s" d+ng cho các bui hi hp chính thc, 'c xây
dng cho Murat II nm 1588 (nh: traveling.igw)
Qua Cng hnh phúc ngi ta mt i mt vi Phòng tip kin, do Ala'ettin Agha - kin trúc s cung ình xây dng t nm
1515 n 1529. Ông m nhim nhiu chng trình cách tân do Syleyman, mt phn là do kt qu ca trn ng t
nghiêm trng nm 1508. Bao quanh Phòng tip kin là các mái hiên tráng l, k bên li vào là nhng panel ngói c bit
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
vùng Iznik và mt vòi phun xinh xn mang tên Syleyman. Bên trong, vách tng c!ng nh sàn nhà 'c ph b$ng lp vi
vàng khm trân châu. Nhng tt c u b ct gim do khng hong kinh t trong th k( 18. 6 bên trái nhà thy t là nhà
th Hi giáo ca trng i hc, hin nay là th vin cung in xiên góc hng mt v thánh a Mecca.
Ba mt sân u bao quanh b$ng các phòng ni trú ca trng i hc: 2 mt u tiên b l"a thiêu hy nm 1857, các mt
khác u là gi nhng giáp vi các vách ban u và hình thành bo tàng vin trang ph+c, ngh thut và dành cho ban giám
c cung din. Sinh viên gi1i nht khi tt nghip u d hp chung vi vua Hi, chc v+ ch*ng hn nh: Ngi mang
gm hay Mã phu u còn trng. Các snh da trên công trình ban u khác, lúc này làm ni cha châu báu ca ng tiên
tri Muhammad do Selim I mang v sau khi ông xâm chim Ai Cp. Có mt snh vào rt rng l'p ngói và mt vòi phun
nc to ca Murat III do Davut Agha thit k. Phòng ng trc ây ch có th thoáng thy vì ang làm ni ct gi c và áo
choàng ca ng tiên tri. Tng có nhng tm panel ngói Iznik 5p nht ca th k( 16. ,i din và nhìn qua bên kia Mar-
mara là các cn phòng dùng làm ni ngh ban ngày ca Mehmet II, mt lot các phòng nguy nga nh cao là tháp lu và vòi
phun l thiên. Hin nay nhng chi tit này to thành Vin bo tàng châu báu.
Hu cung
,n Hu cung qua Sân hon quan, qua các tri lính cao ngt. Do các hon quan da en canh gác, Hu cung là ni ca v'
vua Hi, cô giáo và ngi thân là n, nhiu ngi trong s này có quyn hn thc s. Không mang tính i quy mô, thm
chí snh ca Valide hay Hoàng thái hu. Ngói th k( 18 không phong phú v màu sc nhng n t'ng v thit k, vào cui
th k( 18 b sung thêm toàn b mt dãy phòng Rococo, có gng soi và nhiu bc ha màu sáng v) cnh thôn dã, có i
sng ca riêng chúng. Phòng 5p nht là phòng ca Murat III, có mt vòi phun nc, nhng c"a s b khóa do s m rng
ca Ahmet I. Bên di là h bi rt rng dành cho Hu cung. ,i snh Ngai vàng có l) là công trình ca Davut, nhng b
thit hi do thay i hình dáng. Nhà Thy t ca Ngi k t+c rt xinh 5p, gm có mt mái bát úp nguyên thy u th k(
17 duy nht còn tn ti, trang trí công phu vi các ng vin m vàng và bông hoa.

Cung in chính thc ca vua Hi (nh: islamicarchitecture)
Sân th t
Các di t b$ng to bc Sân th t gm hai kiosk 5p nht trong cung in - có l) là công trình ca Hasan Agha - k(
nim chin thng ca Murat IV. Kiosk Baghdad là kiosk ln nht có ngói gm 5p nht và công trình khm g 6 m-i bên
lò s i cao có mái che là thân ct có p ngói lp lánh làm ting vang vi thân ct có p ngói u cui bên kia ca di t
b$ng to bc. C!ng có mt ban công nhô h*n ra ngoài có b nc,  vua Hi ngh ngi cnh ó. Nét thi v ca i sng cá
nhân 'c gói gn ây vì các mái bát úp xinh xn cùng vi t( l c in. Phn ln nhà thy t trong công viên không còn
na k c kiosk Trân châu. 6 ó Dallam n tp chi àn Organ tng món quà ca Elizabeth I nc Anh.
Trong mt chng mc nào ó, nhng lu m vàng này hình thành trong á hoa cng và á thng là hình nh thu nh1
kin trúc Ottoman, c!ng nh mi tng quan gia các khong không gian ni và ngoi tht. Topkapisaray, cung in ca
Cng súng, 'c gi tht n gin là Saray Mi khi các vua Hi sng ây. Và s hiu qunh ca vn phòng uy nghiêm 
li phía sau mt n-i bun man mác.
S liu thc t:
Tng din tích: 700.000 m
2
Sân th hai: 160x130m
Chiu dài tng: 5km
Cng: 6 cng chính
Dân s nm 1640: 8c oán 40.000 ngi.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
"#
Thi im xây dng: Nm 1053
a im: Kyoto, Nht Bn
Chùa Byodo-in t*a lc gi a r)ng bên cnh mt h nh., nh th ã c xây dng cách ây c ngàn nm. Dù chùa
có niên i g"n ây, nhng chng t. là mt minh h*a hoàn ho v phong cách kin trúc phát trin. Bn thân công
trình ã mang ý ngh&a, nhng ngoài ra công trình không 'c xây dng b$ng á mà b$ng g-, mt vt liu rt d2 b phân
hy và h1a hon, sng sng trong mt vùng t thng hay ng t và ni chin trong quá kh. Ngôi chùa tn ti qua thi
gian, ít nhiu trong hình dng ging nh ban u.
Hình dáng chùa ph.ng theo kiu Trung Hoa. Du nhp vào Nht Bn cùng vi o Pht trong th k( 6 sau Công nguyên.

Ngi Nht, theo thói quen ca mình, mô ph1ng mô hình c bn nhng vi tm cao th hin vô song trong mt lot các
công trình xây dng hin nay v#n còn tn ti.
Khung cnh chùa (nh: ifa.hawaii)
Chùa Byodo-in ta lc trên con ng cái quan thi c t Kyoto hng v Nara, gn dòng sông Uji hung hãn, mt ni
ni ting có phong cnh hu tình. Các gia ình quý tc t Kyoto n xây dng t dinh vùng này. Nm 1053, nhip chính
Fujiwara-no-Yorimichi ci to t dinh ca thân ph+ thành mt tu vin, xây dng mt nhóm các công trình  th ph+ng
,c Pht A di à, trong s này ch duy nht có chùa Byodo-in còn tn ti n ngày nay.
Phong cách xây dng khác xa vi truyn thng khung g- châu Âu, d2 thy nht là phn mái vi nhiu ng cong và
phn mái nhà nhô ra kh1i tng tht tham vng. Ngoài v/ 5p, nhng mút tha này có chc nng thc t là gi cho khung
luôn khô ráo trong mt t nc có l'ng ma khá ln. Quan sát chi tit cho thy có s khác bit áng k v kt cu -
khung không da theo hình tam giác, c s cn bn ca tính n nh trong cu trúc châu Âu. Thay vào ó, thành ph"n kt
cu mái gài vào "u ct chng bng các mi ni phc tp có th chu ni ti tr*ng kéo ln. Vì th công trình ng
vng nh chic bàn có nhiu chân, tính n nh mong manh ca khung li giúp công trình chu ng các trn ng t xy
ra nh k.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
T'ng pht trong chùa (nh: brian.hoffert)
Trong s , công trình gm mt i snh, i snh Hoo-do hay i snh Ph+ng Hoàng - vi các hành lang nâng cao nhô ra
hai bên, u mút un cong mt on ngn hng v phía h. Tht d2 hình dung hình con chim xòe cánh, và s thanh
thoát chung ca hình dáng và bi cnh h nc tt c nh mun làm ni bt liên t ng này. Hai chim Ph+ng Hoàng b$ng
ng t trên nóc gia (mô ph1ng nguyên bn) c!ng nhn mnh ý t ng v cái cht và hóa thân trong li giáo hun ca
Pht.
M+c ích ca tt c s tiêu pha phung phí này là nh$m to ra mt i snh th ph+ng lng l#y trong snh có th t mt
t'ng pht ln, chm g-, do Yorimichi t hàng iêu khc gia ni ting Joche. Thng 'c xem là tuyt tác ngh thut,
pho t'ng cao gn 3m (10feet).
Kt cu g- thi xa thng có c tính c trng dành cho phn bên ngoài, xut phát t kt cu c bn ca vt cht hu c.
Xét v  tui ca công trình, d& nhiên có quá nhiu im n mc không th xem tt c cu trúc mang tính c áo. Th
nhng, chùa 'c bo tn nhy cm nht, vì g- ã lên nc bóng loáng ca thi gian và hin ang 'c trùng tu hiu qu.
Ngày ngay, chùa là di sn vn hóa th gii, mt trong s ít công trình xây dng toàn b$ng g- 'c công nhn nh th.
S liu thc t:

Tng chiu rng: 48m
Chiu rng mt tin i snh Ph+ng Hoàng: 14,24m
Chiu cao t'ng Pht: 3m.
$%&'()*$
Edwin Lutyens
(nh: knebworthhouse)
a im: New Delhi, 3n ,
Thi im xây dng: 1912 - 1931
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Tháng 4/1912, t ch- ngi lc l trên lng voi, 3 ngi Anh  tui trung niên London vào u nm 'c B tr ng
thng trc ph+ trách 3n , ch nh, kho sát các dãy núi, chân i và ng b$ng quanh Delhi. H ang tìm a im xây
dng mt th ô mi ca thuc a ln nht ca  quc Anh. Quyt nh phi di th ô ca 3n , t Calcutta v Delhi,
và phi xây dng mt thành ph có 30.000 dân, k c các công trình Vn phòng b tr ng  qun lý Lãnh th t tr, nh
mt vt trang trí chính, phi cai tr t Dinh Phó Vng.
Nhng ngi 'c y quyn gm Edwin Lutyens, kin trúc s sau cùng xác nh a im, cách Delhi 5km v phía Tây
Nam, bao gm i Raisina, vi phn nh sau b$ng, kt cu c lp ca Dinh Phó Vng mang t( l nh mt cung in
phi xây dng cu trúc  s cho tht hoàn ho. T dinh này mt tr+c chy n nhà th Hi giáo th Sáu (Jomma Masjid)
Shahjahanabad, thành ph Delhi lch s" ca triu i Mughal, và tr+c khác, tr+c Li i ca Vua hay Rajpath chy v phía
,ông, hình thành mt con ng rc l2 rng thoáng d#n n Dinh Phó Vng.
Lutyens có l là s ch*n la chc chn trong vai trò kin trúc s. Trong th h mình, ông ni bt nh kin trúc s hàng
u ca nc Anh, thit k nhiu t dinh  s cho thành phn kinh doanh u tú di triu vua Edward c!ng nh kh*ng
nh vai trò kin trúc s ca , quc Anh. Huân tc Herbert Baker, mt kin trúc s ngi Anh l-i lc khác là ng
nghip ca ông trong chuyn thám him trng i này.
Li i ca Vua - i l tr+c hng v phía Tây d#n n Dinh Phó Vng,
vi Ct Jaipur sng sng phía trc.
(ông và Tây
Trong khi thit k Dinh Phó Vng trên chuyn hi hàng b$ng tàu hi nc i li gia 3n , và x ng v) London, Luty-
ens có th phác ha nhng gì ông nhìn thy và nhn xét trong chuyn i 3n , ln u tiên trong i. Mt sáng n, ông
thm quan Pháo ài 1 Delhi và xoay cho b c+c vòi phun lch s" chuyn ng,  tìm hiu k hn v hiu ng nghe

nhìn ca thác nc chy. Sau ó ký c này 'c chuyn thành cách s" d+ng nc ca ông trong khp thành ph, và tráng
l nht, trong vòi phun hoa súng bên trong công viên Mughal ca ông và trên mái công trình khng l ni ông ci to motif
mái bát úp  to ra vòi phun hình bát.
Li khuyên rt nhiu nhng không hng d#n chi tit, c!ng nh i vi nhu cu phi bao gm nhng gì 'c kh*ng nh
là các yu t a phng hay truyn thng ca kin trúc 3n , ch*ng hn nh vòm nh nhn 3n - Saracen, kin trúc s
ch áp li b$ng cách không tham kho các sách kiu dáng mà tr v nguyên tc u tiên. Lutyens hiu r$ng trong ánh sáng
gay gt ca ng b$ng 3n ,, màu sc và hình dáng không quan trng. Do ó ông phi chn kin trúc Mughal b$ng cách
sn bóng, ph1ng theo phát minh ca Chuja, khi p trang trí hình bc thang m1ng nh thanh kim ht ra mt di bóng có
nhiu sâu và làm ni bt s dàn tri theo phng n$m ngang ca mt tin.
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
"Tranh v bóng" - Lutyens s" d+ng khi p ni trang trí hình bc thang m1ng nh thanh kim,
ph1ng theo Chuja trong kin trúc Mughal.
Lutyens làm ni bt hn n a bng cách s dng di 2 màu á . - i hoàng Dohlpur  xây dng Dinh Phó Vng
và 2 vn phòng B ca Baker theo tiêu chu/n tinh xo v$n còn sc hp d$n n tn ngày nay.
Kt qu tng h'p ca nhng yu t này cùng vi vn hiu bit lý thuyt ngh thut Hy Lp - La Mã ca ông tht c áo.
S tng tác gia c và r-ng gây n t'ng mnh, v t( l mang tính cht Ý nhiu hn là các khong m rng ln cn thit
 ri sáng phn ni tht ca Bc Âu,
Lutyens x" lý tài tình chattri trong kin trúc Mughal, hay phn nhô ra trên mái, và á 1 Dohlpur.
các l- c"a s nh1, t sâu phía trong c!ng to hiu qu rt thuyt ph+c, nhóm Sân cu thang nguy nga t di mái bát úp
h  ngm sao tri, s an quyn gia các di t b$ng to bc và mái hiên, dãy ct và sân, to ra h thng các loi hình
mang m tính cht ca tiu l+c a - tt c u 'c gii quyt tht thuyt ph+c trong mt công trình n l/ có kích thc
khng l có n 340 phòng, nhng Lutyens v#n còn dành thi gian  thit k  g- ni tht c% em bé dành cho nhà tr/
trong dinh.
Bên di mái bát úp khng l là c im ni ting nht ca công trình là phòng Durbar hình tròn ni ngai vàng ca
Phó Vng 'c t v trí nhìn ra cng chính. Mt tp h'p các cn phòng sang trng, k c phòng v), phòng khiêu v!,
th vin và phòng n u n$m sàn chính. Nhng công trình này c!ng có d nh nh ngôi nhà - nu xét v quy mô  s
- có khi n 54 phòng ng.
S liu thc t:
Din tích: 18.580m

2
Chiu dài: 192m
S phòng: 340
Suu tm:
Blog: Http://Kienthanh07.spaces.live.com
Chiu cao vòm: 50,5m
,i snh Durbar ng kính: 22,8m
S nhân công lúc xây dng cao im: 23.000 nam, n k c 3000 th' )o á.
Tht không may gia Lutyens và Baker phát sinh s i kháng, ni ting nht xoay quanh vn  cao trình. Theo thit k
ca Baker, ng tr+c d#n n và n$m gia 2 tòa nhà làm vn phòng ca B nâng lên mt  dc th*ng ng ri sau ó
mi san b$ng. Kt qu là khi n gn tm nhìn t hng ,ông hng v Li i ca Vua cho n Sân Chính ph và Dinh
Phó Vng b xâm phm nghiêm trng: i gn ht con ng ch nhìn thy phn phía trên ca mái bát úp. Khi nhn thy
iu này, Lutyens  ngh ng dc phi làm li, nhng yêu cu ca ông b bác.
Cu thang ln ca Dinh Phó Vng, vi khong h bên trên  cho ánh nng ri vào ban ngày
và ngm sao vào ban êm - mt b c+c n t'ng phù h'p trong các dp l2 trng.
Th nhng iu này c!ng không làm xu i thành tu chung ca các kin trúc s. Khi New Delhi c khánh thành vào
nm 1931 ã khin cho nhiu thng khách trong Hoàng gia phi khóc trc s v2 i ca công trình. Các th ô
'c quy hoch khác nh Chandigarh bang Bunjab ca Le Corbusier, và Brasilia do Lucio Costa và kin trúc s ca ông
là Oscar Niemeyer thit k, nhng New Delhi v#n còn thuc *ng cp ca riêng mình, mãi mãi v't kh1i khong thi gian
ngn ngi 14 nm khi dinh 'c s" d+ng huy hoàng nh th nh thi cai tr vàng son ca Anh 3n ,
Cnh phía Tây ca Dinh Phó Vng, vi công viên thit k theo nguyên tc Mughal.