NGƯỜI CAO TUỔI VỚI ĐỜI SỐNG GIA ĐÌNH doc

NGƯỜI CAO TUỔI VỚI ĐỜI
SỐNG GIA ĐÌNH

Trong chu kỳ của cuộc sống, người cao niên thường trở lại giai đoạn
phải lệ thuộc vào gia đình như đã có thời kỳ lệ thuộc vào cha mẹ trong tuổi
ấu thơ. Đó là vì khi tới tuổi cao, khả năng làm việc của họ giảm bớt, lại có
thể nẩy sinh những bệnh liên hệ tới tuổi già, khiến họ mất khả năng tự túc, tự
tồn, thậm chí mất cả khả năng hiểu biết.
Đây là một vấn đề mà các xã hội Đông và Tây có giải pháp khác nhau
mặc dầu có chung một mục tiêu là giúp đỡ người già trong giai đạn khó
khăn nhất của đời họ.
Xin lần lượt xét về tình trạng người già trong hai xã hội này.
Xã hội Tây phương
Tại các xã hội Tây phương, điạ vị người già tuỳ thuộc vào khả năng
kiểm soát tài chánh. Khi có đủ diều kiện kinh tế, người già không lo bị sống
cô đơn với các chứng bệnh kinh niên. Họ có thể thuê mướn những chuyên
viên y tế để chăm sóc tại gia hoặc lựa chọn lối sống tập thể trong các cơ sở
chuyên chăm sóc người già với đầy đủ tiện nghi y tế, vật chất.
Nhưng đó cũng là thiểu số. Còn phần đông người già với hạn hẹp tài
chánh phải nhờ vả hoặc gia đình thân thích hoặc các cơ quan chính phủ, cơ
sở cộng đồng, các tổ chức từ thiện.
Tại các quốc gia kỹ nghệ hóa, như Hoa kỳ chẳng hạn, nhu cầu công ăn
việc làm đã khiến gia đình xa cách, trái ngược với tình trạng các gia đình
sinh sống gần gũi nhau trong các trang trại lớn vào đầu thế kỷ 20. Do đó, đa
số người già thường sống cô đơn trong ngôi nhà mà họ đã tạo lập từ thuở
trung niên. Con cái họ thường là ở xa, có khi cách cả hàng ngàn cây số.
Thêm vào đó, đa số người già ở đây đều trải qua nhiều cuộc hôn nhân trong
đời, rất ít người sống cùng với người phối ngẫu nguyên thủy. Con cái nhiều
dòng, con ông con bà, con chúng ta, khó có sự đoàn kết trong tình máu mủ
ruột thịt.
Nhận thức được sự khó khăn này, chính phủ Mỹ đã lập ra chương

trình An Sinh Xã Hội, chương trình chăm sóc y tế miễn phí cho người già từ
65 tuổi sắp lên ( medicare ). Chính phủ còn trợ cấp cho các chương trình
giúp đỡ người già do các cộng đồng địa phương thực hiện. Các cộng đồng
này điều hành nhiều trung tâm cao niên, cung cấp bữa ăn trưa với giá rẻ cho
người già, cung cấp vài dịch vụ y tế căn bản như khám sức khoẻ, đo huyết
áp, khám mắt, thử đường, cholesterol trong máu. Nhiều trung tâm còn tổ
chức các cuộc giải trí lành mạnh, như thể dục thể thao, đi bộ, bơi lội, đi xe
đạp v.v.
Các trung tâm cao niên này đã tạo ra một môi trường làm vơi bớt nỗi
cô đơn của họ.Các bữa cơm tập thể cũng cung cấp cho họ những chất dinh
dưỡng căn bản hàng ngày. Một cuộc khảo sát về ích lợi của bữa ăn tập thể
đối với người cao niên cho thấy họ có khả năng hấp thụ nhiều chất dinh
dưỡng hơn người già dùng bữa ăn cô độc ở nhà. Có thể đây cũng là một yếu
tố tâm lý chứng minh người già cần một môi trường gia đình hay đoàn thể
để tâm hồn được ổn định, đưa đến sự cải thiện các chức năng cơ thể.
Tóm lại, ở Mỹ người già có thể vừa trông cậy vào sự giúp đỡ của gia
đình vừa dựa vào sự trợ giúp của chính phủ và cộng đồng xã hội.
Người già ở Việt Nam
Ở các xã hội Đông phương như Việt Nam chẳng hạn, người già căn
bản là nương tựa vào gia đình trong giai đoạn chót của cuộc đời. Xã hội Việt
Nam chưa có những chương trình giúp đỡ người già hoặc có những trung
tâm cao niên được tổ chức chu đáo như ở Mỹ.
May mắn thay, người Việt Nam có truyền thống hiếu thảo đối với ông
bà cha mẹ. Người Việt nào cũng xem mình có bổn phận đền đáp công lao
sinh thành dưỡng dục của cha mẹ.
“Công cha như nuí Thái Sơn,
Nghiã mẹ như nước trong nguồn chẩy ra”
là điều tâm niệm của con dân Việt.
Do truyền thống tốt đẹp đó mà gia đình trở thành đơn vị gốc của xã
hội. Đơn vị đó tồn tại qua nhiều cuộc xáo trộn kinh tế, chính trị của xã hội.

Người già có một chỗ dựa nào đó trong cái đơn vị gốc này.
Những người thiếu may mắn, không con cái, thì vẫn có thể nhờ vả bà
con nội ngoại.
Cũng do truyền thống tốt đẹp của dân tộc mà cuộc sống chung giữa
người già và người trẻ dưới mái ấm một gia đình thường rất hài hòa, ổn
định. Trong xã hội Tây phương sự sống chung này không nhiều vì mỗi bên
đều muốn có sự riêng tư.
Người già Việt viễn cư
Đối với người Việt định cư tại nước ngoài, quý vị cao niên vẫn còn
thừa hưởng cái truyền thống hiếu thảo của dân tộc. Các cụ vẫn còn được con
cái phụng dưỡng như hồi còn ở bên nhà. Tuy đã có các chương trình trợ cấp
của chính phủ, các cụ vẫn không chọn lối sống cô độc, lẻ loi trong nhà người
già. Ngoại trừ khi quá yếu đau, sự hiện diện của các cụ còn là một lợi ích
cho con, đặc biệt cho cặp vợ chồng trẻ. Khi cả hai vợ chồng đều đi làm thì
các cụ trở thành quản gia cho họ. Khi họ có con nhỏ, các cụ kiêm luôn việc
giữ trẻ, đôi khi phụ trách cả công việc bếp núc. Các cụ vui vẻ làm những
công việc đó cho con cái mà không than phiền. Sự xung khắc do khoảng
cách tuổi tác ít khi xẩy ra, chỉ trừ một số rất nhỏ trong đó hoặc dâu, rể đã
tiêm nhiễm nặng chủ nghiã cá nhân Âu Mỹ. Trong trường hợp này, các cụ
tuy bị khổ tâm không ít, nhưng vì thương cháu nên không nỡ đoạn tuyệt với
dâu rể. Sự khổ tâm, chịu đựng này có thể đưa đến những hậu quả tâm thần
trầm trọng.
Một số các cụ cảm thấy cô đơn vì không có bạn đồng trang lứa để hàn
huyên, trao đổi. Các cụ không thích đến các trung tâm cao niên để giải trí
như người địa phương, đôi khi vì thiếu phương tiện di chuyển. Mà các trung
tâm này cũng chỉ có ở các thành phố có đông người mình định cư, và số
người tham dự vẫn ít oi.
Nói tóm lại, môi trường thích hợp nhất đối với các cụ vẫn là gia đình
trong đó các cụ sống thoải mái giữa đông đảo con cháu.
Tâm lý chung là các cụ thường chọn ở với con trai vì theo quan niệm

Đông phương, dâu là con mà rể là khách. Các cụ thà nhờ vả nương tựa con
trai và con dâu hơn. Quan niệm này khác với quan niệm Tây phương, đặc
biệt là người Mỹ. Họ cho rằng con trai chỉ là con cho tới khi nó lấy vợ, còn
con gái thì là con của họ suốt đời ( A son is a son until he gets a wife, a
daughter is a daughter all her life ). Quả thật khi người con trai Mỹ lấy vợ thì
đương sự đặt trọng tâm sinh hoạt vào nhà vợ, tách khỏi cha mẹ trong nhiều
khía cạnh của cuộc sống. Nhưng dù ở với con nào, các cu ta vẫn được sống
thoải mái hơn các cụ Mỹ cùng hoàn cảnh. Lý do là dù hội nhập vào xã hội
Mỹ, người mình vẫn còn giữ truyền thống tốt đối cha mẹ. Sống dưới mái ấm
đại gia đình, các cụ ta hưởng được sự chăm sóc cả vật chất lẫn tinh thần.
Yếu tố tinh thần lại có ảnh hưởng rất nhiều tới tới sức khoẻ thể xác của các
cụ. Cho nên truyền thống phụng dưỡng cha mẹ không những tốt đẹp về
phương diện văn hoá mà còn tốt về phương diện kinh tế bằng cách giảm
thiểu tốn kém về các dịch vụ y tế dành cho các cụ.
Trong các gia đình Việt Nam còn giữ được nền nếp cổ truyền, các cụ
do tuổi tác được con cháu trọng nể, đương nhiên trở thành những nhân vật
tiêu biểu cho trật tự và tình đoàn kết cuả các thành phần trong gia đình. Các
cụ giữ vai trò xúc tác cho mọi hoạt động của các con cháu nhắm thăng tiến,
hướng thượng và xây dựng hạnh phúc cho mọi người. Vai trò của các cụ
trong việc tiếp tay giáo dục trẻ con không bị hạn chế, chống đối như các cụ
già trong xã hội Âu Mỹ. Tuy nhiên, tình trạng này trong tương lai gần sẽ có
một vài biến chuyển. Đám trẻ được trường học dạy cho lối suy tư và hành
động tự lập đối với gia đình thường trở nên ương ngạnh. Chúng xem các cụ
thuộc thế hệ đã qua, không phù hợp với lý tưởng tự do cuả chúng. Cho nên
nếu các cụ không cởi mở mà quá khắt khe theo lối sống cổ truyền thì e rằng
sớm muộn cũng mất đi mối quan hệ tình cảm với lũ trẻ.
Các cụ cần thích nghi với hoàn cảnh mới, với sự hội nhập vào xã hội
mới, tìm hiểu tâm tư, ước mơ, lối suy nghĩ của tuổi trẻ, sẵn sàng chấp nhận
những khác biệt, đặt trọng tâm vào tình thương. Có thế các cụ mới hòa đồng
được với sự đổi đời do hoàn cảnh tạo nên.

Mà có hòa đồng, thích nghi thì các cụ mới bảo vệ được sức khoẻ tâm
thân, nắm được bí quyết của tiến trình an hưởng tuổi vàng.
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức