8 ngộ nhận về tâm lý học potx

8 ngộ nhận về tâm lý học
Các chuyên gia tâm lý nổi tiếng Mỹ Scott O. Lilienfeld, Steven
J. Lynn, John Ruscio và Barry L. Beyerstein đã giải đáp câu hỏi
thú vị trong cuốn sách “50 ngộ nhận tâm lý học phổ thông” mới
xuất bản của họ.

Ngộ nhận 1: Phụ nữ và đàn ông trao đổi thông tin hoàn toàn
khác nhau

- Chủ yếu dựa trên những thông tin không được kiểm chứng,
trong cuốn sách “Bạn chẳng hiểu gì! Phụ nữ và đàn ông nói
chuyện” của mình, nhà ngôn ngữ học Deborah Tannen đã khẳng
định, phụ nữ và nam giới có những cách thông tin khác nhau.
Chuyên gia tâm lý học John Gray còn bước xa hơn: Ông đã so
sánh phụ nữ và nam giới như những sinh linh từ hai hành tinh xa
xôi. Trong cuốn sách “Đàn ông từ Sao Hỏa, phụ nữ từ sao Kim”
của mình, nhà khoa học Mỹ đã đưa ra lập luận: Đàn ông và phụ
nữ thông tin về nhu cầu của mình khác nhau hoàn toàn, vì thế
việc hiểu nhau là không thể. Không chỉ nói chuyện khác nhau,
đại diện của hai giới còn suy nghĩ khác nhau, cảm nhận, quan
sát và phản ứng cũng khác nhau.

Sự thật: Những luận điểm trong cuốn sách của John Gray chỉ là
những lời nói suông, bởi tác giả không thực hiện bất cứ nghiên
cứu nào.

- Liệu có phải
phụ nữ nói nhiều
hơn nam giới?
Trong cuốn sách

“Não đàn bà”,
bác sĩ tâm lý trị
liệu Louann Brizendine khẳng định, mỗi ngày phụ nữ phát ngôn
trung bình 20 ngàn từ, trong khi đàn ông chỉ khoảng 7 ngàn từ.
Tuy nhiên, những nghiên cứu khác không xác định khác biệt lớn
như vậy.

Sự thật: Chuyên gia tâm lý, GS Janet Hyde đã so sánh kết quả
73 công trình phân tích sự phân tích sự lộng ngôn của chúng ta
và kết quả cho thấy, sự cách biệt không đáng kể về mặt thống
kê. GS. Matthias Mehl (Đại học Arizony) đã trang bị cho 400
sinh viên máy ghi âm để họ ghi lại tất cả những gì phát ngôn
trong ngày. Kết quả cho thấy: Cả nam và nữ sinh viên đều phát
ngôn trung bình 16 ngàn từ. Sau khi phân tích 205 công trình
nghiên cứu, GS. Hyde đã đi đến kết luận, trong trò chuyện phụ
nữ tiết lộ về chủ đề bản thân nhiều hơn một chút so với nam
giới. Cuộc “điều tra” nhằm xác định, liệu đàn ông có hay cắt
ngang lời người khác hơn phụ nữ cũng khẳng định khác biệt
không đáng kể. Việc ngắt lời người khác phản ánh địa vị xã hội,
vậy nên trong hành vi này không phải giới tính, mà cấp bậc
đóng vai trò lớn hơn. Về mặt khoa học, người ta đã xác nhận
khuôn mẫu: so với nam giới, phụ nữ mẫn cảm hơn với những
thông tin ngôn từ và giải mã chính xác cảm xúc của người khác.

Ngộ nhận 2: Bùng nổ tốt hơn kìm nén tức giận

- Định kiến này tồn tại từ thời Aristotelet. Sự thực một số người
cảm thấy thoải mái trong chốc lát sau khi nổi giận. Tuy nhiên,
điều đó không có gì liên quan đến trạng thái phấn chấn. Các bác
sĩ tâm lý trị liệu dạy cách tự xoay sở với cơn tức giận: Hét to,

đấm tay và gối, ném bóng vào tường. Tại Tây Ban Nha có thể
giải tỏa tức giận bằng cách đập gậy bejsbol vào xe hơi bãi rác,
máy giặt cũ với sự hỗ trợ của âm thanh nhạc rock.

Sự thật: Theo ánh sáng các nghiên cứu khoa học, đó là con
đường dẫn đến ngõ cụt. Bày tỏ phẫn nộ với một người cụ thể
hoặc xả nó vào đồ vật nào đó chỉ làm cho tức giận tăng lên. Việc
thể hiện phẫn nộ chỉ có ý nghĩa một khi gắn liền với nó là nỗ lực
giải quyết vấn đề đã gây ra trạng thái căng thẳng.

Ngộ nhận 3: Tự ty là nguyên nhân chính dẫn đến những rắc rối
tâm lý

- Nhiều chuyên gia tâm lý cảnh báo, tự ty có thể dẫn đến những
hậu quả tai hại: Tạo môi trường thích hợp cho bạo lực, tệ nghiện
rượu, lạm dụng ma túy, rối loạn dinh dưỡng, học kém, tự ty
trong trẻ vị thành niên thậm chí có thể dẫn đến hành động tự tử.

Sự thật: Đa số các công trình nghiên cứu không xác nhận kết
luận như vậy. Các chuyên gia tâm lý Đức gồm các giáo sư: Roy
Baumeister, Jennifer Campbell, Joachim Krueger và Katheleen
Vohs đã thực hiện khối lượng công việc khổng lồ thông qua việc
phân tích 15 ngàn công trình khoa học từ khắp thế giới, trong đó
họ đã nghiên cứu mối quan hệ giữa bản ngã và từng khía cạnh
tâm lý. Kết quả cho thấy: Mặc cảm thua kém người khác không
phải nguyên nhân dẫn đến nghiện ngập. Trái lại, nó có thể là
nguyên nhân gây trầm cảm. Tự ty cản trở năng lực sáng tạo và
kiên trì, cản trở khả năng cảm thấy hạnh phúc đầy đủ và tình
cảm ổn định.

Ngộ nhận 4: Chúng ta mới sử dụng 10% não bộ

- Quan niệm này có lịch sử đã trên 100 năm. Giáo sư tâm lý
William James viết rằng, con người bình thường sử dụng không
nhiều hơn trên 10% tiềm năng trí tuệ của mình. Tuy nhiên, GS
James chưa hề liên tưởng đến dung lượng não bộ đã tham gia
vào nỗ lực tái tạo thông tin. Các chuyên gia thuộc trường phái tư
duy tích cực – những người thời gian ngắn sau đó khuynh đảo
thế giới đã nhanh nhảu thay 10% tiềm năng này thành 10% não
hộ. Tiếp theo nhà báo Lowell Thomas, trong lời nói đầu viết cho
cuốn sách “Bí quyết kết bạn và thu phục nhân tâm” của GS.
Dale Carnegie đã hùng hồn đúc tượng cho nhầm lẫn trên bằng
câu: “Chính CS William James từng khẳng định, chúng ta mới
sử dụng 10% não bộ”.

Sự thật: Mô não chỉ chiếm 2-3 % trọng lượng cơ thể con người,
song tiêu thụ tới 1 phần 5 năng lượng cung cấp cho cơ thể. Chắc
chắn sự tiến hóa không hoang phí để duy trì một cơ quan tốn
kém và vô tích sự như vậy. Nhờ các nghiên cứu hoạt động của
não bộ, các nhà khoa học đã xác nhận được từng khu vực của
não bộ và những chức năng chúng chịu trách nhiệm. Tuy nhiên
ngộ nhận này cũng có mặt tích cực của nó: Nhiều người nỗ lực
làm việc trí óc với cường độ cao hơn. Và hy vọng kéo dài tuổi
thọ.

Ngộ nhận 5. Nghe nhạc cổ điển gia tăng chỉ số thông minh của
trẻ

- Quan niệm này đã trở thành phổ biến đầu thập kỷ 90, khi hai
nhà khoa học Mỹ, GS. Gordon Shaw và GS Fraces Rauscher mô

tả thí nghiệm của mình trên tạp chí chuyên ngành “Nature”.
Theo thí nghiệm, so với đối tượng nghe nhạc thư giãn hoặc
không nghe gì, những sinh viên sau 10 phút nghe bản sonat của
Mozart đã đạt điểm số cao hơn trong trắc nghiệm nghiên cứu
năng lực nhận biết không gian. Từ đó họ đã rút ra kết luận đơn
giản: Nghe nhạc cổ điển phát huy tác dụng gia tăng trí thông
minh.

Sự thật: Những người say mê cái gọi là hiệu ứng Mozart đã tính
nhầm thực tế thí nghiệm chỉ đề cập đến một câu và đã nghiên
cứu hiệu ứng nghe nhạc cổ điển tức thì. Không hề có hướng dẫn,
các bản sonat của Mozart có thể tác động thế nào đến trẻ nhỏ.
Mặc dù vậy năm 2008 trên siêu thị ảo Amazon.com người ta đã
rao bán vài chục sản phẩm khác nhau, trước hết là các đĩa và
băng nhạc được ca ngợi “đảm bảo sự phát triển tốt hơn cho trẻ”.
Tuy nhiên, chưa ai xác nhận, âm nhạc tác động có lợi cho trí
thông minh của trẻ lứa tuổi nhi đồng, hay trẻ sơ sinh. Âm nhạc
duy nhất dẫn đến sự kích thích chốc lát, và tất cả những gì phát
huy tác dụng gia tăng hưng phấn, đều cải thiện kết quả trắc
nghiệm. Tương tự như tác dụng của ly cà phê với người thích
nó.

Ngộ nhận 6. Trong tình huống bị đe dọa tính mạng, chung
quanh càng đông người, cơ may thoát nạn càng lớn.

- Chúng ta thường cảm thấy mối đe dọa trên đường phố tối, khi
không có ai ở gần. Vậy nên cảm giác an toàn do sự hiện diện
của người khác mang lại chỉ là ảo giác. Tại đường phố tấp nập
ngay tại thủ đo Warszawa giữa tháng Hai vừa rồi viên cảnh sát
Andrzej Struj đã bị phần tử lưu manh đâm nhiều nhát dao, khi

anh nỗ lực ngăn cản hành động côn đồ của y. Không ai trong số
người qua đường ra tay trợ giúp cảnh sát.

Sự thật: Hai chuyên gia tâm lý Mỹ, GS John Darley và Bibb
Latane gọi thái độ thờ ơ của đám đông như thế là sự ngu dốt đa
nguyên. Một khi không ai phản ứng, có nghĩa, không ai coi tình
huống đó là nguy hiểm – các thành viên đám đông rút ra kết
luận. Nguyên lý y hệt cũng khiến cho không cánh tay nào giơ
lên (một khi không ai có ý kiến, có nghĩa, mọi người đã hiểu)
với câu hỏi: “Có ai thắc mắc?” của giảng viên. Ở đây cũng duy
trì cơ chế khác: Nhiều nhân chứng, mỗi cá nhân càng kém ý
thức trách nhiệm. Sau sự kiện ai cũng có thể phát biểu: Đã xảy
ra tai họa, nhưng không phải lỗi của tôi, bởi mọi người trong
đám đông có mặt đều có thể ra tay.

GS. Darly và GS Latane đã tiến hành một vài thí nghiệm, nhằm
nghiên cứu, sự sẵn sàng giúp đỡ đồng loại thay đổi thế nào.
Những người tham gia một trong số trắc nghiệm đã được yêu
cầu đến một căn phòng để điền phiếu điều tra. Người phụ nữ
chào họ thoắt biến vào căn phòng bên cạnh có chiếc thang và
những giá sách đầy ắp. Giây lát sau từ phòng liền kề xuất hiện
tiếng người ngã và tiếng kêu: “Cứu! Cái chân tôi!”. Tình huống
trong phòng chỉ có một người tham gia, đối tượng hăng hái trợ
giúp trong 70% các trường hợp; tình huống cùng lúc có vài ba
người – sự hăng hái chỉ thể hiện trong 38% trường hợp!

Ngộ nhận 7: Những người béo phì vui vẻ hơn đồng loại gầy còm

- Vòng hai đẫy đà làm chúng ta liên tưởng đến sự vui vẻ và tâm
hồn thư thái, song hoàn toàn không có căn cứ.

Sự thật: Chuyên gia tâm lý Mỹ, GS Robert Roberts (Đại học
Texas) chính là nhà khoa học đầu tiên phủ nhận đánh giá trên.
Ông đã chỉ đạo công trình nghiên cứu với sự tham gia của 1.739
người trên 50 tuổi. Và đã đi đến kết luận: Tình trạng béo phì
không làm tính khí xấu đi, song cũng không có tác dụng cải
thiện. Thời gian sau, những nghiên cứu do GS. BS Floriany
Luppino (Đại học Y Leiden) tiến hành thậm chí còn cho kết quả
ngược lại: - Béo phì là nguyên nhân gia tăng 55% nguy cơ trầm
cảm. Ngoài ra, trung bình cứ bốn người béo phì, có một là nạn
nhân những rối loạn tính khí và tâm trạng bất an. Trong tất cả
những người béo phì trên thế giới, chỉ duy nhất… Ông già Noen
thực sự vui vẻ và hạnh phúc.

Ngộ nhận 8: Nam giới đặc biệt bị đe dọa hội chứng khủng
hoảng tuổi trung niên

- Đàn ông tuổi tứ tuần thường chăm lo sắc đẹp nhiều hơn, mua
sắm xe thể thao và sẵn sàng bỏ vợ vì thiếu nữ
tuổi đầu hai. Nhiều người tỏ ra thông cảm với
hành vi ấy, bởi “đó là khủng hoảng tất yếu
của tuổi trung niên”.

Sự thật: Ly dị báo trước “khủng hoảng tuổi trung niên” thường
diễn ra sớm hơn nhiều. Mọi người thường ly dị trong quãng 5
năm đầu hôn nhân (đàn ông 33 tuổi, phụ nữ 31). Mua sắm xe thể
thao không có gì liên quan đến khủng hoảng. Đơn giản nhiều
đàn ông mãi sau tuổi 40 mới có thể hiện thực hóa giấc mơ từ
thời trai trẻ.

Trong nghiên cứu của Quỹ The MacArthur người ta đã phân tích
đời sống của 7200 công dân Mỹ thuộc cả hai giới trong nhóm
tuổi 24-75. Trái với khuôn mẫu vẫn tưởng, đối tượng sau tuổi 40
cho rằng, bản thân kiểm soát tốt hơn cuộc sống và việc kiếm tiền
tốt hơn thập kỷ trước đó. Hai phần ba số người được hỏi đánh
giá hôn nhân của mình như ý hoặc mỹ mãn. Mặc dù vậy, cả hai
giới đều e ngại khủng hoảng tuổi trung niên.
Sự thật trong những ngộ nhận tâm lý khác

1- Chỉ số thông minh là đặc điểm ổn định
- Không đúng. Nhân tố này thay đổi trong thời thơ ấu, thường cố
định ở tuổi trưởng thành: tuy nhiên cũng có trường hợp tăng đến
10 điểm trong thời gian vài ba tháng.

2- Tức giận trong hôn nhân gia tăng xác suất ly dị
- Nguy cơ ly dị gia tăng trước hết bởi sự coi thường và xúc
phạm, không phải tức giận.

3- Các vận động viên thể thao không nên “làm chuyện ấy” trước
những giải đấu quan trọng.
- Cơ thể không suy nhược vì lý do làm tình, bởi trung bình một
cuộc chỉ tiêu hao 50 calo. Thay vào đó – nhờ yêu đương có thể
gia tăng nồng độ testosteron trong máu đàn ông, yếu tố tăng
cường ý chí ganh đua.

4- Để học sinh lưu ban sẽ giúp chúng làm chủ kiến thức.
- Việc học hai năm một lớp thường không có hiệu quả và có thể
làm cho học sinh mất hứng thú học tập.

5- Trong tìm kiếm những giải pháp mới, làm việc tập thể hiệu

quả hơn lao động đơn lẻ.
- Kết quả phần lớn các nghiên cứu chứng tỏ, chất lượng các ý
tưởng là sản phẩm của lao động tập thể thấp hơn hiệu quả lao
động cụ thể.

6- Con người hiện đại có não bộ lớn hơn người cổ đại
- Hoàn toàn ngược lại – chính người cổ đại có bộ não to hơn.

7- Mỗi ngày người trưởng thành bị mất 100 ngàn tế bào thần
kinh.
- Tất nhiên, chúng ta mất, song con số thực chỉ bằng 1 phần
mười số đó.

8- Trong hôn nhân tính khí càng trái ngược, người trong cuộc
càng gắn bó.
- Ngược lại, cá tính giống nhau, quan điểm về các giá trị và quan
niệm về cuộc sống giống nhau càng gắn bó vợ chồng.

9- Những người mẹ nói với trẻ bằng ngôn ngữ trẻ thơ sẽ vô tình
kìm hãm sự phát triển năng lực ngôn ngữ của trẻ.
- Đa số nghiên cứu suy ra điều ngược lại. Việc nhại trẻ sẽ thúc
đẩy sự phát triển khẩu ngữ của trẻ.

10- Những cá nhân thông minh xuất chúng có phong độ thể lực
thua kém số đông
- Những người thông minh thường có sức khỏe tốt hơn số đông.
- Những người thông minh hơn và có trình độ văn hóa cao hơn
thường có tuổi thọ cao hơn.

11- Đám đông kích động tính hung hãn.

- Hoàn toàn ngược lại, sự tụ tập đông người thỉnh thoảng phát
huy tác dụng giảm bớt tính hung hãn, bởi trong tình huống như
thế con ngwoif có xu hướng hạn chế mối giao tiếp với nhau.

12- Người khiếm thính có khả năng đọc lời nói người khác qua
cử động của khóe miệng.
- Giỏi nhất cũng chỉ có thể hiểu được tối đa 30-50%

13- Tính khí đa số phụ nữ suy sụp trước thời điểm rụng trứng.
- Đa số nghiên cứu không xác nhận hiện tượng như vậy.

14- Chỉ phụ nữ mắc bệnh sợ ăn
- Trên dưới 10% tổng số nạn nhân hội chứng sợ ăn là nam giới.

15- Tâm trạng tất cả nạn nhân trầm cảm đều rất u sầu.
- Có tới một phần ba số nạn nhân trầm cảm không hề buồn rầu,
thay vào đó, họ bị mất khả năng cảm nhận thú vị.

16- Tỷ lệ phụ nữ tự tử cao hơn nam giới
- Tỷ lệ phụ nữ quyết định dại dột cao hơn, song tỷ lệ thực hiện
có hiệu quả của nam giới cao hơn.

Nguồn: Tri Thức Trẻ